Skip to content

Skip to table of contents

OREA ENA HISTORI

“Britain ai Basileia E Harorolaiamu Pablisadia E, A Noga!”

“Britain ai Basileia E Harorolaiamu Pablisadia E, A Noga!”

ATIKOL ta ai ina boiboi herevana e halasia: “Britain ai Basileia E Harorolaiamu Pablisadia E, A Noga!” (Informant, * December 1937, London ḡauna) Una atikol ena sinado maraḡina ta na eto: “Laḡani 10 Lalodiai Namba Na Se Daemu.” Una atikol vairana kahanai haroro ripotina ese e hahedinaraia laḡani 1928 ela 1937 lalodiai pablisa edia namba na se daeva.

PAINIA TAUDIA NA MOMO

Dahaka dainai Britain ai haroro ḡaukara na e maraḡi? Kongrigeisen taudia ese haroro ḡaukara na asie goadalaiava. Danu, brens na e laloa regula painia taudia 200 heḡereḡeredia mo ese teritori bae karaia diba​—⁠idia na dia edia kongrigeisen ai to isolated gabudia ai e harorova taudia. Brens ese painia ḡaukara e urava bae karaia taudia na e hadibadia Britain ai painia taudia edia namba na vada heḡereḡere, una dainai e hamaorodia Europe tanodia ma haida ai painia ḡaukara bae karaia. Moale ḡauna na, painia taudia momo na Britain e rakatania bona Franch ela, herevana gado mai dibadia eiava lasi.

“ḠAUKARA BA HABADAIA”

Laḡani 1937 Informant atikol ese pablisa e hagoadadia, laḡani 1938 ai idia ese hora 1 milion bae haḡuḡurua toho! Una na bae haḡuḡurua diba bema pablisa na hua ta ta ai hora 15 na haroro ai bae ḡaukaralai, bona painia taudia ese hora 110 bae ḡaukaralai. Bona bae karaia dalana ta na, e abidia hidi dinadia ai hora 5 bae haroro, bona adorahi kahadia ai lou henia bae ita diba.

Painia taudia na mai moaledia ida haroro ḡaukara e karaiamu

Unu heduru herevadia dainai momo na e moale. Hilda Padgett * ese e laloatao ḡauna na ini e gwauraia toma: “Haroro ḡaukara ihabadana herevana na hedkota amo ema, bona ai momo na a ura dikakava una baia karaia bona anina namona baine vara.” Taihu E. F. Wallis na eto: “Dina ta lalonai hora 5 baia ḡaukaralaia herevana na namo herea! Unu dina iboudiai lalodiai Lohiabada ena ḡaukara baia karaia na moale ḡauna! . . . Emai ruma a lou laova negadiai a hesikuva, to a moaleva!” Stephen Miller na e diba una ḡaukara na mai anina bada dainai, una boiboi e abia dae. Ia na e ura dala e hekeho lalonai una ḡaukara baine karaia. Ia ese e laloatao ḡauna na ina, momo na baskele amo dina ibounai lalonai haroro ḡaukara e karaiava bona adorahi ai tok e rekodi ḡaudia e pleiva. Idia ese bodi mai toretoredia (o placards) na e huadia loaloava bona dala ai magasin e hariharilaiva.

Danu informant pepana ese ina noinoi herevana e halasia: “Ai na painia taudia 1,000 a ura henidiamu.” E gwauraia dala matamatana na ina, painia taudia na edia kongrigeisen ida bae ḡaukara hebou, bae durua, bona bae hagoadaia. Joyce Ellis (née Barber) ese e laloatao ḡauna na ini e herevalaia toma: “Tadikaka momo na painia ḡaukara e karaiava, vaitani mahuta amo e noga. Ena be una negai lau laḡanigu na 13, to na urava painia ḡaukara baina karaia.” July 1940 ai, ia ese painia gaukarana na e karaia, una negai ia laḡanina na 15. Peter, gabeai Joyce e adavaia tauna, ese una boiboi herevana “A Noga,” e kamonai neganai, “painia ḡaukara e lalohadailaia matama.” June 1940 ai, ia laḡanina 17 neganai, ia na baskele amo 105 kilomita (65 miles) e heau ela Scarborough, unuseniai baine painia totona.

Cyril bona Kitty Johnson na edia ura ḡaudia haida e dadarai bae painia totona. Idia na lalodia e hadai edia ruma bona kohu bae hoihoilai, unu amo ful-taim hesiai ḡaukara bae karaia. Cyril na ena moni ḡaukara amo e doko, bona hua ta murinai idia raruosi na painia ḡaukara e karaia matama. Cyril na eto: “Ai na asia daradara una ḡaukara baia karaia totona. Mai emai ura bona moale ida a karaia.”

PAINIA RUMADIA E KEHO

Painia taudia edia namba e bada e laova dainai, haroro ḡaukara e gunalaiava tadikakadia na unu painia idurudia daladia e lalohadailai. Laḡani 1938 ai, Jim Carr, zone servant (hari e gwauraiamu seket tauna) ḡaukarana e karaiava tadikakana, na hahediba herevana ta e abia taoni ai painia rumadia bae hagini totona. Painia taudia na e hagoadadia unu ruma ai bae noho bona bae ḡaukara hebou, unu amo moni na bae ḡaukaralai namonamo. Sheffield ai, idia ese ruma badana ta e rentiava, bona lo tadikaka ta ese e nariava. Kongrigeisen taudia ese moni bona ruma kohudia haida e henidia. Jim na eto: “Iboudiai na e ḡaukara hebouva dainai, ḡau iboudiai na e heau namonamova.” Painia ten na unuseniai e nohova, bona lauma dalanai e goadava. “Daba ta ta ai, aniani negadia ai [dina] sirina e herevalaia hebouva,” bona “painia taudia na dina ta ta ai edia teritori idauidau e laova.”

Painia matamatadia na Britain hanuana ibounai e lao henia

Pablisa bona painia ese una boiboi herevana e abia dae dainai, laḡani 1938 ai, hora 1 milion e haḡuḡurua. Momokani, ripoti momo ese e hahedinaraia edia haroro ḡaukara na e goadalaia. Laḡani 5 lalonai, Britain ena pablisa edia namba na nega toi amo e bada. Iehova ena taunimanima ese Basileia ḡaukarana na e laloa badava dainai, una ese e hagoadadia vaira laḡanidia ai bae vara tuaridia bae haheaukalai totona.

Hari ina negai, Dirava ena Aramagedono tuarina e kahirakahiramu lalonai, Britain ena painia edia namba na e badamu. Laḡani 10 e hanai murinai, painia edia namba na e bada, October 2015 ai edia namba na e dae 13,224. Ini painia taudia na e noga eiava e diba edia mauri lalonai ful-taim hesiai ḡaukarana bae karaia na dala hereadaena.

^ par. 3 Gabeai ladana na e gwauraia Iseda Basileia Gaukara.

^ par. 8 The Watchtower, October 1, 1995, rau 19-24 ai, Taihu Padgett ena mauri sivaraina e herevalaia.