1, 2. (a) Ki prinsip ti gid bann disip Jésus ziska zordi? (b) Kouma bann lennmi ti esey fer pep Bondie disparet, ek ki ti arive?

 JÉSUS ti devan Pilate, pli gran ziz ki ti ena lotorite lor bann Zwif. Sa zour-la, Jésus ti dir enn prinsip ki finn gid so bann vre disip ziska zordi. Li ti dir: “Mo Rwayom pa fer parti dan sa lemond-la. Si mo Rwayom ti fer parti dan sa lemond-la, mo bann serviter ti pou lager pou ki pa livre mwa ar bann Zwif. Me, mo Rwayom pa sorti isi.” (Jean 18:36) Pilate ti fer touy Jésus, me sa viktwar-la ti dire zis pou enn ti moman, parski Jésus ti resisite. Lanpir Romin ti bien pwisan ek bann dirizan sa lanpir-la ti esey fer bann disip Jésus disparet, me zot pa ti reisi. Bann Kretien ti anons bon nouvel lor Rwayom Bondie partou dan lemond, dan sa lepok-la.​—Col. 1:23.

² Apre ki Rwayom Bondie ti’nn etabli an 1914, sertin parmi bann pli gran pwisans militer dan listwar finn esey fer pep Bondie disparet. Me okenn pa finn reisi. Boukou gouvernman ek parti politik finn esey fors nou pou pran zot par dan bann lager. Me zot pa finn reisi diviz nou. Zordi, dan preske tou pei lor later, ena bann sitwayen Rwayom Bondie. Me mem si nou res dan plizir pei, nou form parti dan enn fami mondial kot ena linite ek nou res separe ar bann zafer politik sa lemond-la. Nou linite se enn gran prev ki Rwayom Bondie pe regne, ek ki nou Lerwa Jésus Christ pe kontign diriz, pirifie ek protez so bann disip. Anou gete kouma li finn fer sa atraver sertin viktwar legal ki li finn donn nou alor ki nou “pa fer parti dan lemond.” Sa pou fortifie nou lafwa.​—Jean 17:14.

3, 4. (a) Ki bann levennman ti arive kan Rwayom Bondie ti etabli? (b) Eski pep Bondie touletan ti konpran ki zot ti bizin fer pou gard zot netralite? Explike.

³ Apre ki Rwayom Bondie ti etabli, ti ena enn lager dan lesiel. Jésus ti tir Satan ek ti zet li lor later. (Lir Révélation 12:7-10, 12.) Ti ena osi enn lager lor later ki ti teste fidelite bann serviter Bondie. Zot ti bien deside pou swiv lexanp Jésus ek pou pa fer parti dan lemond. Me o-koumansman,  zot pa ti bien konpran ki zot ti bizin vremem fer pou res separe ar tou seki konsern politik.

⁴ Par exanp, Volim 6 dan seri liv Aurore du Millénium, a ki ti pibliye an 1904, ti ankouraz bann Kretien pou pa partisip dan lager. Selman, sa liv-la ti dir ki si larme obliz enn Kretien pou fer servis militer, li bizin fer tou seki li kapav pou fer enn servis ki pa pou fer li lager. Si li pa ti reisi ek ti avoy li dan lager, li ti bizin fer sir ki li pa touy personn. Herbert Senior, enn frer ki ti viv an Angleterre ek ki ti batize an 1905, ti dir: “Ti ena boukou konfizion parmi bann frer. Pa ti ena bann linstriksion kler, alor zot pa ti kone si zot ti kapav al fer larme ouswa non, mem si zot pa ti pou touy personn.”

5. Kouma Latour Degard 1^e Septam 1915, ti koumans donn bann eklersisman konsernan netralite?

⁵ Me dan Latour Degard 1^e Septam 1915 (an Angle), ti koumans ena bann eklersisman konsernan sa kestion-la. Konsernan bann sigzesion ki Études des Écritures ti done, sa Latour Degard-la ti dir: “Nou demann nou si sa kondwit-la pa pe amenn nou pou fer konpromi [avek nou konsians].” Me ki pou arive si bann lotorite menas pou touy enn Kretien parski li finn refiz pou met iniform ouswa pou servi dan larme? Sa lartik-la ti fer sa rezonnman-la: “Ki pli pir: Nou mor parski nou fidel anver Prins Lape ek nou refiz pou dezobeir So lord, ouswa nou mor dan lager pandan ki koumadir nou pe soutenir bann lerwa, ouswa bann gouvernman lor later ek nou pe fer bann konpromi avek bann lansegnman nou Lerwa ki dan Lesiel? Ant sa de lamor la, nou ti pou prefer premie la​—nou prefer mor parski nou fidel ar nou Lerwa ki dan lesiel.” Malgre sa rezonnman bien pwisan la, sa lartik-la ti tir sa konklizion-la: “Nou pa pe inpoz sa kondwit-la, nou pe zis donn enn sigzesion.”

6. Ki ou finn aprann ar lexanp Frer Herbert Senior?

⁶ Sertin frer ti konpran bien ki fode pa enn Kretien al fer larme, ek zot ti azir an-akor avek sa. Herbert Senior, ki nou ti site avan, ti dir: “Pou mwa, pa ti ena okenn diferans ant desarz bann minision dan enn bato [ki pa enn servis militer], ek met sa bann minision-la dan enn fizi pou al tir lor dimounn.” (Luc 16:10) Frer Senior pa ti al fer larme pou ekout so konsians, akoz sa, li ti al fer prizon. Li ek kat lezot frer ti dan enn group 16 dimounn ki pa ti dezobeir zot konsians, parmi ti ena bann zom lezot relizion. Zot tou ti ferme dan prizon Richmond, an Angleterre. Ti apel sa group-la Richmond 16. Enn sertin moman, Frer Senior ek lezot parmi sa 16-la ti transfere an sekre par bato pou al lager an France. Laba, ti kondann zot amor ek ti met zot an-lign pou touy zot, me, pa finn touy zot. Finalman, ti kondann zot pou di-z-an prizon.

7. Kan Deziem Lager Mondial ti koumanse, ki pep Bondie ti konpran pli bien?

 ⁷ Kan Deziem Lager Mondial ti eklate, bann serviter Jéhovah ti konpran pli bien seki vedir netralite ek seki zot ti bizin fer pou imit lexanp Jésus. (Mat. 26:51-53; Jean 17:14-16; 1 Pierre 2:21) Par exanp, dan Latour Degard 1^e Novam 1939, an Angle, ti ena enn lartik bien inportan ki ti apel « Neutralité » ki ti dir: “Jéhovah inn fer enn lalians avek [so] pep, ek asterla, prinsip ki bizin gid sa pep-la, se pa pran par ditou dan lager ki ena ant bann nasion.” Konsernan sa lartik-la, Simon Kraker, ki plitar ti servi dan biro mondial dan Brooklyn, New York, ti dir: “Mo finn konpran ki pep Bondie ti bizin anpe avek tou dimounn, mem si lager riske eklate.” Nou ti gagn sa nouritir spiritiel la dan bon moman ek sa ti prepar bann serviter Bondie pou enn latak ki zame zot ti gagne avan, enn latak ki ti teste zot fidelite anver Rwayom Bondie.

8, 9. Kouma profesi lapot Jean ti realize?

⁸ Lapot Jean ti profetize ki apre ki Rwayom Bondie pou etabli an 1914, Satan Lediab, ki Labib dekrir kouma enn dragon, pou esey detrir bann ki soutenir sa Rwayom-la. Li  pou fer sa kan li pou vomi enn larivier sinbolik lor zot. b (Lir Révélation 12:9, 15.) Kouma profesi Jean ti realize? Apartir 1920, lopozision kont pep Bondie ti ogmante. Parey kouma boukou lezot frer ki ti viv an Amérique di-Nor pandan Deziem Lager Mondial, Frer Kraker ti al dan prizon parski li ti res fidel ar Rwayom Bondie. An realite, pandan lager, plis ki de prizonie lor trwa ki ti refiz pou fer lager akoz zot bann krwayans relizie, ti bann Temwin Jéhovah. Akoz sa, ti met zot dan bann prizon an Amérique.

⁹ Satan Lediab ek so bann azan ti ena lintansion pou fer bann sitwayen Rwayom Bondie vinn infidel, ninport ki kote zot reste. Partou an Afrique, an Amérique ek an Europe, ti amenn zot devan bann lakour ek devan bann group dimounn ki ti deside si pou liber zot lor parol ouswa non. Zot ti bien deside pou gard zot netralite, akoz sa, zot bann adverser ti met zot dan prizon, ti bat zot ziska ki zot ti mem perdi enn manb zot lekor. An Allemagne, bann serviter Bondie ti fer fas ar enn gran lopozision parski zot ti refiz pou dir “Heil Hitler” ouswa pou al fer lager. Apepre 6,000 Temwin ti al dan bann kan nazi ek plis ki 1,600 Alman ek bann ki pa Alman, ti mor dan lame zot bann bouro. Me kanmem, Satan pa ti kapav fer okenn ditor permanan bann serviter Bondie.​—Marc 8:34, 35.

10. Ki “later” reprezante, ek kouma li ti vinn ed pep Bondie?

¹⁰ Profesi ki lapot Jean ti ekrir ti montre ki “later,” setadir bann dimounn ouswa bann group bien pwisan dan lemond ki pli rezonab, ti pou aval sa “larivier” persekision la. Koumsa zot ti pou vinn ed pep Bondie. Kouma sa ti realize? Dan bann lane apre Deziem Lager Mondial, “later” finn souvan azir an faver bann dimounn fidel ki soutenir Rwayom Mesianik. (Lir Révélation 12:16.) Par exanp, plizir lakour bien pwisan ti pran bann desizion pou protez drwa bann Temwin Jéhovah ki ti refiz pou fer servis militer ek pou partisip dan bann seremoni nasional. Dabor, anou examinn sertin viktwar inportan ki Jéhovah inn donn so pep an rapor avek servis militer.​—Ps. 68:20.

11, 12. Ki problem Frer Sicurella ek Thlimmenos ti gagne, ek ki ti arive finalman?

¹¹ Amérique. Anthony Sicurella ti viv dan enn fami kot ti ena sis zanfan ek zot ti elve par bann paran Temwin Jéhovah. Anthony ti pran batem laz 15 an. Kan li ti ena 21 an, li ti al anrezistre li dan biro resansman kouma enn minis relizie. De-z-an plitar, an 1950, li ti demann pou sanz fason ki li ti anrezistre, ek pou anrezistre li kouma enn kikenn ki pa fer lager akoz so konsians. Mem si lapolis (FBI) ti dakor, Departman Lazistis pa ti aksepte seki li ti demande. Apre  plizir fwa ki so ka inn pas lakour, finalman, Lakour Siprem États Unis ti aksepte pou ziz ka Frer Sicurella. Lakour Siprem ti rann enn zizman an so faver ek ti ranvers desizion ki sa lot lakour mwin inportan la ti pran avan. Lerla, sa zizman-la ti pou aplik osi dan ka lezot sitwayen an Amérique ki ti refiz pou fer servis militer akoz zot konsians.

¹² Grèce. An 1983, Iakovos Thlimmenos ti kondane pou al fer prizon, parski swadizan li pa ti soumet ar lalwa kan li ti refiz pou met enn iniform militer. Apre ki li ti sorti dan prizon, li ti fer enn aplikasion pou vinn enn exper-kontab, me li pa ti gagn sa travay-la parski li ti ena enn kazie zidisier. Li ti prezant so ka devan lakour, me bann lakour an Grèce pa ti rann enn zizman dan so faver. Alor, li ti prezant so ka devan la Cour européenne des droits de l’homme (CEDH). An lan 2000, Grande Chambre CEDH, enn komite 17 ziz, ti rann enn zizman an faver Frer Thlimmenos. Sa zizman-la ti pou aplik osi dan lezot ka kot ena diskriminasion. Avan sa zizman-la, plis ki 3,500 frer dan la Grèce ti ena enn kazie zidisier parski zot ti al fer prizon akoz zot netralite. Apre sa desizion ki CEDH ti pran la, la Grèce finn pas enn lalwa pou efas kazie zidisier tou sa bann frer-la. De-trwa lane avan, ti pas enn lot lalwa ki donn tou bann sitwayen la Grèce drwa pou fer enn lot travay ki pena okenn rapor avek servis militer. Sa lalwa ti re-konfirme kan la Grèce ti reviz so konstitision.

13, 14. Ki bann leson ou kapav tire dan bann ka ki ti inplik Ivailo Stefanov ek Vahan Bayatyan?

¹³ Bulgarie. An 1994, Ivailo Stefanov ti ena 19 an kan li ti gagn lord pou al dan larme, me li ti refize. Li ti refiz osi pou fer enn lot travay dan larme mem si li pa ti pou bizin touy personn. Li ti kondane pou fer 18 mwa prizon. Me li pa ti dakor avek sa desizion-la ek li ti fer apel dapre drwa ki li ti ena pou pa fer lager akoz so konsians. Finalman, ti avoy so ka devan CEDH. An 2001, avan ki sa lakour-la ti examinn so ka, gouvernman Bulgarie ti fer enn lakor avek Frer Stefanov. Sa gouvernman-la ti kennsel kondanasion Frer Stefanov. Sa desizion-la ti pou aplik osi ar tou bann sitwayen Bulgarie ki ti dispoze pou fer enn lot travay ki pena okenn rapor avek servis militer. c

¹⁴ Arménie. An 2001, Vahan Bayatyan ti bizin al fer servis militer ki ti obligatwar. d Li ti explike ki so konsians pa ti permet li pou fer larme, me okenn lakour dan so pei pa ti rann enn zizman dan so faver. An Septam 2002, li ti al dan prizon pou de-z-an edmi, me ti larg li apre dis mwa edmi. Pandan sa peryod-la, li ti fer apel ar CEDH ki ti examinn so ka. Selman, le 27 Oktob 2009, sa Lakour-la osi ti rann enn zizman kont li. Sa zizman-la ti koumadir enn gran  defet pou bann frer an Arménie ki ti dan mem sitiasion. Selman, Grande Chambre CEDH ti re-examinn sa ka-la. Le 7 Ziliet 2011, CEDH ti rann enn zizman an faver Vahan Bayatyan. Se premie fwa ki CEDH ti rekonet ki enn dimounn gagn drwa pa fer servis militer akoz so konsians pou bann rezon relizie. Sa Lakour-la ti protez drwa enn dimounn pou ena so prop panse, so konsians ek so relizion. Sa zizman-la pa ti protez zis drwa bann Temwin Jéhovah, me osi drwa plizir milyon dimounn dan bann pei ki manb Conseil de l’Europe. e

15. Kifer bann serviter Jéhovah refiz pou partisip dan bann seremoni nasional?

¹⁵ Bann serviter Jéhovah res fidel anver Rwayom Mesianik pa zis kan zot refiz pou fer servis militer me osi kan zot refiz avek respe pou pa partisip dan bann seremoni nasional. Sirtou depi Deziem Lager Mondial, finn ena enn gran santiman patriotik partou lor later. Boukou pei finn demann  zot sitwayen pou montre latasman ar zot pei. Pou montre sa latasman-la, bann dimounn bizin resit enn serman ki zot devwe ar zot pei, sant lim nasional, ouswa salie paviyon zot pei. Selman, nou, nou ador zis Jéhovah tousel. (Ex. 20:4, 5) Akoz sa, nou finn gagn boukou persekision. Me kanmem, Jéhovah finn servi “later” pou aval sa lopozision-la. Anou examinn sertin viktwar extraordiner ki Jéhovah finn donn nou par lintermedier Jésus Christ, dan sa domenn-la.​—Ps. 3:8.

16, 17. Ki ti ariv Lillian ek William Gobitas, ek ki leson ou aprann?

¹⁶ Amérique. An 1940, dan ka Minersville School District kont Gobitis, lakour Siprem ti rann enn zizman kont bann Temwin Jéhovah par 8 vot kont 1. Lillian Gobitas, f ki ti ena 12 an ek so frer William, 10 an, ti anvi res fidel anver Jéhovah. Alor zot ti refiz pou salie paviyon ek pou resit enn serman ki zot devwe ar zot pei. Akoz sa, ti met zot deor dan lekol. Lakour siprem ti examinn zot ka ek ti trouve ki lekol ti azir dan lintere “linite nasional” ek ki sa pinision-la ti an-akor avek lalwa ki ena dan pei. Sa zizman-la ti deklans enn gran persekision. Bann lekol ti ranvway boukou zanfan Temwin Jéhovah, bann Temwin ti perdi zot travay, ek bann lafoul ti atak bann proklamater. Dapre liv L’éclat de notre pays (an Angle), “zame pa finn persekit bann dimounn akoz zot krwayans relizie kouma finn persekit bann Temwin depi 1941-1943 an Amérique, dan 20^em siek.”

¹⁷ Viktwar ki bann lennmi Bondie ti gagne, ti zis pou enn sertin tan. An 1943, Lakour Siprem ti examinn enn lot ka parey kouma ka Gobitis. Sa ka-la ti apel Académie de Virginie occidentale kont Barnette. Sa fwa-la, Lakour Siprem ti rann enn zizman an faver bann Temwin Jéhovah. Se premie fwa dan listwar l’Amérique ki Lakour Siprem inn sanz so desizion vit koumsa. Apre sa zizman-la, sa gran persekision ki ti ena kont nou bann frer an Amérique la, ti bien diminie. Sa viktwar-la inn osi ranfors drwa tou bann sitwayen Ameriken.

18, 19. Dapre Pablo Barros, ki ti ed li pou res for, ek kouma lezot serviter Jéhovah kapav imit so lexanp?

¹⁸ Argentine. An 1976, Pablo Barros, ki ti ena wit an, ek so frer Hugo, set an, ti ranvwaye dan lekol parski zot pa ti partisip dan enn seremoni kot bann zanfan ti salie paviyon. Avan sa, metresdekol ti pous Pablo ek ti bat li lor so latet. Li ti fer sa de garson-la reste apre lekol pandan enn er tan pou esey fors zot partisip dan bann seremoni nasional. Plitar, kan Pablo ti koz lor sa leprev-la, li ti dir: “Si Jéhovah pa ti ed mwa, zame mo ti pou kapav fer fas ar sa presion-la ek gard mo lintegrite.”

¹⁹ Kan sa ka-la ti pas lakour, ziz ti soutenir desizion ki sa lekol-la ti pran pou ranvway Pablo ek Hugo. Selman, zot ti fer apel avek lakour Siprem Argentine ti examinn zot ka. An 1979, sa Lakour-la ti ranvers desizion ki sa lot lakour  mwin inportan la ti pran, ek li ti dir: “Sa pinision-la [kan ti ranvway sa de garson-la] li kontrer ar drwa ki lalwa donn enn dimounn pou aprann (Article 14) ek devwar enn gouvernman se pou fer sir ki tou dimounn gagn ledikasion primer (Article 5).” Apepre 1,000 zanfan Temwin Jéhovah ti profit sa viktwar-la. Gras-a sa, ti nepli met lezot zanfan deor dan lekol, ek Pablo ek Hugo ti kapav retourn dan zot lekol.

20, 21. Kouma seki’nn ariv Roel ek Emily Embralinag fortifie ou lafwa?

²⁰ Philippines. An 1990, Roel Embralinag, g ki ti ena 9 an, ek so ser Emily, ki ti ena 10 an, ansam avek 66 lezot zelev Temwin Jéhovah, ti ranvwaye lekol parski zot pa ti salie paviyon. Leonardo, papa Roel ek Emily, ti esey koz avek bann responsab lekol, me dan vid. Sitiasion ti anpire, ek Leonardo ti fer sign enn petision ek ti avoy sa Lakour Siprem. Li pa ti ena ni larzan ni enn avoka pou reprezant li. Fami Leonardo ti sipliy Jéhovah pou kone ki zot pou fer. Me antretan, sertin ti sikann ek ti insilte Roel ek Emily.  Leonardo ti panse ki li pa pou gagn so ka, parski li pa ti ena okenn formasion legal.

²¹ Finalman, Felino Ganal ti reprezant fami Embralinag. Frer Ganal ti enn avoka ki avan ti travay pou enn parmi pli gran biro avoka ki ti ena dan pei. Dan lepok ki ka fami Embralinag ti pas lakour, Frer Ganal ti aret travay pou sa biro avoka la ek li ti vinn enn Temwin Jéhovah. Tou bann ziz Lakour Siprem ti pran enn desizion an faver bann Temwin Jéhovah ek ti kennsel desizion ki ti pran pou ranvway Roel ek Emily. Ankor enn fwa, bann ki ti esey fer bann serviter Bondie dezobeir Li, pa ti resi.

22, 23. (a) Kifer nou finn gagn sa kantite viktwar legal inportan la? (b) Nou fami internasional viv dan lape. Ki sa prouve?

²² Kifer bann serviter Jéhovah finn gagn sa kantite viktwar legal inportan la? Nou pena okenn linflians politik. Pourtan, dan boukou pei, devan boukou lakour, bann ziz ki kontan lazistis finn protez nou kont bann latak feros nou bann ladverser. Anmemtan, sa bann viktwar-la finn aplik osi dan tou bann lezot ka kot drwa bann sitwayen ti menase. Pena okenn dout, se Christ ki finn ed nou pou gagn tou sa bann viktwar-la. (Lir Révélation 6:2.) Kifer nou finn bizin amenn plizir ka devan lakour? Nou pena lintansion pou reform sistem zidisier. Okontrer, nou lobzektif se ki nou kontign servi nou Lerwa Jésus Christ, san ki personn anpes nou.​—Actes 4:29.

²³ Nou pe viv dan enn lemond ki divize akoz bann dezakor politik ek ki ranpli ar laenn. Me nou Lerwa, Jésus Christ finn beni nou bann zefor pou gard nou netralite. Satan pa finn reisi dan so bann zefor pou diviz nou ek dominn lor nou. Rwayom Bondie finn rasanble plizir milyon dimounn ki refiz “aprann lager.” Lexistans nou fami internasional ki viv dan lape, li vremem enn mirak​—se enn gran prev ki Rwayom Bondie pe regne!​—Is. 2:4.