Andrefana
Nitodika tany atsinanana ny Hebreo fahiny, rehefa namantatra hoe aiza ny atsimo, ny avaratra, ary ny andrefana. Tany andamosiny ny andrefana. Mety ho nampiasainy mba hilazana ny andrefana àry ilay teny hebreo hoe ʼahôhr, izay midika hoe “any aoriana.”—Is 9:12.
Ilay teny hebreo hoe yam (midika hoe “ranomasina”, toy ny ao amin’ny Js 1:4) no ampiasaina matetika mba hilazana ny “andrefana” (na “miankandrefana”), satria tany andrefan’ny Tany Nampanantenaina ny Ranomasina Mediterane, na Ranomasina Lehibe. (Ge 28:14; Ek 10:19; 38:12; No 34:6; Za 14:4) Ilaina ny mijery ny teny manodidina mba hamantarana raha “ranomasina” na ny andrefana no dikan’ilay hoe yam.—Js 15:8-12; 2Ta 4:2-4, 15.
Eo koa ilay teny hebreo hoe maʽarav. Ilazana ny andrefana (1Ta 26:30; 2Ta 32:30) na ny any amin’ny filentehan’ny masoandro izy io. (Is 43:5; 59:19) Ampiasaina ao amin’ny Salamo 103:12 (f.a.p.) izy io mba hanampiana antsika hahatakatra fa tena esorin’i Jehovah sy ataony lavitra be antsika ny fahotantsika, noho izy mamindra fo amin’ny olona tsy lavorary. Fanomezan-toky tena mampahery izany!
Nilaza i Jesosy, ao amin’ny Matio 8:11, fa handry ilika hisakafo miaraka amin’i Abrahama sy Isaka ary Jakoba ao amin’ilay Fanjakana ny olona maro ‘avy any atsinanana sy avy any andrefana’ (a.b.t.: avy any amin’ny fiposahan’ny masoandro sy avy any amin’ny filentehan’ny masoandro). Dysme no teny grika ampiasaina eo mba hilazana ny toerana ilentehan’ny masoandro, na ny andrefana. Misy andininy hafa mandika ny dysme hoe andrefana.—Mt 24:27; Lk 12:54; 13:29; Ap 21:13.