1, 2. (a) Uutunguluzi wakwe weni uno tulinzile ukulondela? (b) A mauzyo ci yano tumalandapo mu cipande cii?

LINO mwali ance, kwayanga insita ino avyazi inu yamunenanga ukucita vino mutalondanga. Mwatemilwe avyazi inu nupya mwamanyile ukuti mulinzile sile ukuyuvwila. Nalyo kwene, asi lyonsi lino mwalondanga ukuyuvwila.

² Twamanya ukuti Yeova, Tata witu, watutemwa. Akatusakamala nupya akasininkizya ukuti twakwata vyonsi vino tukulondekwa pakuti twaipakizya umi. Akatutungulula muli vyonsi. Insita zimwi akaomvya na antu yauze ukututungulula umu nzila ili yonga kwene. Fwandi tulinzile ukulacindika utunguluzi wakwe Yeova. (Mapinda 24:21) Nomba u mulandu ci uno insita zimwi cikatutalila ukulondela utunguluzi? U mulandu ci uno Yeova watunenela ukulalondela utunguluzi? Nupya tukalanga uli ukuti tukucindika utunguluzi wakwe?—Lolini Vyeo Vya ku Mpela pa namba 9.

3, 4. I cani icalenzile ukuti antu yatatwalilila ukuya amalilike? U mulandu ci uno limwi cikatutalila ukulondela vino yauze yakututungulula?

³ Swe yantunze twakwata iciyelezyo ca kupondoka.  Cii catandike ukucitika lino umonsi nu mwanaci akutandikilapo, Adamu na Eva yapondwike. Nanti i cakuti yaumvilwe aamalilike, yapondokiile utunguluzi wakwe Leza. Ukufuma papa kwene, antu yonsi yakavyalwa ala yasi yamalilike. Ukukanamalilika kwitu ali mulandu onga ukalenga catutalila ukulondela vino Yeova na antunze yakututungulula. Umulandu nauze uwakuti yano Yeova akaomvya ukututungulula nayo kwene yatamalilika.—Utandiko 2:15-17; 3:1-7; Masamu 51:5; Loma 5:12.

⁴ Pa mulandu wakuti tutamalilika, tukaya ni cilumba. Icilumba cikalenga catutalila ukulondela utunguluzi. Mu nsita ya ina Izlaeli Yeova wasoolwile Mose ukutungulula antu yakwe. Umonsi wino yamanga ukuti Kola uwaombiile Yeova pa myaka iingi, wizile aya ni icilumba ata nu kucindika Mose. Nanti icakuti Mose watungululanga antu yakwe Leza, ataali ni cilumba. Nupya muli Baibo yamulondolola ukuti u wali mufuuke sana pa antu yonsi pa nsita iiya. Lelo Kola wakanyile ukutunguluzi wakwe Mose. Walenzile nu kuti iumba lya antu ilikulu cuze limukonkelezye nu kupondokela Mose. I vyani ivyacitikile Kola na ya cipondoka yauze? Yakomilwe. (Mpendwa 12:3; 16:1-3; 31–35) Muli Baibo, tukazanamo antu yano tungasambililako ukuti ukuya ni cilumba kukaletelela.—2 Milandu 26:16-21; lolini Vyeo Vya ku Mpela pa namba 10.

5. Uzye antu yamwi yaomvizye uli amaka yao uyi uyi?

⁵ Limwi mwatala muvwapo imvwango yakuti, “Amaka yakaonona.” Ukufuma sile na mpiti, antu aingi yasiomvya ningo amaka yao. (Welengini Kasambilizya 8:9.) Saulo waali umonsi musuma sana nupya muicefye  lino Yoeva wamusoolwile ukuya mwene wa ina Izlaeli. Nomba wizile aya ni cilumba alino nu uzuwa, nupya cii calenzile atandike ukucuzya Davidi, umonsi wa kaele. (1 Samueli 9:20, 21; 10:20-22; 18:7-11) Pacisila, Davidi wizile aya umwene, nupya wali umwene umusuma sana kuluta pali yonsi aliipo aene. Nomba nanti ciye vivyo, pa nsita imwi Davidi ataomvyizye ningo amaka yakwe. Wacisile ucende na Batisyeba, umuci wakwe Uliya, nupya wezizye nu kufisa uluyembu luno wacisile lino watumile Uliya kuti akakomwe umu nkondo.—2 Samueli 11:7.

6, 7. (a) Uzye ukutemwa kuno twatemwa Yeova kukatulenga kucita uli? (b) I cani icilatwazwa ukuya ni cuvwila nanti cakuti citangupala ukucita vivyo?

⁶ Tukacindika utunguluzi wakwe Yeova pano twamutemwa. Pa mulandu wakuti twatemwa Yeova ukuluta icintu iciliconsi nanti umuntu aliwensi, tukalonda ukulamuzanzya. (Welengini Mapinda 27:11; Mako 12:29, 30.) Ukufuma sile lino antu ya kutandikilapo ikalanga mu Edeni, Satana akalonda antu yatwisika utunguluzi wakwe Yeova. Ciwa akalonda twaelenganya ukuti Yeova aatakwata insambu zya kutunena ivya kucita. Nomba twamanya ukuti akatumpoka sile. Twazumila amazwi yaa aakuti: “We Mwene Leza witu! Wemo wazipilwa kupelwa lulumbi, mucinzi na maka, pano wewe waumvile vintu vyonsi.”—Umbwilo 4:11.

⁷ Lino mwali ance, yamusambilizye ukulauvwila avyazi inu nanti yamunena ukucita vino mutatemilwe. Mu nzila iliimwi kwene, na swe yaomvi yakwe Yeova  kukaya insita zimwi lino cikatutalila ukuya ni cuvwila. Nomba twatemwa Yeova nupya twamucindika, fwandi tukaezya apapezile amaka itu ukuti twamuuvwila. Yesu watulangilile ivya kucita. Watwalilile ukuuvwila Yeova nanti icakuti citangupile ukucita vivyo. Ali mulandu kwene uno waneniile Isi ati: “Kusi kulonda kwane, lelo kulonda kwako kucitike.”—Luka 22:42; lolini Vyeo Vya ku Mpela pa namba 11.

8. I nzila ci zimwi zimwi zino Yeova akaomvya pa kututungulula? (Lolini kambokosi kakuti “ Mwauvwila Vino Yamunena.”)

⁸ Ndakai, Yeova akatutungulula mu nzila izipusane pusane. Watupeela Baibo. Nupya watupeela naya eluda mu cilongano. Tukalanga ukuti tukucindika utunguluzi wakwe Yeova ndi cakuti tukucindika yano akaomvya pa kututungulula. Ndi twakana vino yakutunena, ala twakana na Yeova. Lino aina Izlaeli yakanyile Mose, Yeova walolanga vyonsi. Walolanga ukuti yakukana sile aliwe.—Mpendwa 14:26, 27; lolini Vyeo Vya ku Mpela pa namba 12.

9. Uzye ukutemwa kukatulenga uli ukulalondela utunguluzi?

⁹ Nga tukuvwila utunguluzi tukalanga ukuti twatemwa aina itu na ya nkazi. Elenganyini pali vino vikacitika ndi kwacitika uzanzo. A mwiumba ilikaazwilizya aali mu uzanzo yakaombela pamwi pakuti yapususye antu aingi. Pakuti iumba lii liombe ningo, pafwile ukuya uwakutungulula nupya yonsi ali mwiumba lilyo yalinzile ukulalondela utunguluzi. Nomba uzye cingaya uli ndi cakuti umwi wasuula utunguluzi nu kulaicitila vino akulonda? Nanti icakuti vino akulonda kucita vili sile ningo, ukukana ukuvwila utunguluzi kungaleta intazi kuli yano akuomba nayo, nupya angalenga yasoke  sana. Naswe nga tusikukonka utunguluzi wakwe Yeova alino na yano wapeela amaka yamwi, yauze yakaculilamo. Nomba ndi twamuvwila, tukalanga ukuti twatemwa aina itu nu kuti twacindika vino Yeova watantika ivintu.—1 Kolinto 12:14, 25, 26.

10, 11. Uzye tumalanda pali vyani?

¹⁰ Vyonsi vino Yeova akatunena ukucita ivyakutuzipila. Nga twacindika utunguluzi wa mu lupwa, mu cilongano, alino nu kucindika aomvi ya mu uteeko, yonsi vintu vingayazipila.—Malango 5:16; Loma 13:4; Efeso 6:2, 3; Ayebulai 13:17.

¹¹ Ngi cakuti tuvwikisya mulandu uno Yeova akalondela twacindika utunguluzi naswe tulacita vivyo kwene. Lekini tulande pa vintu vitatu muno tungalanga mucinzi.

12. Uzye iya angalanga uli ukuti akacindika utunguluzi?

¹² Yeova u walenzile ukuti ulupwa luyeko nupya wapeezile yonsi amu lupwa imilimo ipusane pusane. Ndi cakuti yonsi umu lupwa yamanya vino Yeova akalonda yaomba, ivintu vikazipa sana umu lupwa nupya ivintu vikazipila yonsi. (1 Kolinto 14:33) Yeova walenzile ukuti umonsi aye ali mutwe wa lupwa. Cii cikusenula ukuti Yeova akalonda ukuti umonsi asakamala ningo mamakwe na ana alino nu kuyatungulula ningo. Fwandi umonsi alapingulwa kuli Leza pali vino akatungulula mamakwe na ana. Iya Umwina Klistu waya nu luse nu kutemwa nupya akasakamala ulupwa lwakwe wakwe vino Yesu akasakamala icilongano. Ndi cakuti umonsi akucita vii, akalanga ukuti akacindika  Yeova.—Efeso 5:23; lolini Vyeo Vya ku Mpela pa namba 13.

13. Uzye mama angalanga uli ukuti akacindika utunguluzi?

¹³ Umuci nawe kwene wakwata umulimo ucindame sana umu lupwa. Akatungilila iya lino akwezya na maka ukutungulula ningo ulupwa. Akaombela pamwi na iya pakuti yasambilizye ningo ana. Inzila yonga ino mama akasambilizizyamo ningo ana, u kuya sana nu mucinzi kuli iya. (Mapinda 1:8) Akacindika iya nu kutungilila vino wapingula ukuti viombeke ningo. Nanti icakuti atazumiile vino iya wapingula, akalondolola nu mucinzi vino akwelenganya nupya akalanga icikuuku. Ndi cakuti nkazi watwalwa uku monsi asi Inte, intazi zikavula. Nomba ndi watwalilila ukutemwa iya nu kumupeela umucinzi, limwi wanda umwi angaca amanye Yeova nu kutandika ukumupepa.—Welengini 1 Petulo 3:1.

14. Uzye ana yangalanga uli ukuti yakacindika utunguluzi?

¹⁴ Yeova watemwa sana ana, nupya yalinzile ukucingililwa nu kutungululwa ningo. Ndi cakuti ana yakuvwila avyazi yao, yakayazanzya. Ni cacindama sana icakuti ndi yali nu mucinzi nupya yali ni cuvwila, yakacindika Yeova nu kumuzanzya. (Mapinda 10:1) Umu ndupwa izingi, ana yakalelwa nu muvyazi wenga. Cii cikatala sana uku muvyazi alino nu ku yana kwene. Nomba ndi cakuti ana yali ni cuvwila nupya yakutungilila ya isi nanti ya nyina, ivintu vikazipako umu lupwa. Asi mulandu na vino ivintu vili umu lupwa, kutaaya ulupwa ulumalilike. Nomba umu lupwa ululilonsi mungaya insansa ndi cakuti yonsi yakulondela vino Yeova watunena. Cii cikalenga kuti  Yeova acindikwe, kaumba wa ndupwa zyonsi.—Efeso 3:14, 15.

15. Uzye tungalanga uli ukuti tukacindika utunguluzi umu cilongano?

¹⁵ Yeova aakatutungulula ukuomvya icilongano, nupya wapeela Yesu amaka akucitungulula. (Kolose 1:13) Yesu nawe wapeela ‘muomvi mutailwe uwa mano’ umulimo wa kusakamala antu yakwe Leza umu nsi yonsi. (Mateo 24:45-47) Ndakai, ‘umuomvi mutailwe uwa mano’ i Umba Ilikatungulula. Iumba Ilikatungulula likatupeela vino tukulondekwa apa nsita ilinge pakuti tutwalilile ukuya nu utailo ukome. Ya eluda,aomvi, alino na angalizi ya viputulwa yakatungilila ivilongano umu nsi yonsi nupya yakapokelela ivyeo vya kuyatungulula ukufuma ukwi Umba Ilikatungulula. Aina yaa yonsi yakwata umilimo wa kutusakamala. Yeova alayapingula pali vino yakaomba umulimo uu. Fwandi ndi tukucindika aonsi yaa, ala tukucindika Yeova.—Welengini 1 Tesalonika 5:12; Ayebulai 13:17; lolini Vyeo Vya ku Mpela pa namba 14.

16. U mulandu ci uno tungalandila ukuti ya eluda na aomvi yakasontwa nu mupasi wa muzilo?

¹⁶ Ya eluda na aomvi yakaazwa amu cilongano ukuombela pamwi alino nu kuya nu utailo sana. Kuya kwene nayo kwene yatamalilika wakwe vino swensi twaya. Uzye fwandi yakasoololwa uli? Aonsi yaa yalinzile ukufikapo ukulingana na vino Baibo ikalanda. (1 Timoti 3:1-7, 12; Tito 1:5-9) Yeova waomvizye umupasi wa muzilo ukwazwa alemvile Baibo ukulondolola ivikalondekwa pakuti umwi aliinge ukuya eluda nanti umuomvi.  Ya eluda yakapepa kuli Yeova pakuti ayazwe ukuomvya umupasi wa muzilo lino yakusoolola umwina wino angasontwa ukuya eluda nanti muomvi. Fwandi Yesu aakatungulula ivilongano vyonsi. (Milimo 20:28) Aonsi aakasontwa ukuti yatutungilila nu kutusakamala u wila ukufuma kuli Leza.—Efeso 4:8.

17. I vyani vimwi vino nkazi angacita insita zimwi pakuti alange umucinzi?

¹⁷ Insita zimwi kutanga kuye ya eluda nanti aomvi akuti yaomba umulimo umwi umu cilongano. Aina yauze awatiziwa yangaazwilizya, nomba ndi pasi aliwensi, nkazi angaomba umulimo ungaombwa nu mwina uwawatiziwa. Ndi cakuti caya vivyo, nkazi alinzile ukuzwala icakuvimba uku mutwe, limwi angazwala icitambala nanti icisote. (1 Kolinto 11:3-10) Ndi nkazi akucita vivyo, akalanga ukuti akucindika amapekanyo yano Yeova wikako, umu lupwa nu mu cilongano.—Lolini Vyeo Vya ku Mpela pa namba 15.

18, 19. (a) I vyani vino tukasambilila pali Loma 13:1-7? (b) Uzye tukalanga uli umucinzi uku mauteeko?

¹⁸ Ndakai Yeova waleka ukuti amu uteeko yakwateko amaka, nupya tulinzile ukuyacindika. Yakatungulula antu amu mpanga zipusane pusane pakuti ivintu viye ningo nupya yakaazwilizya antu muli vimwi vino yakalondekwa. Aina Klistu yakalondela ivyeo ivyaya pali Loma 13:1-7. (Welengini.) Tukacindika “ya kateeka” nu kuvwila amasunde ya mpanga ino tukaikalako. Masunde yaayo yangalanda pali vimwi pa ndupwa zitu, uculuzi uno twakwata, nanti ivikwatwa. Tukalipila imisonko nu kupeela uteeko ivyeo ivikulondekwa. Nomba uzye tungacita uli ndi cakuti uteeko  ukulonda tucite vimwi vino visikuuvwana ni sunde lyakwe Leza? Umutumwa Petulo walanzile ukuti: “Tulinzile ukuyela Leza, kuluta kuyela antu.”—Milimo 5:28, 29.

¹⁹ Ndi tukuomba nu muomvi wa mu uteeko, wakwe kapingula nanti kapokola, tulinzile ukuya nu mucinzi lyonsi. Aina Klistu acance yakacindika ya mwalimu na aomvi yauze aapa sukulu. Tulinzile ukucindika uwatulemba incito, nanti icakuti yamwi yano tukaomba nayo yasimucindika. Ndi tukucita vii, tulaakolanya umutumwa Paulo uwali nu mucinzi ku yaomvi ya mu uteeko nanti icakuti insita zimwi catalanga sana ukulanga umucinzi. (Milimo 26:2, 25) Nanti icakuti yamwi yakutucitila ivitazifile, tulinzile ukutwalilila ukuya nu mucinzi.—Welengini Loma 12:17, 18; 1 Petulo 3:15.

20, 21. I visuma ci ivingacitika ndi tukulanga umucinzi uku yantu yauze?

²⁰ Umu nsi yonsi antu aingi yasicindika yauze. Nomba antu yakwe Yeova yene yapusanako. Swemo tukalonda ukucindika antu yonsi. Tukalondela vino umutumwa Petulo walanzile ukuti: “Mwacindika antu onsi.” (1 Petulo 2:17) Ndi tukucindika antu yauze, yakamanya. Yesu watunenyile ukuti: “Mwaengesa wa luswepo pa antu onsi, kuti yalola imilimo inu isuma, nga yalumbanye So uwa mwi yulu.”—Mateo 5:16.

²¹ Ndi tuli nu mucinzi umu lupwa, umu cilongano, alino na muli vyuze, cingalenga antu yauze yalondesya ukusambilila ivingi pali Yeova. Nupya ndi tukucindika yauze, ala tukucindika na Yeova kwene. Cii cikazanzya Yeova nupya tukalanga ukuti twamutemwa sana.