1-3. U mulandu ci uwatiulenga ukuti umutumwa Paulo aye uku Kolinto, nupya iintazi ci zino wakweti?

 CAFIKA lyene umu mwaka wakwe 50 C.E. Mutumwa Paulo ali umu Kolinto nupya umu musumba uu mukacitika sana ivya uculuzi alino mwaya Agiliki aingi, Aina Loma, na Ayuda akacita uculuzi. a Paulo ataile umu Kolinto pakuti akakale nanti umu kukazya ivintu nanti umu kulonda incito iyakuti aomba. Umulandu ukalamba uno wataila umu Kolinto, u ku kusimikila ilyasi pa Wene wakwe Leza. Nanti ciye vivyo, Paulo akulondekwa ukwa kwikala, nupya atakulonda ukuti aye wa cisendo kuli yauze. Nupya asikulonda ukuti yauze yamusakamala pa mulandu sile wakuti akuomba umulimo wa kusimikila. I vyani vino amacita?

² Paulo wamanya sana ukupanga matenti. Nanti cakuti umulimo wa kupanga matenti utanguka, wataipelesya ukulaomba umulimo uu pakuti aisakamala muli vino akulondekwa. Uzye amazana incito umu musumba uu umwavula sana antu? Uzye amazana incende isuma ukwa kwikala? Nanti cakuti Paulo akweti intazi, atalenzile ukuti intazi zimulesye ukwika mano uku mulimo wa kusimikila.

³ Lino ivintu vizile ivisenuka, Paulo wikazileko pa nsita imwi umu Kolinto nupya mwafumile ivisuma umu mulimo wa kusimikila uno waombanga. I vyani vino tungasambilila uku milimo ino Paulo waomvile lino wali umu Kolinto ivingatwazwa lino tukusimikila pa Wene Wakwe Leza umu cifulo cino twapeelwa?

4, 5. (a) Uzye Paulo wikalanga kwi lino wali umu Kolinto, nupya u mulimo ci uno waombanga? (b) Uzye cali uli pakuti Paulo atandike ukuomba umulimo wa kupanga matenti?

⁴ Lino papisile insita imwi ukufuma pano Paulo wailile uku Kolinto, wakomenkine na atwalane yaili ali Ayuda nupya akweti icikuuku kuli kuti Akwila nu muci wakwe, Pulisila nanti Pulisika. Atwalane yaa yakuukile  uku Kolinto pa mulandu ni sunde lino umwene Klaudi wapeezile ilyakuti ‘Ayuda yonsi yafume umu Loma.’ (Mili. 18:1, 2) Akwila na Pulisila yapokelile Paulo uku ng’anda uku mwao nu kutandika ukulaombela pamwi nawe uculuzi. Tukabelenga ukuti: “Vino yaombanga umulimo uli umwi, [Paulo] wikazile pamwao ala akuomba nayo, pano yaombanga umulimo wa kupanga matenti.” (Mili. 18:3) Pa mulandu wakuti atwalane yaa yali ni cikuuku calenzile ukuti Paulo atwalilile ukwikala nayo pa nsita yonsi lino waombanga umulimo wa kusimikila umu Kolinto. Lino Paulo wikalanga na Akwila na Pulisila, afwile ali lino walemvile makalata aizile iyaya muli Baibo. b

⁵ Uzye cali uli pakuti Paulo, umonsi ‘uwasambiliziwe kuli Gamalieli’ amanye nu mulimo wa kupanga matenti? (Mili. 22:3) Ayuda aliko umu manda ya Ina Klistu akutandikilako yalolanga ukuti cacindime ukusambilizya ana yao umulimo umwi, nanti cakuti ana yayatumanga nu ku masukulu mukusambilila. Cikaloleka kwati Paulo afwile wamanyile umulimo wa kupanga matenti lino wali umwance pa mulandu wakuti wakuliile uku Tasi umu Kilikiya umwali incende kuno yapangilanga insalu zino yamanga ukuti Silisyamu nupya zino yaomvyanga ukupangilako matenti. Uzye yacitanga uli pa kupanga matenti? Pa kupanga matenti yapikulanga insalu nanti ukuziputula alino iyazisuma ukuomvya insalu ikome. Asi mulandu ni nzila izipusanepusane zino yaomvyanga ukupangilamo matenti, umulimo uu wali ukome.

6, 7. (a) Uzye Paulo walolanga uli umulimo wa kupanga matenti, nupya i vyani vikalangilila ukuti vyakoline na vino Akwila na Pulisila yaulolanga? (b) Uzye Aina Klistu ayako ndakai yakakolanya uli vino Paulo, Akwila, na Pulisila yacisile?

⁶ Paulo atalolanga ukuti umulimo wa  kupanga matenti ali mulimo wali ucindame sana umu umi wakwe. Waombanga umulimo wa kupanga matenti pakuti sile aisakamala muli vino walondekwanga pano waombanga umulimo wa kusimikila “ukwaula ukulipilwa.” (2 Kol. 11:7) Uzye Akwila na Pulisila yalolanga uli umulimo uno yaombanga? Vino Akwila na Pulisila yali Aina Klistu, ukwaula nu kutwisika yaulolanga wakwe vino Paulo waulolanga. Lino Paulo wafumile umu Kolinto umu 52 C.E., Akwila na Pulisila yamukonsile uku Efeso kuno amu cilongano ca mu Efeso yatandike ukulonganila umu ng’anda yao. (1 Kol. 16:19) Lino papisile insita, yaswilile uku Loma lelo izile iyaswilila uku Efeso nupya kwene. Atwalane yaa ali acincile isile sana mano uku mulimo wa kusimikila pa Wene, nupya yaitemilwe ukwazwilizya yauze ukupitila umu kutaizya “amu vilongano vyonsi ivya mu mpanga zyuze.”—Loma 16:3-5; 2 Tim. 4:19.

 ⁷ Aina Klistu ndakai yakakolanya vino Paulo, Akwila na Pulisila yacitanga. Na ndakai kwene ya kasimikila yakaombesya ‘pakuti yataya wa cisendo kuli yauze.’ (1 Tesa. 2:9) Tukataizya sana pali vino ya kasimikila ya Wene aingi yaipeelesya ukulaomba maawazi anono uku ncito nanti ukuomba pa ciputulwa ca nsita inono pakuti yaisakamala muli vino yakalondekwa lino yakuomba umulimo wa kusimikila. Wakwe vino Akwila na Pulisila yacisile, na ndakai kwene aomvi yakwe Yeova aingi aaya ni cikuuku yakapokelela angalizi umu mang’anda yao lino yakutandalila ivilongano. ‘Yayo akapokelela aenyi’ yamanya ukuti nga yakucita vivyo yakakomeleziwa sana nupya yakaya ni nsansa.—Loma 12:13.

8, 9. Uzye Paulo wacisile uli lino Ayuda yatandike ukumukanya pali vino wasimikilanga, nupya aekwi lyene kuno wizile aya umu kusimikila?

⁸ Lino Sailasi na Timoti yaletiile Paulo ivya upe lino yafumile uku Makedoniya, calenzile asininkizye sana ukuti umulimo uno waombanga uwa kupanga matenti wali u wa kumwazwa sile umu mulimo wa kusimikila. (2 Kol. 11:9) Patalengiile, Paulo “watandike ukuomvya insita yakwe yonsi uku kusimikila.” (Mili. 18:5) Nanti cakuti Paulo waombesyanga ukusimikila Ayuda wakwatanga intazi. Pa mulandu wakuti Ayuda yakanyile ukuvwa ukwi lyasi lya kuyapususya lino Paulo wayasimikilanga pali Klistu, calenzile ukuti akunte ivyakuzwala vyakwe nu kunena antu amukanyanga ukuti: “Lekini uwazi winu uye pa mitwe inu. Nemo nene wa kaele. Nupya ukufuma ndakai namaya uku yantu amu nko.”—Mili. 18:6; Ezek. 3:18, 19.

⁹ Aekwi lyene kuno Paulo wali nu kulasimikila? Umonsi uwi zina lyakuti Tito Yusito wino pa nsita imwi ataali Umuyuda nupya uwakwatile ing’anda yakwe umupiipi ni sunagogi waitemiilwe ukupokelela Paulo. Fwandi Paulo wafumile umwi sunagogi nu kuya umu ng’anda yakwe Yusito. (Mili. 18:7) Umu ng’anda yakwe Akwila na Pulisila ali muno Paulo wikalanga lino wali umu Kolinto, lelo pa ng’anda yakwe Yusito ali pano wikalanga lino waombanga umulimo wa kusimikila.

10. I vyani ivyalangililanga ukuti Paulo atalondanga sile ukusimikila uku yantu amu nko?

¹⁰ Uzye vino Paulo walanzile ukuti amaya uku yantu amu nko walozizye mukuti casila wata ukwika mano uku Yayuda yonsi, uku yantu aizile iyaya Ayuda, alino nu ku yantu alolekanga ukuti yakulonda ukusambilila? Awe asi muno walozizye. Pano antu yamwi wakwe, “Klisipa umukalamba wi sunagogi wataile umu Mwene kumwi na amu ng’anda yakwe.” Nupya lino papisile insita antu yamwi aapalamile ni sunagogi yacisile wakwe vino Klisipa wacisile, pano Baibo ikati: “Antu aingi amu Kolinto auvwile yataile nu kubatiziwa.” (Mili. 18:8) Pa ng’anda yakwe Tito Yusito ali pano Aina Klistu amu cilongano icapanzilwe umu Kolinto yakomenkanilanga. Ndi cakuti ilyasi lii ilyaya umu Milimo ililondololwa wakwe vino Luka walondolola nanti vino watantika ivyeo, ale Ayuda nanti antu aizile iyaya Ayuda yasenwike pa cisila cakuti Paulo wakunta ivyakuzwala vyakwe. Ivyacitiike vikalangilila ukuti umutumwa Paulo waitemelwanga ukusenuka ukulingana na vino ivintu vili.

11. Uzye Ya Nte Yakwe Yeova yakakolanya uli vino Paulo wacitanga lino yakusimikila uku yantu aya umu mipepele ya ufi?

 ¹¹ Umu mpanga izingi ndakai, antu aya umu maceici ya ufi yazumila sana umu visambilizyo vyao. Umu ncende izingi umu nsi yonsi, ya misyonali aya umu mipepele ya ufi yalenga ukuti antu aingi yazumile umu visambilizyo vya ufi. Antu akailola ukuti a Ina Klistu yakacita ivya ntambi wakwe vino Ayuda aikalanga umu Kolinto nupya aliko umu manda ya Ina Klistu akutandikilako yacitanga. Nanti ciye vivyo, swe Ya Nte Yakwe Yeova tukacita wakwe vino Paulo wacitanga lino tukuya umu kwazwa antu ya musango uu nu kuyazwa ukuvwikisya Malembo yano yamanya. Na lino yakutukaanya nanti ukutucuzya uku ntunguluzi zya mu mipepele tusitoovoka. Pa yantu yayo, pangaya antu ‘acincila muli vyakwe Leza, lelo ataamanya ningo Malembo,’ nupya pangaya na antu aicefya yano nga twayalonda tungayazana.—Loma 10:2.

12. I vyani vino Paulo yamulavile umu cilolwa?

¹² Ndi cakuti Paulo watwisikanga nga wali nu kutwalilila ukuomba umulimo wa kusimikila umu Kolinto afwile walesile ukutwisika lino Umwene Yesu walolekiile kuli aliwe umu cilolwa nu kumunena ukuti: “Utatiina, lelo twalilila ukulanda ukwaula ukuta, pano indi naawe nupya kusi umuntu ali wensi alakucisa; pano nkweti antu aingi mu musumba uu.” (Mili. 18:9, 10) Icilolwa cii camukomelizye sana. Umwene Yesu wanenyile Paulo ukuti wali nu kulamucingilila uku ntazi nu kuti umu musumba mwali antu aingi ali nu kuvwa ukwi lyasi lisuma. Uzye Paulo wacisile uli lino waweni icilolwa cii? Tukabelenga ukuti: “Wikazile kuuku kwene pa mwaka onga ni myezi 6 ala akuyasambilizya izwi lyakwe Leza.”—Mili. 18:11.

13. I vyani vino Paulo afwile welenginye ukuti i vyali nu kumucitikila lino wapalamile uku cilimba ca upinguzi, nupya u mulandu ci uno wene wali nu kwelenganyizizya ivipusaneko?

¹³ Pa cisila ca kwikala umwaka onga umu Kolinto, Paulo wapokelile usininkizyo nauze uwakuti Umwene wali nu kulamwazwa. “Ayuda yakatukile Paulo nu kumutwala uku cilimba ca upinguzi,” cino yamanga ukuti beʹma. (Mili. 18:12) Cilimba ca upinguzi cayelile umupiipi ni ncende ukwayelile maliketi iya mu Kolinto, nupya yamwi yafwile yelenganya ukuti cali cakwe bulu nu kuti yacizifilizye ni vintu ivitiswe  ivyalenganga caloleka ningo. Nupya pa nkoleelo ya cilimba pali incende ikulu pano antu aingi yakomenkananga. Aakaimbulula ivintu vya mpiti yazana ukuti apayelile icilimba ca upinguzi patatalimfile nu kwayelile isunagogi alino nu kwayelile ing’anda yakwe Yusito. Lino Paulo wali umupiipi nu kufika pa cilimba ca upinguzi, welenginye pali vino Sitivini yamupoozile na mawe, wino pa nsita imwi wamanyikwe ukuti u wali Umwina Klistu uwatandikilepo ukukomwa pa mulandu na vino wazumilemo. Paulo, wino pa nsita iya wamanyikwe ukuti Saulo u wazumilizye ukuti “Sitivini akomwe.” (Mili. 8:1) Uzye ivyacitikile Sitivini i vyali nu kucitikila Paulo? Awe foo, pano walavilwe ukuti: “Kusi umuntu ali wensi alakucisa.”—Mili. 18:10.

14, 15. (a) Uufi ci uno Ayuda yabepizye Paulo, nupya u mulandu ci uno Galio walandiile ukuti Paulo atakweti umulandu? (b) I vyani ivyacitikiile Sositeni nupya wizile aya uli?

¹⁴ I vyani ivyacitiike lino Paulo wafisile uku cilimba ca upinguzi? Kapingula uwaliko pa nsita iya, u mulasi uwali umu Akaya uwi zina lyakuti Galio umukalamba wakwe Seneka Umwina Loma uwasambilile amano ya untunze. Ayuda yabepizye Paulo ukuti: “Umuntu wii akutunka antu kuti yapepa Leza umu nzila ipusane ni sunde.” (Mili. 18:13) Ayuda yalozyanga umukuti Paulo watamanga masunde pa mulandu wakuti walenganga antu ukuya Aina Klistu. Lelo, Galio walanzile ukuti Paulo atacisile cintu “cimwi ciipe” nanti “ukutama isunde.” (Mili. 18:14) Galio atalondanga nanti apanono ukuzumilizya vino Ayuda yalandanga. Ali mulandu uno lino Paulo atatala walanda icili consi, Galio walanzile ukuti Paulo atakweti umulandu. Abepezyanga Paulo yasosile sana. Lyene izile yasokela sana Sositeni uwapyanyile Klisipa uwali umukalamba wi sunagogi. “Yalemile Sositeni . . . nu kutandika ukumuma pa nkoleelo ya cilimba ca upinguzi.”—Mili. 18:17.

¹⁵ U mulandu ci uno Galio atalesizye iumba lya yantu ukuti yate ukuma Sositeni? Limwi Galio afwile welenginye ukuti Sositeni wali intunguluzi iiumba ilyakanyanga Paulo, fwandi waweni ukuti cali sile ningo ukuti yamume. Ciye avino cali nanti foo, ivyacitike vyalenzile ukuti mufume ivisuma. Muli kalata ino Paulo walembiile icilongano ca mu Kolinto pa muku wa kutandikilako ala papita imyaka iingi, walanzile ukuti Sositeni wali u mwinao. (1 Kol. 1:1, 2) Uzye Sositeni wii ali wino yumile umu Kolinto? Ndi cakuti avino cali, ale ivyamucitikiile vyalenzile ukuti aye Umwina Klistu.

16. Uzye amazwi yano Umwene walanzile akuti: “Utatiina, lelo twalilila ukulanda ukwaula ukuta,” yakatwazwa uli lino tuli umu mulimo wa kusimikila?

¹⁶ Iusyini ukuti pa cisila cakuti Ayuda yakana ukukutika kuli vino Paulo walandanga ali lino Umwene Yesu wamunenyile ukuti: “Utatiina, lelo twalilila ukulanda ukwaula ukuta.” (Mili. 18:9, 10) Tulinzile ukulaiusya amazwi yaa sana sana lino yakutukaanya ukusimikila. Mwaiusya ukuti Yeova akalola umu mwenzo nupya aliwe akapalamika kuli aliwe antu akalonda ukusambilila. (1 Sam. 16:7; Yoa. 6:44) Ukumanya vii kukatukomelezya ukutwalilila ukuya acincile umu mulimo wa kusimikila. Cila mwaka antu aingi yakabatiziwa. Yayo aakauvwila isunde ilya ‘kupanga antu amu nko zyonsi ukuya asambi,’ Yesu wayalaya ukuti: “Namayanga namwe amanda yonsi ukufika nu ku mpelelekezyo ya nsi.”—Mate. 28:19, 20.

17, 18. I vyani vino Paulo afwile welenginye lino wali umu wato uwayanga uku Efeso?

¹⁷ Tutaamanya ndi cakuti vino Galio wacisile uku yantu aakanyanga Paulo vyalenzile ukuti amu cilongano icapanzilwe umu Kolinto yaye nu mutende. Paulo watazile aikala kuuku “manda aingi” lino atatala waya wapakasya aina na ya nkazi umu Kolinto. Uku kusila kwa cisiku umu 52 C.E., Paulo wafumile uku Kenkeleya aya uku Silya uku ufumondaka wa Kolinto ukwatalimfile makilomita umupiipi na 11. Lino Paulo atatala wafuma umu Kenkeleya, “wapezile inyele, pano walafile umulapo.” c (Mili. 18:18) Lyene pa cisila, wizile apita pamwi na Akwila na Pulisila lino yakwezile uwato nu kulamba Yemba wa Aegean ukuya uku Efeso umu Ezia Maina.

¹⁸ Lino Paulo wafumile umu Kenkeleya, afwile welenginye pali vino waomvile lino wali umu Kolinto. Afwile wiusyanga ivisuma ivingi ivyamucitikiile ivyakukomelezya. Umu myezi 18 ino waomvileko umulimo wa kusimikila mwafumile ivisuma ivingi. Icilongano ca kutandikilako umu Kolinto capanzilwe, nupya yalonganilanga umu ng’anda yakwe Yusito. Pali yayo aataile pali Yusito, Klisipa na amu ng’anda yakwe, alino na antu yauze aingi. Paulo watemilwe sana antu yaa pano wayazwile ukuya Aina Klistu. Ali mulandu uno pa cisila wayalembile kalata muno wayataizye ukufuma pansi ya mwenzo. Naswe kwene tukaya ni nsansa ndi cakuti twakwata isyuko ilya kwazwa yamwi ukumanya ukupepa kwa cumi. Tukauvwa ningo sana lino tukubelenga makalata yaa aakukomelezya.—2 Kol. 3:1-3.

19, 20. I vyani vino Paulo wacisile lino wafisile umu Efeso, nupya i vyani vino tukusambililako kuli aliwe pa kwimika mauyo muli vyakwe Leza?

¹⁹ Lino Paulo wafisile umu Efeso, watandike ukuomba umulimo wa kusimikila. “Wingile umwi sunagogi nu kutandika ukulanzyanya na Ayuda.” (Mili. 18:19) Paulo atalengiile umu Efeso. Nanti cakuti yamunenyile ukuti alengeleko, “wakanyile.” Lino wapakasyanga Aina Efeso, wayanenyile ukuti: “Ndawela kuli mwemwe nupya kwene ndi cakuti Yeova watemwa.” (Mili. 18:20, 21) Ukwaula nu kutwisika, Paulo wamanyile ukuti umulimo wa kusimikila walondekwanga sana ukuombwa umu Efeso. Umutumwa Paulo walondanga ukuswililako, lelo walesile ukuti vino Yeova walondanga ali vino vicitike. Uzye naswe tutalinzile ukumukolanya pali vino wacisile? Tulinzile ukuitandikila ukwimika mauyo muli vyakwe Leza. Nanti ciye vivyo, tulinzile ukuleka ukuti Yeova aliwe atutungulula alino nu kulacita ivintu ukulingana nu kulonda kwakwe.—Yako. 4:15.

²⁰ Paulo wasile Akwila na Pulisila umu Efeso alino akwela uwato nu kuya uku Kesaliya. Afwile “waile” uku Yelusalemu kuno waile alamuka amu cilongano. (Mili. 18:22) Lyene Paulo waile uku Antioki wa ku Silya uku mwao. Nupya waomvile ningo sana lino wamalilanga ulwendo lwakwe ciili ulwa umisyonali. I vyani ivyali nu kumucitikila pa lwendo lwa kusyalikizyako muli umisyonali?