Pular para conteúdo

Pular para sumário

MWAHA WOOSOMIYA 43

Ucuwelaca weekhweeli unaakhuwela

Ucuwelaca weekhweeli unaakhuwela

“Ucuwelaca weekhweeli unaakhuwela mmaparapaarani. Unaakhuwela mmaparasa nincu nowiiwannya cinene.”—MIRU. 1:20.

NCIPO 88 Os Teus Caminhos Quero Entender

NINHALA WIITTHUCANI? *

1. Atthu enci ilelo anwehera cani ucuwelaca wo mbiiblyani? (Nwehe Miruku 1:20, 21.)

 ILAPO cinci Masaahiti a Yehova anaweetta mmaparapaarani yalalyaaka moolumo a Nluku ni yaakawelaka atthu ilivuru cinooluma myaha co mbiiblyani. Nyuuva nhopaca ulalyeera iyo inanneeyo? Wakhala wiira nhopaca, nyuuva atthunaka mwahoopuwela itthu inhimiya nlivuruni yo Miruku. Mmo unhimiya wiira ucuwelaca unaakhuwela mmaparapaarani wiira atthu yiiwelele. (Nsome Miruku 1:20, 21. *) Mbiiblyani ni mmalivuruni cihu unaaphwanyannya ucuwela weekhweeli, ucuwelaca wa Yehova. Nwo ucuwelacanwo phi itthu atthu inlamuliyaaya wiiwelela wiira akhalane ukumi woohimala. Hi ninaakhala ootteeliya nrima cinene namphwanyaka ntthu notthuna usoma ilivuru cihu. Masi atthu akhwaawe khampheela wiitthuca myaha co mbiiblyani. Akhwaawe anaanitarawaca kontha anoopuwela wiira Ibiiblya ikhanle ilivuru yoomala nteko. Ni ahaavo atthu akhwaawe anvaanyiha citthu cineetthucihaaya Ibiiblya, yeeraka wiira ale aneettela nnyo citthunnyo akhanle atthu owiithenca ni owiicoona waapwaha akhwaaya. Hataa ukhalaka commo, Yehova nlattu wo nifento nawe, nawaavaha ucuwelaca wawe atthu otheene aneekurumica ukhalana nwo ucuwelacanwo.

2. Ucuwelaca weekhweeli umphwanyannya nipuroni ilelo, masi isiyani atthu enci inlakelaaya upanka?

2 Yehova noniphwanyiha ucuwelaca weekhweeli ilelo avarelaka nteko Nuulumo nawe, Ibiiblya. Ntuninyani motheene, atthu enci ahaana Ibiiblya. Vano niireke wiira ciicammo atthu enci ahaana ilivuru cihu cinoopela mwaha Ibiiblya? Nicaalihiyaka ni Yehova, hi ninaakhitiri utthenkaca nnyo ilivurunnyo niiluuka coopwaha 1.000. Atthu ansoma nnyo ilivurunnyo ni aneettela itthu inhimyaaya, anaakaviheriya cinene. Masi atthu enci anaalakela uhiiwelela ucuwelaca weekhweeli. Yapheelaka ulakela upanka itthu, ayo aneekhuluvela asineennyaaya awula anaakhuluvela apinaatamu akhunanaya. Atthu enci annoona ukhala alolo nlattu hiiva woolakela utthara itthu Ibiiblya inhimyaaya. Nhina ula mwahoola, ninaahala wiitthuca nlattuni atthu enci umpankaaya commo. Masi nihinaaya woopela mwaha iyo itthwiiyo, nttwee noone isiyani inlamuliyeehu upanka wiira nikhitiri ukhalana ucuwelaca unniphwanyihaawe Yehova.

UNCUWELA YEHOVA UNAAPHWANYIHA UCUWELACA

3. Manannani hiiva ninthoonyihereehu ukhalana ucuwela weekhweeli?

3 Ibiiblya ineera: “Umoova Yehova unkhala ucuwelaca, ni uncuwela Ule Ootepa Waarya unkhala wiiweeha.” (Miru. 9:10) Ucuwelaca unkhala uvarela nteko citthu ciitthucaleehu wiira nilakele upanka citthu comaana, masi ninthoonyihera ukhalana ucuwela weekhweeli nancuwelaka “Ule Ootepa Waarya”—awula natothaka ucuwela mananna Yehova cinoopuwelaawe nihinaaya ulakela upanka itthu yuulupale. Hi nimpanka iyo itthwiiyo nasomaka Ibiiblya ni ilivuru cihu wiira nicuwele itthu yooreera upanka. Napankaka commo, ninthoonyihera ucuwelaca weekhweeli.—Miru. 2:5-7.

4. Nlattuni nineereehu wiira Yehova paahi phinniphwanyiha ucuwelaca weekhweeli?

4 Yehova paahi phinniphwanyiha ucuwelaca weekhweeli. (Aroo. 16:27) Nlattuni nineereehu commo? Woopacera, kontha Yehova phiri Mpattusiihu ni uyo naacuwela citthu cotheene cumpilyaawe. (Isaa. 104:24) Yonayeeli, citthu cotheene Yehova cimpankaawe cinthoonyera wiira uyo khanle Nluku oocuwelaca. (Aroo. 11:33) Yoneeraru, ntthu neettela ikano comaana ca Yehova khula ukati naaphwanyera ifayita. (Miru. 2:10-12) Napheelaka wiira nikhalane ucuwelaca weekhweeli, nihaana nikupaliki nnyo ikhweeli cofayitannyo ni utthuna wiira ceettihere citthu cinlakeleehu upanka muukumini wihu.

5. Isiyani inkhumelela nlattu atthu enci woohipheela utotha ucuwelaca wa Yehova?

5 Atthu enci anaaphwanyeehu wuulalyaani ihapari ca Nluku anaakupali wiira citthu cinooneehu ntuninyani cikhanle cootikhiniha. Masi ayo khanaamini wiira haavo Nluku ompile nnyo citthuunnyo. Ayo anoopuwela wiira citthu cotheene cirivo ntuninyani ciphattuwacile veekha. Akhwaawe, anawiihimya umwaamini Nluku, masi anoopuwela wiira malamulo o mbiiblyani ahomala nteko ni ayo atthwaayo ampanka citthu cinoonaaya ureera. Masi isiyani inkhumelela nlattu wo iyo itthwiiyo? Niireke wiira ituninya nikhanle nipuro nomaana ni nonnema nlattu ayo atthwaayo wowiikhuluvela asineennyaaya uhiya ukhuluvela ucuwelaca wa Nluku? Niireke wiira ayo atthwaayo anaakhitiri uphwanya utteeliya weekhweeli ni niweherero nomaana noohoolo? Nawehaka makhalelo o ntuninyani, hi ninaakhitiri woona wiira ikhweeli phi ila: “Khuuvo ucuwelaca, ankhili awula ikano cinlamuliya unvaanyiha Yehova.” (Miru. 21:30) Iyo itthwiiyo inaaniiriha uhihiyerera utotha ucuwelaca wa Yehova! Masi wooriipiha nrima, atthu enci o ntuninyani kahi phi itthu impheelaaya upanka. Nlattuni?

NLATTUNI ATTHU UNKHOTTAAYA UCUWELACA WEEKHWEELI?

6. Toko cinthoonyeraaya Miruku 1:22-25, phaapani ankhotta wiiwelela ucuwelaca weekhweeli?

6 Atthu enci khaneewelela ucuwelaca weekhweeli wakhuwelaka mmaparapaarani. Ibiiblya inaahimya wiira cihaavo ikhurupu tthaaru caatthu ankhotta ucuwelaca: “atthu oohicuwelaca,” “anamatarawa” ni “alolo.” (Nsome Miruku 1:22-25. *) Nttwee noopele mwaha citthu cinwiiriha ayo atthwaayo ukhotta ucuwelaca wa Nluku ni nttwee noone ciicammo isiyani inlamuliyeehu upanka wiira nihaatakihe.

7. Isiyani inwiiriha atthu akhwaawe upheela ukhala atthu oohicuwelaca”?

7 Ikhurupu yoopacera ikhanle yaatthu “oohicuwelaca,” ale ankupali khula itthu ineewaaya awula anaakuva uthepiya. (Miru. 14:15, niwehero.) Ikwaha cinci, ninawaaphwanyaka ayo atthwaayo wuulalyaani. Wootakihera, nwuupuwele atthu enci anthepiya naahooleli ottiini ni anasiyaasa. Atthu akhwaawe unawaawerya nrima yoonelelaka wiira yaanaathepiya naayo ahoolelyaayo. Masi atthu anhimiya nhina Miruku 1:22 anaatthuna imweeni uthepiya, uhiya utotha ucuwelaca ikhweeli. (Jer. 5:31) Ayo atthwaayo ampheela upanka citthu cinaacivela. Phimaana, khantotha ucuwela itthu inhimyaaya Ibiiblya ni wiiwelela malamulo o mbiiblyani. Atthu enci anoopuwela khampa athiyana amoca o wasittatti yo Quebec, u Canadá, yeehimya ukhala ntthu ooswali cinene. Ayo yahomwiirela Saahiti a Yehova mmoca co: “Apaatereehu wakhala wiira anaanithepya, iyo yawaya; kahi thi hi!” Khweeliini, hi khanimpheela waatakiha atthu ampheela nanlelo ukhala woohicuwela ikhweeli!—Miru. 1:32; 27:12.

8. Isiyani inhala unikavihera ukhala atthu ookhomaala mminepani?

8 Phimaana, Ibiiblya inaanikurumica ‘ukhala atthu oolupale muucuwelacani wihu.’ (1 Akor. 14:20) Hiiva ninkhala atthu ookhomaala mminepani neettelaka mattharelelo o mbiiblyani muukumini wihu. Neettelaka ayo mattharelelwaayo, ninaahala woona vakaani-vakaani mananna cinnikaviheraaya unyema masakha ni ulakela upanka citthu comaana. Niireke wiira hiiva ninaweettelaka ayo mattharelelwaayo? Wakhala wiira nyuuva nnaasomihiya Ibiiblya ni nhoviriha ukati mwinci nrwaaka umikutthaanoni, waanaareera wiikoha nlattuni nanlelo uhinlakeleenyu uvaherera ukumiinyu wa Yehova ni upattisiya. Vano wakhala wiira nyuuva nhopattisiya, munneekurumica ukhala namalalyeera omaana ni ucuwela wiitthuciha ratta ihapari comaana ca Nluku? Niireke wiira citthu cinlakeleenyu upanka cinaathoonyera wiira nyuuva nnaweettela mattharelelo o mbiiblyani? Nyuuva nnaathoonyihera makhalelo eekristau muukumini winyu nhina mananna cinaawacereenyu akhwiinyu? Noonaka vale wiira ihaavo itthu inlamuliyeehu urehererya muukumini wihu, nihaana niiweehaka ratta citthu cinniitthucihaawe Yehova ‘cinomphwanyiha ankhili ntthu hincuwela.’—Isaa. 19:7.

9. Manannani “anamatarawa” cinthoonyeraaya wiira anaakhotta ucuwelaca wa Nluku?

9 Ikhurupu yonayeeli yaatthu ankhotta ucuwelaca wa Nluku ikhanle yaatthu “anamatarawa.” Ikwaha cikiina, ninawaaphwanyaka ayo atthwaayo wuulalyaani. Ayo unawaacivela waatarawaca akhunanaya. (Isaa. 123:4) Ibiiblya yahohimya wiira uwakati wo mahuku ookhicera, yaanaahala ukhumelela anamatarawa. (2 Pet. 3:3, 4) Khampa alopwana yaathenle asaana a Loti, atthu akiina ilelo khampheela uviriyana moolumo a Nluku anhimya itthu inhala wiirannya woohipica. (Upha. 19:14) Atthu enci anawaatarawa ale aneettela mattharelelo o mbiiblyani. Ayo atthwaayo antthara citthu cinaacivela wanrimani waya, “citthu cihikhanle ca Nluku.” (Yuda 7, 17, 18) Mananna Ibiiblya cinwuulumaaya anamatarawa anaalikanaca nimananna cinwuulumaaya atthu ahiile unswalela Yehvoa anrukunuwenle ni atthu akhwaawe anonkhotta.

10. Toko cinthoonyeraaya Isaalimu 1:1, isiyani ninlamuliyeehu upanka wiira nihikhale khampa anamatarawa?

10 Naahiivaraceke, hiiva pooti wancera ukhala atthu oovaanyiha khampa anamatarawa. Isiyani inlamuliyeehu upanka wiira iyo itthwiiyo ihiniirannyeele? Itthu inhala unikavihera ukhanle waanyema ale unaacivela uvaanyiha. (Nsome Isaalimu 1:1. *) Iyo itthwiiyo maanaaya wiira khaninlamuliya uviriyana ni usoma citthu cinoolumaaya awula cinantikhaaya ale anrukunuwenle Yehova. Nhopaca wuupuwela isiyani yaahala wiirannya nancerakavale uvaanyiha malakihero Yehova annivahaawe ni anvahiyeehu mumphwinkoni wawe? Wiira iyo itthwiiyo ihiniirannyeele, nihaana niikohaka co: ‘Kiireke wiira miiva kinawuulumaka pusya malakihero onaanaano anvahiyeehu? Unaakicivela utepa uweheeha citthu cinvonyaaya mayamunna anhoolela miteko co wanlokoni ni co mumphwinkoni wa Yehova?’ Nahiyaka ayo moopuwelelo oohinamaanaayo woohipicapica, Yehova unaahala untteela nrima cinene.—Miru. 3:34, 35.

11. Atthu alolo anwehera cani malamulo a Yehova?

11 Ikhurupu yoneeraru yaatthu ankhotta ucuwelaca akhanle “alolo.” Ayo atthwaayo akhanle alolo kontha anaakhotta weettela malamulo a Nluku. Ayo atthwaayo ampheela paahi upanka citthu cinoonaaya ukhala comaana. (Miru. 12:15) Nlattu woopanka commo, ayo anankhotta Yehova, ule unonkhumakhuma ucuwelaca. (Isaa. 53:1) Narwaaka wuulalyeerani, ayo atthwaayo ikwaha cinci anaanuuluma pusya nlattu hiiva woohisimu malamulo o mbiiblyani. Masi ayo atthwaayo kharina itthu yomaana wiira anivahe. Ibiiblya ineera: “Ntthu nlolo khanamananna oophwanya ucuwelaca weekhweeli; ni uyo ntthuuyo khankhalana itthu yowuuluma wankhorani wo wasittatti.” (Miru. 24:7) Iyo iveeruswiiyo inthoonyera wiira atthu alolo khanvaha ikano comaana. Phimaana, Yehova noniirelaawe wiira ‘ninhuluwe nlopwana nlolo’!—Miru. 14:7.

12. Isiyani inhala unikavihera uhikhala khampa atthu alolo?

12 Woovirikana naatthu cinaarusa ikano ca Nluku, hi anaanicivela cinene moopuwelelo a Yehova ni malamulwaawe. Itthu innikavihera wiira atepe unicivela ayo malamulwaayo ukhanle woona mananna cinvirikanaaya makhalelo aatthu ammwiiwelela Yehova ni aale ahimmwiiwelela. Moone masakha anaaphwanya ayo atthwaayo nlattu wookhotta ucuwelaca wa Nluku. Vano muupuwele mananna ciryaaya makhalelweenyu nyuuva nlattu wowiikurumica umwiiwelela Yehova.—Isaa. 32:8, 10.

13. Niireke Yehova naanikhanyereriha utthuna ucuwelaca wawe?

13 Yehova naaphela waavaha ucuwelaca wawe atthu otheene, masi khaavo ntthu nonkhanyererihaawe utthuna nwo ucuwelacanwo. Hataa ukhalaka commo, uyo naanihimyera isiyani inhala uniirannyeela naahiiweleleke ucuwelaca wawe. (Miru. 1:29-32) Atthu anlakela uhimwiiwelela Yehova, anaahala waaphwanya masakha nlattu wo meettelwaaya oohiloka. Meettelo oohinamana arinaaya ayo atthwaayo nuuwakatyaaya anaahala waawereeha nrima, waahuviha ni wiimaleloni ayo anaahala umalamalihiya nlattu wo meettelwaaya. Masi atthu aneewelela ni aneettela ucuwelaca wa Yehova inaahala uwiirannyeela itthu inkhuluvelihiya nhina Miruku 1:33: “Ntthu nokiiwelela naahala ukhala ninnema ni naahala ukhala saana woohoova hataa ihasara.”

UCUWELACA WEEKHWELI UNANIPHWANYIHA IFAYITA

Ukomentari umikutthaanoni unaanilipiha mminepani (Nwehe iparaagarafu 15)

14-15. Ilivuru yo Miruku 4:23 inniitthuciha isiyani?

14 Weettela ucuwelaca wa Nluku unaaniphwanyiha ifayita. Khampa citthucaleehu, Yehova nawaaphwanyiha ucuwelaca wawe atthu otheene ampheela. Wootakihera, nlivuruni yo Miruku Yehova naanivaha ikano comaana ni cofayita. Nttwee noone matakihero macese.

15 Nkhikhicere nrimeenyu. Ibiiblya ineera: “Venci-venci ukhikhicere nrimaa, kontha wanrimani phinkhumakhumaaya ukumi.” (Miru. 4:23) Muupuwele vakaani isiyani ninlamuliyeehu upanka wiira nikhikhicere nrima wo mwiirutthuni wihu. Nihaana nilyaaka saana, nihaana nipankaka iginástica ni uhipanka citthu caahala uhoonona ukumiihu. Inanna imocaaru, nihaana niikurumicaka khula nihuku usoma Nuulumo na Nluku, nihaana nirwaaka umikutthaanoni ni wiithenkaca wiira nikomentari, ciicammo nihaana niikurumicaka wiira nihihiyerere ulalya moolumo a Nluku ni nihaana ninyemaka khula itthu yaahala uhonona ukumiihu wo mminepani. Ninhaala upanka iyo itthwiiyo nikhottaka citthu caahaala uniiriha ukhalana moopuwelelo oohiloka, toko mathukhelo owoonihera usece ni citthu coohiinamana ni niikurumicaka uhiya waapatthanana atthu oohiloka.

Uwehera ratta nsurukhu unaanikavihera ukhala ootteeliya nlattu wo citthu cirineehu (Nwehe iparaagarafu 16)

16. Kontha isiyani itthu inhimyaaya ilivuru yo Miruku 23:4, 5 ikhanle yofayita ala mahukwaala?

16 Nsukhurweele nlattu wo citthu cirineenyu. Ibiiblya inaanivaha ila ikannweela: “Nhiikurumice utotha mihakhu; kontha unawiira uphwanyakaru, nnyo mihakhunnyo cinaamalamala; cinawaakuva urimyarimya toko saaka cinvavaawe arwaaka uculu cinene.” (Miru. 23:4, 5) Khawancuwannya wakhala wiira nsurukhu ntthu urinaawe unaahala ulokela mahuku menci. Hataa ukhalaka commo, ilelo hi ninaawoona atthu mathaciri ni amasikhini yeekurumicaka cinene utotha nsurukhu. Phimaana, ikwaha cinci ayo atthwaayo anaapanka citthu coohinamaana cinwiiriha uhiya wooniya ukhala atthu ooreera nrima, cinaahiha ukhalana apatthani omaana ni cinhonona ukumyaaya wiira aphwanye nsurukhu paahi. (Miru. 28:20; 1 Tim. 6:9, 10) Masi ucuwelaca weekhweeli unaanikavihera uwehera ratta nsurukhu. Nwo ucuwelacanwo unaanikhikicera wiira nihikhale atthu ookhalela ikhwilu nsurukhu ni unaanikavihera ukhalana utteeliya weekhweeli ni usukhurweela citthu cirineehu.—Ekles. 7:12.

Wuupuwela nihinaaya wuuluma unaanikavihera uhuuluma itthu inhala waawereeha nrima akhunanihu (Nwehe iparaagarafu 17)

17. Isiyani ninlamuliyeehu upanka wiira nikhalane moolumo “moolumo aatthu oocuwelaca” anhimiya nhina Miruku 12:18?

17 Mupuwele nhinaaya wuuluma itthu. Naahiivaraceke, hiiva pooti waawereeha nrima akhunanihu nlattu wo moolumweehu. Ibiiblya ineera: “Moolumo oohuupuweliya ratta ankhala toko uhoma wosoowa. Masi moolumo aatthu oocuwelaca anaavoniha.” (Miru. 12:18) Hi ninaakhala ninnema naakhunanihu naahiwuulumeke pusya nlattu wo citthu cinvonyaaya. (Miru. 20:19) Wiira moolumweehu aavonihe akhunanihu uhiya waarakaliha, nihaana nicarihaka wanrimani wihu ucuwelaca wo nnuulumoni na Nluku. (Luka 6:45) Nakumihaka ukati wiira nuupuwele cinene itthu inhimyaaya Ibiiblya, moolumweehu anaahala ‘waaphwanyiha ucuwelaca’ ni waatteeliha nrima akhunanihu.—Miru. 18:4.

Utthara malakihero anvahiyeehu mumphwinkoni wa Yehova unaanikavihera uvara ratta nteko woolalyeera (Nwehe iparaagarafu 18)

18. Manannani Miruku 24:6 cinnikaviheraaya ucuwela uvara ratta nteko woolalya moolumo a Nluku?

18 Ntthare malakihero. Wiira citthu cimpankeehu muukumini wihu cineettele saana, Ibiiblya inaanivaha ila ikannweela: “Wavahiyaka malakihero omaana, unaakhitiri waana ikhotto; ni yakhalaka atthu enci owuuvaha ikano unaahala utthema.” (Miru. 24:6.) Muupuwele mananna iyo ikanweeyo cinhalaaya wuukaviherani ucuwela ulalyeera ni wiitthuciha ratta moolumo a Nluku. Uhiya uvara nteko woolalya moolumo a Nluku nimananna ancuweleenyu, nnoonela cani utthara malakihero anvahiyeehu mmamikutthaanoni cihu? Myaha cintaphulelaaya mayamunneehu ni mathoonyero ampankaaya umikutthaanoni, anaanitthenkaca wiira nicuwele wiitthuciha ratta. Ciicammo mphwinko wa Yehova unaanitthenkacera ikaruma cinnikavihera, toko ilivuru ni ividiyu wiira nikhitiri waakavihera atthu wiiweeha Ibiiblya. Nyuuva munneetthuca uvarela nteko ratta nnyo ikarumannyo?

19. Nyuuva nneecoona cani nlattu wookhalana ucuwelaca unvahaawe Yehova? (Nwehe Miruku 3:13-18.)

19 Nsome Miruku 3:13-18. * Hi ninaasukhurweela cinene ikano comaana cinniphwanyiha ucuwelaca cimphwanyeehu nnuulumoni na Nluku! Ukumiihu waahala ukhala cani unari wiira khanirina nnyo ikanonnyo? Nhina ula mwahoola, nihoopela mwaha ucuwelaca unoolumiya nlivuruni yo Miruku. Khweeliini, Yehova naavaha ikano cimphwanyiha ucuwelaca nhina Ibiiblya yotheene. Hiiva nimpheela weettela nnyo ikanonnyo muukumini wihu motheene. Atthu enci khanwacera ucuwelaca wa Nluku. Masi hi ninaacuwela wiira “atthu anvaresesa ucuwelaca anaahala ukhala ootteeliya muukumini waya.”

NCIPO 36 Protege o Teu Coração

^ Ucuwelaca wa Yehova ukhanle womaana uvikana citthu cotheene cinooneehu ntuninyani. Nhina ula mwahoola, ninaahala woona itthu yootikhiniha inoolumiya nlivuruni yo Miruku waaciyaka ucuwelaca. Unhimiya wiira ucuwela unaakhuwela mmaparasa. Ninaahala wiitthuca isiyani ninlamuliyeehu upanka wiira nikhitiri ukhalana ucuwelaca weekhweeli, nlattuni atthu akhwaawe uhinviriyanaaya nwo ucuwelacanwo ni ifayitani nwo ucuwelacanwo unhalaaya uniphwanyiha.

^ Miruku 1:20 Ucuwelaca weekhweeli unaakhuwela mmaparapaarani. Unaakhuwela mmaparasa nincu nowiiwannya cinene. 21 Unaakhuwela mmittalani coovira atthu enci. Mparapaarari inrwaa mpaka mikhora co wasittatti, ucuwelaca uneera.

^ Miruku 1:22 Nyu atthu oohicuwelaca, unhala wuucivelani uhicuwelaca mpaka yaakhani? Nyu anamatarawa, unhala wuucivelani utarawa mpaka yaakhani? Nyu alolo, unhala wuurusani ucuwelaca mpaka yaakhani? 23 Mwiiwelele wuuttarusani waka. Mweewelelaka, mi kinaahala wuumwaruselani nnepaaka wowaarya wiira kuukavihereni; kinaahala uwiitthucihani moolumwaaka. 24 Mi kihowiihanani, masi nyuuvaca khantthunale ukiiwa; kihootaphulelani ntata naka, masi khaavo kiwacenre. 25 Nyuuvaca khanwacenre ikano cuuvahalyaakani cotheene ni nhokhotta wuuttarusani waka.

^ Isaalimu 1:1 Ootteeliya ntthu hineettela ikano caatakhali, ni hinkelakela iphiro caanamatampi, ni hinonkoma ikharipu caanamatarawa.

^ Miruku 3:13 Ootteeliya khanle nlopwana nophwanya ucuwelaca ni nlopwana owiiweeha; 14 uyo nowehera ucuwelaca khampa itthu yomaana uvikana ukhalana iparaata, ni noona ukhala itthu yomaana uphwanya ucuwelaca uvikana uphwanya iwooru. 15 Ucuwelaca uhaana ifayita cinene uvikana maluku oopharela; khiivo itthu weeva inoocivela ukhalana inlikanana ucuwelaca. 16 Ucuwelaca unankavihera ntthu ukhala mahuku menci; unaaphwanyiha mihakhu ni uttitthima. 17 Iphiro co muucuwelacani cikhanle comaana ni mittala caya cotheene cikhanle co nnema. 18 Ucuwelaca ukhanle mwiri unaaphwanyiha ukumi atthu otheene anvaresesa ucuwelaca, ni atthu otheene anvaresesa nwo ucuwelacanwo ankhala atthu ootteeliya.