Fanafohezana ny hoe Jehovah, izay anaran’ilay Andriamanitra Avo Indrindra. (Ek 15:1, 2) Ny litera roa voalohany amin’ireo Litera Hebreo Efatra יהוה (YHWH) no nahazoana an’io fanafohezana io, dia ny yôda (י) sy he (ה), izany hoe ny litera fahafolo sy fahadimy amin’ny abidy hebreo.

Miverina in-50 ny hoe Jah ao amin’ny Soratra Hebreo, ka in-26 izy io mandeha irery ary in-24 ao amin’ilay teny hoe “Haleloia”, izay midika ara-bakiteny hoe “Miderà an’i Jah.” Tsy hita ao amin’ny ankamaroan’ny Baiboly malagasy anefa ny hoe “Jah.” (Prot., Kat., DIEM, JM) Nosoloana hoe Jehovah ny Jah rehetra ao amin’ny Baiboly Protestanta. Ny Fandikan-tenin’ny Tontolo Vaovao kosa mampiasa foana an’ilay hoe Jah ao amin’ireo andininy 50 ahitana azy io. Miverina in-49 koa izy io ao amin’ny Baiboly Manamafy Hevitra nataon’i Rotherham.

Ao amin’ilay teny hoe Haleloia no ahitana ny hoe “Jah” ao amin’ny Soratra Grika Kristianina. Miverina inefatra io teny io ao. (Ap 19:1, 3, 4, 6) Ilay teny grika hoe “Haleloia” ihany no ampiasain’ny ankamaroan’ny Baiboly malagasy, fa tsy nadikany ilay izy. Ny Fandikan-tenin’ny Tontolo Vaovao kosa mandika azy io hoe “Miderà an’i Jah.”

Tsy hoe “Jah” akory no anaran’Andriamanitra, talohan’ny nampiasana an’ireo Litera Efatra. Efa in-165 mantsy no miverina ny hoe Jehovah ao amin’ny Genesisy, araka ny soratra nataon’ny Masoreta, vao nampiasaina ny hoe “Jah” ao amin’ilay fitantarana momba izay nitranga taorian’ny nanafahana ny Israelita avy tany Ejipta.​—Ek 15:2.

Matetika no mampiasa an’ilay vaninteny hoe Jah anaty teny fiderana na hira, na vavaka, na fitalahoana ny olona mihetsi-po. Ampiasainy koa izy io rehefa milaza ny hafaliany izy satria naharesy sy nafahana, na miaiky fa mahery sy matanjaka Andriamanitra. Fiderana an’Andriamanitra, ohatra, ilay hoe “Miderà an’i Jah!” (Haleloia) ao amin’ny Salamo, ka ny Salamo 104:35 no voalohany amin’izany. Mety ho eo am-piandohan’ny Salamo sasany no ahitana azy io (Sl 111, 112), na eo antenatenany (135:3), na any amin’ny farany (Sl 104, 105, 115-117). Sady eo am-piandohany no any amin’ny farany anefa no ahitana azy io matetika. (Sl 106, 113, 135, 146-150) Mamerimberina an’ilay hoe “Miderà an’i Jah!” ny zavaboary any an-danitra rehefa midera an’i Jehovah.​—Ap 19:1-6.

Fanandratana an’i Jehovah amin’ny alalan’ny hira sy vavaka ireo andininy hafa ahitana ny hoe “Jah.” Misy azy io, ohatra, ao amin’ilay hira nataon’i Mosesy rehefa nafahana ny Israelita. (Ek 15:2) Natambatr’i Isaia mihitsy ny hoe “Jah Jehovah” ao amin’ny bokiny mba hanasongadinana an’ilay anarana. (Is 12:2; 26:4) Faly be koa i Hezekia rehefa nositranina tamin’ny fomba mahagaga na dia efa saika maty aza, ka naverimberiny ilay hoe Jah ao amin’ny tononkalo nataony. (Is 38:9, 11) Asehon’ny Salamo fa tsy afaka midera an’i Jah ireo maty, tsy toa an’ireo tapa-kevitra ny hidera Azy mandritra ny androm-piainany. (Sl 115:17, 18; 118:17-19) Mampiasa ny hoe “Jah” koa ny salamo sasany, izay ahitana ny tonom-bavak’ireo olona nankasitraka ny fanafahana, fiarovana, na fananarana azy.​—Sl 94:12; 118:5, 14.