(Àba).

Mifanitsy amin’ny hoe ʼav (ray) misy mpanoritra ny hoe ʼabbaʼ (aram.), ary midika ara-bakiteny hoe “ny ray” na “Ray ô.” Teny fiantsoan’ny ankizy ny rainy izy io, ka sady teny fanehoam-pitiavana toy ilay hoe “dada” no fanehoana fanajana toy ilay hoe “ray.” Tsy anaram-boninahitra àry ny hoe Aba, fa teny fiantsoana amim-pitiavana, ary anisan’ny teny voalohany hain’ny zaza vao miana-miteny.

Miverina intelo ilay teny aramianina hoe ʼabbaʼ ao amin’ny Baiboly. Tsy nadika izy io ao amin’ny soratra grika tany am-boalohany fa natao fotsiny hoe Abba, ary natao hoe Aba ao amin’ny Baiboly malagasy. Manaraka azy io avy hatrany foana ny teny hoe hô pater (gr.), izay midika ara-bakiteny hoe “ny ray” na hoe “Ray ô.” Iantsoana an’i Jehovah, ilay Ray any an-danitra, foana io teny io.

Nampiasa an’io teny io i Jesosy rehefa nivavaka tamin’i Jehovah Andriamanitra tao Getsemane, taloha kelin’ny nahafatesany. Hoy izy: “Aba, Ray ô, hainao ny zava-drehetra. Esory amiko ity kaopy ity, nefa aoka tsy izay tiako no hatao, fa izay tianao.” (Mr 14:36) Fitalahoana mafy ataon’ny zanaka amin’ny rainy tena tiany izany, nefa koa fanomezan-toky fa hankatò foana izy.

Ahitana ny hoe ʼAbbaʼ koa ao amin’ny Romanina 8:15 sy Galatianina 4:6. Teny ampiasain’ireo Kristianina zanak’Andriamanitra ateraky ny fanahy izy io ao, ka hita fa mifandray akaiky amin’ilay Rainy izy ireo. “Mpanompon’Andriamanitra” ary “voavidy” izy ireo, nefa koa zanaka ao an-tranon’ilay Ray be fitiavana. Ny fanahy masina no nampahafantatra azy ireo izany tamin’ny alalan’i Jesosy Tompo.​—Ro 6:22; 1Ko 7:23; Ro 8:15; Ga 4:6.

Tsy hoe fandikana an’ilay hoe ʼAbbaʼ (aram.) tamin’ny teny grika fotsiny ny nampiarahana azy tamin’ny hoe “Ray”, hoy ny sasany, fa fanehoan’ny zanaka iray koa hoe matoky sy mankatò an-drainy izy ary miaiky fa manana adidy eo anatrehany satria zanaka. Toa asehon’ireo andininy ireo koa fa nampiasa an’ilay hoe ʼAbbaʼ ny Kristianina tamin’ny andron’ny apostoly, rehefa nivavaka.

Lasa anaram-boninahitra niantsoana ny raby jiosy tamin’ireo taonjato voalohandohany taorian’i Kristy ny hoe ʼAbbaʼ, hoy ny Talmoda babylonianina. (Berakôt 16b) Efa nantsoina hoe ʼAv na Rain’ny Fitsarana Avo Jiosy ny filoha lefitr’ilay fitsarana, ary nantsoina toy izany koa tatỳ aoriana ny evekan’ny eglizy kôpta sy etiopianina ary syrianina, indrindra fa ny Evekan’i Aleksandria, izay “papan’ny” Eglizy Tatsinanana tany amin’iny faritra iny. Tsy neken’i Jérôme, mpandika ny Vulgate latinina, kosa ny niantsoana an’ireo moanina katolika tamin’ny androny hoe ‘mompera’ (avy amin’ny hoe ʼAbbaʼ). Izany mantsy, hoy izy, dia mifanohitra amin’ny tenin’i Jesosy ao amin’ny Matio 23:9 hoe: “Ankoatra izany, dia aza miantso na iza na iza ho rainareo eto an-tany, fa iray ny Rainareo, dia Ilay any an-danitra.”