1. Isiyani atthunaka pooti ukhumelela untekoni awula ucikola?

 NYUUVA nneecoona cani wakhalaka wiira mpwaneenyu ontekoni awula oocikolani nawuukohani nhina citthu cinaaminiinyu? Nyuuva nnawoova? Atthu enci anawoova. Masi ayo makohwaayo anaahala unikavihera ucuwela isiyani ntthuuyo inoopuwelaawe ni ninaakhalana ukati woopheela wuuluma ihapari comaana. Masi ikwaha cikhwaawe, atthu ampanka ayo makohwaayo wiira aninyakulihanane, iyo khinnitikhiniha. Atthu enci anawiiwa ihapari cowoothiya nhina citthu hiiva cinaaminiihu. (Mite. 28:22) Inkhumelela iyo, kontha hiiva ninkhala “mahuku ookhicera,” ukati atthu enci waahalaaya ukhala “oohiwanannya” ni “oosuphyaaca.”—2 Tim. 3:1, 3.

2. Kontha isiyani nimpheeleehu ukhala atthu oomaala?

² Atthunaka nyuuva pooti wuupuwela: ‘Kinhala upankani wakhalaka wiira ntthu nopheela ukinyakulihanana myaha co mbiiblyani?’ Nnaacuwela inhala wuukaviherani? Umaala. Ntthu oomaala khanaakuva uviruwa, uhiya commo, uyo naakhitiri wiiwehaweha hataa apaciyaka ni ciicammo hicuwelaka waakhula. (Miru. 16:32) Masi khweeliini, iyo ikhanle itthu ihinrika wuulumaca masi inrika upanka. Manannani nyuuva nnolamuliyeenyu ukhala ntthu oomaala? Manannani nyuuva nnolamuliyeenyu waakhula ni mananna oomaalya ntthu ookohakohakani citthu cinaaminiinyu? Ni wakhalaka wiira nyuuva nhaana asaana, manannani nnolamuliyeenyu waakavihera wiira akhale oomaala ukati wowaakihera waamini waya? Ninaahala woona nhina ula mwahoola.

3. Kontha isiyani waneereehu wiira woonihera ukhala ntthu oomaala ukhanle ukhala ntthu oolipa ni khunakhala ulolovaca? (Nwehe 2 Timotiyu 2:24, 25.)

³ Ukhala ntthu oomaala, khunakhala ukhala ntthu oololovaca. Iyo ikhanle ikhalelo yaatthu oolipa. Nihaana ukhala atthu oolipa nrima wiira nihihiyerere ukhala atthu oomaala naananaka masakha muukumini wihu. Umaala ikhanle itthu ikumihiye nhina “mihokorokho coominepani” (Akalas. 5:22, 23) Nuulumo nikereku “umaala” naavareliya  nteko wiira yuulumiye ikhavalu yontakhwani yaawaaniya waaliteeya. Iyo yawaaniyaka waaliteeya yammaala. Masi khayaahiya ukhala yoolipa. Vano hiiva? Manannani ninlamuliyeehu ukhala atthu oomaala ni ukati yooyo ukhala atthu oolipa? Kaninlamuliya upanka iyo itthwiiyo veekha. Nihaana ulompa nilepelaka nnepa wowaarya wa Nluku ni ukaviheriya wiira nikhalane iyo ikhalelo yomaaneeyo. Ni ahaavo matakihero menci anoonihera wiira unaakhitirya wiitthuca ukhala ntthu oomaala, Mayamunna ni mayanuunu enci khaahiyerenre ukhala atthu oomaala, hataa atthu akiina yaapacapacaka ni yahaahiyera ntakihero nomaana atthu yaawoona. (Nsome 2 Timotiyu 2:24, 25. b) Manannani nyuuva nnolamuliyeenyu upanka ikhalelo “umaala” itthu inoolipihani?

4. Isiyani yankavihenre Isaaki ukhala ntthu oomaala?

⁴ Mbiiblyani cihaavo ihantisi cinci cinoonihera wiira umaala ikhanle ikhalelo yofayita cinene. Moone ntakihero na Isaaki. Ukati waarweelyaawe ukhala ncoko wo Gerar, amwaattamanannyaawe yaari mafilisteu, yahopacera umoonela nttima ni yahovuhelelaca iluusi cotheene caatthipilyaaya ananteko aathumwaane. Masi uhiya uwaattakanana amananihaka waakihere iluusi cawe, Isaaki ni amucyaawe yahothama uyo ncokooyo, yahorwaa uttayi ni yahothipa iluusi cikiina. (Upha. 26:12-18) Masi mafilisteu yaheera wiira maaci o nnyo iluusinnyo ciicammo yaari awaya. Masi waahookhalaru commo, Isaaki ahomaala. (Upha. 26:19-25) Masi manannani Isaaki waakhitinryaawe woonihera umaala hataa atthu akiina yampankaka citthu cinci wiira ampacapace? Khweeliini uyo oonenle ntakihero naasithumwaane, ni aheetthucera venci ntakihero na Aparahaamu, aari ntthu onnema ni ntakihero na Sara “aari ntthu oomaala”.—1 Pet. 3:4-6; Upha. 21:22-34.

5. Matakiheroni anoonihera wiira ayari pooti waakavihera asaanaaya ukhala atthu oomaala?

⁵ Ayari, nyuuva ciicammo pooti uwiitthuciha asaaneenyu ukhala oomaala. Moone ntakihero na Maxence, rina myaakha 17. Ucikolani ni wuulalyeerani, uyo ahaana awaananaka atthu yampacapaca. Masi asithumwaane yaari atthu oovilela ni yahomwiitthuciha woonihera ukhala ntthu oomaala. Asithumwaane Maxence aheera: “Maxence ahocuwelela wiira khunrika hiiva waakhula pusya napacapaciyaka. Masi ntthu oolipa weekhweeli nawiira umaala.” Wootteeliha nrima umaala ihokhala itthu inonlipiha Maxence.

6. Manannani ulompa unhalaaya unikavihera ukhala atthu oomaala?

⁶ Isiyani inlamuliyeehu upanka wakhalaka wiira ntthu naanipaca amuulumaka pusya Yehova awula Ibiiblya? Nihaana unlompa Yehova ninlepelaka nnepaawe wowaarya ni ucuwelaca wiira nimwaakhule ntthuuyo nimananna oomaalya. Masi Isiyani inlamuliyeehu upanka noonaka wiira hiiva khanaakhunle saana khampa caalamuliyeehu upanka? Pooti wanonlompeehu-tho Yehova ni wuupuwela isiyani yaalamuliyeehu upanka yoovirikana wiira nipanke nkwaha nkhwaawe. Napankaka commo Yehova naahala univaha nnepaawe wowaarya ni naahala unikavihera ukhala atthu oomaala.

7. Makaviheroni nirineehu wiira nikhitiri wiiwehaweha nhina citthu ninoolumeehu ni nimpankeehu canikhumelelaka citthu coorika? (Nwehe Miruku 15:1, 18.)

⁷ Iverisiikulu cinci co mbiiblyani, cinaahala unikavihera wuuluma nimananna oomaalya canikhumelelaka citthu coorikarika. Nnepa wowaarya pooti unikavihera wuupuwela nnyo iverisiikulunnyo. (Joau 14:26) Wootakihera, mattharelelo ombiiblyani amphwanyannya nhina ilivuru yo Miruku pooti unikavihera uhihiyerera ukhala aatthu oomaala. (Nsome Miruku 15:1, 18. c) Iyo ilivuru yo mbiiblyaniiyo ciicammo inawoonihera  kontha isiyani ikhanlyaaya itthu yomaana ukhala atthu oomaala canikhumelelaka citthu coorikarika.—Miru. 10:19; 17:27; 21:23; 25:15.

8. Kontha isiyani nihaana wuupuwela saana nihinaaya waakhula nikoho ninooluma citthu cinaaminiihu?

⁸ Ankhili ciicammo anaanikavihera. (Miru. 19:11) Ntthu noonihera ukhalana ankhili naacuwela wiiwehaweha ntthu ankohakohaka citthu cinaaminnyaawe. Moopuwelelo arinaawe ntthu wanrimani ankhala toko maaci owiiserya. Manannani? Ntthu akohaka itthu awula apheelaka ucuwela citthu cinaaminiihu unaarika ucuwela nlattuni nonikohaawe. Phimaana, ikhanle itthu yomaana nihinaakhula, wuupuwela wiira khanincuwela itthu imwiirihile ntthuuyo unikoha commo.—Miru. 16:23.

9. Manannani Gideau woonihenryaawe ukhalana ankhili ni umaala woowaakhula alopwana o Efraim?

⁹ Moone mananna Gideau caawaakhunlyaawe alopwana o Efraim yaamuulumanne anaviruwile. Ayo yaapheela ucuwela kontha isiyani Gideau ahaawiihannyaawe wiira arwee yaawaanane ikhotto nkhayi amwiinani aasarayeli. Masi isiyani yaawiirihacile unkohakoha anaviruwile commo? Atthunaka waari wiicoona waarinaaya, kontha ayo yeecoona ukhala nloko nootepa ukhalana ifayita naasarayeli. Hataa ikhalaka isiyani yaawiirihacile ukhala commo, Gideau ahoonihera ukhalana ankhili. Uyo ahaavyavya ucuwelela kontha isiyani ale alopwanaale yaaviruwalyaaya ni ahowaakhula nimananna oomaalya. Vano yaakhumelenle isiyani?  Ibiiblya ineera wiira ale alopwanaale “yahomaala.”—Masuw. 8:1-3.

10. Isiyani inhala unikavihera ucuwela waakhula saana citthu cinkohiyeehu nhina citthu cinaaminiihu? (Nwehe 1 Peturu 3:15.)

¹⁰ Atthunaka mpwaneehu ontekoni awula oocikola naanikoha nlattuni hiiva nintthareehu itthu inhimyaaya Ibiiblya. Woomwaakhula, hiiva ninaahala upanka inkhitiriihu wiira naakihere itthu inaaminiihu ni ukati yooyo woonihera wiira ninaahisima itthu inaaminnyaaya nkhunanihu. (Nsome 1 Peturu 3:15. d) Uhiya uwehera nikohonno khampa ntthuuyo nopheela uninyakulihanana, wanhala ureera uwehera nno nikohonno khampa ukati woopheela waavya ni ucuwela isiyani khweeliini inhala unkavihera. Hataa ikhalaka isiyani ntthuuyo imwiirihile ukoha, hi nimpheela uhihiyerera waakhula ni mananna oomaalya ni nooniheraka nifento. Mananna ninaakhuleehu pooti unkavihera ntthu uwehera saana mwaahooyo, hataa akhalaka ntthu oohitthuna wiiwelela ikano. Hi nimpheela uhihiyerera waakhula ni mananna anoonihera ufenta.—Aroo. 12:17.

11-12. Isiyani inlamuliyeehu wuupuwela nihinaakhula makoho oorika? Ntakihere.

¹¹ Atthunaka mpwaneenyu ontekoni, naapheela ucuwela kontha isiyani nyuuva nhintthapeleleenyu nihuku ntthu niyariyaawe. Mweemele ni muupuwele: Niireke wiira uyo ntthuuyo noopuwela wiira hiiva ninathukathuka awula kaninthukathuka? Awula niireke wiira nooniha toko nlattu wohitthapelela nihuku ninnyariyeehu, nyuuva nnamalamaliha waataaniya wo wampereesa? Hiiva pooti unttottopela mpwaneehu ontekoni nlattu wowaakhalela iwasiwaasi akhunanawe, waataaniya wowamperesa ni umwiirela wiira hiiva ciicammo ninaapheela ukhala mapuro owaataaniya. Ni ayo manannaayo nnaahala uvukula iwasiwaasi cawe uyo mpatthaniinyuuyo, ni atthunaka nyuuva nnahala ukhitiri uphwanya iphiro yoopheela umuulumana citthu co mbiiblyani cintaphulela myaha cootthapelela nihuku niyariyeehu.

¹² Hiiva pooti wampankeehu itthu imocaaru cakhumelelaka myaha coomwaruseliya. Wootakihera, atthunaka mpwaneenyu oocikolani nawiira masaahiti a Yehova ahaana yahiyaka moopuwelelwaaya nhina urupihana alopwanaru awula athiyanaru. Niireke wiira uyo nooluma iyo itthwiiyo nlattu woohaacuwela saana masaahiti a Yehova? Awula niireke wiira kontha uyo hookhalana mpatthannyaawe awula amucyaawe athelanne alopwanaru awula athiyanaru? Niireke noopuwela wiira Masaahiti a Yehova anawaathanya atthu ampanka iyo itthwiiyo? Atthunaka unaahala ureera unhimerya sana-saana wiira hiiva ninawaawacera akhunanihu ni ninaacuwela wiira khula ntthu haana isariya yoolakela itthu impheelaawe. e (1 Pet. 2:17) Napankaka commo, pooti wankhalaneehu ukati wiira nimoonihere ntthuuyo mattharelelo o mbiibliyani mananna aniphwanyihilyaaya utteeliya muukumini wihu.

13. Manannani nyuuva nnolamuliyeenyu unkavihera ntthu nooniha toko khiivo isariya yoopheela umwaamini Nluku?

¹³ Namuulumanaka ntthu rina mwaha noonaawe ukhalana isariya, khaninlamuliya wooniha toko ninaacuwela nlattuni ntthuuyo noopuwelaawe commo. (Titu 3:2) Wootakihera, isiyani nyuuva yaahaleenyu upanka wakhalaka wiira mpatthaniinyu oocikola neera wiira khiivo isariya yoopheela hiiva umwaamini Nluku? Niireke wiira nyuuva mwaanoopuwela wiira uyo nokupali wiira citthunnyo cihowiira ukhumelela paahi ni khacumpiye, ni naacuwela saana uyo mwahooyo? Atthunaka uyo pooti wuulumaka itthu yiiwalyaawe yuulumiyaka, masi khaneemela ni wuupuwela uyo mwahooyo. Uhiya upacera woopela mwaha wiira munkupalihe ucuwela wiira citthu cihowumpiya, mmananihe nyuuva unhiyera mpatthaniinyu mwaha nohalaawe wuupuwela. Atthunaka nyuuva pooti umoonihera mwaha unooluma citthu cowumpiya nhina  jw.org ni atthunaka nihuku nikhwaawe nyuuva pooti woopela mwaha ividiyu awula myaha cikiina uyova ciphwanyilyaawe. Hiiva nooniheraka ihisima ayo manannaayo khunrika ntthuuyo upheela wiitthuca itthu inhimyaaya Ibiiblya.

14. Manannani Niall aavarenlyaawe nteko isayiti jw.org wiira ankavihere ntthu ansomanaawe ucikola?

¹⁴ Mmirawo mmoca neehaniya Niall ahovarela nteko isayiti jw.org wiira oonihere wiira itthu atthu inoolumaaya awaacaka Masaahiti a Yehova khinakhala ikhweeli. Uyo naattonka: “Mpwanaaka mmoca oocikolani eeraka wiira miiva akinkupali isiyensiya kontha miiva khaakupali ilivuru yantikhiye naatthu, uhiya waamini citthu cowoonnya co nsiyensiyani.” Ukhala wiira mpwanaawe khaapheela wiiwa itthu Niall yaapheelaawe unhimerya, uyo ahomwiirela akele nsayitini jw.org ni awehe mphantte uneera “A Ciência e a Bíblia”. Uvira waya mahuku vakaani, Niall ahoona wiira mpatthannyaawe ahokela nsayitinimmo ni vano uyo ampheela woopa mwaha unooluma citthu cowumpiya. Pooti wuukhumelelakani itthu imocaaru.

15. Manannani ayari anlamuliyaaya waakavihera asaanaaya waakhula nimananna oomaalya yakohakohiyaka citthu cinaaminnyaaya?

¹⁵ Ayari pooti waakavihera asaanaaya ucuwela mananna owaakhula yooniheraka ukhala atthu oomaala yakohakohiyaka nlattu wo citthu cinaaminnyaaya. (Tiya. 3:13) Ayari akhwaawe anaawiitthuciha asaanaaya ukati ampankaaya uswali waamuci. Ayo anawaasomana nkhayi myaha cinhala waakavihera ucikolani ni anaalattaanihera mananna ayova anlamuliyaaya waakhula. Ciicammo, anaawiitthuciha asaanaaya mananna owuulumaca yooniheraka ukhala ntthu oomaala ni mananna oopheela uwuulumana atthu.—Nwehe ikwaaturu “ Mwiitthuce naamuciinyu.”

16-17. Kontha isiyani wiitthenkaca khalayiiru pooti waakavihera amirawo umwaakhula ntthu?

¹⁶ Wiitthuca khalayiiru pooti waakavihera amirawo waahimerya akhunanaya citthu cinaaminnyaaya ni ukupali wiira Ibiiblya ineetthuciha ikhweeli.  Nhina myaha coottharana co mphantte uneera “Os Jovens Perguntam” nsayitini jw.org cihaavo ikwaaturu cinaakavihera amirawo . Nnyo cimpankiya wiira caakavihere amirawo ulipihaca citthu cinaaminnyaaya ni waakavihera ukhala owiitthenkaceene wiira yaakhule ninrimaaya wotheene. Amuci yasomaka nnyo myahannyo nkhayi, atthu otheene anawiitthuca mananna owaakihera waamini waya nimananna oomaalya ni uwiiriha atthu upheela wiiwelela itthu inoolumaaya.

¹⁷ Mmirawo mmoca neehaniya Matthew naahimya mananna wiitthenkaca khalayiiru ikhanlyaaya itthu yofayita. Wuuswalini waamuci, Matthew ni asithumwaane yaanaatotha waakhuliya waya makoho yaahala ukhumelela ucikolani. Uyo naattonka: “Hiiva nanoopuwela citthu caahaleehu ukohiya ucikolani naatthu ninaasomaneehu ni naanaavya mananna owaakhula. Ukati miiva waacuweleehaka nlattuni waakupalyaaka Ibiiblya, mi kaaneekhuluvela ni khawaakirikela uwaakhula nimananna oomaalya atthu yaakikohaka.”

18. Isiyani Akolosu 4:6 inniitthucihaaya?

¹⁸ Khweeliini, khunakhala paahi nlattu wonhimerya ntthuuyo phinhalaawe ukupali itthu ninhimyeehu. Masi wuulumaca nimananna omaana ni nooniheraka ukhala ntthu oomaala pooti ukavihera. (Nsome Akolosu 4:6. f) Wuuluma citthu cinaminiihu unaalikanaca nunvonyera nkhunanihu boola. Hiiva pooti unvonya saana awula niikuru. Nanvonyaka saana, khunhala unrikela nkhunanihu unvara ni uhihiyerera unttikha. Woolikanaca, nuulumaka nimananna oomaalya, atthwaayo anaahala upheela wiiwelela ni urwaanela uhoolo mwahooyo. Khweeliini, wakhalaka wiira ntthu nopheela uninyakulihanana awula nawuuluma pusya citthu cinaaminiihu, hiiva khaninkhanyererihiya urwaanela uhoolo mwahooyo ni umwaakhula uyo ntthuuyo. (Miru. 26:4) Masi atthu enci khanhala ukhala commo. Khweeliini, atthu enci anaahala wiiwelela.

19. Isiyani inlamuliya wuukurumicani woonihera ukhala ntthu oomaala ukati wowaakihera waamini winyu?

¹⁹ Unawoonannya wiira ukhala ntthu oomaala ikhale itthu yomaana! Munlompe Yehova mwanlepelaka ikuru nyuuva nnopheeleenyu wiira nhihiyerere ukhala ntthu oomaala mwapheelaka umwaakhula ntthu ookohileni awula oolumile pusya citthu cinkupaliinyu. Nhiliyale wiira waakhula mooniheraka wiira nkhanle ntthu oomaala pooti wuukaviherani uhimalihera mwahooyo nnyakhulihanaka. Ni umwaakhula ntthu nimananna oomaalya ni niihisima pooti unkavihera ntthu upheela wiiwa ni uwehera mananna makhwaawe Ibiiblya. Nkhale ‘owiitthenkaceene wiira mwaakihere itthu inaaminiinyu’, ‘mpankaka iyo mooniheraka ukhala ntthu oomaala ni oohisimu venci’. (1 Pet. 3:15) Nlakele uhihiyerera upanka citthu cotheene mooniheraka umaala ni woonihera wiira nkhanle ntthu oolipa!