Pular para conteúdo

Pular para sumário

Mwaanaacuwela?

Mwaanaacuwela?

Niireeke khweeliini Mordekai ahaavo?

ILIVURU yo mbiiblyani ineehaniya Ester inaamuuluma nlopwana eehaniya Mordekai. Ibiiblya immuuluma uyo nlopwanooyo uwakati unttonkacaaya citthu cuulupale ceerannyaale ule ukatyuula. Mordekai aari nyuuta aarwaaniye ukhala upalasiyu wa mwene o Pérsia. Iyo itthwiiyo yeerannyaale iseekulu yoneethanu hinawa Kristu, “mahuku [amwene] Asuweeru.” (Ilelo, uyo mwennyooyo ncuweliya khampa Xerxes I.) Mordekai ahokhitiri umoopola mwene ukati waapheelaawe wiiviya. Wiira mwene ansukhuru Mordekai, uyo ahoruma wiira attitthimihiye waatthuni. Wahoolo, waakhwilyaawe nwanani a Mordekai ni aayuuta eehaniya Hamaa, mwene ahonthanla Mordekai wiira akhale nhooleli onayeeli o iyo ilapweeyo. Nlattu wo iyo itthwiiyo, Mordekai ahopanka nlamulo naawooponle ayuuta ncoko waalamulelaaya Umwene eo Pérsia.—Ester 1:1; 2:5, 21-23; 8:1, 2; 9:16.

Anamasoma ihantisi oseekulu 20 akiina aheera wiira ilivuru ya Ester ikhanle ihantisi yoohikhweeli ni Mordekai khweeliini khaarivo. Masi mwaakha wo 1941, anamathipa yahophwanya citthu cinthoonyera wiira ihantisi yo mbiiblyani immuuluma Mordekai inhimya ikhweeli. Ayo anamathipaayo yaaphwanyali isiyani?

Anamathipa yahophwanya itthu yowantikhiya naatthu o Pérsia yaamuuluma nlopwana eehaniya Marduka (Niimakhuwa-imeetto: Mordekai). Uyo aari nsatoro u Susã. Namasoma ihantisi okhalayi neehaniya Arthur Ungnad heera wiira iyo itthu yowantikhaciyeeyo “phi itthu imoca paahi yaaphwanyannya vate Ibiiblya yaamuuluma Mordekai.”

Ukhuma uwakati Arthur wuulumalyaawe iyo itthwiiyo, anamasoma ahotaphulela citthu cinci cowantikhaciya naatthu o Pérsia. Nhina nnyo citthunnyo, cihaavo ithaapwa cankaani ciphwanyiye nipuro naasukiya mihakhu wakhiviru imuuru yo wasittatti yo Persépolis. Nnyo ithaapwannyo caari co ukati wa mwene Xerxes I. Cantikhiye niiluuka ineehaniya elamita ni cihaana macina menci anromoliya nlivuruni ya Ester. a

Ncina Mordekai (awula Marduka) nipuro nantikhalyaaya atthu o Pérsia

Ithaapwa cankaani cinci caaphwanyiye u Persépolis cinaaromola ncina Marduka, aari namantikha upalasiyu yo Susã ukati waalamulelaawe Xerxes I. Ithaapwa imoca inaahimya wiira Marduka aari namataphulela. Iyo itthwiiyo inaalikanaca niitthu inhimyaaya Ibiiblya yamwaacaka Mordekai. Ibiiblya inhimya wiira uyo aari nanteko aavara nteko mpalasiyu ya Mwene Asuweru (Xerxes I) ni aanawuuluma iluuka piili. Mordekai aanawonkomaka ikwaha cinci wankhora wa mwene, mpalasiyu yo Susã. (Ester 2:19, 21; 3:3) Uyo khawaari nkhora waaviraaya atthu otheene. Waari nkhora wonupa yootikhiniha waavaraaya nteko ananteko a mwene.

Unawoonannya wiira Marduka noromoliya nhina ithaapwa cilokotthiye ni Mordekai noolumiya mbiiblyani khanakhala atthu oovirikana. Ayo akhanle ukati mmocaaru, yaakhala nipuro nimocaaru ni yaavara nteko ukuvernu nipuro nimocaaru. Citthu cotheenennyo cinthoonyera wiira Marduka ni Mordekai aari ntthu mmocaaru.

a Mwaakha wo 1992, purusoore Edwin Yamauchi ahantikha macina 10 yaakumihalyaawe nhina ithaapwa co Persépolis ciicammo amphwanyannya nlivuruni ya Ester.