1, 2. a) Inona no toe-javatra niainan’i Paoly? b) Inona no fanontaniana mipetraka rehefa nampakarin’i Paoly tany amin’i Kaisara ny raharaha?

 MBOLA tsara ambina tao Kaisaria i Paoly. Roa taona talohan’izao, tamin’izy tany Jodia, dia efa intelo izy, fara fahakeliny, no saika hovonoin’ny Jiosy, tao anatin’ny andro vitsivitsy. (Asa. 21:27-36; 23:10, 12-15, 27) Mbola tsy nahafaty azy ny fahavalony hatreto, nefa nitady hirika foana izy ireo. Tsinjon’i Paoly fa mbola mety hatolotra eo am-pelatanan’izy ireo izy, ka hoy izy tamin’i Festosy, governora romanina: “Ampakariko any amin’i Kaisara ity raharaha ity!”​—Asa. 25:11.

² Nanohana an’izany fanapahan-kevitr’i Paoly ho any Roma izany ve i Jehovah? Zava-dehibe amintsika ny valin’izany, satria mitory ny Fanjakan’Andriamanitra amin’ny fomba feno koa isika amin’izao andro farany izao. Tokony ho fantatsika raha azontsika tahafina ny nataon’i Paoly, rehefa ‘miaro ny vaovao tsara sy miezaka hahazo zo ara-dalàna hitory an’izany’ isika.​—Fil. 1:7.

3, 4. a) Nahoana ny Jiosy no nangataka ny hitondrana an’i Paoly tany Jerosalema, ary ahoana no tsy nahafaty an’i Paoly? b) Ahoana no anampian’i Jehovah ny mpanompony ankehitriny?

³ Nankany Jerosalema i Festosy, governoran’i Jodia, telo andro taorian’ny nandraisany fahefana. a Nihaino an’ireo lehiben’ny mpisorona sy lohandohany teo amin’ny Jiosy izy tany, tamin’izy ireo niampanga an’i Paoly ho nanao heloka bevava. Fantatr’izy ireo fa tsy maintsy nitandro fihavanana taminy sy tamin’ny Jiosy rehetra io governora romanina vaovao io. Hoy àry izy ireo tamin’i Festosy: Ento hotsaraina atỳ Jerosalema i Paoly. Nitetika ny hamono an’i Paoly teny an-dalana avy tany Kaisaria nankany Jerosalema anefa ireo fahavalo ireo. Tsy neken’i Festosy ny fangatahan’izy ireo. Hoy izy: ‘Afaka miara-midina amiko [any Kaisaria] ireo lehibenareo dia hiampanga an’izany lehilahy izany, raha tena nanao zavatra tsy nety tokoa izy’ (Asa. 25:5) Tsy maty indray àry i Paoly teo.

 ⁴ Nanampy an’i Paoly tamin’ny alalan’i Jesosy foana i Jehovah, isaky ny niatrika fitsarana izy. Tsarovy fa efa nilaza taminy i Jesosy tao amin’ny fahitana hoe: “Manàna herim-po!” (Asa. 23:11) Misy manakantsakana sy mandrahona koa ny mpanompon’Andriamanitra ankehitriny. Tsy miaro antsika amin’ny zava-manahirana rehetra i Jehovah, nefa manome antsika fahendrena sy hery hiaretana. Afaka miantehitra foana amin’ny “hery mihoatra noho ny an’ny olombelona” omen’ilay Andriamanitsika be fitiavana isika.​—2 Kor. 4:7.

5. Ahoana no nitsaran’i Festosy an’i Paoly?

⁵ Rehefa afaka andro maromaro, dia “nipetraka teo amin’ny toeram-pitsarana” tany Kaisaria i Festosy. b Nijoro teo anatrehany i Paoly sy ireo mpiampanga azy. Tsy marim-pototra ny fiampangan’izy ireo, ka hoy i Paoly: “Tsy nandika ny Lalàn’ny Jiosy aho, na nanota tamin’ny tempoly na tamin’i Kaisara.” Tsy nanan-tsiny ilay apostoly ka mendrika ny hafahana. Inona no ho fanapahan-kevitr’i Festosy? Nila sitraka tamin’ny Jiosy izy ka nanontany an’i Paoly hoe: “Tianao ve ny hiakatra ho any Jerosalema dia hotsaraina eo anatrehako momba an’izany zavatra izany?” (Asa. 25:6-9) Tena hevitra adaladala izany! Raha halefa hotsaraina any Jerosalema i Paoly, dia ireo mpiampanga azy no hitsara azy ka azo antoka fa ho faty izy. Nifidy ny hamadika ny rariny teo i Festosy, mba hiarovana ny sezany. Izany koa taloha no nataon’i Pontio Pilato Governora, tamin’izy nitsara olona ambony lavitra noho i Paoly. (Jaona 19:12-16) Mety hanolana ny rariny koa ny  mpitsara ankehitriny, satria te hahazo sitraka amin’ny olona sasany. Tsy mahagaga àry raha mamoaka didim-pitsarana tsy ara-drariny ny fitsarana, amin’ny raharaha mahakasika ny vahoakan’Andriamanitra.

6, 7. Nahoana i Paoly no nampakatra ny raharaha tany amin’i Kaisara, ary inona no modely nomeny ho an’ny tena Kristianina ankehitriny?

⁶ Ny ain’i Paoly no notandindomin-doza rehefa nila sitraka tamin’ny Jiosy i Festosy. Nampiasa ny zony tamin’ny naha Romanina azy àry i Paoly, ka hoy izy tamin’i Festosy: “Mijoro eto anoloan’ny toeram-pitsaran’i Kaisara aho, ary eto no tokony hitsarana ahy. Tsy nanao ratsy tamin’ny Jiosy aho, ary fantatrao tsara koa izany. ... Ampakariko any amin’i Kaisara ity raharaha ity!” Raha vao nampakatra fitsarana ny Romanina iray, dia tsy azo nofoanana intsony izany matetika. Nanamafy izany ny tenin’i Festosy hoe: “Nampakarinao any amin’i Kaisara ny raharaha, ka dia ho any amin’i Kaisara ianao.” (Asa. 25:10-12) Nampakatra fitsarana i Paoly, ary modely ho an’ny tena Kristianina ankehitriny izany. Mitory any amin’ny fitsarana koa isika mba hiarovana ny vaovao tsara, rehefa “mampiasa ny lalàna mba hamoronana teti-dratsy” ny mpanohitra. c​—Sal. 94:20.

⁷ Navela hitondra ny raharaha tany Roma àry i Paoly, rehefa avy nigadra roa taona mahery noho ny heloka tsy nataony akory. Nisy manam-pahefana iray te hahita azy anefa talohan’ny nandehanany.

8, 9. Inona no anton-dian’i Agripa Mpanjaka tany Kaisaria?

⁸ Andro vitsivitsy taorian’ny nilazan’i Paoly fa hampakatra ny raharaha tany amin’i Kaisara izy, dia nitsidika an’i Festosy “ara-pomba fifanajana” i Agripa Mpanjaka sy Berenika anabaviny. d Fanaon’ny mpitondra ambony tamin’izany ny nitsidika an’izay governora vaovao. Lasa governora i Festosy ka niarahaba azy i Agripa. Te hanatsara ny fifandraisana angamba i Agripa, satria mety hisy hilana an’izany amin’ny hoavy.​—Asa. 25:13.

⁹ Noresahin’i Festosy tamin’i Agripa Mpanjaka ny momba an’i Paoly ka te hihaino azy izy. Nipetraka teo amin’ny toeram-pitsarana izy roa lahy ny ampitson’iny. Nanaitra ny sain’ny olona ny fahefan’izy ireo sy ny fomba nanetriketrika nandraisana azy, nefa mbola nanaitra kokoa ny teny holazain’ilay voafonja teo anatrehan’izy ireo.​—Asa. 25:22-27.

10, 11. Ahoana no nanajan’i Paoly an’i Agripa, ary inona avy no noresahiny rehefa nitantara ny fiainany tamin’i Agripa izy?

¹⁰ Nisaotra an’i Agripa tamim-panajana i Paoly, satria navela hiteny hiaro ny tenany teo anatrehany. Niaiky koa i Paoly fa mahay tsara ny fanao sy ny adihevitra rehetra eo amin’ny Jiosy i Agripa. Hoy i Paoly, avy eo, rehefa nitantara ny fiainany: “Efa Fariseo aho ka nanaraka an’ilay sekta hentitra indrindra tao amin’ny fivavahanay.” (Asa. 26:5) Efa Fariseo i Paoly ka nanantena fa ho avy ny Mesia. Kristianina kosa izy izao, ary sahy nilaza fa i Jesosy Kristy io Mesia nandrasana  hatry ny ela io. Samy nino i Paoly sy ireo niampanga azy fa ho tanteraka ny fampanantenan’Andriamanitra tamin’ny razamben’izy ireo. Io finoana io no antony nitsarana an’i Paoly tamin’io andro io. Vao mainka liana tamin’izay holazain’i Paoly àry i Agripa. e

¹¹ Nampahatsiahivin’i Paoly ny nampahoriany ny Kristianina, ka hoy izy: “Nisy fotoana aho tena resy lahatra hoe tokony hanao an’izay rehetra azoko atao mba hanoherana ny anaran’i Jesosy avy any Nazareta. ... Romotra tamin’izy ireny [tamin’ny mpanara-dia an’i Kristy] aho, ka vitako hatramin’ny nanenjika azy tany amin’ny tanàna hafa mihitsy aza.” (Asa. 26:9-11) Tsy nanitatra i Paoly rehefa nilaza izany, satria maro no nahalala fa nahery setra tamin’ny Kristianina izy. (Gal. 1:13, 23) Lasa saina angamba i Agripa hoe: ‘Inona no nampiova ny olona toa an’i Paoly?’

12, 13. a) Inona no nolazain’i Paoly rehefa nitantara ny niovany izy? b)  Ahoana no nitsipahan’i Paoly “ny hazo fanindronana”?

¹² Mamaly izany ny tenin’i Paoly manaraka. Hoy izy: ‘Nandeha tany Damaskosy aho, fa nahazo fahefana sy fanomezan-dalana avy tamin’ny lehiben’ny mpisorona. Raha mbola teny an-dalana aho, tamin’ny mitataovovonana, ry Mpanjaka ô, dia nahita hazavana avy any an-danitra izay nanjelanjelatra mihoatra noho ny masoandro. Nanodidina ahy sy ireo niara-dia tamiko ilay izy. Dia nianjera tamin’ny tany daholo izahay rehetra, ary naheno feo aho nilaza tamiko tamin’ny  teny hebreo hoe: “Saoly, Saoly, fa maninona no manenjika ahy ianao? Ianao ihany ange no ho voan’ny ataonao raha mitsipaka lava ny hazo fanindronana ianao e!” Fa hoy aho: “Iza moa ianao, tompoko?” Dia hoy ny Tompo: “Izaho no Jesosy, ilay enjehinao.”’ f​—Asa. 26:12-15.

¹³ Toy ny hoe ‘nitsipaka ny hazo fanindronana’ i Paoly talohan’iny zava-nahagaga iny. Mandratra tena ny biby rehefa mitsipaka an’ilay tendrony maranitra amin’ny hazo fanindronana. Nanimba ny fifandraisany tamin’Andriamanitra koa i Paoly satria nanohitra ny sitrapony. Niova anefa io olona tso-po diso lalana io, rehefa niseho taminy teny an-dalana ho any Damaskosy i Jesosy tafatsangana tamin’ny maty.​—Jaona 16:1, 2.

14, 15. Inona no nolazain’i Paoly momba ny fiovana nataony?

¹⁴ Niova tokoa i Paoly. Hoy izy tamin’i Agripa: “Nankatò an’izay nolazaina tamiko tao amin’ilay fahitana avy any an-danitra aho. ... Nankany amin’ny olona nipetraka tany Damaskosy àry aho aloha, ary avy eo nankany amin’ny olona nipetraka tany Jerosalema sy eran’ny faritr’i Jodia ary tany amin’ny firenen-kafa. Ny hafatra nampitaiko tamin’izy ireo dia hoe tokony hibebaka sy hiverina amin’Andriamanitra izy ireo, ka hampiseho amin’ny ataony fa nibebaka.” (Asa. 26:19, 20) Nanao an’ilay asa nampanaovin’i Jesosy azy i Paoly, nandritra ny taona maro. Inona no vokany? Nibebaka ireo nandray ny teny notoriny,  ary niala tamin’ny fitondran-tena maloto sy ny fanaovana ny tsy marina, ka niverina tamin’Andriamanitra. Lasa olom-pirenena vanona izy ireny, ary nampirisika ny olona hanaja lalàna sy tsy hanakorontana.

¹⁵ Nitondra soa àry ny fitorian’i Paoly, saingy tsy nisy dikany tamin’ireo Jiosy nanohitra azy izany. Hoy i Paoly: “Izany no antony nisamboran’ny Jiosy ahy tao amin’ny tempoly, ka saika namonoany ahy. Nampian’Andriamanitra anefa aho, ka mbola mitory foana mandraka androany, na amin’ny madinika na amin’ny lehibe.”​—Asa. 26:21, 22.

16. Ahoana no anahafantsika an’i Paoly rehefa manazava ny finoantsika amin’ny mpitsara sy ny manam-pahefana isika?

¹⁶ “Vonona foana” hiaro ny finoany ny tena Kristianina. (1 Pet. 3:15) Rehefa manazava ny finoantsika amin’ny mpitsara sy ny manam-pahefana isika, dia tsara ny hanahafantsika an’izay nataon’i Paoly tamin’izy niteny teo anatrehan’i Agripa sy Festosy. Mety hanohina ny fon’izy ireny isika raha milaza amim-panajana fa nanatsara ny fiainantsika ny fahamarinana, sady nanatsara ny fiainan’ireo mandray ny hafatra torintsika.

17. Ahoana no fihetsik’i Festosy rehefa nandre ny tenin’i Paoly, ary inona no mitovy amin’izany ankehitriny?

¹⁷ Sarotra tamin’ireo manam-pahefana roa lahy ireo ny tsy hihontsina tamin’ny teny naharesy lahatra nataon’i Paoly. Diniho izay nitranga: “Raha mbola nilaza an’izany i Paoly ho fiarovan-tenany, dia niteny mafy i Festosy hoe: ‘Lasa adala ianao, ry Paoly a! Ny fianarana be nataonao no mahalasa adala anao!’” (Asa. 26:24) Maro koa no manao toa an’i Festosy ankehitriny, ka mihevitra fa mafana fo tafahoatra ny olona mampianatra izay tena lazain’ny Baiboly. Matetika no sarotra amin’ny olon-kendry eo amin’izao tontolo izao ny manaiky an’ilay fampianaran’ny Baiboly hoe mbola hitsangana ny maty.

18. Ahoana no navalin’i Paoly an’i Festosy? Inona no vokatr’izany teo amin’i Agripa?

¹⁸ Hoy anefa i Paoly tamin’ilay governora: “Tsy lasa adala aho, ry Festosy Governora hajaina ô, fa marina ny teniko sady mitombina tsara. Mahalala tsara an’izany ny mpanjaka ka sahy miresaka aminy momba an’izany aho. ... Mino ny Mpaminany ve ianao, ry Agripa Mpanjaka? Fantatro fa mino ianao.” Hoy i Agripa: “Raha nisy kely foana dia ho naharesy lahatra ahy ho lasa Kristianina ianao.” (Asa. 26:25-28) Tsy fantatra raha vokatry ny fo io teniny io na tsia. Hita eo anefa fa nisy vokany lalina tamin’ilay mpanjaka ny fitorian’i Paoly.

19. Inona no tsapan’i Festosy sy Agripa momba an’i Paoly?

¹⁹ Nitsangana i Agripa sy Festosy, ka nidika izany fa nifarana ny fitsarana. “Sady niala teo izy ireo no nifampiresaka hoe: ‘Tsy nanao zavatra tokony hamonoana azy ho faty na hanagadrana azy io lehilahy io.’” Hoy koa i Agripa tamin’i Festosy: “Raha tsy nampakatra an’ity raharaha ity any amin’i Kaisara izy, dia ho azo nafahana.” (Asa. 26:31, 32) Fantatr’izy ireo fa tsy nanan-tsiny i Paoly. Nankasitrahan’izy ireo kokoa angamba ny Kristianina, nanomboka teo.

20. Inona no vokatry ny fitorian’i Paoly tamin’ny manam-pahefana?

²⁰ Toa tsy nisy nanaiky ny vaovao tsaran’ny Fanjakan’Andriamanitra ireo manam-pahefana ambony tao amin’iny tantara iny. Raha izany no izy, nisy nahatsara azy ve ny nisehoan’i Paoly teo anatrehan’izy ireo? Eny. Inona tokoa no vokany rehefa ‘nentina teo anatrehan’ny mpanjaka sy ny governora’ tao Jodia i Paoly? (Lioka 21:12, 13) Afaka nitory tamin’ny manam-pahefana romanina izy. Tsy nisy afaka nitory tamin’izy ireny angamba, raha tsy izany. Nampahery an’ireo mpiray finoana taminy koa ny zavatra niainany sy ny tsy fivadihany.​—Fil. 1:12-14.

21. Inona avy no vokatra tsara mety ho azontsika rehefa mitory foana isika?

²¹ Toy izany koa ankehitriny. Mitory foana isika na eo aza ny fitsapana sy ny fanoherana, ary misy vokany tsara izany. Ho afaka hitory amin’ny manam-pahefana angamba isika. Mety ho sarotra mantsy ny hahita fomba hafa hitoriana amin’izy ireny. Mampahery ny mpiray finoana amintsika koa isika rehefa miaritra sy tsy mivadika, hany ka vao mainka sahy mitory ny Fanjakan’Andriamanitra amin’ny fomba feno izy ireo.