Mi kiyariye mwaakha wo 1954, wasittatti ineehaniya Saint Paul, Minnesota, u Estados Unidos. Amucyaaka yaari akatoolika ni wapuwani wihu, hiiva khanaari atthu oothaciri; niri asaana 5 ni mi kikhanle mwaana onayeeli. Mi kaasoma wacikola yookatoolika ni thi mi kaavahaceriye waakavihera apatiri ukati wooswaliya wakereeca. Waanookhalaru commo, mi akaacuwela Ibiiblya mena vakaani. Hataa kikupaliki wiira Nluku phumpale citthu cotheene, mi kahohiya waamini ikereeca.

Mwaakha waapacenryaaka usoma ikuurusu yo Direito wuuniversidade, Saahiti a Yehova mmoca ahowa naamwaarawe uwaani. Ukhala wiira kaanaakattha, mi kahowiirela wiira akirina ukati, ni kahaalepela wiira awe iwoora ikhwaawe. Ukati waaturuwenlyaaka ukootola, mi kahaakoha citthu piili: “Nlattuni atthu ampanka citthu comaana uhimpuhaaya?” ni “Isiyani ninlamuliyeehu upanka wiira niphwanye utteeliya weekhweeli?” Ayo yahokivaha ilivuru A Verdade Que Conduz à Vida Eterna ni yahokivaha Ibiiblya Tradução do Novo Mundo das Escrituras Sagradas, yaarina ikaapa yookankithi yooreera. Mi ciicammo kahotthuna wiira yancere ukisomiha Ibiiblya. Usoma Ibiiblya wahokihula miitho. Kahokhala ootikhinihiya weetthucalyaaka wiira Umwene  wa Nluku phi ikuvernu imoca inhala umaliha masakha otheene arinaaya apinaatamu ilelo. Kahokhitiri woona wiira myaakha cotheene civinre, ikuvernu caapinaatamu khacikhitinri mena vakaani umaliha uhuva ni cihotepa uwaana ntuninyani masakha, uhuva, ikhirini ni ihasara.

Mi kivaherenre ukumyaaka wa Yehova wuupaceroni mwaakha wo 1982 ni uvira waya myeeri vakaani kahopattisiya wakonkereesuni yaarina mwaha: “Ikhweeli co Wuumweneni,” yaapankiye nipuro nuulupale wasittatti yo Saint Paul. Isumana ikiineeyo kahoturuwela nne nipuronne, kontha phi nipuro naarwaalyaaka upanka icaame. Mweeri wo Outubro kahocuwela wiira icaame yaapankalyaaka kahovira, ni pooti wanceraka uvara nteko wowuulumacera myaha mmatribunali.

Wakonkereesuni “Ikhweeli co Wuumweneni,” kahoncuwela Mike Richardson. Uyo aavara nteko u Peteli yo Brooklyn ni ahokihimyera wiira nipuro ninhooleliya miteko cihu ntuninyani motheene, yaapheela utthenkaciya ikhurupu yaahala uwacera milattu co mayamunna mmatribunali. Mi kahoopuwela itthu yuulumalyaawe nanteko aapwiyamwene o Etiópia himiye nhina Miteko 8:36, ni kaheekoha: ‘Isiyani inkihaleela wiira kancere uvara nteko nkhurupuni inwacera milattu co mayamunna mmatribunali?’ Phimaana, kahantikhaca ipetição wiira kirwee kavare nteko u Peteli.

Apaapa ni amaama khawaacivenle ukoona miiva kikhalaka Saahiti a Yehova. Apaapa yahokikoha wakhala wiira uvara nteko u Peteli wanhala ukiphwanyiha itthu. Mi kahaahimyera wiira waari nteko wo wiivahereriya ni kanhala uvahiya nsurukhu woohala ukikavihera.

Ukhala wiira kahancera uvara nteko utribunali, akaakuvale urwaa u Peteli. Phimaana kancerale uvara nteko u Peteli yo Brooklyn, Nova York, mwaakha wo 1984. Uphiya waka u Peteli, kaalepeliye uvara nteko nkhurupuni yoolumacera milattu co mayamunna mmatribunali. Citthu ceetthucalyaaka ukati waavaraka nteko utribunali cahokitthenkaca wiira kirwee kacuwele uwacera citthu caahala ukhumelela uhoolo.

Novembro, mwaakha wo 1983, mayamunna yahothuma nipuro naapankiya iteatro u Jersey City, Nova Jersey. Ayo yahaalepela akhulupale ookuvernu wiira yaatthunihere urehererya mananna caatekiyaaya ni akhalihe nipuro no mikutthaano co Masaahiti a Yehova. Masi yahokhumelela itafaawuti. Malamulo o ile isittattiile yeera wiira mapuro ooswaliya yaalamuliya ukhala mpaayiiru, kahi waparasa. Masi nipuro naathumalyaaya mayamunna naakhala waparasa. Phimaana akhulupale ookuvernu khayaatthunihenre mayamunna ukhaliha nipuro no mikutthaano. Mayamunna yahaalepela akhulupale ookuvernu wiira aweheehe ratta uyo mwahooyo, masi hataa ukhalaka commo ayo khayaatthunale wiira nne nikhale nipuro no mikutthaano co Masaahiti a Yehova.

 Isumana yaapacenryaaka uvara nteko u Peteli, mayamunna yaholepela wiira uyo mwahooyo wuulumaceriye utribunali. Ukhala wiira kahokhala myaakha miili kivaraka nteko utribunali u Saint Paul, Minnesota, mi kaanaacuwela wuulumacera milattu cinci toko ule. Ukati woolumaceriyaaya uyo mwahooyo, munna mmoca aari ikhurupwiihu aheera wiira nne nipuronne caanawoonihiyaka ifiilime, caanawiipaciyaka icipo ni cahopankiya citthu cikhwaawe caatthu otheene. Vano nlattuni wahaahalaaya ukhalihiya nipuro nooswaliya? Itribunali yahoopuwelaca ratta ni yaheera wiira akhulupale o ile isittattiile khayaarina isariya nlattu woonikhottihera uswali. Masuwiisi yahaaruma wiira anitthunihere ukhaliha nipuro no mikutthaano cihu. Kahancera woona wiira Yehova aanaacaaliha nteko waavaraaya ikhurupu yo mayamunna yoolumacera milattu. Wahokitteela nrima cinene ucuwela wiira mi kahokavihera!

Mayamunna yahancera uvara nteko woorehererya nne nipuronne. Uhinavira mwaakha mmoca, nihuku 8 no Setembro, mwaakha wo 1985, wahokhitirya upanka nne nipuronne nkutthaano wo mayamunna yaamalihale usoma icikola yo Gileade, iturma nummeru 79. Mi kinoona ukhala iparakha yuulupale ukavihera miteko co Umwene kivaraka nteko nkhurupuni yo mayamunna inoolumacera milattu mmatribunali. Utteeliya unkhalanaaka nlattu wo iyo unaavikana venci citthu cotheene cikikhumelenle ukati waavaraaka ntekwaaka kihinaaya uwa u Peteli. Akoopuwela wiira Yehova anhala ukicaaliha wiira kikavihere wuulumacera milattu cinci.

Mwaakha wo 1980 mpaka 1989, mameetiku osipiritaali cinci khayaawiiwelela Masaahiti a Yehova yakhottaka uheleliya iphome usipiritaali. Iyo yaari itthu yaatepa waasankiha athiyana yaarwaa uyara, kontha masuwiisi ikwaha cinci yoopuwela wiira ayo athiyanaayo khayaarina isariya yookhotta uheleliya iphome. Masuwiisi yeera wiira ayo athiyanaayo yaahiheleliyeke iphome pooti yaanaahala ukhwa ni mwaanooyo khaahala ukhalana anumwaane.

Nihuku 29, mweeri wo Dezembro 1988, nrokorihu Denise Nicoleau ahokhala woohiphome uyara wawe. Iphome yaarinaawe khayaaphiya ilituru 5, ni meetiku anwacera ahonlepela nrokorihu wiira anhelele iphome. Masi nrokorihu Denise khaatthunale. Waaseele, mameetiku o iyo isipiritaaliiyo yahonlepela suwiisi wiira aatthunihere unhelela iphome nrokorihu. Uyo ahaatthunihera mameetiku unhelela iphome nrokorihu. Uyo khaatothale umuulumana nrokorihu wiira ankohe isiyani yoopuwelaawe ni khanhimyeerale wiira haatthunihera mameetiku unhelela iphome.

Icumaa, nihuku 30, mweeri wo Dezembro, mameetiku yahonhelela iphome nrokorihu Denise. Ayo yahonhelela hataa ukhalaka wiira awannyawe yahokhotta ni amucyaawe yaari usipiritaali ciicammo yahokhotta. Ule uhiyuule, amucyaawe Denise enci yahotthukiya ni ciicammo ahaavo mahumu yaatthukiye. Ayo yootheriye uttiyelela ikori ya Denise wiira hiheleliye iphome.  Isaapatu uwicisu, nihuku 31, mweeri wo Dezembro, cahancera ukhumela ihapari u Nova York ni u Long Island mmaradiyuni, mmajornalini ni nteeveni caawuuluma mayamunna yaatthukiye.

Nihuku nookeliya nteko uwicisu, kahomuulumana suwiisi muulupale eehaniya Milton Mollen. Kahonttonkacera citthu cotheene caakhumelenle ni kahonhimyera wiira suwiisi aatthunihenre mameettiku unhelela iphome nrokorihu, khaatothale umuulumana nrokorihu. Suwiisi Mollen ahokilepela wiira kituruwele untekoni wawe iwoora ikiina wiira nuulume nkhayi uyo mwahooyo ni noone nkhayi itthu inhimyaaya malamulo. Uhiyu, mi ni munna Philip Brumley nahorwaa ukapineti wa suwiisi Mollen. Suwiisi Mollen ahomwiihana ciicammo suwiisi oosipiritaali wiira nowuulume nkhayi. Uyo mwahooyo wahoviha. Nanlelo nuulumaka, munna Philip ahokantikhela wanikhantani eeraka “umaale”. Itthu yaakiirenlyaawe yaari yomaana, kontha mi kahanca uviruwa kimananihaka unvaanyiha suwiisi oosipiritaali.

Uvira waya iwoora imoca, suwiisi Mollen aheera wiira uyo mwahooyo phi itthu yaahalaawe upacera uwacera waaseele. Ukati waakhumeehu nkapineti wawe, Mollen aheera: “Suwiisi oosipiritaali nhala ukhala pusya meelo.” Uyo aapheela uhimya wiira suwiisi oosipiritaali waanaahala unrika waakhula ukati waahalaawe ukohiya nlattuni waatthunihenryaawe mameetiku unhelela iphome nrokorihu hipheelaaka. Ule ukatyuule, waakhala khampa Yehova aaniirela wiira hiiva nanhala utthema. Yaari itthu yootteeliha nrima umoona Yehova anikaviheraka upanka impheelaawe!

Nahovara nteko mpaka uhiyu niitthenkacaka wiira neecaakihe waaseele. Ukhala wiira itribunali yaari wakhiviru ni iPeteli yo Brooklyn, mayamunna enci yaahala urwaa wuulumacera uyo nlattuuyo, yaarwaale mwentta vathi. Ikhurupu yo masuwiisi macese yahoniiwa ni yahonvaha isariya nrokorihu Denise. Ayo yaheera wiira suwiisi oosipiritaali khaalamuliya waaruma mameetiku wiira anhelele iphome nrokorihu hipheelaka, ni yaheera wiira uruma wiira nretta apankiye itthu woohipaca umuulumana awula unhimyera, inkhala ikhirini invirikaniha nlamulo.

Woohipica, itribunali yuulupale yo Nova York yahohimya ciicammo wiira nrokorihu Denise ahaana isariya yoowaceriya usipiritaali woohiheleliya iphome. Ikwaha cikiina, kahokhalana iparakha yookavihera wuulumacera milattu cikhwaawe mmatribunali wiira mayamunneehu ahiheleliye iphome mmasipiritaali. (Nwehe ciicammo ikwaaturu “ Milattu cikhalanneehu isariya coolumaceriye mmatribunali cuulupale.”) Mi ciicammo kahokavihera wuulumacera milattu cikiina wamoca ni  mayamunna o Peteli nhina tipani nlamuliya waalaka asaana asithumwanaya yamwalanacaka, milattu cikiina caari nhina uvarela nteko ikhutu ni utekatekaca.

Ukati wancuwenlyaaka Dawn, uyo ahaana asaana araru ni ahomwalanaca ni nlopwana anthenle. Uyo ukatyuuyo, Dawn ahaana ntekwaawe ni ciicammo anvara nteko weepiyoneeru. Dawn yahonkhumelela masankiho menci, ni mi kahokhala ootikhinihiya woona mananna caalakenlyaawe uhihiya unswalela Yehova. Mwaakha wo 1992, nahorwaa wakonkereesuni yaarina mwaha: “Atthu Arina Nthuko,” ni mi kahonlepela wiira nithelanace. Uvira waya mwaakha mmoca, nahothelanaca. Ukhalana nthiyana nonhoolelihera Yehova muukumini wawe ni ootteeliya, ikhanle iparakha ikivahalyaawe Yehova. Pooti waneeraka wiira mahuku otheene akhanleehu nkhayi, Dawn hokiwacera saana.—Miru. 31:12.

Ukati waathelanacaleehu, mwaana o muulupale a Dawn aarina myaakha 16, nkiinooyo aarina 13 ni omwankaannyuuyo aarina 11. Mi kaapheela ukhala nnyari omaana; phimaana kahosoma mmalivuruni cihu myaha cotheene caataphulela mananna ookhala nnyari omaana. Myaakha civinrennya va, nihokhalana marikariko menci, masi unaakitteela nrima venci, kontha asaana otheene ahancera ukikhuluvela ni ukoona ukhala athumwanaya onifento. Khula ukati naanaawaakhelela asipatthannyaaya asaaniihu, ni wannicivela waakhalana ayo asinamwannyaayo.

Mwaakha wo 2013 nahothamela u Wisconsin wiira naawacere asithumwanihu, kontha yahooluvala. Wahokitteela nrima ukati waacuwenlyaaka wiira akaahala uhiya uvara nteko u Peteli. Kaholattuliya wiira nanlelo kivare nteko kaakaviheraka mayamunna wuulumacera myaha mmatribunali.

Mwaakha wo 2018, mweeri wo Setembro, kahoona wiira khula ukati waapheelaaka wuulumaca, kaapacera ukothomola. Meetikwaaka ahokiweha, masi khaakhitinri ucuwelela itthu yaakiira. Masi wahoolo, meetiku nkiina ahokiirela wiira kintothe meetiku ntafiti iretta co muukookoni. Mwaakha wo 2019, mweeri wo Janeiro, meetiku mmoca nwacera iretta co muukookoni ahokiirela wiira miiva atthunaka kihaana iretta yoohicuweliya cinene, ineehaniya paralisia supranuclear progressiva (PSP).

Uvira waya mahuku mararu, mi kahorwaa uthuka ngeeluni ni kahorepenyuwa moono nlopwana. Ayo yaari mathukelwaaka ikhumelo inamwannyaaka ni kancuwela sana-saana. Phimaana kahaakuva ucuwelela wiira mitinka caka khacaavara nteko saana. Ukhuma uyo ukatyuuyo, irettaaka yaavira itepacaka. Kahancera uhikhitiri wuulumaca ratta, weetta ni mpaka umirya iyoolya wankirika.

Kinawiicoona ukhalana iparakha yuulupale uvarela nteko ucuwelaca urinaaka wo wuulumacera myaha mmatribunali wiira kikavihere miteko co Umwene. Mi kihocaaliya cinene ukhitiri wantikha myaha cinci mmajornalini cinsomiya ni mameetiku ni masuwiisi. Ciicammo kihotaphulela myaha mapuro menci ntuninyani motheene, kiwaakihaka apoovu a Yehova wiira ayo ahaana isariya yoothanla uwaceriya mmasipiritaali woohiheleliya iphome. Hataa kipankaka citthu cotheennyo, kinaakupali itthu inhimyaaya ilivuru ya Luka 17:10: ‘Kikhanle ipottha ihimphwanela uttottopeliya. Itthu ipankalyaaka, phi itthu yaalamuliyaaka upanka.’