CIPANDE 17
“Walanzyanyanga Nayo Umu Malembo”
Nga tukucita wakwe vino Aina Beleya yacitanga cingalenga twaomba ningo umulimo wa kusambilizya
Ukufuma pa Milimo 17:1-15
1, 2. Aaweni aakufuma uku Filipi aakuya uku Tesalonika, nupya i vyani limwi vino yafwile yakwelenganya?
UMUSEO uno antu yapitangamo sana uwapanzilwe na Ina Loma amanyikisye imilimo wapisile pakasi ka myamba. Lino antu yapitanga umu museo uu, insita zimwi yuvwanga icongo cakwe ya punda, maceleta, ca yantu apusanepusane, limwi apaali ni congo ca yasilika, icongo ca yantu acitanga uculuzi alino na aomvi. Paulo, Sailasi, alino na Timoti yakupita umu museo uu lino yakufuma uku Filipi ukuya uku Tesalonika apali amakilomita ukucila pali 130. Ulwendo luu lutangupile, sana sana kuli Paulo na Sailasi. Pano yacili ni vilonda vino yayumile umu Filipi.—Mili. 16:22, 23.
2 Uzye aonsi yaa yamacita uli pakuti yazizimizye ulwendo luu ulutali? Ukulanzyanya pa visuma ivyacitike lino yali umu Filipi kumayakomelezya sana, wakwe ukulanzyanya pali vino kalinda wa cifungo pamwi nu lupwa lwakwe izile iyataila. Ukwelenganya pali vii ivyacitike iikulenga ukuti aonsi yaa yakomeleke nu kutwalilila ukulasimikila sana api zwi lyakwe Leza. Nomba nanti ciye vivyo, lino yakuya yakupalamila umusumba wa Tesalonika, yafwile yakwelenganya pali vino Ayuda yali nu kucita nga yayalola. Uzye nga yafika umu Tesalonika, yamayazanza nu kuyuma wakwe vino cali umu Filipi?
3. Uzye ukwelenganya pali vino Paulo wali umusipe lino wasimikilanga kungatwazwa uli ndakai?
3 Paulo walenzile vino wayuvwanga ukumanyikwa ukupitila muli kalata ino walembiile Aina Tesalonika ukuti: “Pano nanti cakuti twatazile twaculako nu kusaalulwa sana umu Filipi, wakwe vino mwamanya, twasifile pa mulandu wakwe Leza witu kuti tumunene ilyasi lisuma pali aliwe ala antu yakutukaanya sana.” (1 Tesa. 2:2) Vii vino Paulo walanzile vyalangililanga ukuti uvwanga intete izya kwingila umu Tesalonika pano welenganyanga ukuti ivyayacitikiile umu Filipi limwi i vyali nu kuyacitikila umu Tesalonika. Limwi mungelenganya vino Paulo wayuvwanga. Uzye insita zimwi cikamutalila ukusimikila ilyasi lisuma? Paulo wataile ukuti Yeova wali nu kumupeela amaka nu kuti wali nu kumulenga aye umusipe pakuti aombe umulimo. Ukusambilila pali vino Paulo wacisile kungamwazwa namwe kwene ukutaila Yeova.—1 Kol. 4:16.
Vino Walandanga Vyafumanga “Umu Malembo” (Mili. 17:1-3)
4. U mulandu ci uno cikaloleka kwati Paulo wikazile umu Tesalonika ukucila pa milungu itatu?
4 Ilyasi likalanda ukuti lino Paulo wali umu Tesalonika wasimikiile umu masunagogi pa masabata yatatu. Uzye cii cikupiliula ukuti Paulo wamazile sile imilungu itatu umu Tesalonika? Awe foo. Tutaamanya insita iyapisilepo pakuti Paulo aye ukwi sunagogi ukufuma pano wailile umu Tesalonika. Nupya kalata yakwe Paulo ikalangilila ukuti lino wali umu Tesalonika, wene pamwi na auze yaombangako imilimo imwi pakuti yaisakamala muli vino yalondekwanga. (1 Tesa. 2:9; 2 Tesa. 3:7, 8) Alino pa nsita kwene ino wali umu Tesalonika, wapokeliile uwazwilizyo pa miku iili ukufuma uku ina aku Filipi. (Filipi 4:16) Fwandi vii vikulangilila sile ukuti afwile wikazile umu Tesalonika ukucila pa milungu itatu.
5. Iinzila ci ino Paulo waomvyanga pakuti afika antu pa mwenzo?
5 Vino Paulo wali umusipe calenzile ukuti asimikile uku yantu akolongine umwi sunagogi. Nupya ukulingana na vino wacitanga lyonsi, “walanzyanyanga nayo umu Malembo, walondololanga nu kupeela usininkizyo wa mu Malembo ukuti cali sile ningo Klistu ukucula nu kutuutuluka ukufuma uku yafwe, ala akuti: ‘Yesu kwene wii ali Klistu, wino nkusimikilapo kuli mwemwe.’” (Mili. 17:2, 3) Lino Paulo walandanga atalondanga sile ukuti ya kakutika yacitepo vimwi, lelo walondanga ukuti viyafike pa mwenzo nu kumanya upiliulo wa Malembo. Wamanyile ukuti antu ayanga ukwi sunagogi yamanyile Malembo nupya yayacindike. Cino antu yaa yalondekwanga u kuvwikisya upiliulo wa Malembo. Fwandi, Paulo waomvizye Malembo pa kuyalondolwela nu kulenga yasininkizye ukuti Yesu wa ku Nazaleti u wali ali Mesiya uwalavilwe, nanti Klistu.
6. Uzye Yesu waomvyanga uli Malembo, nupya i vyani ivyafumangamo?
6 Paulo wakolanyanga Yesu uwaomvyanga Malembo pa kusambilizya. Wakwe, uwanda umwi lino wasimikilanga uku yantu aingi wanenyile alondezi yakwe ukuti ukulingana na Malembo, Umwana wa muntu alinzile ukucuziwa, kukomwa, alino nu kutuutululwa. (Mate. 16:21) Pa cisila ca kutuutululwa, Yesu walolekiile uku yasambi yakwe. Yesu walenzile asambi yakwe yasininkizye ukuti vino walanzile i vya cumi. Nupya wayalangilile na vyuze ivyali nu kulenga yasininkizye. Lino Yesu walanzyanyanga na asambi yamwi, “walanzile pali Mose na pali ya Kasesema yonsi pa kuyalondolwela ivintu vino Malembo yalanzile pali aliwe.” I vyani ivyafumilemo? Asambi yatandike ukulanzyanya iyati: “Uzye tutaali twatemwa sana lino wali akulanda naswe umu nzila nu kutulondolwela ningo Malembo?”—Luka 24:13, 27, 32.
7. U mulandu ci uno tulinzile ukulaomvya sana Malembo lino tukusambilizya?
7 Izwi Lyakwe Leza lyakwata maka. (Aeb. 4:12) Na Aina Klistu ndakai yakaomvya Izwi Lyakwe Leza lino yakusambilizya antu wakwe vino Yesu, Paulo alino na atumwa yauze yacitanga. Naswe kwene lino tukulanzyanya na antu, tukayalondolwela upiliulo wa Malembo nu kulangilila yano tukusimikila Amalembo yayo muli Baibo. Ilyasi lino tukasimikila asi litu. Nga tukuomvya Baibo lyonsi lino tukusambilizya, tukaazwa antu ukwiluka ukuti ivyayamo i vyakwe Leza asi vitu. Nupya tulinzile ukwiusya ukuti ilyasi lino tukasimikila lyasintilila api Izwi Lyakwe Leza. Nupya lyaya i lya kutailwa. Uzye ukumanya vivyo kusilenga mwaya asipe lino mukusimikila wakwe vino Paulo wacitanga?
“Yamwi Yataile” (Mili. 17:4-9)
8-10. (a) U mu nzila ci muno Aina Tesalonika yalangilile ukuti iyapokelela ilyasi lisuma? (b) U mulandu ci uno Ayuda yamwi yuvwilanga Paulo uzuwa? (c) I vyani vino Ayuda aakanyanga yacisile?
8 Pa nsita yii ala Paulo wailolela kuno amazwi yano Yesu walanzile yafikiliziwe akuti: “Umuomvi ataacila umusambazi wakwe. Ndi cakuti yancuzizye, namwe kwene yalamucuzya; ndi cakuti yuvwile mazwi yane, yaluvwa na mazwi inu kwene.” (Yoa. 15:20) Lino Paulo wali umu Tesalonika, wazanyile antu alondanga ukukutika alino na antu aatalondanga ukukutika. Lino Luka walandanga pali yayo alondanga ukuvwa watiile: “Yamwi [Ayuda] yataile [izile iyaya Aina Klistu] nu kuilunda kuli Paulo na Sailasi, vikwene avino na Agiliki aingi apepanga Leza yacisile, kumwi na anaci aingi acindiikwe.” (Mili. 17:4) Asambi apya izile iyaya sana ni nsansa pali vino yayazwile ukuvwikisya Malembo.
9 Nanti cakuti yamwi yataizye pa mazwi yano Paulo walanzile, yamwi yene yasosile. Ayuda yamwi yuvwilile Paulo uzuwa pa mulandu wakuti “Agiliki aingi” izile iyataila. Ayuda yaya yalondanga ukuti antu aatali Ayuda yaye umu mipepele yao, yasambilizyanga antu aizile yaya Agiliki Malembo ya Ciebele nupya yalolanga Agiliki yayo ukuti yali antu yao. Fwandi yalolanga kwati Paulo wayapokanga Agiliki api sunagogi. Na cii calenzile Ayuda yasoke sana.
“Yalondanga ukufumizya Paulo na Sailasi ukwi umba lya unkalwe.”—Mili. 17:5
10 Luka watunenyile ivyalondelilepo lino watile: “Ayuda yuvwile uzuwa, acino yakolonganike aonsi aipe aapitananga apa maliketi nu kupanga iumba lya unkalwe nupya yaleesile icimvulunganya umu musumba. Yazanzile ing’anda yakwe Yasoni nupya yalondanga ukufumizya Paulo na Sailasi ukwi umba lya yankalwe. Lino yafizilwe ukuyazana, yasenzile Yasoni na ina yamwi iyayatwala uku ntunguluzi zya mu musumba ala yakupunda iyati: ‘Antu aakaleta icimvulunganya umu nsi iyafika na kukwene, nupya Yasoni watayapokelela uku ng’anda ukwakwe. Antu yaa yonsi yasilondela masunde yakwe Kaisale, pano yakati kwaya umwene muze, Yesu.’” (Mili. 17:5-7) Uzye vino iumba lii ilya yantu ankalwe lyacitanga vyakumile uli Paulo na auze?
11. I milandu ci ino yapeezile Paulo na ya kasimikila ya Wene yauze, nupya i sunde ci lino aakanyanga yafwile yelenganyangapo? (Lolini futunoti.)
11 Iumba lya yantu asoke likacuzya sana antu. Antu yaa yaya wa luzi lwa mukuku nupya yaya sana nu lwete. Ayuda yaomvizye iumba kwene lii lino yalondanga ukulesya Paulo na Sailasi. Pa cisila cakuti Ayuda yaleta “icimvulunganya umu musumba,” yezizye ukupatikizya nu kulenga ya kateeka yamanye ukuti imilandu iiya yali ikome sana. Umulandu wa kutandikilapo uno yapeezile Paulo na ya kasimikila yauze u wakuti, yali ‘antu aaletanga icimvulunganya umu nsi,’ lelo Paulo na auze yatalenganga umu Tesalonika muye icimvulunganya. Umulandu wakwe ciili wene wakomile sana. Ayuda yalandanga ukuti ya misyonali yaa yalondanga ukuti kuye Umwene muze, kuli kuti Yesu, nupya yatamanga masunde auteeko wa mpanga yao. a
12. U mulandu ci uno imilandu ino yapeezile Aina Klistu umu Tesalonika yali nu kulenga ivintu ukwipisya?
12 Iusyini ukuti intunguluzi zya mipepele zyapeezile Yesu umulandu uli umwi. Yanenyile Pilato iyati: “Twazana ukuti umuntu wii akaponzya antu itu, . . . nupya akalanda ukuti ali Klistu umwene.” (Luka 23:2) Pa mulandu wakuti Pilato watiinanga ukuti limwi yali nu kumupoka icifulo cino wakweti, calenzile ukuti ayapeele Yesu ukuti yamukome. Vikwene ngi vyacitiike nu kulozya uku milandu ino yapeezile Aina Klistu umu Tesalonika. Lupapulo lumwi ulwa kulondelezyamo ivyeo lukati: “Cingatutalila ukulanda pali cifile sana, ‘pa mulandu uno yayapeezile uwa kuti yapondokelanga ya kateeka.’” Uzye iviipe vino yapanzile ukucita vyacitike?
13, 14. (a) I cani calenzile iumba lya yantu asoke lifilwe ukuyazanza? (b) I miyele ci iya Wina Klistu ino Paulo wakweti iyalenzile aicingilile, nupya tungamukolanya uli?
13 Iumba lya yantu asoke lyafizilwe ukulesya umulimo wa kusimikila umu Tesalonika. U mulandu ci? Umulandu onga u wakuti, yafizilwe ukuzana Paulo na Sailasi. Umulandu na uze u wakuti ya kapingula yataasininkizye ndi cakuti imilandu ino yapeezile atumwa yali iya cisinka. Pa cisila cakuti ‘yalipilisya’ Yasoni na auze, yayafumizyeko pa nsita inono. (Mili. 17:8, 9) Lino Paulo walondiile amazwi yakwe Yesu aakucelula akuti “muye acenjele wa nzoka nupya muye aakaele wa nkunda,” wilwike zuwa zuwa nu kuutuka uzanzo pakuti akatwalilile ukusimikila uku ncende yuze. (Mate. 10:16) Ukuya kwene, vino Paulo wali umusipe vitalangililanga ukuti ataicingililanga. Uzye Aina Klistu ndakai yangamukolanya uli?
14 Ndakai, ya simapepo aaya umu mipepele ya ufi yakaomvya antu aakacita ivimvulunganya pa kuti yacuzya Ya Nte Yakwe Yeova. Pa mulandu na vino antu yakacita cikalenga ukuti amu uteeko yacuzya ya Nte. Wakwe vino cali umu manda ya Ina Klistu ya kutandikilako, na ndakai kwene antu yakakaanya ya Nte pa mulandu nu uzuwa. Asi mulandu na vino cingaya, Aina Klistu ya cumi yasicita ivintu ivingayaletelela. Tusilonda ukulapaazyanya na antu asoke, akaumilila sile pali vino yakwelenganya, lelo tukaezya ukutwalilila ukulaomba umulimo wa kusimikila umu mutende nupya tukaswililako ukuya umu kulanzyanya nayo ndi cakuti icipyu casila.
“Yaitemiilwe Ukusambilila” (Mili. 17:10-15)
15. Uzye Aina Beleya yacisile uli lino yuvwile ilyasi lisuma?
15 Pakuti Paulo na Sailasi yaicingilile, yaile uku Beleya ukwatalimfile makilomita umupiipi na 65. Lino yafisile, Paulo waile umwi sunagogi nu kutandika ukalanda na antu akolongine. Afwile uvwile ningo sana lino wazanyile antu alondanga ukuvwa. Luka walemvile ukuti antu aikalanga umu Beleya “yaitemiilwe ukusambilila ukucila amu Tesalonika, pano yapokelile izwi lyakwe Leza nu mwenzo onsi, yalondelezyanga sana umu Malembo cila wanda pakuti yalole ndi cakuti vino yuvwile vyali ivya cumi.” (Mili. 17:10, 11) Uzye amazwi yaa yakalangilila ukuti Aina Tesalonika apokelile icumi yatisileko mano? Awe foo. Pano pa cisila Paulo wayalembiile ati: “Tukataizya Leza ukwaula ukuta, pano lino mwapokelile izwi lyakwe Leza lino muvwile kuli sweswe, mwalipokelile wi zwi lyakwe Leza, wakwe viivi kwene vino lyaya, mutalipokelile wi zwi lya yantu, nupya i likuomba muli mwemwe mwemuno mwataila.” (1 Tesa. 2:13) I cani icalenzile ukuti Ayuda ali umu Beleya yalondesya ukusambilila?
16. U mulandu ci uno Aina Beleya yalondololwa ukuti “yaitemiilwe ukusambilila”?
16 Nanti cakuti Aina Beleya wali ali muku wa kutandikilapo ukuvwa vino yasambililanga, yataatwisikanga, ukusuusya nanti ukuzumila sile icizumilezumile. Inkoleelo, yakutikisyanga kuli vino Paulo walandanga. Lyene, yalondelezyanga umu Malembo vino yasambilile pakuti yasininkizye vino Paulo wayalondolwelanga. Nupya yaisambilizyanga sana Izwi lyakwe Leza cila wanda, asi pa wanda wi sabata sile. Alino yalondelezyanga sana umu Malembo nu “mwenzo onsi” pakuti yamanye vino Malembo yalandanga pa cisambilizyo icipya cino yasambilile. Lyene yalangilile ukuti yali aicefye lino yasenwike sana muli vino yaamanyile pano “aingi pali yayo yataile.” (Mili. 17:12) Ali mulandu kwene uno Luka wayalondolola ukuti “yaitemiilwe ukusambilila.”
17. U mulandu ci uno vino Aina Beleya yacisile vyacindamila, nupya tungayakolanya uli nanti cakuti iipapita imyaka iingi ukufuma pano twasambilile icumi?
17 Lino Aina Beleya yapokeleliile ilyasi lisuma yataamanyile ukuti vino yacisile vingalembwa umwi Izwi Lyakwe Leza pakuti tungasambililako nu kuyakolanya. Yacisile vino Paulo na Yeova Leza yenekelanga ukuti avino yalinzile ukucita. Vikwene avino tukakomelezya na antu ukulaisambilizya sana Baibo pakuti utailo wao ungasintilila api Izwi Lyakwe Leza. Ndi cakuti twasambilila icumi, uzye tulinzile ukuta ukuisambilizya Izwi Lyakwe Leza? Awe foo. Lelo, ali lino tukatandika ukulondesya ukusambiliziwa na Yeova nu kulaomvya vino tukusambilila. Nga tukucita vivyo, tukaleka ukuti Yeova atutungulula nu kutusambilizya ukulingana nu kulonda kwakwe. (Eza. 64:8) Nga tukucita vii cingalenga ukuti Tata witu wa kwi yulu atutemwe nupya angatwalilila ukulatuomvya.
18, 19. (a) U mulandu ci uno Paulo wafumiile uku Beleya, nupya walangilile uli ukuti wakweti imiyele iya kuzizimizya ino tungakolanya? (b) Aaweni na yauze yano Paulo wali nu kusimikila nupya aekwi?
18 Paulo ataalengile umu Beleya. Tukabelenga ukuti: “Lino Ayuda aku Tesalonika yuvwile ukuti Paulo akusimikila izwi lyakwe Leza nu mu Beleya kwene, yaile umu kutunka maumba nu kuleta icimvulunganya. Lyene papo kwene aina yatumile Paulo kuli yemba, nomba Sailasi na Timoti yene yasyazile kuuku kwene. Lelo aasukilile Paulo yamufisizye ku Atena, nupya yawezile lino Paulo wayanenyile ukuti Sailasi na Timoti yalinzile ukuya zuwa kuli aliwe.” (Mili. 17:13-15) Antu aakanyanga ilyasi lisuma yatwalilile sile ukukaanya. Yatapeleliile sile pa kuzinga Paulo umu Tesalonika; lelo yaile nu ku Beleya nu kuyacita ivimvulunganya ivili vimwi nomba yafizilwe ukuyalesya. Pa mulandu wakuti Paulo wamanyile ukuti wakweti incende ikulu ukwa kusimikila, wapingwilepo ukuya uku ncende yuze. Naswe kwene ndakai tutalinzile ukuleka icimvulunganya cino antu aakakaanya yakacita cilenge tute ukuomba umulimo wa kusimikila.
19 Vino Paulo wasimikile sana uku Yayuda ali amu Tesalonika nu mu Beleya, calenzile amanye umulandu uno cacindamila ukuya umusipe lino akusimikila nu kusambilizya ukuomvya Malembo. Naswe kwene avino tulinzile ukulacita. Nanti cali vivyo, Paulo wali nu kutandika ukusimikila uku yantu ataali Ayuda amu Atena. I vyani ivyali nu kumucitikila uku musumba uwa? Tulalola ivyali nu kumucitikila umu cipande icilondelilepo.
a Umonsi umwi uwasambilila walanzile ukuti, isunde limwi lino Kaisale wisileko lyalanzile ukuti kusi umuntu ali wensi alinzile ukulalanda ukuti “kukwiza uwene nanti umwene muze umupya, sana sana umwene uwali nu kupyana icifulo nanti ukuya kapingula umukalamba umu mpanga yonsi.” Alwani yakwe Paulo yavulunginye sana ilyasi lino atumwa yasimikilanga pali vino yalanzile ukuti yatamanga isunde. Lolini kambokosi akakuti “ Ya Kaisale Alumbulwa Umwi Buku Lya Milimo,”.
