1. Isiyani usinttana inaapankihaaya atthu?

NHINA ila ituninyeela, usinttaniya unaawiiriha atthu enci wiicoona. Wootakihera, ntthu nompankaca nakoso pooti upheela waanyonkaca ananakoso akhunanawe wiira cithumiye citthu cawe uyova paasi. Namphira pooti unrakalika namphira nkhwaawe wiira akhitiri utthema. Namatotha usoma icikola cuulupale pooti ukapulari ncaameni wiira akele icikola yuulupale impheelaawe. Hiiva nikhanle makristau ninaacuwela wiira nnyo citthunnyo khacinakhala comaana; ayo himmakhalelwaayo cinkhala “miteko cinciveliha irutthu.” (Akalas. 5:19-21) Masi mwaanaacuwela wiira hataa nihilakelaka upanka imweeni, hiiva pooti usinttana wanlokoni? Nihaana neesereraka nuutta unyema iyo itthwiiyo, kontha nancaka usinttana wanlokoni hiiva pooti urikarikiha wiiwanana ni mayamunneehu.

2. Isiyani inhaleehu woopela mwaha nhina ula mwahoola?

² Nhina ula mwahoola, ninaahala wuuluma citthu caahala uniiriha usinttana ni mayamunneehu. Ciicammo, ninaahala uwoopela mwaha alopwana ni athiyana okhalayi yaanyemale usinttana. Masi nttwee nipacere woopela mwaha mananna oowacera irineehu wanrimani.

3. Makohoni anlamuliyeehu wiipanka?

³ Unaareera uwacera khula ukati itthu irineehu wanrimani. Hiiva pooti wiikoha co: ‘Kineelikaniherani naatthu akiina? Kimpanka commo wiira kiicoone ratta awula mena? Nlattuni uneekurumicaaka uvara miteko ca Nluku? Kineekurumica wiira kaapwahe mayamunna otheene? Kimpwahe nkristau nkiina o wanlokoni waka? Awula kineekurumica wiira kintteelihe nrima Yehova?’ Unaareera wiipanka ala makohwaala. Kontha isiyani? Moone itthu inhimyaaya Nuulumo na Nluku.

4. Toko cinthoonyeraaya Akalasiya 6:3, 4, kontha isiyani khaninlamuliya wiilikaniha naakhunanihu?

 ⁴ Ibiiblya inaanikurumica uhiilikaniha naakhunanihu. (Nsome Akalasiya 6:3, 4. *) Nlattuni? Kontha nancaka wuupuwela wiira hiiva ninampwaha munneehu fulano, ninaahala wancera wiicoona. Masi noopuwelaka wiira akhunanihu phihoolenle univikana, ninaahala uriipiya nrima. Coo, moopuwelo oomeeli khanthoonyera ucuwelaca. (Aroo. 12:3) Nrokorihu Katerina * o Grécia, neera: “Miiva waanaakicivelaka cinene wiilikaniha naasihimaaka ooreeraca cinene o wanlokoni, yaacuwela ulalyeera ratta ni wahaarika waapanka apatthani.” Nhiliyale wiira Yehova niihanne wanlokoni nawe kahi nlattu hiiva wooreera, wookhitiri wuuluma ratta awula woocuweliya naatthu enci, masi nlattu woonifenta ni nlattu woonoona wiira ninaamwiiwelela Mwanawe.—Joau 6:44; 1 Akor. 1:26-31.

5. Itthu yankhumelenle munna Hyun iwiitthucihaleni isiyani?

⁵ Nikoho nikhwaawe ninlamuliyeehu wiipanka phi nna: ‘Kiireke mayamunna o wanlokoni ankoona ukhala nannema awula ntthu oncivela nanrokottole?’ Moone itthu yankhumelenle munna neehaniya Hyun, nokhala u Coreia. Mayamunna yaavahaceriya miteko wanlokoni uyo aawoona ukhala awanannyaawe. Uyo neera: “Mi kaanawaavaanyiha ayo mayamunnaayo ni ikwaha cinci mi akaamini citthu coolumaaya.” Isiyani yaakhumelenle? Munna Hyun neera: “Makhalelwaaka yahorikarikiha wiiwananiya wanlokoni.” Wootteeliha nrima, ahaavo apatthani a munna Hyun yankavihenre urukunusa nrimaawe, ni ilelo uyo humu o wanlokoni. Noonaka wiira nihancera usinttana wanlokoni uhiya weettiherera nnema, nihaana niikurumica umaliha iyo itthwiiyo woohipicapica.

6. Khampa cinhimiyaaya nhina Akalasiya 5:26, citthuni coohinamaana cimmwiiriha ntthu utotha usinttana wanlokoni?

⁶ Nsome Akalasiya 5:26. * Isiyani immwiiriha ntthu utotha usinttana wanlokoni? Itthu yoopacera ukhanle wiithenca. Ntthu owiithenca nokhala ntthu owiicoona ni owiihooleliha. Itthu ikhwaawe nttima. Nanttima kahi paahi nawunlela ukhalana citthu ca ntthu nkhwaawe, masi ciicammo nopheela wiira ntthu nkhwaaweeyo hikhalane-tho citthu cirinaawe. Khweeliini, umoonela nttima ntthu unkhala unthanya uyo ntthuuyo. Hiiva nihaana niikurumicaka venci unyema ukhalana ayo makhalelo oohinamaanaayo.

7. Nlattaniheroni ninthoonyera wiira wiithenca ni nttima cikhanla citthu cowoopiha?

⁷ Pooti waneereehu wiira wiithenca ni nttima ninaalattanaca ni mwanttuttu nokhuura mwiri woophuwela phiyaaru. Uyo mwiryuuyo pooti urwaa usuunuwa, masi wahoolo unaahala wuuma ni ukhwa. Inanna imoca, ntthu pooti uviriha ukati answalelaka Yehova. Masi wakhalaka wiira uyo nonswalela nlattu wo wiithenca ni niinttima, uyo ntthuuyo khanhala ulipa ni pooti wahoolo uhiya unswalela. (Miru. 16:18) Ciicammo, naahala wiiwaanela masakha ni waawaanela masakha akhunanawe. Isiyani inlamuliyeehu upanka wiira ninyeme wiithenca ni ukhala nanttima?

8. Isiyani inlamuliyeehu upanka wiira nikhitiri unyema wiithenca?

⁸ Hiiva ninhala ukhitiri unyema wiithenca naahihiyeke wuupuwela ikano apostolu Paulu yaavahilyaawe afilipo: “Nhipanke nanka  itthu mpheelaka usinttana awula wiittitthihaca; masi mwiiyevihaka, nwoone akhwiinyu ukhala oolupale wuupwahani nyuuva.” (Afili. 2:3) Nawoonaka akhwiihu ukhala oolupale unipwaha hiiva, khaninhala utotha usinttana naale ancuwelelaca cinene univikana hiiva. Masi ninaahala ukhala ootteeliya nlattu wo woona ucuwelaca urinaaya, utepa noonaka wiira anaavarela nteko ucuwelaca waya wiira answalele Yehova. Ciicammo, miyamunna ni miyanuunu ancuwelaca cinene ahaana yattharaka ikano ya Paulu. Ayo antthara iyo ikanweeyo yeekurumicaka uweheeha makhalelweehu omaana. Atthu otheene yeekurumicaka upanka commo, wanlokoni khaninhala uhiya ukhala nnema ni wiiwananiya.

9. Isiyani inhala unikavihera unyema nttima?

⁹ Hiiva ninhala ukhitiri unyema nttima neekurumicaka wiira nikhale atthu oohiicuunuwiha, awula ukupali wiira cihaavo citthu cihinkhitiriihu. Nakhalaka atthu oohiicunuwiha khaninhala upheela wooniya toko oocuwelaca cinene waapwaha atthu otheene. Uhiya commo, ninaahala wiikurumica waatakiha ale arina ucuwelaca unipwaha hiiva. Wootakihera, nnancuwela munna o wanlokoni winyu nocuwela utaphulela ratta myaha? Munkohe uyo munnooyo manannani cintthenkacakaawe myaha cintaphulelaawe. Awula nnancuwela anuunu o wanlokoni ooratta waapya iyoolya? Mwaalepele wiira oolakihacereni waapya saana. Amirawo, wakhala wiira unawuurikani waapanka apatthani, munlepele ntthu nomooneenyu wiira nawaakuva waapatthanana atthu wiira ookavihereni ucuwela itthu yoohala upanka wiira ni nyuuva ciicammo mwaakuve waaphwanya apatthani. Napankaka commo, hiiva ninaahala uphwanya ucuwelaca ni ninaahala unyema nttima.

10. Isiyani yankhumelenle Gideau?

¹⁰ Muupuwele itthu yankhumelenle Gideau ni alopwana o nloko na Efraim. Gideau ari o wanlokoni na Manasesi. Akaviheriyaka ni Yehova, uyo nkhayi ni anatoropaawe 300 yahokhitiri waatthema awanani enci, ni unari wiira yahopheela ayo pooti waahalaaya wiicoona venci. Uyo ukatyuuyo, alopwana o nloko na  Efraim yahorwaa umoonanana Gideau, kahi wiira anttottopele masi wiira annyakulihanane. Unkhala toko ayo alopwanaayo yahomoonela nttima Gideau, kontha uyo khaalattunle waarweelyaawe uwaattakanana awanani a Nluku. Ayo alopwanaayo yaatotha uhisimiya nloko naya ni khayoopuwenle itthu yuulupale Gideau yaakhitinryaawe—uttitthimiha ncina na Yehova ni waakhikicera apoovu o Isarayeli.—Masuw. 8:1.

11. Isiyani Gideau yaawiirenlyaawe alopwana o nloko na Efraim?

¹¹ Gideau aheeyeviha ni ahowiirela alopwana o nloko na Efraim: “Mi kipankileni yowuupwahani nyuuva?” Waakoha wawe iyo, Gideau ciicammo ahooluma mananna Yehova caatthuvenlyaawe nloko na Efraim. Wuuluma wawe citthu cotheenennyo, urusiya waya ayo alopwanaayo “wahaamalela.” (Masuw. 8:2, 3) Gideau khaathoonyenre wiicoona, masi aheekurumica ummaliha nanrokottole wiira apoovu a Nluku ahihiye ukhalakhala ninnema.

12. Itthu yaapankilyaaya alopwana o nloko na Efraim inniitthuciha isiyani? Isiyani ineetthuceehu ni ntakihero na Gideau?

¹² Iyo ihantisiiyo inniitthuciha isiyani? Itthu yaapankilyaaya alopwana o nloko na Efraim inniitthuciha wiira khaninlamuliya uhoolelihera cinene uttitthimihiya hiiva, masi nihaana nihooleliheraka uttitthimiha mwaneene Nluku, Yehova. Ni nakhalaka wiira hiiva ahooleli otthoko awula naahumu o wanlokoni, ihaavo itthu yuulupale ineetthuceehu ni ntakihero na Gideau. Ntthu atthekeliyaka nlattu wo itthu ipankileehu, nihaana nuupuwelaka inanna uyo ntthuuyo cineecoonaawe ni ninttottopele nlattu wo citthu comaana cikhitinryaawe upanka. Wiira nikhitiri upanka commo, nihaana niiyevihaka, utepa woonannyaaka wiira uyo ntthuuyo kharina isariya. Weettiherera nnema phi itthu yuulupale cinene uvikana uthoonyera tipani rina isariya ni tipani hirina.

13. Marikarikoni yankhumelenle Ana, ni aakhitinri cani umaliha?

¹³ Ciicammo, muupuwele ntakihero na Ana. Uyo aatheliye ni nlopwana nlevita eehaniya Elcana ancivela cinene Ana. Masi Elcana ciicammo ahonthela nthiyana nkhwaawe eehaniya Penina. Elcana aananfenta cinene Ana uvikana inanna canfentaawe Penina. Waanookhalaru commo, ‘Penina phaayanre asaana, masi Ana khannyanre nanka mwaana.’ Phimaana, Penina ‘anampacaka Ana wiira anwereehe nrima.’ Vano Ana aakhanle cani? Wahonriipa nrima cinene! “Ana anaawunla cinene ni mpaka khaakhitiriki ulya.” (1 Sam. 1:2, 6, 7) Hataa ukhalaka commo, khanivo nipuro nantikhiyaaya wiira Ana aholakela unhokolosera Penina ikhirini campankacawe. Uhiya upanka commo, Ana ahonhimyera Yehova citthu cotheene caamwiira wanrimani ni ahokhuluvela wiira Yehova anhala uwacera uyo mwahooyo. Niireke Penina ahancera unwacera saana Ana? Ibiiblya khinhimya. Masi ninaacuwela wiira Ana  aheecoona saana ni ahokhalana nnema wanrimani wawe. “Ikhovyaawe khayaathoonyera-tho unriipa nrima.”—1 Sam. 1:10, 18.

14. Ntakihero na Ana ninniitthuciha isiyani?

¹⁴ Ntakihero na Ana ninniitthuciha isiyani? Ntthu amananihaka usinttana ni nyuuva, nhiliyale wiira nyuuva pooti ulakela uhinhokolosera uyo ntthuuyo. Uhiya umananiha upanka itthu imocaaru inoopankannyaawe, mwiikurumice ummaliha nanrokottole. (Aroo. 12:17-21) Nlattu nyuuva woopanka commo, hataa uyo ntthuuyo hihiyana umananiha wuusinttanani, nyuuva nnaahala ukhalana nnema wanrimani winyu.

15. Isiyani Apoolu ni apostolu Paulu yaacuwelaaya ni yaakhitinryaaya upanka?

¹⁵ Woomalihera, muupuwele itthu yankhumelenle Apoolu ni apostolu Paulu. Ooyeeli yancuwela Cowantikhiya Cowaarya sana-saana ni yaacuweliya ukhala eetthucihi oocuwelaca. Ooyeeli yahaakavihera atthu enci ukhala atthari a Kristu. Yaahookhalaru commo, Apoolu ni Paulu khayaatotha usinttana.

16. Apoolu aarina makhaleloni?

¹⁶ Apoolu aari “o Alexandria,” isittatti caaphwanyannya icikola cuulupale co ule ukatyuule. Uyo aari nlopwana aacuwela wuuluma saana waatthuni ni “aacuwela sana-saana Cowantikhiya Cowaarya.” (Mite. 18:24) Ukati Apoolu waavinryaawe u Korintu, yahaavo atthu o wanlokoni yaathoonyenre wiira Apoolu phaatepa waacivela cinene unvikaniha Paulu ni mayamunna akhwaawe. (1 Akor. 1:12, 13) Niireke Apoolu wahoncivela wiiwa iyo itthwiiyo? Khweeliini mena. Uvira waya ukati, apostolu Paulu ahonlepela Apoolu wiira aturuwele u Korintu. (1 Akor. 16:12) Unari wiira Apoolu aari ntthu oncivela nanrokottole ni oncivela waakawaniha mayamunna wanlokoni, apostolu Paulu khaahala umwiirela wiira aturuwele u Korintu. Unawoonannya wiira Apoolu aanaavarela nteko  ucuwelaca wawe wiira amwarusele ihapari comaana ni aalipihe mayamunna. Khweeliini, unawoonannya wiira Apoolu aari nlopwana owiiyeviha. Wootakihera, khanivo nipuro mbiiblyani nantikhiye wiira Apoolu ahonyoonyiya ukati Akilani Pirisila ‘wantaphulenlyaaya sana-saana iphiro ca Nluku.’—Mite. 18:24-28.

17. Isiyani apostolu Paulu yaapankilyaawe wiira eettiherere nnema?

¹⁷ Apostolu Paulu ancuwela miteko comaana cothene caavaraawe Apoolu. Masi apostolu Paulu khaakhala oovaka uvikaniya ni Apoolu. Apostolu Paulu aari nlopwana owiiyeviha ni ankhili omaana, ni iyo inawoonannya nhina ikano yaavahilyaawe mayamunna o Korintu. Ukati mayamunna akiina wancenryaaya wiira “mi kiri mphantte wa Paulu,” uyo kheecoonale. Masi ahaahimyera wiira yaalamuliya unttitthimiha Yehova Nluku ni Yesu Kristu.—1 Akor. 3:3-6.

18. Toko cinthoonyeraaya 1 Akorintu 4:6, 7, ntakihero na Apoolu ni apostolu Paulu ninniitthuciha isiyani?

¹⁸ Ntakihero na Apoolu ni na Paulu ninniitthuciha isiyani? Hiiva atthunaka ninaavara cinene nteko wa Yehova ni nihaakavihera upattisiya atthu enci. Masi ninaacuwela wiira citthu cotheene ninkhitiri upanka nlattu woovahiya iparakha ni Yehova. Apoolu ni Paulu anaaniitthuciha ikano ikhwaawe yuulupale—navahiyaka uvara miteko cootepa woonannya co mumphwinkoni wa Yehova, phinlamuliyeehu utepa wiikurumica weettiherera nnema. Ninaasukhuru cinene nlattu wookhalana mahumu ni arumiya o wanlokoni annikurumica uhihiya wiiwanana. Ikano cinnivahaaya ukati woonikurumica weettiherera nnema, ankumiha nnuulumoni na Nluku. Ayo khantotha uttitthimihiya, masi anontakiha Yesu Kristu!—Nsome 1 Akorintu 4:6, 7. *

19. Isiyani otheene cihu inlamuliyeehu upanka? (Nwehe ikwaaturu “ Nhitothe usinttana.”)

¹⁹ Otheene cihu ihaavo itthu incuweleehu upanka. Iyo ikhanle itthuvo ivahiyeehu ni Nluku. Hiiva pooti uvarela nteko iyo itthuvweeyo wiira ‘naakavihere akhwiihu.’ (1 Pet. 4:10) Nyuuva atthunaka nnoopuwela wiira citthu cimpankeenyu cikhanle cankaani. Muupuwele ila itthwiila: Yapheelaka utekiya inupa yo miri, khula mwiri uneemesiya unaakavihera wiira iyo inupeeyo yeemele. Inanna imoca, khula itthu yankaani impankeenyu wiira mweettiherere nnema inaakavihera wiiwananiya wanlokoni. Phimaana, nnyeme usinttana. Nlakele upanka yotheene inhaleenyu ukhitiri wiira nkavihere ukhala nnema ni wiiwananiya wanlokoni.—Efesu 4:3.