Skip to content

Skip to table of contents

MAURI SIVARAINA

Iehova ese Egu Abi Hidi E Hanamoa

Iehova ese Egu Abi Hidi E Hanamoa

Emai teritori ai ruma oredia ai iduara henudiai pepapepa a atova ela bona daba kahana. Una na laḡani 1939 ai, bona ai na malo kahanai emai ruma a rakatani bona hora ta mai kahana motuka amo a heau ala siti maraḡina ta ladana Joplin, una na southwestern Missouri, U.S.A. ai. Asi reḡereḡemai ida emai ḡaukara a haorea murinai, motuka ai a gui bona baia hebou gabuna ala, unuseni ai ma haida a naridiava. To, reana bo lalomu, dahaka dainai ai na daba do se rere ai a haroro bena teritori a rakatania haraḡa. Gabeai baina herevalaia.

TAMAGU Fred bona sinagu Edna Molohan na Bible Student (Iehova ena Witnes) goadadia dainai, laḡani 1934 ai na vara negana amo idia ese e durugu Dirava baina lalokau henia, laḡani 20 lalodiai unu e kara toma. Ai na southeastern Kansas ena taoni maraḡina ta, Parsons ai a nohova, bona emai kongrigeisen ai horoa Kristen taudia na momo. Ai na hanaihanai kongrigeisen heboudia a laova bona haida ediai Dirava ena hereva momokanidia a herevalaiava. Nega momo Saturday adorahi ai dala ai a harorova, hari e gwauraiamu pablik gabudiai haroro ḡaukarana. Nega haida a hesikuva, to Tamagu na hanaihanai ihagoadamai totona, haroro muridiai e laohaimaiva ice cream baia ani.

Emai kongrigeisen maraḡina ena teritori na bada herea, badina taoni maraḡidia bona biru bona animal e nariva gabudia na momo. Biru taudia a vadivadidiava neganai, nega momo emai pablikeisen a henidiava bena idia ese uma anianidia, gatoi, eiava kokoroku mauridia e henimaiva. Tamagu ese kongrigeisen ai emai kontribiusen na e heni gunava dainai, unu abiva anianidia amo a heubuva.

HARORO ḠAUKARA

Tamagu sinagu ese rekodia misini (phonograph) ta e abia, haroro ḡaukara ai baia ḡaukaralaia totona. Lau na maraḡi dainai una misini iḡaukaralaina na asi dibagu, to na moaleva badina Tamagu Sinagu ida a laova edia lou henia bona Baibul stadi ai Tadikaka Rutherford ena tok na rekodi misini amo e halasiava.

Tamagu bona sinagu ida emai motuka vairanai

Tamagu ese spika badana ta na emai motuka (1936 Ford) guhina ai e atoa. Una motuka ese Basileia sivaraina ihalasina ḡaukarana e durua bada. Nega momo, e rekodi miusik haida a gadaralai gunava taunimanima lalodia iveridia, bona gabeai e rekodia Baibul tok a gadaralaiava. Una e oreva neganai, kamonai taudia ediai pablikeisen a hariharilaiva.

Cherryvale taoni maraḡina Kansas ai, pulisi ese Tamagu e hamaoroa emai motuka na taoni ena laḡa-ani gabunai basia tua to murimuri ai baia tua, badina Sunday ai taunimanima momo na unuseni ai e laḡa-aniva. Tamagu ese motuka na laḡa-ani gabuna e vaira henia dalana ai e tua unu amo taunimanima ese sivarai namona bae kamonaia diba. Nega unu bamodia ai, Tamagu bona kakagu Jerry na bamodiava na mai moalena.

Laḡani 1930 dokodia kahadia ai, spesol kempein amo teritori momo a karava, unu teritori ai momo na asie kamonaiva. Daba do se rere ai a laova ruma ta ta iduaradia henudiai pepapepa eiava buklet atova (Joplin, Missouri ai a kara heḡereḡerena). Bena siti murimurina ai a hegogova, unu amo baia diba bema ta na pulisi ese e abia.

Unu laḡani lalodiai, emai haroro dalana ta na a gwauraiava information march. Basileia iharorolaina totona, ai ese bodi mai toretoredia (o placards) a huava bona taoni lalonai laini ai a rakava. Na helalotaomu, nega ta tadikaka ese e hua loaloava bodidia ai, ina hereva e hetore, “Religion Is a Snare and a Racket.” Idia na taoni lalonai kilomita ta mai kahana (1 mile) e raka bena ma e lou dekemai. Moale ḡauna na, ta ese se hahisidia, to kamonai taudia momo e davari.

HEBOUHEBOU GINIGUNADIA

Emai ruma bese na nega momo hebouhebou ilao henina totona Kansas amo a laova Texas. Tamagu na Missouri-Kansas-Texas Railroad (ladana ma ta na M-K-T, eiava Katy, Railroad) ai e ḡaukarava dainai, ena pass amo trein ai a guiva, unu amo varavaramai baia vadivadidia bona hebouhebou baiala. Sinagu kakana Fred Wismar bona adavana Eulalie, na Temple, Texas ai, e nohova. Laḡani 1900 matamadiai, vavagu Fred na meronai hereva momokani e diba bona e bapatiso, bena e diba ḡaudia na varabouna, sinagu danu, e hadibadia. Texas hanuana ai tadikaka momo na mai dibadia ia, badina guna ia na zone servant (hari e gwauraiamu seket tauna) ta. Ia na hebogahisi bona moale tauna. Danu hereva momokani e harorolaia goadagoadava, bona tauhaugu ai ena haheitalai namona ese e durugu.

Laḡani 1941 ai, hebouhebou badana ta dainai ai na trein amo ala St. Louis, Missouri. Matamata taudia iboudiai e boiridia vaira kahana ai bae helai Tadikaka Rutherford ena tok bae kamonai, ladana na “Children of the King.” Ena tok dokona ai, matamata taudia na e hoa badina buka matamatana ta, Children, na Tadikaka Rutherford bona iduruna taudia ese e harihari henidia. Matamata taudia iboudiai 15,000 ese una tok e moalelaia.

April 1943 ai, ai ese seket hebouhebouna, ladana “Call to Action,” a moalelaia, una na Coffeyville, Kansas ai e heabi. Una hebouhebou ai kongrigeisen iboudiai e hadibadia Tiokratik Haroro Sikulina bae karaia, bona sikuli ai bae ḡaukaralaia buklet ta mai ena lesen 52 e halasia. Gabeai, una laḡani ai, egu tok ginigunana na heni. Danu, egu ai una seket hebouhebou na mai anina bada, badina lau bona ma haida na paraka lalonai gohu maraḡina ta ai a bapatiso.

NA URAVA BETELE AI BAINA ḠAUKARA

Laḡani 1951 ai haiskul na haorea bona abi hidi haida baina kara na namo. Na ura dikadikava Betele ai baina ḡaukara, guna Jerry e ḡaukarava gabuna, una dainai egu aplikeisen na siaia Brooklyn ofes. Una abi hidi ese lauma dalanai e durugu. Se daudau, egu aplikeisen e abia dae, bona March 10, 1952 ai e boirigu Betele ai baina ḡaukara.

Egu ura na printi gabuna ai baina ḡaukara magasin bona pablikeisen e halasimu gabunai. To, weita ḡaukarana e henigu bena gabeai kisini ai na ḡaukara, unu ḡaukara na na moalelaidia bona ḡau momo na diba. Una dainai, printi gabunai na asina ḡaukara. To, kisini taumai emai ḡaukara sediual na e haidauva, unu amo lau na mai egu nega dina ai Betele laiberi ai baina stadi. Una ese e durugu lauma dalanai na goada bona egu abidadama na e hagoadaia. Danu Betele ai Iehova baina hesiai henia urana na e habadaia. Jerry na laḡani 1949 ai Betele e rakatania bona Patricia e adavaia, to idia na Brooklyn badinai e nohova. Betele ai na ḡaukara matama negana amo idia ese e duruguva bona e hagoadaguva.

Betele nala bena se daudau, tadikaka ese dala e kara Betele tadikaka haida na pablik tok bae heni. E abidia hidi tadikakadia na laḡani ta lalonai kongrigeisen bae vadivadidia pablik tok bae heni bona bae haroro hebou​—Brooklyn amo edia daudau na kilomita 322. Lau danu e abigu hidi. Egu pablik tok ginigunana na mai garigu ida na heni, unu negai edia lata na hora ta. Nega momo trein amo na laova kongrigeisen idauidau. Na helalotaomu, laḡani 1954 ai, Sunday adorahi, keru negana ta ai New York bainela trein na ta ai na gui, bena adorahi kahanai Betele ai baina kau. To, lai bada e toava bona snow e dihova. Una dainai trein enjini na se ḡaukara namonamova. Gabeai, trein na Monday daba 5 o’klok e kau, New York Siti ena trein steisen ai. Unuseni ai, Brooklyn bainela trein na ta ai na gui bona na kau neganai maoromaoro kisini nala, ena be hanuaboi ibounai trein ai na helai dainai na hesiku bona taina na kau leiti. To unu wiken ai tadikaka taihu ida a ḡaukara hebou bona tura matamatadia na hedavari henidia dainai na moale.

A heḡaeḡaemu WBBR stiudio amo program baia halasi

Betele ai na ḡaukara matama laḡanidia ai, e boirigu redio steisen ladana WBBR ai baina heduru. Stiudio na 124 Columbia Heights ena second floor ai. Egu asainmen na wiki ta ta ai Baibul stadi ena program ta baina herevalaia. Tadikaka A. H. Macmillan, Betele ai laḡani daudau e ḡaukara tadikakana, na hanaihanai unu redio program ai kaha momo e karava. Nega momo ladana na a gwauraiava Tadikaka Mac, ia na Iehova e hesiai heniava tadikaka goadana ta bona Betele ala matamata taumai emai ai, ia na haheitalai namona.

Baia hariharilai WBBR pepadia

Laḡani 1958 ai, e boirigu Gilead Sikuli taudia ida baina ḡaukara hebou. Egu ḡaukara na unu skul taudia edia visa bona edia laolao daladia baina heḡaeḡaelai. Unu negadia ai pleini davana na bada dainai, sikuli amo e gradueit taudia haida mo pleini amo e laova. Africa bona Asia e siaidia taudia na kada amo ela. Gabeai, pleini davadia e maraḡi neganai, misinari taudia momo na pleini amo edia asainmen gabudia ela.

Gilead pepadia na habouva program do se heabi ai

HEBOUHEBOU ALA

Laḡani 1960 ai egu ḡaukara na e bada, badina laḡani 1961 intanesinol hebouheboudia totodia United States amo Europe baela taudia edia dala na heḡaeḡaelai. Lau na New York amo Hamburg, Germany bainela pleinina ai na gui, una hebouhebou bainala. Hebouhebou murinai, lau bona Betele tadikakadia tatoi na motuka ta a rentia bona Germany amo Italy ala, bona Roma ena brens ofesi a vadivadia. Bena France ala, Pyrenees Ororodia a hanaidia, bona Spain ai a kau, unuseni ai haroro ḡaukara na e taravatua. Pablikeisen haida na harihari ḡaudia heḡereḡeredia a kumidia, Barcelona tadikakadia baia henidia totona. A hedavari henidia neganai a moale dikadika! Bena motuka amo Amsterdam ala, bona pleini amo a lou New York.

Laḡani ta murinai, Betele ai na karaiava ḡaukarana ma ta na, tanobada heḡeḡemadai intanesinol hebouheboudia baela totona e abidia hidiva tadikakadia edia lao daladia na heḡaeḡaelaiva. Una na laḡani 1963 “Everlasting Good News” hebouhebouna. Dala a kara tano idauidau amo tadikaka taihu 583 na hebouhebou totona Europe, Asia, bona South Pacific baela, bona Honolulu, Hawaii, bona Pasadena, California bae vadivadidia. Danu baela gabudia haida na Lebanon bona Jordan, unuseni ai Baibul ese e gwauraidia tanodia bae vadivadidia. Emai Betele dipatmen ese pleini iabidia dinadia, hotel ai bae noho daladia bona tano momo baela visadia e heḡaeḡaelai.

BAMOGU MATAMATANA EGU LAOLAO AI

Badi namona ta dainai, laḡani 1963 na laḡani badana ta lauegu ai. June 29 ai, Missouri kekenina ta, Lila Rogers na adavaia, ia na laḡani 1960 ai Betele ai e vareai. A headava bena wiki ta murinai, tanobada ena kaha momo ai e heabi intanesinol hebouheboudia ala bona Greece, Egypt, bona Lebanon a vadivadidia. Pleini ai a gui bena Beirut amo ala Jordan ena airport maraḡina ta. Jordan ai gavamani ese eda ḡaukara na e taravatua bona e hadibamai Iehova ena Witnes na una tano baela visadia na basie abi, una dainai a lalova una tano baiala neganai dahaka be varamu. To a moale, badina a kau neganai airport ena terminal ai hutuma gigini bona bodi badana ta e dogoatao, ladana na, “Welcome Jehovah’s Witnesses”! Bona a moale dikadika badina Baibul ese e herevalaia tanona ta a itaia! Ai ese Abraham, Isaak bona Iakob e nohova gabudia a ita, Iesu bona ena aposetolo e harorova gabudia, bona Kristen ginigunadia e harorova gabudia a vadivadidia.​—Kara 13:47.

Laḡani 55 lalodiai, emai hesiai ḡaukara iboudiai lalodiai Lila ese e bamoguva. Spain bona Portugal ai eda ḡaukara e taravatudia neganai, ai na nega momo unu tano a vadivadidiava. Tadikaka a hagoadadiava bona pablikeisen bona e dabuva ḡaudia ma haida a henidiava. Bona Cádiz, Spain ai, dibura rumana ai e nohova tadikaka haida a vadivadidia. Na moale badina tok ta amo na hagoadadia.

Patricia bona Jerry Molohan ida, a laova laḡani 1969 “Peace on Earth” Hebouhebouna

Laḡani 1963 amo, na moale badina tadikaka edia dala na heḡaeḡaelaiva Africa, Australia, Central bona South America, Europe, Asia, Hawaii, New Zealand, bona Puerto Rico ai intanesinol hebouheboudia baela totona. Lau bona Lila ese a lao henia hebouhebouna ta na laḡani 1989 Warsaw, Poland ai, e heabi. Russia amo tadikaka momo na una hebouhebou badana ela, una na edia hebouhebou ginigunana! A hedavari henidia tadikaka bona taihu momo na edia abidadama dainai Soviet dibura rumana ai laḡani momo e noho.

Danu tanobada heḡeḡemadai brens ofesi a vadivadidia bona Betele bona misinari taudia a hagoadadia karana na na moalelaia bada. South Korea ai emai vadivadi ginigabena a karaia neganai, Suwon dibura rumana ai e nohova tadikaka 50 a hedavari henidia. Idia na lalohadai maorona e hahedinaraia bona e heḡaeḡae edia hesiai ḡaukarana bae karaia lou totona. Edia abidadama ese e hagoadamai!​—Roma 1:11, 12.

OREA E BADA KARANA ESE EMAI MOALE E HABADAIA

Laḡani momo lalodiai Iehova ese ena taunimanima e hanamodia dalana na na itaia, laḡani 1943 ai na bapatiso negana ai pablisa edia namba na 100,000 heḡereḡerena, to hari 8,000,000 mai kahana na tano 240 ai Iehova e hesiai heniamu. Gilead amo e gradueit taudia ese haroro ḡaukara e durua dainai una namba e bada. Na moalemu badina laḡani momo lalodiai misinari taudia momo ida na ḡaukara bona na durudia edia asainmen tanodia baela!

Na moalemu badina maraḡigu ai lalogu na hadaia egu hesiai ḡaukara baina habadaia, una dainai aplikeisen na siaia Betele ai baina ḡaukara. Unu laḡani lalodiai Iehova ese e hanamogu. Dia Betele ḡaukarana mo na moalelaia, to Lila ida Brooklyn ai kongrigeisen momo ida a ḡaukara hebou, bona tura namodia momo a davari.

Lila ida Betele ai doini a ḡaukaramu. Ena be hari laḡanigu na 84, to brens ena ḡaukara haida ai na hedurumu.

Hari Lila ida

Baita moale badina Iehova ena orea lalonai ta nohomu bona Iehova e hesiai heniamu bona asie hesiai heniamu taudia edia idau ta itaiamu. Ita ese Malaki 3:18 ena hereva na ta lalopararalaia ḡoevaḡoevamu, e tomu: “Emui haero-haero ai kara namo taudia bona kara dika taudia ma ba hididia lou, Dirava isiaina e lao heniamu tauna bona isiaina se lao heniamu tauna danu ba hididia.” Dina ta ta ai, ta itaiamu ina nega oromana na e dika e laomu bona taunimanima na e mamiamu idia na asi edia helaro bona se moalemu. To Iehova e lalokau heniamu bona e hesiai heniamu taudia na e moalemu, badina e dibamu idia na mai edia helaro. Basileia sivaraina namona ta harorolaiamu na hahenamo namona! (Mat. 24:14) Dirava ena Basileia ese kahirakahira ina tanobada dikana baine haorea bona tanobada matamatana bona ena hahenamo iboudiai baine havaradia negana ta nariamu, una nega ai gorere bae ore bona baita mauri hanaihanai. Bena, tanobada ai abidadama taudia ida mauri hanaihanai baita moalelaiamu.