1-3. (a) Kifer Pol agase kan li ariv Atenn? (b) Ki nou kapav aprann kan nou examinn lexanp Pol?

 POL bien agase. Li dan lavil Atenn, ki trouv dan Lagres. Atenn enn lavil inportan kot pandan enn lepok bann filozof kouma Sokrat, Platon, ek Aristot ti ansegne. Bann Atenien bien relizie ek zot ador enn kantite bondie. Partou kot Pol gete, dan bann tanp, bann plas piblik, ek lor sime, li trouv enn trale zidol. Pol kone seki Zeova, vre Bondie, panse lor lidolatri. (Ex. 20:4, 5) Ek sa zapot ki fidel la ena mem panse ki Zeova, li osi li deteste bann zidol!

² Pol gagn sok kan li rant dan bazar. Dan kote Nor-Wes, akote ar lantre prinsipal, ena enn kantite bondie Ermes ki bien degoutan. Ena osi enn kantite ti tanp kot bann dimounn priye. Kouma sa zapot-la pou pres avek bann dimounn ki ador sa kantite zidol-la? Eski li pou gard so kalm ek koz avek respe? Eski li pou kapav trouv bann pwin komin ant sa bann dimounn-la ek li? Eski li pou reisi fer bann dimounn konn vre Bondie ek ador Li?

³ Dan Zistwar Bann Zapot 17:22-31, nou trouv diskour ki Pol fer dan Atenn, devan bann dimounn ki ena enn gran ledikasion. Pol koz dan enn fason konvinkan, ek li ena osi takt ek disernman. Kan nou pou examinn lexanp Pol, nou pou aprann kouma pou rod bann pwin komin ant bann dimounn ek nou, ek ed zot pou rezone.

4, 5. Kotsa Pol prese dan Atenn, ek ar ki kalite dimounn li prese?

⁴ Pol vizit Atenn ver lane 50 N.L., pandan so deziem vwayaz misioner. a Silas ek Timote bizin sorti Bere pou vinn zwenn li. Ek pandan ki li pe atann zot, kouma li abitie fer, li “koumans rezonn ar bann Zwif dan sinagog.” Li osi al pres “dan bazar” kot li zwenn bann non-Zwif ki res dan Atenn. (Zist. 17:17) Bazar Atenn enn gran bazar ki fer apepre 12 arpan, ek ki pre avek enn kolinn ki apel Akropol. Dan bazar, bann dimounn pa zis aste ek vande, me li osi enn plas bien inportan dan lavil kot  bann dimounn zwenn pou koze. Dapre enn liv, se plas pli inportan kot bann biznesmenn, bann politisien, bann filozof, ek bann ekrivin zwenn. Bann Atenien bien kontan zwenn laba pou partaz zot konesans lor diferan size.

⁵ Pol pou gagn difikilte pou rezonn avek bann dimounn dan bazar. Parmi bann ki pe ekout li, ena bann Epikiryen ek bann Stoisien, de group dimounn ki pena bann mem krwayans. b Bann Epikiryen krwar ki lavi inn aparet par azar. Zot lavi tourn otour sa bann prinsip-la: “Nou pena pou per Bondie; Pena douler dan lamor; Nou kapav konn boner; Nou kapav andir bann soufrans.” Bann Stoisien zot, zot krwar ki bann dimounn kapav ena enn bon lavi, si zot servi zot lespri pou gid zot dan tou seki zot fer. Zot pa krwar ki Bondie Li enn Kikenn ki reel. Ni bann Epikiryen, ni bann Stoisien pa krwar dan rezireksion ki bann disip Lekris pe ansegne. Li kler ki seki sa de group-la krwar bien diferan ar laverite ki bann Kretien krwar ek ar seki Pol pe prese.

6, 7. Kouma sertin filozof grek reazir ar lansegnman Pol, ek azordi, kouma sertin dimounn reazir ar nou lansegnman?

⁶ Kouma sa bann filozof grek la reazir ar lansegnman Pol? Kan sertin filozof epikiryen ek stoisien koz lor Pol, zot servi enn mo grek ki vedir “enn zom ki pe rabase” ouswa “bek-beke.” (Get not pou letid pou Zistwar Bann Zapot 17:18, nwtsty-F.) Konsernan sa mo grek la, enn exper lor Labib dir: “O-koumansman, ti servi sa mo-la pou enn ti zwazo ki al bek bann lagrin inpe partou, ek plitar ti servi sa mo-la pou dekrir enn dimounn ki ramas bann manze ki’nn reste ek bann lezot kitsoz dan bazar. Me selman apre, ti servi sa mo-la pou dekrir enn dimounn ki ramas bann linformasion ki pena okenn lien pou kree enn zistwar ki pena sans.” An realite, sa bann filozof-la pe dir ki Pol enn dimounn ki bet ek ki pe zis repet seki li’nn tann lezot dir. Me kouma nou pou trouve, mem si bann-la kriye Pol koumsa, li pa les sa dekouraz li.

⁷ Azordi osi li parey. Souvan bann dimounn donn nou bann nom pou boufonn nou, parski nou bann Temwin Zeova ek parski nou krwar dan Labib. Par exanp, sertin profeser ansegne ki levolision li vre ek zot persiste pou dir ki si enn dimounn li intelizan, li bizin aksepte sa. Avredir zot pe dir ki tou bann dimounn ki pa krwar dan levolision, zot bet. Sa bann dimounn ki ena ledikasion la anvi ki lezot trouv nou kouma bann dimounn ki “rabase” ouswa “bek-beke,” parski nou ansegn seki ena dan Labib ek montre bann prev ki ena enn Kreater. Me nou pa pou les sa dekouraz nou. Okontrer avek lasirans, nou defann nou bann  krwayans, setadir ki se gras-a Zeova, enn Kreater ki intelizan, ki ena lavi lor later.​—Rev. 4:11.

8. (a) Kouma sertin reazir ar predikasion Pol? (b) Kan Labib dir ki’nn amenn Pol Lareopaz, ki sa kapav vedir? (Get not.)

⁸ Me ena sertin dimounn dan bazar ki ena enn lot reaksion kan zot tann Pol prese. Zot dir: “Koumadir li pe koz lor bann bondie ki nou pa kone.” (Zist. 17:18) Eski Pol vremem pe fer bann Atenien konn bann nouvo bondie? Si sa vre, sa bien grav, parski plizir lane avan ti met sa mem sarz-la lor Sokrat. Ek akoz sa ek lezot kitsoz ankor, li ti pas lakour ek ti kondann li amor. Alor, sa pa etonn nou ki bann-la amenn Pol Lareopaz, ek demann li pou donn plis lexplikasion lor seki li pe ansegne, parski sa bann lansegnman-la bizar pou bann Atenien. c Kouma Pol pou pres avek bann dimounn ki pa konn nanye lor bann Lekritir?

9-11. (a) Lor ki kitsoz Pol koze kan li koumans so diskour? (b) Kouma nou kapav imit lexanp Pol kan nou prese?

⁹ Rapel ki Pol bien agase ar kantite zidol ki li trouve. Me olie ki li kondann bann Atenien parski zot ador bann zidol, li gard so kalm. Pou esey konvink zot, avek takt Pol koz lor bann kitsoz lor ki li ek bann-la dakor. Li koumans so diskour koumsa: “Bann abitan Atenn, mo remarke ki dan tou kitsoz zot paret ena plis respe pou bann bondie konpare ar lezot dimounn.” (Zist. 17:22) Se koumadir Pol pe dir zot: ‘Mo trouve ki zot bann dimounn bien relizie.’ Pol profit sa lokazion-la pou felisit zot. Pol rekonet ki mem si sertin dimounn krwar dan bann fos lansegnman, zot kapav ena enn leker sinser ek aksepte laverite. Anplis, Pol kone ki li osi avan, li ‘ti azir dan liniorans ek ti mank lafwa.’​—1 Tim. 1:13.

¹⁰ Apre sa, Pol dir ki li’nn trouv enn kitsoz ki montre ki bann Atenien bien relizie, enn lotel kot inn ekrir: “Pou enn Bondie ki Nou Pa Kone.” Dapre enn liv referans, “souvan bann Grek ek bann lezot pep ti fer bann lotel pou ‘bann bondie ki zot pa kone.’ Zot ti fer sa, parski zot ti per ki si enn bondie existe ek ki zot pa ti ador li, sa bondie-la ti kapav ankoler.” Sa lotel-la montre ki bann abitan Atenn rekonet ki ena enn Bondie ki zot pa kone. Pol servi sa lotel-la pou koumans koz lor bon nouvel. Li explike: “Sa Bondie ki zot pe adore san ki zot kone la, lor limem ki mo pe koz ar zot.” (Zist. 17:23) Li servi enn rezonnman ki ranpli ar takt ek ki bien for. Sertin dimounn dir ki Pol pe pres lor enn nouvo bondie ouswa lor enn bondie etranze, me se pa sa ki li pe fer. Okontrer, li pe ed zot pou kone kisann-la sa Bondie ki zot pa kone la, setadir vre Bondie.

¹¹ Kouma nou kapav imit lexanp Pol kan nou prese? Si nou get bien, nou pou trouve si dimounn-la relizie ouswa non. Par exanp, eski li ena bann kitsoz relizie lor li, dan so lakaz, ouswa dan so lakour? Lerla, to kapav dir li: ‘Mo trouve ki ou enn dimounn bien relizie. Mo ti pe anvi zwenn enn dimounn kouma ou.’ Kan nou rekonet ki dimounn-la ena enn relizion ek ki nou respekte so krwayans, nou pou kapav koz lor enn size lor ki nou toule-de dakor. Rapel ki nou pa la pou ziz enn dimounn dapre so bann krwayans. Fode pa nou bliye ki dan lepase, boukou frer ek ser ti vremem krwar dan bann fos relizion ek ti sinser.

12. Kouma Pol adapte li ar bann ki pe ekout li?

¹² Pol inn trouv enn pwin komin lor ki li ek bann-la dakor. Me aster-la, eski li pou kapav kontign fer sa ek rann temwaniaz anmemtan? Pol kone ki bann dimounn ki pe ekout li konn bann filozofi grek, me pa bann Lekritir. Alor, li adapte so fason prese. Premierman, li koz lor bann lansegnman Labib, me li pa sit direkteman bann Lekritir.  Deziemman, parfwa li servi lexpresion “nou” pou montre ki li konpran zot ek ki li kouma zot. Trwaziemman, li sit bann ekrivin grek pou montre ki seki li pe ansegne trouv osi dan bann liv ki zot kone. Aster-la, anou examinn diskour Pol, ki bien konvinkan. Ki bann verite inportan Pol fer bann Atenien kone konsernan sa Bondie ki zot pa kone la?

13. Ki kitsoz Pol explike lor kreasion liniver, ek ki li montre dan enn fason kler?

¹³ Bondie ti kree liniver. Pol dir: “Bondie ki’nn fer lemond ek tou seki ena ladan, limem ki Segner lesiel ek later, li pa res dan bann tanp ki’nn fer par bann dimounn.” d (Zist. 17:24) Alor, liniver pa’nn kree par azar. Se vre Bondie ki Kreater tou kitsoz. (Ps. 146:6) Limem Segner Siprem lesiel ek later, ek Li pa kapav res dan bann tanp ki bann dimounn inn fer. Li pa kouma Atena ek bann lezot bondie ki bizin bann lotel ek bann tanp pou resevwar laglwar. (1 Ler. 8:27) Mesaz Pol bien kler: Vre Bondie bien pli pwisan ki bann zidol ek bann tanp ki bann zom inn fer.​—Iza. 40:18-26.

14. Kouma Pol montre ki Bondie pa depann lor bann dimounn?

¹⁴ Bondie pa depann lor bann dimounn. Bann dimounn ki ador bann zidol abitie dekor zot bann zidol avek bann zoli linz, amenn bann kado ki kout ser, ouswa amenn manze ek bwar pou zot. Koumadir sa bann zidol-la bizin sa bann zafer-la! Sertin filozof grek dan lafoul kitfwa krwar ki enn bondie pa bizin ki bann dimounn donn li kitsoz. Si sa li vre, kitfwa zot dakor ar seki Pol dir konsernan Bondie, setadir ki ‘Li pa bizin ki bann dimounn servi Li koumadir Li bizin kitsoz.’ An realite, nou Kreater pa bizin ki bann dimounn donn Li bann kitsoz! Okontrer, se Li ki donn bann dimounn seki zot bizin, setadir Li donn zot ‘lavi, Li fer zot respire ek donn zot tou kitsoz,’ parmi ena soley, lapli, ek later fertil. (Zist. 17:25; Zen. 2:7) Alor, Bondie, sa Kikenn ki donn nou tou kitsoz la, pa depann lor nou.

15. Kouma Pol ed bann Atenien pou konpran ki zot pa pli siperyer ki bann lezot pep, ek ki leson inportan nou aprann ar lexanp Pol?

 ¹⁵ Bondie ti kree zom. Bann Atenien panse ki zot pli siperyer ki bann lezot pep. Me Labib dir ki nou pena okenn rezon pou fier nou nasionalite ouswa nou ras. (Det. 10:17) Pol reisi dir sa verite-la avek takt, kan li dir: “Apartir enn sel zom [Bondie inn] fer tou bann pep.” (Zist. 17:26) Sirman seki Pol dir fer bann dimounn ki pe ekout li reflesi. Isi, li fer referans ar seki liv Zenez dir konsernan Adan, ki anset tou bann dimounn. (Zen. 1:26-28) Parski bann dimounn ena enn sel anset, pena okenn ras ouswa nasionalite ki pli siperyer ki enn lot. Eski enn dimounn ti kapav pa konpran seki Pol inn dir? Non. Lexanp Pol aprann nou enn kitsoz inportan: Kan nou pe rann temwaniaz, mem si nou anvi montre nou rezonab ek koz avek takt, fode pa nou sanz bann verite ki ena dan Labib zis pou fer lezot plezir.

16. Kifer Bondie ti kree bann dimounn?

¹⁶ Bondie ti kree bann dimounn pou ki zot vinn pros avek Li. Mem si sa fer boukou lane ki sa bann filozof-la pe diskite pou konpran kifer bann dimounn existe, zame zot ti pou trouv enn lexplikasion rezonab. Selman, Pol dir zot dan enn fason kler kifer nou Kreater ti kree bann dimounn: “Pou ki zot rod Bondie, mem si zot bizin tat-tate pou fer sa, ek ki zot vremem trouv li, alor ki an realite li pa lwin ar sakenn parmi nou.” (Zist. 17:27) Alor, li posib pou bann Atenien konn sa Bondie ki zot pa kone la. Avredir, Li pa lwin ar bann ki anvi trouv Li ek anvi aprann konn Li. (Ps. 145:18) Remarke ki Pol servi mo “nou,” setadir ki li inplik li parmi bann dimounn ki bizin ‘rod Bondie, mem si bizin tat-tate pou fer sa.’

17, 18. Kifer bann dimounn bizin santi zot pros ar Bondie, ek ki nou kapav aprann ar fason ki Pol kapte latansion so loditwar?

 ¹⁷ Bann dimounn bizin santi zot pros ar Bondie. Pol dir: “Parski gras-a li nou ena lavi, nou bouze ek nou existe.” Sertin exper lor Labib dir ki Pol ti fer referans ar Epimenid, enn poet ki ti sorti Kret ek ki ti viv plizir lane avan, ki “ti zwe enn rol inportan dan bann tradision relizie bann Atenien.” Pol donn enn lot rezon kifer li normal ki bann dimounn bizin santi zot pros ar Bondie: “Sertin zot bann prop poet inn dir, ‘Parski nou osi nou so bann zanfan.’” (Zist. 17:28) Bann dimounn bizin santi zot pros ar Bondie, parski Bondie Li papa premie zom, anset tou bann dimounn. Pou kapte latansion so loditwar, Pol sit sertin text grek ki sirman bann-la bien respekte. e Parey kouma Pol, nou osi parfwa nou kapav sit bann liv lor Listwar, bann ansiklopedi, ouswa bann lezot liv referans. Par exanp, pou ed enn dimounn ki pa Temwin pou konpran kotsa bann pratik ouswa kotsa bann koutim bann fos relizion sorti, nou kapav sit enn liv ki boukou dimounn respekte.

¹⁸ Ziska ler dan so diskour, Pol inn mansionn bann verite bien inportan lor Bondie ek inn adapte li ar bann dimounn ki pe ekout li. Aster-la, ki lapot Pol anvi ki sa bann Atenien-la fer ar bann linformasion ki zot inn tande? Pol pa tarde pou explik zot.

19, 20. (a) Kouma avek takt, Pol montre ki li pa lozik ki bann dimounn ador bann zidol ki bann zom inn fer? (b) Ki kitsoz bann dimounn ki pe ekout Pol bizin fer?

¹⁹ Pol ankouraz bann ki pe ekout li pou azir. Li sit bann ekrivin grek, kan li dir: “Alor, parski nou bann zanfan Bondie, fode pa nou panse ki Bondie li kouma enn kitsoz ki’nn fer an-or, an-arzan ouswa an ros. Li pa kouma enn kitsoz ki’nn fer dapre lar ek limazinasion bann imin.” (Zist. 17:29) Si Bondie inn kree bann imin, alor kouma Bondie kapav resanble bann zidol ki bann zom inn fer? Avek takt, Pol montre zot ki li pa lozik ki bann dimounn ador bann zidol ki bann zom inn fer. (Ps. 115:4-8; Iza. 44:9-20) Kan Pol dir “fode pa nou,” sirman sa ed so loditwar pou aksepte pli bien sa konsey-la, parski li inplik li osi ladan.

²⁰ Lapot Pol montre dan enn fason kler ki aster-la zot bizin azir: “Dan lepase Bondie ti ferm lizie lor sa kalite liniorans-la [panse ki Bondie kontan ki bann imin servi bann zidol pou ador Li]; me aster-la li pe anons tou dimounn partou ki zot bizin repanti.” (Zist. 17:30) Kitfwa, sertin gagn sok kan zot tann dir ki zot bizin repanti. Ofet diskour bien konvinkan ki Pol fer, montre zot ki se Bondie ki’nn donn zot lavi, alor zot ena bann kont pou rann Bondie pou fason ki zot amenn zot lavi. Alor  zot bizin rod Bondie, aprann laverite lor Li, ek viv dan enn fason ki fer Li plezir. Savedir ki bann Atenien bizin konpran ki lidolatri se enn pese ek ki zot bizin rezet sa pratik-la.

21, 22. Kouma Pol fini so diskour, ek kouma sa konsern nou azordi?

²¹ Pol fini so diskour par sa bann parol bien pwisan la: “[Bondie inn] fixe enn zour kot li pou ziz bann dimounn lor later avek lazistis par enn zom ki li finn etabli. Ek li’nn donn enn garanti tou bann dimounn kan li’nn resisit sa zom-la.” (Zist. 17:31) Aster-la ki zot kone ki Zour Zizman pre pou arive, zot ena bann bon rezon pou rod vre Bondie ek trouv Li! Pol pa dir kisann-la sa Ziz-la, me selman li dir enn kitsoz interesan lor li: Li ti enn zom ki’nn mor ek ki Bondie inn resisite!

²² Bann parol ki Pol dir pou fini so diskour konsern nou azordi. Nou kone ki sa Ziz ki Bondie inn etabli la, se Zezi Kris ki’nn resisite. (Zan 5:22) Nou kone osi ki Zour Zizman pou dir mil an ek ki li pe arive bien vit. (Rev. 20:4, 6) Nou pa per Zour Zizman, parski nou kone ki sa pou amenn bann benediksion extraordiner pou bann dimounn ki fidel. Nou ena garanti ki enn zoli lavenir pe atann nou gras-a enn gran mirak, setadir rezireksion Zezi!

23. Kouma bann dimounn reazir ar diskour Pol?

²³ Bann dimounn ki pe ekout Pol ena diferan reaksion. ‘Sertin koumans boufonn li,’ kan zot tann li koz lor rezireksion. Me sertin ki pa’le repanti ek vinn bann Kretien, dir avek respe: “Nou pou ekout twa koz lor la enn lot kou.” (Zist. 17:32) Me selman, enn tigit aksepte. Labib dir: ‘Sertin zom al avek li ek vinn krwayan. Parmi zot ena Deni, ki enn ziz dan lakour Lareopaz, ek enn fam ki apel Damaris, ek lezot ankor.’ (Zist. 17:34) Azordi osi kan nou prese, nou gagn bann mem reaksion. Sertin dimounn boufonn nou, alor ki lezot avek respe, refiz pou ekout nou. Selman, nou extra kontan kan sertin aksepte mesaz Rwayom Bondie ek vinn bann krwayan.

24. Ki nou aprann ar diskour ki Pol fer dan Lareopaz?

²⁴ Kan nou reflesi lor diskour Pol, nou kapav aprann boukou kitsoz. Nou aprann kouma pou explik bon nouvel dan enn fason ki pou interes bann dimounn ek pou konvink zot ki nou pe ansegn laverite. Nou aprann osi ki nou bizin ena pasians ek koz avek takt avek bann dimounn ki sinser, mem si zot krwar dan bann fos lansegnman. Nou aprann osi sa leson bien inportan la: Fode pa ki nou sanz bann verite ki ena dan Labib, zis pou fer bann dimounn plezir. Anplis, kan nou imit lexanp Pol, nou pou vinn bann pli bon ansegnan kan nou prese, ek bann ansien pou vinn bann pli bon ansegnan dan lasanble. Lerla, nou pou pare pou ed bann dimounn pou ‘rod Bondie ek vremem trouv li.’​—Zist. 17:27.