Taratasy telo ao amin’ny Soratra Masina anisan’ny nosoratana farany. Tsy hita ao amin’ireo taratasy ireo ny anaran’ny apostoly Jaona. Eken’ny ankamaroan’ny manam-pahaizana anefa fa olona iray ihany no nanoratra ny Filazantsaran’i Jaona sy ny Jaona Voalohany sy Faharoa ary Fahatelo. Be itovizana mantsy ireo taratasy ireo sy ilay Filazantsara fahefatra.

Voaporofo fa anisan’ny Soratra Masina ireo taratasy ireo, satria mifanaraka tsara amin’izay voalazan’ny boky hafa ao amin’ny Baiboly. Maro  koa ny mpanoratra fahiny nanamafy fa anisan’ny Soratra Masina izy ireo. Toa naka teny tao amin’ny 1 Jaona 4:3, ohatra, i Polycarpe. Nilaza i Eusèbe fa niaiky toa an’i Tertullien sy Cyprien i Papias hoe marina ilay taratasy voalohany, izay hita koa ao amin’ny Peshitta syriàka. Toa nahafantatra ny fisian’ireo taratasy roa hafa i Clément avy any Aleksandria. Niresaka an-kolaka momba azy ireo i Denys avy any Aleksandria, hoy i Eusèbe. I Irénée kosa mety ho naka teny tao amin’ny 2 Jaona 10, 11. Nohamafisin’ireo mpanoratra ireo koa fa anisan’ny Soratra Masina ny Jaona Voalohany.

Azo inoana fa tany Efesosy i Jaona no nanoratra an’ireo taratasy ireo tamin’ny taona 98 tany ho any, tokotokony ho tamin’ny fotoana nanoratany ny Filazantsarany. Toa efa antitra izy tamin’izay matoa nilaza matetika hoe “zanako malalako” sy “anaka.”

Jaona Voalohany. Karazana famakafakana ilay taratasy satria tsy misy fiarahabana sy fanaovam-beloma. Tsy nosoratana ho an’olon-tokana izy io. Niantefa tamin’ny raim-pianakaviana sy tanora ary ankizy, ohatra, ny toko faharoa. Nosoratana ho an’ny fiangonana iray na maromaro àry ilay taratasy, ka natao ho an’izay rehetra tafaray amin’i Kristy.​—1Jn 2:13, 14.

I Jaona no apostoly velona farany. Efa 30 taona mahery talohan’izay no nanoratana ny taratasy farany ao amin’ny Soratra Grika Kristianina. Kely sisa dia tsy hisy apostoly intsony. Taona maro talohan’izay mantsy i Paoly no nanoratra tamin’i Timoty fa kely sisa ny fotoana hahavelomany. (2Ti 4:6) Nampirisihiny àry i Timoty mba hihazona hatrany ny modelin’ny teny mahasoa, sy hanolotra an’izay reny taminy ho an’ireo lehilahy mendri-pitokisana, mba hampianarin’izy ireny ny hafa koa.​—2Ti 1:13; 2:2.

Efa nampitandrina ny apostoly Petera fa hisy mpampianatra sandoka eo anivon’ny fiangonana, ary hampiditra sekta mampidi-doza izy ireny. (2Pe 2:1-3) Nilaza tamin’ny anti-panahin’ny fiangonan’i Efesosy (toerana nanoratana an’ireo taratasin’i Jaona) koa i Paoly, fa hisy “amboadia masiaka” hiditra eo amin’izy ireo, ary tsy hiantra ny ondry ireny. (As 20:29, 30) Hisy fivadiham-pinoana lehibe, hoy izy, ka hiharihary “ilay lehilahy mpandika lalàna.” (2Te 2:3-12) Hoy àry i Jaona tamin’ny taona 98: “Izao, anaka, no ora farany. Araka ny efa renareo, dia ho avy ny antikristy. Ary efa misy antikristy maro sahady izao. Izany no ahafantarantsika fa izao no ora farany.” (1Jn 2:18) Ara-potoana tsara àry ilay taratasy sady tena nampahery an’ireo Kristianina tsy nivadika mba hanoherany ny fivadiham-pinoana.

Zava-kendreny. Tsy ny hanohitra fampianaran-diso fotsiny no nokendren’i Jaona, fa ny hahatonga an’ireo Kristianina voalohany hino bebe kokoa hoe marina ny zavatra nampianarina azy.  Nampifanoheriny matetika àry ny fahamarinana sy ny fampianaran-diso. Natao hovakin’ny fiangonana rehetra tao amin’ilay faritra angamba ilay taratasy, matoa i Jaona nampiasa matetika an’ilay teny grika nadika hoe “ianareo.”

Ho hitantsika fa mirindra sy mafonja ny fanaporofoan-keviny. Tia fahamarinana sy nankahala hevi-diso i Jaona matoa izy nanoratra an’ilay taratasy, izay tena manohina ny fo. Tiany ny hazavana fa halany ny haizina.

Loha hevitra lehibe telo. Ireto avy izany: Antikristy, ota, ary fitiavana.

Mazava ny tenin’i Jaona momba ny antikristy. Hoy izy: “Momba an’ireo mitady hamitaka anareo no anoratako aminareo izany.” (1Jn 2:26) Tsy neken’izy ireny hoe Zanak’Andriamanitra tonga tamin’ny nofo i Jesosy Kristy. Niala tamin’ny fiangonana izy ireny, hoy i Jaona, mba ho hita fa tsy “namantsika.” (2:19) Nivadika sy tsy nanam-pitiavana izy ireny, ka tsy anisan’ireo ‘nanam-pinoana mba ho voatsimbina ny ainy’, fa anisan’ireo ‘nihemotra ho ringana.’​—He 10:39.

Izao kosa no nasongadiny momba ny ota: 1) Mpanota daholo isika; tsy manana ny fahamarinana sady manao an’Andriamanitra ho mpandainga ny olona milaza fa tsy mpanota ny tenany (1Jn 1:8-10); 2) tokony hiezaka ny tsy hanota isika rehetra (2:1); 3) nomen’Andriamanitra ho sorona fampihavanana noho ny fahotantsika i Jesosy Kristy, izay manampy antsika any amin’ny Ray (2:1; 4:10); 4) tsy zatra manota ny tena Kristianina na dia mety hanota tsindraindray aza (2:1; 3:4-10; 5:18); ary 5) misy karazany roa ny ota, dia ilay hahazoana famelan-keloka sy ilay iniana hatao ka tsy hahazoana famelana (5:16, 17).

Niresaka betsaka momba ny fitiavana koa i Jaona. Hoy izy: 1) Andriamanitra dia fitiavana (1Jn 4:8, 16); 2) tia antsika Andriamanitra ka nataony sorona fampihavanana noho ny fahotantsika ny Zanany; noho i Kristy dia afaka ny ho lasa zanany koa ny voahosotra (3:1; 4:10); 3) tsy maintsy tia ny rahalahintsika isika satria tia antsika Andriamanitra sy Kristy (3:16; 4:11); 4) tia an’Andriamanitra izay mitandrina ny didiny (5:2, 3); 5) mandroaka ny tahotra ny fitiavana lavorary ka lasa sahy miteny eo anatrehan’Andriamanitra isika (4:17, 18); 6) tsy aseho amin’ny teny fotsiny ny fitiavana fa amin’ny atao koa, ka omentsika amin’izay ananantsika ny rahalahintsika sahirana (3:17, 18); 7) mpamono olona izay mankahala ny rahalahiny (3:15); ary 8) tsy tokony ho tia an’izao tontolo izao sy ny zavatra eo aminy ny Kristianina (2:15).

Jaona Faharoa. Hoy ny 2 Jaona 1: “Izaho, anti-panahy [na “zokiolona”, f.a.p.], manoratra amin’ilay vehivavy voafidy sy ny zanany.” Nilaza an-kolaka i Jaona teo fa izy ilay mpanoratra. Efa “zokiolona” tokoa mantsy izy tamin’izany satria efa 90 na 100 taona teo ho eo. “Anti-panahy” koa izy sady “andrin’ny” fiangonana.​—Ga 2:9.

Misy mihevitra fa fiangonana iray ilay “vehivavy voafidy” ary zanaka ara-panahy ilay hoe zanaka. Kristianina teo anivon’ny fiangonana iray hafa kosa, hono, ny zanak’ilay ‘rahavaviny.’ (2Jn 13) Misy indray milaza fa olona iray nantsoina hoe Kyria (“vehivavy” amin’ny teny gr.) angamba no nanoratan’i Jaona.

Famintinana an’izay noresahin’i Jaona tao amin’ny taratasiny voalohany ny ankamaroan’ny hevitra ao amin’ilay faharoa. Noresahiny ny momba ny fahamarinana mitoetra ao am-pon’izay tena mahalala izany, sy ny momba ny hatsaram-panahy tsy manam-paharoa sy ny fiadanana avy amin’Andriamanitra. Ravoravo izy fa mbola “mandeha ao amin’ny fahamarinana” ny sasany. Mifankatia sy mitandrina ny didin’Andriamanitra izy ireo. Efa eo amin’izao tontolo izao anefa ny mpamitaka, dia ny antikristy izay tsy manaiky fa tonga tamin’ny nofo ny Zanak’Andriamanitra. (Ampitahao 2Jn 7 sy 1Jn 4:3.) Ho fanampin’ny toromarika tao amin’ny taratasiny voalohany, dia noresahin’i Jaona fa tsy tokony hoarahabaina na hampidirina an-trano ireo mampianatra ny hevitry ny tenany na ny an’olon-kafa, fa tsy ny an’i Kristy.​—2Jn 10, 11.

Jaona Fahatelo. Nanoratra ho an’i Gaio ilay “anti-panahy”, ary nanao mampamangy an’ireo Kristianina hafa teo anivon’ilay fiangonana. Hoatran’ny manoratra taratasy mahazatra izy  nanoratra azy io. Mitovy ny fomba fanoratra sy ny votoatin’izy io sy ireo taratasy roa voalohany, ka azo antoka fa ny apostoly Jaona ihany no nanoratra azy io. Tsy fantatra marina anefa hoe iza ilay Gaio. Misy Gaio maromaro voaresaka ao amin’ny Asan’ny Apostoly sy Romanina ary Korintianina Voalohany, nefa mety ho hafa mihitsy ilay noresahin’i Jaona. Efa 30 taona na mahery taorian’ny nanoratana an’ireo boky ireo mantsy vao nosoratana ilay taratasy fahatelo.​—As 19:29; 20:4; Ro 16:23; 1Ko 1:14.

Nampirisihin’i Jaona ny Kristianina mba ho tia mandray vahiny. Nilaza izy fa te ho voalohany teo anivon’ny fiangonana i Diotrefa, ka tsy nety nandray tamim-panajana ny tenin’i Jaona sy ireo mpiandraikitra hafa. Tsy nanaja an’ireo rahalahy hafa mpitety faritany koa izy. Notadiaviny horoahina tsy ho anisan’ny fiangonana mihitsy aza izay nandray tsara azy ireo. Nilaza àry i Jaona fa hahitsiny izany raha tonga any izy, araka ny nantenainy. (3Jn 9, 10) Nasainy noraisin’i Gaio tsara i Demetrio, rahalahy tsy nivadika izay mety ho nampitondrainy an’ilay taratasy. Nampirisihiny koa i Gaio handray tsara an’ireo tonga hampahery ny fiangonana kristianina.

Asongadin’ireo taratasy telo fa tokony hiray saina ny Kristianina, ho tia an’Andriamanitra ka hitandrina ny didiny, hanalavitra ny haizina ary handeha ao amin’ny mazava, ho tia an’ireo rahalahy, ary handeha foana ao amin’ny fahamarinana. Tena nampahery sy nanatanjaka an’ireo fiangonana tany Azia Minora sy ny Kristianina rehetra namaky ny taratasiny àry i Jaona, na dia efa “zokiolona” aza.

[Tabilao, pejy 1238]

HEVITRA MISONGADINA: JAONA VOALOHANY

Famakafakana natao hiarovana ny Kristianina amin’ny mpivadi-pinoana

Nosoratan’ny apostoly Jaona tamin’ny taona 98 tany ho any, taorian’ny Apokalypsy ary taloha kelin’ny nahafatesany

Mitandrema amin’ireo lainga aely momba an’i Jesosy

Tonga tamin’ny nofo tokoa i Jesosy satria nisy nandre sy nahita ary nikasika azy (1:1-4)

Mpandainga sy antikristy izay mandà an’i Jesosy tsy ho Kristy; mahalala ny fahamarinana ny voahosotra ka tsy mila mihaino fampianarana hafa (2:18-29)

Tsy avy amin’Andriamanitra izay fanambarana avy amin’ny fanahy mandà fa tonga tamin’ny nofo i Jesosy Kristy; maro ny mpaminany sandoka (4:1-6)

Mandà ny fanambaran’ny Ray momba ny Zanany izay mandà fa Zanak’Andriamanitra i Jesosy (5:5-12)

Tsy zatra manota ny Kristianina

Manadio antsika ho afaka amin’ny ota ny ran’i Jesosy, raha mandeha ao amin’ny mazava isika fa tsy ao amin’ny haizina (1:5-7)

Tokony hiaiky ny fahotantsika isika raha nanota, ary hanadio antsika ny soron’i Jesosy (1:8–2:2)

Tsy zatra manota ny Kristianina; avy amin’ny Devoly izay zatra manota; miezaka ny ho olo-marina sy tsy hanota ny zanak’Andriamanitra (3:1-12; 5:18, 19)

Ampirisihina hivavaka ho an’ny rahalahiny manao “ota tsy mahafaty” ny Kristianina (5:16, 17)

Hiaro antsika ny fitiavana an’Andriamanitra sy ny mpiray finoana

Mandeha ao amin’ny mazava sy tsy haniasia izay tia ny rahalahiny (2:9-11)

Tsy maintsy manao ny sitrapon’Andriamanitra sy tsy tia an’ity tontolo ity ny Kristianina raha tiany ny Ray (2:15-17)

Niala tamin’ny fahafatesana ho amin’ny fiainana izay tena tia ny rahalahiny; tsy tia an’Andriamanitra isika raha tsy tia ny rahalahintsika sy tsy manampy azy rehefa sahirana izy (3:13-24)

Tokony hifankatia ny Kristianina satria Andriamanitra dia fitiavana; tiantsika izy satria izy no tia antsika voalohany; mpandainga izay mihambo ho tia azy nefa mankahala ny rahalahiny (4:7–5:2)

[Tabilao, pejy 1239]

HEVITRA MISONGADINA: JAONA FAHAROA

Nosoratana ho an’ilay “vehivavy voafidy”, izay mety ho olona na fiangonana iray

Nosoratan’ny apostoly Jaona tamin’ny taona 98 tany ho any

Mandehana foana ao amin’ny fahamarinana (and. 1-6)

Tian’i Jaona sy ireo mahalala ny fahamarinana ilay “vehivavy voafidy” sy ny zanany mandeha ao amin’ny fahamarinana

Nampirisihiny haneho fitiavana foana ilay vehivavy

Ny fitiavana dia ny ‘fandehanana araka ny didiny’

Mitandrema amin’ny mpamitaka (and. 7-13)

Lavin’ny mpamitaka hoe tonga tamin’ny nofo i Jesosy Kristy

Hanalavitra an’izay tsy mitoetra amin’ny fampianaran’i Kristy ny mpino; tsy mahazo mampiantrano na miarahaba azy izy sao hiombona amin’ny ratsy ataony

[Tabilao, pejy 1240]

HEVITRA MISONGADINA: JAONA FAHATELO

Nosoratana ho an’i Gaio nefa ilain’ny Kristianina rehetra koa

Nosoratan’ny apostoly Jaona tamin’ny taona 98 tany ho any, niarakaraka tamin’ireo taratasiny roa hafa

Tsy maintsy raisina tsara ny mpiray finoana (and. 1-8)

Faly be i Jaona nahare fa mandeha foana ao amin’ny fahamarinana i Gaio, sady tia an’ireo rahalahy mpitety faritany ka mandray tsara azy ireo

“Mpiara-miasa ao amin’ny fahamarinana” isika raha mandray tsara an’ireo rahalahy mandeha mitory noho ny anaran’Andriamanitra

Aza ny ratsy no alain-tahaka fa ny tsara (and. 9-14)

Te ho voalohany i Diotrefa, ka tsy nety nandray tamim-panajana na inona na inona avy tamin’i Jaona

Tsy nandray tsara an’ireo rahalahy mpitety faritany izy, ary nitady handroaka an’izay te handray tsara azy ireo

Aza alain-tahaka ny ratsy; tahafo izay tsara