1-3. (a) U wila ci onga uno Yeova watupeela, nupya uwila uwo ungaomviwa uli umu nzila ipe? (b) Uzye pa kutwalilila ukwikala umu kutemwa kwakwe Leza, tufwile kuvwanga uli?

UZYE ndi cakuti mwapeezile umuntu umwi uwila, munguvwa uli ndi cakuti umuntu wiyo ataomvizye ningo uwila uwo? Elenganyini ukuti mwamukalila injinga, alino mwizamuvwa ukuti akupisya injinga iyo ukwaula ukwikako amano, akupunkilako na antu yauze nu kuyacisa, munguvwa uli. Uzye mutanga muvwe uyi ku mwenzo?

² Yeova, wino ali Kapeela wa “wila usuma onsi ni cakupeelwa cifumaluke consi,” wapeela antu amaka ya kuvwanga. (Yakobo 1:17) Ukuvwanga, kukapusanyako antu ku vinyama, nupya kukatulenga ukunenako anji vino tukwelenganya na vino tukuvwa umu mwenzo. Lelo, vivikwene vino umuntu angaomvya injinga umu nzila iipe, avino nu kuvwanga kwene yangakuomvya umu nzila iipe. I cumicumi, Yeova afwile akasoka sana ndi walola antu yakucisa auze mu mivwangile!

³ Pa kutwalilila ukwikala umu kutemwa kwakwe Leza, tufwile ukuvwanga mazwi kulingana na vino Leza walondanga. Yeova watunena ningo sana vino tufwile ukuomvya ululimi lwitu. Baibo ikati: “Mutaomvya amazwi akucisa. Lelo omvini mazwi asuma akwazwa, mazwi akakuula nu kupeela ivikalondekwa, pakuti vino mukulanda viye vyakwazwa yao akumuvwa.” (Efeso 4:29) Lekini tusambilile umulandu uno tukalondekela ukucenjela lino tukuvwanga,  alino tusambilile na pa mivwangile ino tufwile ukusenkako, nga na vino tungavwanga “mazwi akakuula.”

4, 5. Uzye amapinda yamwi amuli Baibo yakalondolola uli vino amazwi yakwata maka?

⁴ Mulandu onga uno tulinzile ukucenjela pa kuvwanga, u wakuti amazwi itu yakwata maka. Pa Mapinda 15:4 tukawelengapo ukuti: ‘Amazwi amutembo yali wa muti uno ukapeela umi, lelo amazwi ausomvi yakacisa umwenzo.’ Viivi kwene vino amanzi yakalenga umuti ukukula ningo, avino ni mivwangile isuma iitekanye ikalenga antu akuvwako ukukomeleziwa. Lelo imivwangile iipe ikalenga yauze ukuya nu ulanda. I cumicumi, mivwangile itu ingakomelezya nanti ukucisa yauze.—Mapinda 18:21.

⁵ Kwaya ipinda nalyuze ilikalondolola ningo vino amazwi itu yakwata maka; likati: “Akacincila ukuvwanga, ivivwangwa vyakwe vikatota wa mupeni.” (Mapinda 12:18) Amazwi yano umuntu walanda ukwaula nu kwelenganyapo ningo yakacisa antu yauze nupya yakaonona ucuza. Uzye mwatala muvwapo ukuwaikwa uku mwenzo pa mulandu na mazwi aipe yano umwi wavwanzile? Nomba ipinda ilili lyonga kwene lyalanda nu kuti: “Amazwi ya muntu  wa mano yali wa mulembo ku antu avule.” Amazwi ya cikuuku yano umuntu aakatiina Leza akaomvya, yaka-azwa auze ukuya ni nsansa, nupya yakalenga antu ukuvwana. Uzye mungiusyako uwanda umwi lino mwakomeleziwe pa mulandu na mazwi asuma yano umwi wavwanzile? (Welengini Mapinda 16:24.) Ndi tukwiusya lyonsi ukuti amazwi yano tukavwanga yakwata amaka, cumi kwene tulaavwanga amazwi akukomelezya yauze, kusi kuyasosya.

6. U mulandu ci uno catalila ukutungulula ululimi?

⁶ Ukuya kwene, nanti tungezya uli na maka, tutanga tulenge ululimi lwitu ukuvwanga ivisuma lyonsi. Fwandi umulandu wakwe ciili uno tulinzile ukucenjela lino tukuvwanga, u wakuti: Fwefwe ya kaifya nupya tutamalilika, acino ilingi imivwangile itu isiiya ningo. Amazwi yano tukalanda yakafuma umu mwenzo, nupya Baibo ikati “ivikalonda umwenzo wa muntu vyaya iviipe.” (Utandiko 8:21; Luka 6:45) Fwandi ukukaanya ululimi kutangupala, awe. (Welengini Yakobo 3:2-4.) Nanti cakuti tutamalilika, nupya tutanga tutungulule nu lulimi lwitu mu kufumaluka, tungezyako ukuombesya ukuti twaluomvya ningo. Viivi kwene vino umuntu nga akoowa mu luzi akuya ukukufumila manzi akalondeka ukulemasya pakuti umukuku utamusenda, avino nafwe kwene tufwile ukulemasya pakuti iifyo litatucimvya.

7, 8. Uzye Yeova akalola uli mivwangile itu?

⁷ Umulandu wakwe citatu uno tulinzile ukucenjela pa kuvwanga, u wakuti Yeova alatupingula pali vino tukavwanga. Vino tukaomvya ululimi lwitu vingazifya nanti ‘ukonona ucuza witu na anji, nupya vingalenga Yeova atutemwe nanti atupate. Pali Yakobo 1:26 pakati: “Muntu umwi akaelenganya vino wene u mupefi wakwe Leza, ndi cakuti wene asyapindulula ululimi lwakwe, ale nu upefi wakwe uwasilesile.” Wakwe vino twasambilile umu cipande cafumako, mivwangile itu yalemana sana na ukapepa witu. Ndi  cakuti twalekelezya ululimi lwitu—kulikuti ndi tukuvwanga mazwi akacisa antu yauze—ale na vyonsi kwene vino tukaombesya muli ukapepa witu, Leza atalavisumbako na mano. Uzye icintu cico citafwile ukutulenga ukuti twaikako sana mano kuli vino tukavwanga?—Yakobo 3:8-10.

⁸ Tutanga tutwisike ukuti cacindama sana ukuti twacenjela pa kuvwanga pakuti ululimi lwitu lutaalanda iviipe. Lino tutatala twasambilila pa mivwangile iingakomelezya yauze, lekini tutale tusambilile pa mivwangile ino Aina Klistu yonsi yalinzile ukusenkako.

9, 10. (a) I mivwangile ci ino aingi yaelezya umu nsi ndakai? (b) U mulandu ci uno tulinzile ukusenka uku mivwangile ya winyi? (Mulole na futunoti.)

⁹ Mivwangile ya winyi. Ndakai antu aingi yaelezya ukupontela auze, kutukana, nu kulanda mazwi ya masiku ku yauze. Aingi yatemwa ukuomvya mazwi ya ntusi pakuti yalande cimwi icakuti auze yuvwikisye. Aonsi na anaci aakacita ivyangalo vya kusesya antu yatemwa ukuomvya mazwi ya ntusi, nanti ukulanda apa vya kulaalana pakuti antu aakuyatamba yaaseka. Nomba amazwi ya musango uwo asi yakuseka foo. Myaka apiipi na 2,000 iyapitapo, umutumwa Paulo walembiile aina Kolose amazwi afumile kuli Leza ukuti yate “kulanda vya winyi.” (Kolose 3:8) Paulo wanenyile aina Efeso ukuti “cisi cisuma ukuti mwemo mwavwanga mazwi auwelewele.”—Efeso 5:3, 4.

¹⁰ Yeova wapata sana imivwangile ya winyi. Na antu kwene aatemwa Yeova yasilonda amazwi yaayo. I cumicumi, ukutemwa kuno twatemwa Yeova kukatulenga ukuti twasenka uku mivwangile ya winyi. Paulo walanzile ukuti pa “vintu vino untunze ukacita,” paaya ni “vicitwa vya winyi” ivili wa kuvwanga mazwi akowele. (Galatiya 5:19-21) Mulandu uu usi wangupale foo. Pano umuntu wa mu cilongano wino asikulonda ukuta ukuomvya mazwi ya upulumusi  nupya aipe cuze, na lino yakumunena ukuti ate, yakamuzinga umu cilongano. *

11, 12. (a) Uzye ulwambo kuli kutuuli, nupya lungatandika uli? (b) U mulandu ci uno ya kapepa yakwe Yeova yalinzile ukusenkela uku mivwangile ya muzewanya?

¹¹ Lwambo nu muzewanya. Ulwambo kuli kuti ukulanda pa yantu yauze na vino yakaikala ukwaula kukwata ivisinka. Uzye ukulanda sile pa yantu yauze, ala mukucita ulwambo? Awe, ndi cakuti ivikulandwapo vili ningo, wakwe ndi mukulanda pa muntu uwawatiziwe nanti wino akulondekwa ukukomeleziwa, ala cili sile ningo. Aina Klistu akutandikilako yatemwanine sana, nupya yasimikanga pali ya kapepa yauze. (Efeso 6:21, 22; Kolose 4:8, 9) Lelo ukulanda pali yauze icakuti mukwikamo nu ufi, nanti ndi mukulanda pa nkama zya muzo, ala cisi ningo. Ni ntazi i yakuti, ukucita vivyo kungalenga muzewanye umuntu muze, lyene ni vintu vingiipa wakwe cimwi. Ukuzewanya kulikuti “ukulanda ivisi ningo, ivikononela umuntu izina nanti ukulenga ukuti auvwe insonyi.” Ali vino Afaliseo yaali, yalandanga ivyaufi pali Yesu pakuti yamuzewanye. (Mateo 9:32-34; 12:22-24) Kuzewanya ilingi kukaleta ivyongo.—Mapinda 26:20.

¹² Yeova asilonda antu aakaomvya ululimi lwao uku kuzewanya auze nanti ukuleta malekano. Wene wapata yaayo “akasongelekanya akundwe.” (Mapinda 6:16-19) Izwi lya ciGliki ilyakuti di·aʹbo·los alino yasenula ukuti “kazewanya,” nupya i likaomviwa nu kwamilako Satana. Satana aka-amwa nu kuti “Ciwa,” kulikuti wino akazewanya  Leza. (Umbwilo 12:9, 10) I cumicumi tutanga tutemwe ukuvwanga mazwi angalenga tuye wakwe Satana. Mu cilongano mutafwile ukuya imivwangile ya “kusongelekanya” na “malekano.” (Galatiya 5:19-21) Fwandi, lyonsi lino mukulonda ukunena umwi apilyasi limwi mufwile ukuyuzya mweineco muti: ‘Uzye ilyasi lii i lyacumi? Uzye ndi nanena yauze, cimaziipa? Uzye mfwile ukunena yauze apilyasi kwene lii?’—Welengini 1 Tesalonika 4:11.

13, 14. (a) Uzye imivwangile ya musaalula ikalenga yauze ukuvwa uli? (b) Uzye ukutukana kuli kutuuli, alino uzye u mulandu ci uno umuntu aakatukana akayikila umu uzanzo?

¹³ Mivwangile ya musaalula. Itusambilila mpiti ukuti amazwi yakwata maka. Kwene pa mulandu wakuti tutaamaliilika, insita zimwi tungalanda mazwi yakuti itusyala tukulanguluka. Lelo, Baibo ikatusambilizya ukuti kwaya imivwangile iitalinzile ukuvwika apa ng’anda ya Ina Klistu nanti umu cilongano. Paulo wakonkomizye Aina Klistu ati: “Acino tiini kupatana, kuya ni vipyu, nanti kusoka. Tiini kulemanila nanti kutukanana, nanti kwikilana kai mu musango uli onsi.” (Efeso 4:31) Amazwi ya musaalula—wakwe ukwama auzo mazina ya musaalula, kuseka auzo lyonsi ngati pasi vino yakacita—vingalenga yauze ukuvwa uyi sana nu kutandika ukuilola kwati yatacindama. Ana anono aliyo yacula sana pa mulandu nu kuyasaalula.—Kolose 3:21.

¹⁴ Baibo yalesya sana ukutukana—kulikuti ukunena auzo mazwi ya musaalula, ukuyatuka, nanti ukuyazewanya. Wensi aakavwanga vivyo ala akuyika umu uzanzo pano aantusi yakayazinga umu cilongano nga yatasenwike. Nupya ndi wakanilila sile ukuta ivicitwa vivyo ala nu mu Wene kwene atalingilamo. (1 Kolinto 5:11-13; 6:9, 10) Fwandi, iicuvwika ningo sana ukuti ndi tukuvwanga mazwi aipe asi yacumi, nupya aula icikuuku, cumi kwene tutanga twikale mu kutemwa kwakwe Leza. Pano imivwangile iyo, ikacisa yauze.

15. I mivwangile ci ‘isuma ikakuula’ yauze?

¹⁵ Uzye tungacita uli pakuti twavwanga ukulingana na vino Leza walondanga? Mwaiusya ukuti Baibo ikatukonkomezya ukuti twalanda “mazwi akakuula.” (Efeso 4:29) Yeova akatemwa ndi tukuvwanga mazwi aakakuula yauze, nu kuyakomelezya. Cikalondekwa ukuombesya pakuti twavwanga vivyo. Baibo itaatantikila limwi vino tufwile ukucita; nupya itaatantikila limwi “mazwi yacumi” yano tufwile ukulanda. (Tito 2:8) Pa kulanda “mazwi akukuula,” tulinzile ukwiusya ivisinka vitatu ivyangupale, lelo ivicindame vii: Vyampomvu, vyacumi, nupya ivya cikuuku. Lino tukwiusya ivisinka vivyo, katulande pa nzila zimwi-zimwi zino tungalandilamo mazwi akukuula.—Mulole kambokosi akakuti “ Uzye Vino Nkalanda Vikakuula Anji?” apifwa 140.

16, 17. (a) U mulandu ci uno tulinzile ukutaizizya yauze? (b) I vintu ci vino aina na yankazi yakacita umu cilongano vino tungayataizizyapo? ngu mu lupwa?

¹⁶ Kutaizya yauze pali vino yakuomba. Yeova na Yesu yaamanya ningo sana vino cacindama ukutaizya yauze pali vino yakuombesya. (Mateo 3:17; 25:19-23; Yoane 1:47) Naswe kwene swe Ina Klistu tulinzile ukutaizya antu yauze lino yakuombesya. U mulandu ci? Pa Mapinda 15:23 tukawelengapo ukuti, “kulanda amazwi asuma kwazipa.” Mwatala imuyuzya mweineco muti: ‘Uzye nemo nkauvwa uli ndi yamwi yantaizya pali vino naomba? Uzye nsyauvwa ningo sana nu kukomeleziwa?’ Cumi kwene ndi yamwi yamutaizya pali vino mwacita, cikalenga imuvwa ukuti fwandi yakusumbako mano kuli vino mukuomba nu kuti yaamusakamala, alino nu kuti fwandi mutononyile sile amaka inu pa mulimo uwo. Ukuyuvwa vivyo, kukalenga imukomeleka nu kutandika ukulondesya ukuti mukaombesye nupya kwene uku nkoleelo. Uzye ndi cakuti mwemo mukauvwa ningo nga yamwi yamutaizya, nga mwemo mutalinzile ukutaizya yauze?—Welengini Mateo 7:12.

 ¹⁷ Mwaisambilizya pakuti mwalola ivisuma vino yauze yakacita, nu kuyataizya pali vivyo kwene. Umu cilongano, umwi angalanda ilyasi ilisuma sana, nanti limwi mungalola uwa cilumendo akuombesya ukuti akapeelwe imilimo nayuze umu cilongano, nanti umukoloci wino akalemasya ukuti aazanwa lyonsi umu kulongana kula nalino waya ni ntazi izingi zya ukoloci. Cumi kwene ukutaizya antu ya musango uwo kungayakomelezya sana nu kuyavwa ukuti yaatwalilila umu mulimo wao. Umu lupwa namo iya nu muci yakalonda ukuvwa kuno umuze akuyataizya pali vino yakuombesya. (Mapinda 31:10, 28) Ana nayo yakalonda sana ukumanya ukuti lino yakuomba, yauze yakayataizya. Viivi kwene vino akasanya na manzi vika-avwa icimelwa ukukula ningo, ali vino na ana yakakula ningo nga mukuyataizya pali vino yakuomba ningo. Mwe yavyazi, mwalonda inzila zya kutaizizyamo ana inu pa miyele isuma ino yakwata, alino na vino yakaombesya. Kuyataizya kuko kulayakomelezya nu kuyalenga ukuti lyonsi yakalondesya ukucita ivisuma.

18, 19. U mulandu ci uno tulinzile ukulemasya ukuti twateekezya nu kukomelezya ya kapepa yanji, nupya tungacita uli vivyo?

¹⁸ Kukomelezya nu kuteekezya. Yeova wasakamala sana “alanda” na “yano yakacuzya.” (Ezaya 57:15, NW) Izwi lyakwe likatukomelezya liti, “mwakomelezyanya nu kwazwana.” Alino nu “kuteekezya akungumale.” (1 Tesalonika 5:11, 14, NW) Twasininkizya ukuti Leza akalola nu kutaizya vino tukaombesya ukuteekezya nu kukomelezya ya kapepa yanji aaya nu ulanda.

¹⁹ Nomba, i vyani vino mungalanda pa kukomelezya kapepa muzo uwaya nu ulanda? Mutaelenganya ukuti mwemwe mufwile ukumumalila intazi. Ilingi utumazwi utunono sile tukaomba ningo. Mwaleka wino ali nu ulanda ukumanya ukuti imumusakamala nu kumusumbako amano. Mungamunena ukuti mupepe nawe; mungalenga Yeova ukuti aavwe umuntu wiyo pakuti amanye  vino watemwikwa na antu yauze alino na Leza. (Yakobo 5:14, 15) Mufwile ukumwavwa ukuti asininkizye ukuti wacindama sana umu cilongano. (1 Kolinto 12:12-26) Mungawelenga nawe ilembelo nanti lyonga ku kumulanga ukuti Leza wamusakamala sana muntu wiyo. (Masamu 34:18; Mateo 10:29-31) Ukukwatako kasita ka kulanda “mazwi ya mutembo” ku muntu wino ali nu ulanda nu kulanda mazwi yaayo nu mwenzo onsi, kungamwazwa ukumanya ukuti wacindama nupya watemwikwa.—Welengini Mapinda 12:25.

20, 21. Uzye pa kulungika ningo umuntu pali vino akucita, i vyani vikalondekwa ukwiusya?

²⁰ Kulungika yauze pali vino yakucita. Fwe yantu tutamalilika, fwandi ilingi tukalondekwa ukutulungika pali vino tukucita. Baibo ikatukomelezya iti: “Uwauvwa kuli yano yakukupanda amano, pokelela amasunde yao, apakuti nawe kwene uku nkoleelo ukakwate amano.” (Mapinda 19:20) Ya eluda asi aliyo sile alinzile ukulungika yauze pali vino yakucita. Avyazi yakalungika ana. (Efeso 6:4) Ya nkazi akalamba yangalungika akazyana. (Tito 2:3-5) Kutemwa kuno twatemwa anji u kukatulenga ukuti twayalungika pali vino yakucita kwaula kuyasosya. I cani cingatwavwa ukucita vivyo? Lekini tulande pa vintu vitatu ivikalondekwa pa kulungika ningo umuntu pali vino akucita: melenganyo yakwe wiyo  aakulungika umuze, umulandu uno umuntu alinzile ukulungikila umuze pali vino akucita, alino ni nzila ino akulungikilamo umuze.

²¹ Kulungika ningo umuntu pali vino akucita, kukatandikila na wiyo kwene aakulungika umuze. Mufwile ukuyuzya mweineco muti, ‘Uzye nemo pakuti nuvwe ningo lino yandungika pali vino nkucita, antu yaayo yafwile ukundungika uli?’ Ndi mwati-mumanya ukuti wino akumulungika wamutemwa, kapya akulanda ukwaula kusoka, nu kuti asikwelenganya iviipe, ilingi cika-anguka ukuvwa vino wavwanga. Fwandi namwe lino mukulungika yauze pali vino yakucita, uzye asi ali vino mufwile ukuya? Nakapya, pakuti umuntu auvwe vino mukumuneena, mufwile ukuomvya Baibo. (2 Timoti 3:16) Limwi tungawelenga amazwi aali muli Baibo nanti ukulandapo sile, lelo icisinka i cakuti pa kulungika yauze pali vino yakucita, tufwile ukuomvya malembelo. Fwandi, ya eluda yalinzile ukucenjela pakuti yataakunena auze ivya mu mitwe yao sile; nupya yatafwile ukunyonganya malembelo, pakuti ciloleke ngati Baibo ikuzumilizya vino yakwelenganya. Kulungika umwi umu nzila ya mpomvu kukalondekwa nu kulandwa umu nzila isuma. Cika-anguka ukuvwila vino umwi walanda ndi cakuti pa kulungika ali ni cikuuku, nupya cikalenga wino yakulungika ukuvwa ukuti iyamucindika.—Kolose 4:6.

22. Uzye mukulondesya ukucita uli pa wila uno Leza wamupeela uwa kuvwanga?

²² I cumicumi, Leza aliwe watupeezile amaka ya kuvwanga. Ukutemwa kuno twatemwa Yeova kufwile ukutulenga ukuti twaomvya ningo uwila uu. Twalukwiusya lyonsi ukuti amazwi yano tukavwanga yakwata amaka—kulikuti amaka ya kukuula yauze nanti ukuyacisa. Fwandi, lekini lyonsi twaomvya ululimi kulingana navino Leza umweneco walondanga—ukuti ‘twakuula yazue.’ Ndi tukucita vivyo, anji yalaya sana ni nsansa, nupya tulatwalilila ukwikala umu kutemwa kwakwe Leza.