1. Uzye aantu ya musango ci yano Yeova akaleta kuli aliwe, nupya u mulandu ci uno yalinzile ukusumbila mano kuli vino Leza watemwa?

YESU walanzile ukuti: ‘Yakapepa acumi yalapepa Tata mu mupasi nu mu cumi, pano aali ndi yaa, ayano Tata watemwa kuti yaamupepa.’ (Yoane 4:23) Ndi Yeova wazana antu ya musango uwo, wakwe vino wazanyile mwemwe, akayaleta kunoli nu ku Mwana wakwe. (Yoane 6:44) I cintu icisuma sana cico! Lelo yaayo aatemwa icumi ca muli Baibo yafwile ‘ukwezya ukusambilila ivintu vino vikazanzya Umwene,’ pano Satana waya sana nu usomvi.—Efeso 5:10; Umbwilo 12:9.

2. Londololini vino Yeova akalola yaayo aakauminkanya ukupepa kwa cumi nu kwaufi.

² Elenganyini pali vino vyacitiike pa Mwamba wa Sinai lino aina Izlaeli yaanenyile Aloni ukuyapangila ka leza. Aloni wazumiile nu kupanga akana ka Ng’ombe kakwe goldi, kupiliula ukuti kantu kaako kimililangako Yeova. Aloni waneenyile antu ati: “Mutondo kulaya kuzevya kwa kucindika Yawe [“Yeova,” NW].” Uzye Yeova ataasumvileko amano ku cintu kwene ci cino aina Izlaeli yaacisile, kulikuti ukuuminkanya ukupepa kwa cumi nu kwaufi? Wasumvileko sana mano. Pano wakomile ya kapepa ya tuluwi apiipi na 3,000. (Kufuma 32:1-6, 10, 28) I vyani vino tufwile ukusambilila ukwi lyasi lii? Ndi cakuti tukulonda ukwikala umu kutemwa kwakwe Leza, tutalinzile ‘ukulema ivyamankowezya,’ nupya tulinzile ukupepa sile Yeova casila.—Ezaya 52:11; Ezekelo 44:23; Galatiya 5:9.

3, 4. U mulandu ci uno tulinzile ukusumbila sana mano ku visinte vya muli Baibo lino tukuceeceta intambi zipusane-pusane nu kuzevya?

 ³ Ica ulanda i cakuti, lino atumwa yonsi aakanyanga usangu yaafwile, yamwi aitakanga ukuti Aina Klistu aatatemilwe icumi ca muli Baibo yaatandike ukulondela intambi zya yantu aataali ya kapepa yakwe Yeova, nu kuzevya, alino nu kusunga manda ya mwikalwe yano yaatangi “amuzilo”, iyatandika ukuvizumilizya umu mipepele ya Wina Klistu. (2 Tesalonika 2:7, 10) Lino mukusambilila pa kuzevya kumwi-kumwi, musumbe sana mano kuli vino ukuzevya kuuko kukalanga imiyele ya mu nsi asi yakwe Leza. Ukuzevya kwa muno nsi konsi kwakolana sana umu vintu vii: Kukalenga antu yatemwe ivilondwa vya mwili, nupya kukatungilila imipepele yaufi nu kupepa imipasi—ivintu ivikamanyiisya “Babiloni Mukulu.” * (Umbwilo 18:2-4, 23) Nakapya, mulinzile nu kumanya ukuti, Yeova wailoliile umwineco kuno antu yaatandiike intambi ziipe izyaya umu mipepele yaufi. Kwaula nu kutwisika, na ndakai kwene Leza wapata intambi zizyo. Naswe tulinzile ukukolanya Leza, asi avivyo vwilini?—2 Yoane 6, 7.

⁴ Swe Ina Klistu ya cumi, twamanya ukuti ukuzevya kumwi kusizanzya Yeova. Nomba tulinzile ukusininkizya sweineco umu myenzo itu ukuti tutalaazevyako ukuzevya kwa musango uwo. Ukusambilila nu kumanya umulandu uno Yeova wapatila ukuzevya kwa musango uwo, kuli nu kutwazwa ukutwalilila ukusenka uku vintu ivingatulesya ukwikala umu kutemwa kwakwe Leza.

5. U mulandu ci uno tungasininkizizya ukuti Yesu ataavilwe pa 25 Dizemba?

⁵ Baibo italumbulapo ukuzevya ukuvyalwa kwakwe Yesu. Icisinka i cakuti, nu wanda kwene uno Yesu wavilwe utamanyikwa. Kuya kwene, tungasininkizya ukuti, ataavilwe pa 25 Dizemba  umu mwezi uno kukazuka sana. * Umulandu onga uno tungasininkizizya u wakuti, Luka walemvile ukuti, lino Yesu wavilwe, ‘ya kacema yacitanga uluti lwa kulolela iviteekwa vyao ku nyika usiku’ ala yakuvisakamala. (Luka 2:8-11) Ndi cakuti ‘kulolela viteekwa vyao ku nyika usiku’ cali i ciyelezyo cao umwaka onsi, nga citaacindime ukuti Luka alumbule cico. Lelo, vino uku Betelemu kukazuka sana, ala kuli ni imvula umu Dizemba, iviteekwa vyayalilwanga nupya ya kacema yataali nu ‘kulolela viteekwa vyao uku nyika usiku.’ Cuze i cakuti, Yosefu na Maliya yaaile uku Betelemu pano kateeka wa ciLoma Agusto wapeezile isunde lya kupenda antu. (Luka 2:1-7) Tutanga tuti Agusto wanenyile antu aapasile uteeko wa ciLoma ukuya uku misumba ino yaavyalilweko, umu nsita ya cisiku lino kwali sana impepo.

6, 7. (a) Uzye intambi zya pa Klismasi zyafumile kwi? (b) Uzye paaya upusano ci pa kupeelana mawila pa Klismasi nu kupeela mawila ukwa Ina Klistu ya cumi?

⁶ Kuzevya Klismasi kutafuma umu malembelo, lelo kwafuma uku kuzevya kwa yantu aataali ya kapepa, wa kuzevya kwa ciLoma kuno yaamanga yakuti Saturnalia, yaazevezyanga Saturn, leza wa ulimi. Alino ukulingana ni mipendele yakwe yaayo aapepanga ka leza kaufi kano yaamanga yakuti Mithra, ibuku lyakuti New Catholic Encyclopedia, likati pa 25 Dizemba apano yaazevyanga “ukuvyalwa kwi lanzi ilitanga cimviwa.” Likalanda nu kuti, “kuzevya Klismasi kwatandike lino ukupepa ilanzi kwakomile sana umu musumba wa Loma,” ala papita imyaka apiipi na 30 ukufuma pano Klistu wafwilile.

⁷ Pa nsita ya kuzevya, yaayo aataali ya kapepa yapeelananga mawila nu kupanga icimulo—ivikacitika na ndakai kwene lino antu yakuzevya Klismasi. Wakwe vino caya na ndakai kwene, nanti cakuti antu yakapeelana mawila, kupeelana mawila ukwacitikanga umu Loma, kutuvwananga na mazwi aaya pali 2 Kolinto 9:7, aakati: “Cila muntu alinzile kupeela kulingana na vino wataipingula  umwisikulu kwaula kusiima nanti kupatikiziwa. Pano Leza watemwa muntu wino akapela ni nsansa.” Aina Klistu ya cumi yakapeela pa mulandu nu kutemwa, kutaaya uwanda umwi uiyeele uno yakaloleela pakuti yapeele, nupya ndi yaapeela, yasiloleela ukuti auze nayo yayapeele amawila. (Luka 14:12-14; welengini Milimo 20:35.) Ni cacindama sana i cakuti, yakataizya pa mulandu wakuti yene yasisakamikwa ni vikacitika pa Klismasi, nupya yasiiya ni nkongole zino antu aingi yakakwata pa nsita kwene ii.—Mateo 11:28-30; Yoane 8:32.

8. Uzye ya kapenda ya ntanda yaatwalile Yesu amawila ya wanda wa kuvyalwa? Londololini.

⁸ Nomba yamwi yangapazya yati, uzye aonsi yaaya aali ya kapenda ya ntanda yatatwazile amawila kuli Yesu? Awe. Mawila yano yaapeezile kwali u kulangizya sile umucinzi uku muntu umucindame, pano lwali u lutambi pa nsita iiya ino Baibo yalumbula. (1 Yamwene 10:1, 2, 10, 13; Mateo 2:2, 11) Nupya icisinka i cakuti yataaile apa wanda uno Yesu wavyalilwepo usiku.  Yesu ataali akanya umu mulangu, lelo ala ali ni myezi iingi nupya ala yakaikala umu ng’anda lino aonsi kwene yaaya izile umu kumulola.

9. Uzye i vyani ivyacitiike pa kuzevya amanda ya kuvyalwa ukwalumbulwa muli Baibo?

⁹ Nanti cakuti umwana ndi wavyalwa lyonsi pakaaya uluzango sana, Baibo italumbulapo nanti umwi pa yaomvi yakwe Yeova uwazevizyepo uwanda wa kuvyalwa kwakwe. (Masamu 127:3) Uzye tungati yilile sile ukulemba muli Baibo? Awe, pano muli Baibo mwalumbulwa ukuzevya manda ya kuvyalwa kwili ukwacitiike—kulikuti ukuzevya kwa kuvyalwa kwakwe Falao umwene wa Eguputo nu kwa mwene Helodi Antipasi. (Welengini Utandiko 40:20-22; Mako 6:21-29.) Nomba ivyacitiike pa kuzevya  konsi koili vitaazifile—sana-sana pa kuzevya ukuvyalwa kwakwe Helodi, pano yaaputwile umutwe wakwe Yoane Kawatizya.

10, 11. Uzye Aina Klistu yakutandikilapo yalolanga uli ukuzevya amanda ya kuvyalwa, nupya u mulandu ci?

¹⁰ Ibuku lyakuti The World Book Encyclopedia lyalanzile ukuti, “Aina Klistu yakutandikilako yalolanga ukuzevya uwanda wa kuvyalwa ukuti lwali u lutambi lwa yantu aataali ya kapepa yakwe Leza.” Wakwe vino aGliki ya mpiti yazumiile ukuti, cila muntu wali nu mupasi wa kumucingilila uwayangapo pa wanda uno umwi wavyalwa, nu kutwalilila ukumucingilila amanda yonsi aumi wakwe. Ibuku na lyuze ilyakuti The Lore of Birthdays likati umupasi uwo “uvwananga, umu nzila iitamanyikwa ningo, na ka leza akavilwe uwanda kwene uwo uno umwi wavyalilwapo.” Nupya pa myaka iingi, antu yakalemanya manda ya kuvyalwa ku kusapola ukuomvya intanda.

¹¹ Aomvi yakwe Leza aaliko mpiti yatakananga ukuzevya amanda ya kuvyalwa pa mulandu sile wa ntambi nu kupepa imipasi, yafwile yaakananga ukucita vivyo pa mulandu wa miyele isuma ino yaali nayo. U mulandu ci uno tungalandila vivyo? Antu yaaya yaicefizye sana, yatelenganyanga ukuti amanda ya kuvyalwa yacindime sana icakuti yatandika nu kuzevya. * (Mika 6:8; Luka 9:48) Lelo, yacindikanga Leza nu kumutaizya pa kuyapeela umi, pano u wila usuma cuze. *—Masamu 8:3, 4; 36:9; Umbwilo 4:11.

12. Uzye uwanda witu uwa kufwa ungacindama uli ukucila uwanda witu uwa kuvyalwa?

¹² Yonsi aakafwa ala yali acisinka, Yeova akatwalilila ukuiusya, nupya yalaya nu umi uku nkoleelo. (Yobo 14:14, 15) Pali Kasambilizya 7:1 pakati: “Izina lisuma lyazipa ukuluta amafuta acinunu cisuma amutengo. Uwanda wamfwa itu ukazipa  ukuluta uwanda uno twavilwepo.” ‘Izina litu ilisuma’ kulikuti ukumanyikwa kuli Leza pa mulandu ni milimo isuma ino tukamuombela umu cumi. Icintu conga sile cino Aina Klistu yaayaneena ukuzevya, asi uwanda wa kuvyalwa, lelo u wanda wa kufwa kwakwe Yesu wino “izina” lyakwe lyacindama sana kuli sweswe pakuti tukapusuke.—Ayebulai 1:3, 4; Luka 22:17-20.

13, 14. Uzye intambi zya kuzevya Isita zyafumile kwi?

¹³ Nanti cakuti antu yakalola Isita ngati u kuzevya ukututuluka kwakwe Yesu, ukuzevya kuu kwafumile uku mipepele yaufi. Izina Isita, lyafuma ukwizwi lyakuti Eostre, nanti Ostara, ka leza kanaci aka ina Ulaya aka macaca nu ulimi. Uzye cali uli pakuti yatandike ukuomvya amayai na yakalulu pa wanda wakwe Isita? Ibuku lyakuti Encyclopædia Britannica likati amayai “i cimanyililo ca umi upya nanti ukututuluka,” lyene kalulu nawe akaomviwa wa cimanyililo ca uvyazi. Fwandi Isita u kupepa uvyazi, nanti cakuti wafiswa icakuti akaloleka ngati u kuzevya ukututuluka kwakwe Klistu. *

¹⁴ Uzye Yeova angazumilizya ukupepa uvyazi ukwawinyi ukuti akuno antu yaomvya pa kwiusya ukututuluka kwa Mwanakwe? Awe! (2 Kolinto 6:17, 18) Cisinka i cakuti, Malembelo yatalanda, nanti ukuzumilizya ukuzevya ukututuluka kwakwe Yesu. Fwandi, ukuzevya ukututuluka kwakwe Yesu ukuomvya Isita, ala umuntu akulanga ukuti, ataaya na ucisinka kuli Leza.

15. Uzye i vyani ivyamanyikwa pa kuzevya Umwaka Upya?

¹⁵ Uwanda wa kuzevya, ni ntambi zino antu yakalondela pa kuzevya umwaka upya vikapusana-pusana ukulingana na kuno antu iikala. Nomba uzye aekwi kuno vyatandikiile? Umonsi  umwi umulumbuke uwa mu calici ca Orthodox uku mpanga ya Georgia walanzile ukuti: “Ukuzevya Umwaka Upya kwatandikiile uku musumba wa Loma uwaliko mpiti pamwi nu kuzevya kuze kuno antu aataali ya kapepa yazevyanga. Pa 1 Januwale wali u wanda uwapeezilwe kuli ka leza ka yantu aataapepanga Leza akaakweti zina lyakuti Janus, nupya izina lya mwezi wakwe Januwale lyafumile ukwizina lyakwe ka leza kwene kaa. Ka leza kwene kaa ka Janus kaakweti ivinso viili ivyalolanga uku ntunga izipusane, kulikuti kalolanga ivyacitika mpiti ni vili nu kucitika uku nkoleelo. Kwali imvwango yakuti ndi cakuti umwi watandika umwaka pa 1 Januwale ni nsansa, ni nseko, ala umwaka onsi kwene alaaya sile nu luzango lutupu. Na ndakai kwene avino antu aingi aakazevya umwaka upya yazumilamo . . . Pa kuzevya kumwi kuno antu kwene yaa aataali ya kapepa yakwe Leza yazevyanga, antu yaatwalanga mawila uku kaluwi. Yamwi pali yaayo yaacitanga sana ivintu iviipe wa upulumusi, ulenzyo, nu ulalelale. Pa nsita zyuze, wakwe ndi yakuzevya uwanda wakwe Janus, antu yalyanga sana nu kumwa cuze, ukukoleka, nu kucita ivintu vyuze ivyawinyi ivikacitika ndi antu iyakoleka. Ndi tungiusya vino naswe kwene mpiti twazevyanga Umwaka Upya, tungazumila ukuti twazevyako icintu kwene ci cino antu aataali ya kapepa yakwe Leza yazevyanga.”

16, 17. U mulandu ci uno Aina Klistu akutwalana yalinzile ukuceeceta intambi zya winga izikacitika kuno iikala ukuomvya ivisinte vya muli Baibo?

¹⁶ Likwene sile, “[muli Babiloni Mukulu] mutalatala muvwike izwi lyakwe siwinga na nawinga.” (Umbwilo 18:23) U mulandu ci uno cilayela vivyo? A pa mulandu wa kucita ivintu vya mipasi, ivingakowezya icupo ukufuma sile pa wanda wa winga.—Mako 10:6-9.

¹⁷ Intambi zikapusana ukulingana ni ncende kuno antu yakaikala. Intambi zimwi izikaloleka kwati zyaya sile ningo limwi zikaaya ala zyafuma kuli Babiloni Mukulu zino antu yakaelenganya ukuti zingaletela ‘isyuko’ umonsi na mama aakutwalana nanti yaayo aazanwa pa winga. (Ezaya 65:11) Kwaula  nu kutwisika, yonsi aakalonda ukwikala umu kutemwa kwakwe Leza, yakasenka uku ntambi kwene zii izikowele.—Welengini 2 Kolinto 6:14-18.

18. Uzye i visinte ci vya muli Baibo vino aakutwalana na yano iiyama ukwiza zanwako uku winga yalinzile ukukonka?

¹⁸ Nupya aomvi yakwe Yeova yakasenka uku ntambi izingavulunganya uwinga wao nanti intambi izingalenga ukuti uwinga utaloleka ukuti u wa mucinzi, nanti sile izingasosya antu yauze. Yasiomvya amazwi aipe nupya yasicita ivingacisa aakutwalana nanti ukulanda ivingayazewanya. (Mapinda 26:18, 19; Luka 6:31; 10:27) Nupya yasicita amawinga aalulumbi, aakalanga ‘ukuitumika ku vya mu nsi.’ (1 Yoane 2:16) Ndi cakuti mukupekanya uwinga, mutalinzile ukwilila ukuti Yeova akaalonda ukuti muce mwaiusya ivisuma ivyacitiike pa winga winu, asi ukuvwa ulanda pa mulandu wakuti ivyacitiike vitaaziifile. *

19, 20. Uzye ibuku limwi likati ukukatusya amakapu umupela nu kuyapumanya kwafumile kwi, nupya u mulandu ci uno Aina Klistu yasicitilako ulutambi luu?

¹⁹ Lutambi naluze ulwaseeka pa mawinga nanti kuno antu iyakongana yakusansamukila pamwi, u kukatusya makapu yano yakumwelamo waini nu kuyapumanya. Ibuku limwi lya mu 1995 ilyakuti International Handbook on Alcohol and Culture likati: “Ukukatusya makapu nu kuyapumanya . . . u lutambi ulwaliko mpiti luno antu yakalondela ndakai luno antu aaliko mpiti yapeelanga amanzi ya muzilo kuli tu leza twaufi . . . pakuti tu leza tuto tuyapolelele, kulikuti ipepo iliipi ilya mazwi yakuti ‘uye nu umi manda aingi!’ nanti ‘uye nu umi usuma!’”

²⁰ I cacumi ukuti, antu aingi yatanga yelenganye ukuti ukukatusya amakapu umupela i cizumilo ca mu mipepele ya ufi nanti ulutambi lwa kutaila imipasi. Nanti ciye vivyo, ukukatusya amakapu umupela kungaya u kuleenga vimwi “ukwiyulu” kulikuti uku mipasi pakuti iliyo ipolelele umuntu, lelo icintu ci capusana sana na vino Amalembelo yakalanda.—Yoane 14:6; 16:23. *

21. Uzye u kuzevya kwa musango ci kuno Aina Klistu yalinzile ukusenkako nanti cakuti kutafuma uku mipepele ya ufi, nupya u mulandu ci?

²¹ Uku mpanga zimwi mauteeko yakatungilila ukuzevya ukukacitika pa mwaka, ukukayamo imicinile ya winyi alino nu kuzevya ukutwalana kwa yonsi yatupu nanti anaci yatupu; na cii cikalanga imiyele iyakuilekelezya iyaya umu nsi ndakai, iikatungilila Babiloni Mukulu. Uzye cingaya sile ningo ukuti ya kapepa yakwe Yeova yazanwe nanti ukutamba ukuzevya kwa musango uwo? Uzye umwina Klistu uwazanwa akucita ivya musango uu tungati wapata iviipe? (Masamu 1:1, 2; 97:10) Cingazipa sana ukuti twakolanya kalemba wa masamu uwapefile ukuti: “Umfuntusye ku kwika amano uku vyaciwelewele”!—Masamu 119:37.

22. Alilaci lino Umwina Klistu angaipingwila umwineco ukuzevya nanti ukukana zevyako vimwi ukulingana na kampingu wakwe?

²² Apa manda yano antu ya mu nsi yakuzevya, Umwina Klistu alinzile ukucenjela pakuti atalanga ukuti nawe akuzevyako. Paulo walemvile ati: “Consi cino mukucita, cingaya ukulya nanti kumwa, mucicite ku lulumbi lwakwe Leza.” (1 Kolinto 10:31; Lolini akambokosi akakuti  “Ukupingula Ningo pa Vintu,” pa mafwa 158-159.) Lelo, ndi cakuti ulutambi lumwi nanti ukuzevya kutafuma uku mipepele yaufi, alino visitungilila ivikanza vya mu nsi, nupya visitama ivisinte vya muli Baibo, Umwina Klistu wenga na wenga alinzile ukuipingwila umwineco ukuzevyako nanti foo. Nomba, alinzile ukwelenganya pali vino yauze yanguvwa ndi wacita vivyo pakuti atayasosya.

23, 24. Uzye tungasimikila uli antu pa masunde yakwe Yeova aololoke?

²³ Antu aingi yakaelenganya ukuti ukuzevya kumwi kukayapeela isyuko lya kuya pamwi ni ndupwa zyao ni vyuza. Fwandi ndi cakuti umwi watuneena ukuti tukauvwila amalembelo  ukuluta umu cipimo, tungamulondolwela ukuti ya Nte Yakwe Yeova nayo yacindika sana ukwizizya pamwi ni ndupwa zyao ni vyuza. (Mapinda 11:25; Kasambilizya 3:12, 13; 2 Kolinto 9:7) Tukaipakizya ukusansamukila pamwi na yano twatemwa insita iliyonsi umu mwaka, lelo pa mulandu wakuti twatemwa Yeova na masunde yakwe, tusilonda ukucita ivintu ivingasosya Leza lino tukusansamukila pamwi.—Lolini akambokosi akakuti  “Ukupepa Kwa Cumi Kukatulenga Ukuya Sana ni Nsansa,” apifwa 156.

²⁴ Ya Nte yamwi yakaomvya ivyeo ivyaya umu cipande 16 umwibuku lyakuti Uzye Baibo Ikasambilizya Ukuti Uli? * pa kulanzyanya na yaayo aakalonda ukumanya icumi apa kuzevya ukupusane-pusane. Nomba, mwaiusya ukuti, cino tukalondesya u kuti antu yamanye icumi asi kupazyanya. Fwandi mwaya nu mucinzi, mutasoka zuwa, nupya “mvwango zinu zilinzile kuya zisuma nupya zyakuzanzya antu.”—Kolose 4:6.

25, 26. Uzye avyazi yangavwa uli ana yao ukuya nu utailo ukome alino nu kutemwa sana Yeova?

²⁵ Swe yaomvi yakwe Yeova twasambiliziwa. Twamanya umulandu uno twazumilila nu kucita ivintu vimwi alino nu kusenka kuli vimwi. (Ayebulai 5:14) Fwandi mwe yavyazi, mwasambilizya ana inu ukuomvya ivisinte vya muli Baibo. Ndi mukucita vivyo, mulayazwa ukuti yaye nu utailo ukome, mulayazwa ukwasuka ningo yaayo aakauzya ana inu pali vino yazumilamo, nu kuyazwa ukumanya ukuti Yeova wayatemwa.—Ezaya 48:17, 18; 1 Petulo 3:15.

²⁶ Yonsi aakapepa Leza ‘mu mupasi nu mu cumi’ yasisenka sile uku kuzevya kuno Malembelo yaakanya, lelo yakaombesya ukuti yaaya acisinka muli vyonsi. (Yoane 4:23) Ndakai, antu aingi yakaelenganya ukuti ukuya na ucisinka kusiazwa. Nomba, wakwe vino tuli nu kusambilila umu cipande cilondelilepo, vino Leza akatunena, ali vyampomvu kuluta.