Pular para conteúdo

Pular para sumário

Munna Rutherford nari wakonkreesuni u Cedar Point, Ohio, 1919

1919—Myaakha 100 Uttuli

1919—Myaakha 100 Uttuli

MWAAKHA wo 1919, Ikhotto Yuulupale (wahoolo yeehaniye Ikhotto Yoopacera yo Ntuninyani) yahomala. Uvira waya myaakha 4 co masakha menci, ilapo cahohiya waana ikhotto, wuumaleloni mwaakha wo 1918, ni nihuku 18 mweeri wo Janeiro 1919, ilapo cahothukumana wankutthaanoni eehaniye Conferência de Paz de Paris (Nthukumano wo Nnema wo u Paris). Wanthukumanoni yooyo, nahopankiya nleehano neehaniye Tratado de Versalhes (Nleehano no u Versalhes). Nno nleehanonno nahomaliha ikhotto colapo caamwaanana Alemanha. Nleehano no u Versalhes naapankiye nihuku 28, mweeri wo Junho 1919.

Nleehano no u Versalhes ciicammo nahokumihaca mphwinko woothotokanihiya wo naanaano weehaniya Liga das Nações. Uyo mphwinkooyo waathotokanihiye wiira “ukavihere wiiwanana ilapo co ntuninyani ni wiira uwaane nnema ni mpuha watuninyani.” Ittiini cinci cooniya ukhala ceekristau cahaakihera mphwinko woothotokanihiya Liga das Nações. Mpaka ciicammo ikhurupo yottiini yeehaniya Conselho Federal das Igrejas de Cristo u América yaheera wiira Liga das Nações waari “mphwinko wosiyaasa waathoonyera Umwene wa Nluku watuninyani.” Iyo ikhurupwiiyo, yapheelaka uthoonyera wiira yaanaakavihera utthenkaciya mphwinko Liga das Nações, yahaaveleeliha atthwaaya wanthukumanoni wo Nnema wo u Paris. Nlopwana mmoca aaveleelihiye aheera wiira ule nthukumanoole “wahopaceriha ukati waahala ukhumelela citthu cuulupale ntuninyani.”

Citthu cuulupale khweeli cahancera ukhumelela, masi kahi nlattu wo nthukumano wo nnema waapankiye u Paris. Mwaakha wo 1919, waari mwaakha waapacenryaaya ukhumelela citthu cuulupale muntekoni woolalyeera. Yehova ahaavaha ikuru apoovwaawe wiira alalyeere khampa cihinatokwaaya ulalyeera khalayi. Masi woopacera, yahaana ikhumelelaka itthu yuulupale yaahala urukunusa makhalelwaaya Anamasoma Ibiiblya.

ITTHU YOORIKA ULAKELIYA

Joseph Rutherford

Isaapatu, nihuku 4 mweeri wo Janeiro 1919, phi nihuku naahalaaya uthanliya mayamunna oohala uhoolela Sociedade Torre de Vigia de Bíblias e Tratados. Ule ukatyuule, munna aahoolela apoovu a Yehova aari Joseph Rutherford. Masi uyo ni ciimaamo mayamunna 7 yaanootthukiya woohisariya u Atlanta, Geórgia, Estados Unidos. Phimaana itthu yoorika ulakeliya yaari: Mayamunna yaari nkhattya yahaana ithanliyaka-tho wiira ahoolele? Awula yahaana athanliya mayamunna akiina?

Evander Coward

Naryeene nkhattya, munna Rutherford aanawuupuwela cinene mananna caahalaaya ukhala mphwinkweehu uhoolo. Uyo aanaacuwela wiira mayamunna akiina yoopuwela wiira phatari athanliye munna nkhwaawe oohala uhoolela. Phimaana, uyo ahowantikhela iwarakha mayamunna yaahala uhoolela uthanlaniya ni aheera wiira waanaareera unthanla munna Evander Coward. Nwarakhani, Rutherford ahantikha wiira Evander aari munna “oomaala,” “ankhili” ni “eevaherenre wa Apwiiya.” Masi mayamunna akiina yoopuwela itthu ikhwaawe: uweherera uvira myeeri 6 wiira athanliye mayamunna yaahala uhoolela. Mayamunna yaarwaale utribunal uwaakiha ale yaatthukiye yahokupali wiira phataari uweherera myeeri 6. Ukati woolumaceriyaaya uyo mwahooyo, ahaavo mayamunna yaakhanle oonyoonyiya cinene.

Richard Barber

Vano, yahokhumelela itthu, ni woonela wawe Richard Barber, iyo yahomaliha ule mwahoole. Munna mmoca aarivo ahooluma eeraka: “Akinakhala ntthu oocuwelaca malamulo, masi kinaacuwela isiyani ikhanle uvaresesa. Uvaresesa phi itthu Nluku impheelaawe. Inanna yomaana yonvaresesa Nluku ukhanle unthanla-tho munna Rutherford khampa nhooleli.”—Isaa. 18:25.

Alexander Macmillan

Alexander Macmillan, ciicammo aatthukiye, wahoolo ahohimya itthu yaakhumelenle waaseele waya nihuku naathanliyaaya mayamunna yaahala uhoolela. Rutherford ahaatta isiri yokhattya waatthukeliyaawe Macmillan, ni aheera: “Ukumihere ntata naa vate.” Rutherford ahonvaha Macmillan iwarakha. Macmillan ahosoma itthu yantikhiye nwarakhani ni ahocuwela yaapheelaaya uhimya. Iwarakha yantikhiye co: “RUTHERFORD WISE VAN BARBER ANDERSON BULLY NI SPILL MADIRETORE ARARU OOPACERA AHOOLELI NIFENTO ATTHU OTHEENE.” Iyo iwarakheeyo yaapheela uhimya wiira ahooleli otheene yahothanliya ni wiira munna Joseph Rutherford, ni William Van Amburgh nanlelo phaahala ukhala ontthara nhooleli. Co, munna Rutherford nanlelo phaahala ukhala nhooleli.

UTTHUKULIYA NKHATTYA!

Uyo ukatyuuyo, Anamasoma Ibiiblya yahantikha itokumentu ni yahaalepela atthu wiira yaasinari. Iyo itokumentwiiyo yaalepela wiira atthukuliye mayamunna 8 yaatthukiye. Ayo yaalamuliya ulipa nrima cinene wiira arwee waalepela atthu yahaari Anamasoma Ibiiblya waasinari iyo itokumentwiiyo. Unookhalaru commo, mayamunneehu yahaakhitiri waaphwanya atthu 700.000 yaasinanri iyo itokumentwiiyo. Masi, nihuku 26 no Março 1919, iyo itokumentwiiyo ihinaaya uveleelihiya wakuvernu, Rutherford ni mayamunna akhwaawe yaatthukiye yahotthukuliya.

Ukati waatthukuliyaawe, muuna Rutherford ahaataphulela mwaha ale yaamwaakhelenle uwaani. Uyo aheera: ‘Kinaakupali wiira citthu cotheene cinikhumelenle cihonitthenkaca wiira nalipe ukati wo marikariko uhoolo. Khamwiikurumicale paahi wiira nnikumihe nkhattya. Masi wiikurumica winyu uhonttitthimiha Yehova, ni ale yiikurumicale nkhayi ni nyuuva, ahaakhela iparakha yooreera.’

Citthu caakhumelenle ukati woolumaceriyaaya nlattu wo mayamunneehu utribunal, cinthoonyera wiira atthunaka Yehova aanaakavihera. Nihuku 14 no Maio 1919, itribunal yoolumacera nlattu wo mayamunna yaheera: ‘Ale anootheriya nhina ula nlattuula khahukhumwiye niisariya toko caaphwanelaaya ni, phimaana nlattwaaya uhomalihiya.’ Mayamunna yahootheriya upanka ikhirini cuulupale. Waari wiira itribunal inowaalevelela paahi, awula inoovukula paahi mahuku yaahalaaya ukhala nkhattya, ikhirini cootherihiyaaya mayamunna khacaahala ufutthiya mmakhantani waya. Masi itribunal yahomaliha nlattu wo mayamunna ni khivo-tho itthu mayamunna yootherihiyaaya. Phimaana, Suwiisi Rutherford khaahiihiye ukhala suwiisi ni, imaara cinci, ahowaakiha apoovu a Yehova utribunal yuulupale yo u Estados Unidos.

YAHOLAKELA UHIHIYA ULALYEERA

Munna Macmillan hottonka eeraka: “Hiiva khanaahala wonkoma paahi woohipanka itthu, nawehereraka wiira Apwiiya anicise wiirimu. Nahaana nipankaka itthu wiira nicuwele isiyani khweeliini Apwiiya yaanipheelelaaya.”

Masi mayamunna yaavara nteko uPeteli khayaarina mananna ooturuwela nteko waavaraaya. Kontha isiyani? Kontha ukati mayamunna 8 waatthukiyaaya, ikaruma cotheene caavareliya nteko wiira cipankiye ilivuru cahotankuwaca. Iyo yaari itthu yoonyoonyiha, ni mayamunna akiina yanawiikohaka khampa nteko woolalyeera wahophiya umwiiso.

Niireke nanlelo yahaavo atthu yaapheela wiiwelela ihapari caalalyaaya Anamasoma Ibiiblya? Wiira acuwele iyo, munna Rutherford aholakela utaphulela mwaha. Atthu otheene yaholattuliya. Munna Macmillan aheera: “Noonaka wiira khaavo wile wankutthaanoni, ninaahala ucuwela wiira nteko uhophiya umwiiso.”

Ijornal ihimyaka mwaha “Niweherero ninvahiyaaya apinaatamu ari ni masukhuli,” waataphuleliye ni munna Rutherford u Los Angeles, California, 1919

Mwahooyo waahala utaphuleliya Itominku, nihuku 4 no Maio 1919. Hataa ukhalaka wiira munna Rutherford aanaawerennya nne nihukunne, uyo ahotaphulela mwaha “Niweherero ninvahiyaaya apinaatamu ari ni masukhuli” u Los Angeles, Califórnia. Yahowa atthu ookhalaka 3.500 ni atthu enci akiina khayaakhitinri ukela nlattu woocariya cinene, ni khayaahanle mapuro. Waaseele waya, ciicammo atthu 1.500 yahowa uviriyana uyo mwahooyo. Nikoho no mayamunna nahakhuliya—atthu nanlelo yaanaapheela ulalyeeriya!

Itthu ikhwaawe yaapankalyaaya mayamunna ihokavihera cinene nteko woolalyeera wo Masaahiti a Yehova mpaka ilelo.

YAHOTTHENKACIYA WIIRA YOONUWE WAHOOLO

Irevista Ukhalenla 1 yo Agosto yo 1919, ni Inglês, yaholattula ikonkreesu yaahala upankiya mweeri wo Setembro u Cedar Point, Ohio. Mmirawo Namasoma Ibiiblya mmoca aakhuma u Missouri, eehaniya Clarence Beaty, aheera: “Atthu otheene yahoona wiira yahaana yawaaka.” Wakonkreesuni yahowa mayamunna ni asirokorihu oopwaha 6.000; khaavo aaweherera wiira yaanaahala uwa atthu enci commo. Ni itthu ikhwaawe yaareerihale ile ikonkreeswiile, waari upattisiya atthu oopwaha 200 mmoolokoni wo wakhiviru uneehaniya Erie.

Ikaapa yorevista The Golden Age yoopacera, yo nihuku 1 no Outubro, 1919

Nihuku 5 no Setembro 1919, nihuku noneethano nokonkreesu, munna Rutherford ahotaphulela mwaha “Ihapari cinvahiyaaya ale anaavaraneehu nteko.” Waataphulelaawe uyo mwahooyo, munna Rutherford ahohimya wiira ihokumiheriya irevista yo naanaano, ineehaniya The Golden Age. * Iyo irevisteeyo yaapankiye wiira “ivahe ihapari cofayita ni co phiyaaru, itaphulelaka mbiiblyani nlattuni waakhumelelaaya nnyo citthu cuulupalennyo.”

Anamasoma Ibiiblya yahosovenrihiya ulalyeera yathoonyeraka ulipa nrima, yavarelaka nteko iyo irevisteeyo. Iwarakha imoca yaataphulela mananna caahalaaya uthotokanihiya nteko woolalyeera yaheera: “Khula ntthu pattisiye hiliyale iparakha yuulupale irinaawe yoovara nteko, ni hiviriihe khula ukati unkhalanaawe wiira avare nteko muulupale woolalyeera ntuninyani.” Atthu enci yahotthuna nno nlattulonno. Mweeri wo Dezembro, ale anamalalyeera Umwene owiikurumicaale yahaaphwanya atthu 50.000 yaatthunale waakhela irevista yo naanaano.

Mayamunna u Brooklyn, Nova York, anapakhenre irevista The Golden Age nkaaroni

Wuumaleloni mwaakha wo 1919, apoovu a Yehova yaari oothotokanihiya ni oolipihiya. Uhiya iyo, inatiri cinci co mahuku ookhicera caheerannya. Wahomala ukati woottehiya ni ulokihaciya apoovu a Nluku uhimiye nhina Malakiya 3:1-4, apoovu a Yehova yahokumihiya nhina “Ibabilooniya Yuulupale,” ni Yesu ahothanla “ipottha yookhuluvelya ni yankhili.” * (Apoka. 18:2, 4; Mat. 24:45) Vano, Anamasoma Ibiiblya yaari ootthenkaciyeene wiira avare nteko waahalaaya uvahiya ni Yehova.

^ par. 22 Mwaakha wo 1937, irevista The Golden Age nahaakakhanihiya ncina naya ni yahanca wiihaniya Consolation (ni ikunya, Consolação, 1938) ni mwaakha wo 1946, yahanca wiihaniya Awake! (ni ikunya, Despertai!, 1947).

^ par. 24 Uwehe irevista A Sentinela 15 yo Julho yo 2013, ipaagina 10-12, 21-23, ni A Sentinela yo Março yo 2016, ipaagina 29-31.