CIPANDE 9
“Leza Atakwata Kapaatulula”
Aina Klistu yatandika ukusimikila uku yantu aatali azembululwe
Ukufuma pa Milimo 10:1–11:30
1-3. I cilolwa ci cino Petulo watalola, nupya u mulandu ci uno tulinzile ukwikilako sana amano kuli vino cikupiliula?
PA NSITA yii, u mu mwaka wa 36 C.E. umusanya, nupya Petulo akupepa ala atenzi api paala lya ng’anda iyelile umupiipi na yemba umu musumba wa Yopa. Iipapita manda yamwi ukufuma pano Petulo wizile umu ng’anda yii. Vino waitemiilwe ukwikala umu ng’anda yii, calangililanga sile ukuti atali na kapaatulula uku yantu. Umwineco wa nga’nda yii a Simoni kanyuka wampapa, nupya pa mulandu ni ncito ino akaomba, Ayuda aingi yasilonda ukwikala nawe. a Petulo wasya asambilile isambililo ilicindame pali vino Yeova ataya na kapaatulula.
2 Lino Petulo akupepa walola icilolwa. Vino walola umu cilolwa vimalenga Ayuda ukusoka. Umu cilolwa, walola cimwi icikozile wa cisalu cikufuma umwi yulu nupya muli inyama izitasangululwa ukulingana ni Sunde. Lino yamunena ukuti azikome nu kulya, Petulo wasuka ati: “Ntatala nalyapo icintu icitasanguluka nupya icikowele.” Lelo pa miku itatu yakumunena sile ukuti: “Utaama ivintu vino Leza wasangulula ukuti i vikowele.” (Mili. 10:14-16) Petulo atuvwikisye muno icilolwa cilozile, lelo lino patatala palengela wamanya muno cilozile.
3 Uzye icilolwa cino Petulo watalola cikupiliula cani? Icicindama sana ukuti tumanye upiliulo wa cilolwa cii, pano cikalangilila vino Yeova akalola antu. Pakuti twasimikila sana pa Wene wakwe Leza, swe Ina Klistu ya cumi tulinzile ukulalola antu wakwe vino Yeova akayalola. Pakuti tumanye vino icilolwa cino Petulo waweni capiliulanga, lekini tale tulande pali vimwi ivyacitike pa nsita kwene iiya.
“Wapepanga . . . Mapepo ya Kupaapata Kuli Leza.” (Mili. 10:1-8)
4, 5. Uzye Koneli wali a weni, nupya i vyani vyacitike lino wapepanga?
4 Petulo atamanyile ukuti uwanda uwafumileko uku Kesaliya ukwatalimfile makilomita 50 ukufuma uku katutu, kwali umonsi umwi uwi zina lyakuti Koneli uwaweni icilolwa. Koneli wali u mukalamba wa yasilika Aina Loma nupya ‘uwatiinanga Leza.’ b Nupya tungamukolanya pa mulandu na vino wasakamalanga ulupwa lwakwe, pano “wene pamwi na amu ng’anda yakwe yonsi yatiinanga Leza.” Koneli atali pa yantu aizile yaya Ayuda; lelo wali pa yantu amu nko atali azembululwe. Nanti ciye vivyo, wazwilizyanga Ayuda aalondekwanga uwazwilizyo nu kuyapeela vino yakulondekwa. Umonsi wii uwa cisinka “wapepanga . . . mapepo ya kupaapata kuli Leza.”—Mili. 10:2.
5 Uku ma 15 awazi lino Koneli wapepanga, waweni icilolwa muno malaika wamunenyile ati: “Leza watauvwa mapepo yako nupya watalola vino ukaavwilizya apiina.” (Mili. 10:4) Koneli wacisile vino malaika wamunenyile nupya watumile aonsi ukuyaama Petulo. Nanti cakuti Koneli atali umuzembululwe, kwali icintu cimwi icali nu kumucitikila icitaatazile icicitikapo. Wali nu kuvwa ilyasi lisuma ilyali nu kumupususya.
6, 7. (a) Landini pali vimwi ivyacitike ivikalangilila ukuti Leza akaasuka mapepo ya yantu akalondesya ukumanya icumi pali aliwe. (b) I vyani vino tungalanda pali vii ivyacitike?
6 Uzye Leza akaasuka mapepo ya yantu akalondesya ukumanya icumi pali aliwe? Elenganyini pali vii ivyacitike. Umwanaci umwi aakaikala uku Albania wazumile ukupokako Ulupungu Lwa Mulinzi umwali icipande icalandanga pa kukuzya ana. c Wanenyile ya Nte amutandalile ukuti: “Uzye mungazumila ukuti inkupepa kuli Leza ukuti angazwe ukukuzya ningo ana yane akazyana? Cumi Leza u watamutuma! Mwampeela ivyeo viivi kwene vino inkulondekwa!” Umwanaci wii pamwi na ana yakwe akazyana yizile yatandika ukusambilila Baibo, nupya pa cisila ya iya nayo kwene yizile yatandika ukusambilila.
7 Uzye vii ivyacitike ali vya kutandikilapo ukucitika? Awe foo! Ivya musango uu vikacitika sana umu nsi yonsi, fwandi tutanga tuti vii ivyacitike vyaicitikiile sile. I vyani fwandi vino tungalanda? Ica nkoleelo, Yeova akaasuka mapepo ya yantu aakalondesya ukumumanya. (1 Yamw. 8:41-43; Masa. 65:2) Cakwe ciili, ya malaika yakatwazwa lino tukuomba umulimo wa kusimikila.—Kuso. 14:6, 7.
‘Petulo Wapeeziwe Mano’ (Mili. 10:9-23a)
8, 9. I vyani vino umupasi wa muzilo walenzile Petulo amanye, nupya i vyani vino wacisile?
8 Yano Koneli watumile yafisile pa ng’anda ala Petulo acili api paala nupya ala acili “watapeziwa mano” pa mulandu wakuti ataamanyile upiliulo wa cilolwa cino waweni. (Mili. 10:17) Uzye Petulo uwakanyile pa miku itatu ukuti ataali nu kulya ivintu ivikowele nupya ivitasangululwa ukulingana na Masunde, wali nu kuitemelwa ukupitila pamwi na aonsi yaa nu kuyaingila umu ng’anda itaali iya Muyuda? Umupasi wa muzilo walenzile ukuti ukulonda kwakwe Leza kumanyikwe ukupitilila muli vii ivyacitiike. Umu cilolwa, Petulo yamunenyile ukuti: “Lola! Aonsi yatatu yakukulonda. Fwandi katuka, uwike api paala upite nayo, utatwisika nanti apanono pano nene injatuma.” (Mili. 10:19, 20) Icakozile icisalu cino Petulo waweni camwazwile ukulalondela vino umupasi wakwe Leza wamutungululanga.
9 Lino Petulo wamanyile ukuti Koneli watatuma atali Ayuda ukuyamusenda, wayanenyile ukuti ingile nu “kwikala nawe.” (Mili. 10:23a) Umutumwa waiteinye ukusenuka pano walanga watamanya vino Leza walondanga ukucita.
10. Uzye Yeova akatungulula uli antu yakwe, nupya a mauzyo ci yano tungayuzya sweineco?
10 Na ndakai kwene, Yeova akatungulula antu yakwe panono panono. (Mapi. 4:18) Yeova akaomvya umupasi wa muzilo lino akutungulula “umuomvi mutailwe nupya uwa mano.” (Mate. 24:45) Insita zimwi, tungapokelela ukusenuka kumwi pali vino twamanyile umwi Izwi Lyakwe Leza, nanti limwi pali vino ivintu vilinzile ukuya umwi iuvi. Tulinzile ukuyuzya sweineco ukuti: ‘Uzye nkacita uli nga kwaya ukusenuka muli vino twamanyile mpiti? Uzye nkalondela vino umupasi wakwe Leza ukutungulula?’
Petulo “Wayanenyile Ukuti Yabatiziwe” (Mili. 10:23b-48)
11, 12. I vyani vino Petulo watandikiilepo ukucita lino wafisile umu Kesaliya, nupya i vyani vino wasambilile?
11 Uwanda uwalondelilepo pa cisila ca cilolwa, Petulo na yauze 9 yano Koneli watumile alino na “aina [Ayuda] . . . 6” aafumile uku Yopa yaile uku Kesaliya. (Mili. 11:12) Pa mulandu wakuti Koneli walolelanga Petulo, wamile ya “lupwa yakwe ni vyuza” kumwi na yonsi ataali Ayuda. (Mili. 10:24) Lino Petulo wafisile, wacisile icintu cino welenganyanga ukuti atanga acite ali kuti; ukwingila umu ng’anda ya muntu ataali umuzembululwe. Petulo walondolwile ati: “Mwamanya ningo ukuti ukulingana ni sunde, Muyuda atalinzile ukulanda nanti ukupalama uku muntu wa mutundu uze, lelo Leza watandanga ukuti ntalinzile ukwama umuntu ali wensi ukuti ataasanguluka nanti ukuti u mukowele.” (Mili. 10:28) Pa nsita yii Petulo wilwike ukuti icilolwa cino waweni camusambilizye pali vino umuntu alinzile ukusoolola ivyakulya vino alinzile ukulya. Nupya camusambilizye nu kuti atalinzile “ukwama umuntu ali wensi [kumwi na ataali Umuyuda] ukuti ataasanguluka.”
“Koneli wamulolelanga, nupya alanga wataama ya lupwa yakwe ni vyuza.”—Milimo 10:24
12 Yonsi akolongine yalondesyanga ukuvwa kuli vino Petulo wali nu kulanda. Koneli walanzile ati: “Swensi tuli pano pa nkoleelo yakwe Leza pakuti tuvwe ivintu vyonsi vino Yeova watakunena ukuti ulande.” (Mili. 10:33) Elenganyini vino mungayuvwa ndi cakuti muvwile mazwi yaa uku muntu wino akulonda ukusambilila pali Yeova. Petulo watandikilepo na mazwi asuma akuti: “Lyene nasininkizya ukuti Leza atakwata kapaatulula, lelo umu nko zyonsi umuntu aakamutiina nu kucita ivisuma akapokelelwa kuli aliwe.” (Mili. 10:34, 35) Petulo wasambilile ukuti Leza ataya na kapatulula uku yantu asi mulandu ni mpanga kuno yakaikala, mutundu nanti vino yakaloleka. Petulo watwalilile ukusimikila pa mulimo uno Yesu waomvile, pa mfwa yakwe, alino na pali vino watuutulwilwe.
13, 14. (a) I vyani vino tungasambilila uku kusenuka ukwacitike umu 36 C.E. kuli Koneli alino nu ku yantu ataali Ayuda? (b) U mulandu ci uno tutalinzile ukupingula antu ukulingana na vino yakaloleka?
13 Lyene kwacitike icintu cimwi icaula ukwenekela: “Lino Petulo acili akulanda” umupasi wa muzilo “wapongolwilwe na pa yantu ya mu nko kwene.” (Mili. 10:44, 45) Uu ali muku sile uno Malembo yalandapo ukuti umupasi wa muzilo wapongolwilwe pa yantu lino yatatala yabatiziwa. Lino Petulo waweni icimanyililo cii icalangililanga ukuti Yeova watazumilizya, wayanenyile [iumba lya yantu aatali Ayuda] ukuti “yabatiziwe.” (Mili. 10:48) Ukusenuka ukwacitike umu 36 C.E. uku yantu ataali Ayuda, u kwali ali kwa kusyalikizyako uku Yayuda. (Dan. 9:24-27) Lino Petulo walandanga, waomvizye kii wakwe citatu nupya iya kusyalikizyako apa “maki ya Wene.” (Mate. 16:19) Kii yii yalenzile ukuti antu ataali azembululwe yakwate isyuko ilya kuya Aina Klistu apakwe.
14 Swe ya kasimikila ya Wene ndakai, twamanya ukuti “Leza atakwata kapaatulula.” (Loma 2:11) Ukulonda kwakwe u kwakuti “antu amisango yonsi yace yapusuke.” (1 Tim. 2:4) Fwandi tutalinzile ukupingula antu ukulingana na vino yakaloleka. Umu mulimo witu uwa kusimikila sana ilyasi lya Wene wakwe Leza, mwaya nu kusimikila uku yantu yonsi asi mulandu nu mutundu, impanga, vino yakaloleka, nanti kuno yakapepa.
“Yatiile Ukupeela Petulo Imilandu Nupya Yalumbanyizye Leza” (Mili. 11:1-18)
15, 16. U mulandu cino uno Ayuda yamwi Aina Klistu izile iyatandika ukupaazyanya na Petulo, nupya i vyani vino wayalondolwelile?
15 Petulo walondesyanga sana ukuya uku Yelusalemu pakuti akasimike ivyacitike. Cikaloleka ukuti ilyasi lino walondanga ukuyasimika uku Yelusalemu ilyakuti antu ataali Ayuda “iyataila izwi lyakwe Leza,” walanga ilimanyikwa mpiti nu ku Yelusalemu kwene. Lino Petulo wafisile, “antu alondelanga isunde lya kuzembululwa yatandike ukumupeela imilandu.” Yasosile sana pano ‘waile aingila umu ng’anda ya yantu ataali azembululwe nu kutandika ukulya nayo.’ (Mili. 11:1-3) Icalenzile yasoke asi ukuti ataali Ayuda yali nu kuya alondezi yakwe Klistu. Lelo a pa mulandu wakuti asambi Ayuda yalondesyanga ukuti antu ataali Ayuda yalondela sana Masunde ukwikako ni sunde ilyalandanga pa kuzembululwa pakuti yangapepa Yeova umu nzila isuma. Ukwaula nu kutwisika asambi yamwi Ayuda cayatalile sana ukuta ukulondela Masunde yakwe Mose.
16 Uzye Petulo walondolwile uli vino wacisile? Ukulingana na Milimo 11:4-16, Petulo walanzile pa vintu 4 ivyalangilile ukuti utunguluzi wafumile ukwi yulu kuli kuti: (1) cilolwa cino waweni (vikomo 4-10); (2) vino umupasi wa muzilo wamunenyile ukucita (vikomo 11, 12); (3) vino malaika walolekiile kuli Koneli (vikomo 13, 14); na (4) mupasi wa muzilo wizile pa yantu ataali Ayuda. (vikomo 15, 16) Petulo wamalilile vino walandanga lino wayuzizye iuzyo ilya kuyasinila ilyakuti: “Ndi cakuti Leza wayapeezile [antu ataali Ayuda ataile] upe [mupasi wa muzilo] uli umwi na uno wapeezile sweswe [swe Yayuda] swemuno twataila Umwene Yesu Klistu, nene weni uwa kulesya Leza?”—Mili. 11:17.
17, 18. (a) Uzye amazwi yano Petulo walanzile yalenzile Ayuda Aina Klistu ukucita cani? (b) U mulandu ci uno insita imwi cingatalila ukutwalilila ukupanga umutende umu cilongano, nupya a mauzyo ci yano tulinzile ukuyuzya sweineco?
17 Vino Petulo walanzile vyalenzile ukuti Ayuda Aina Klistu yapingulepo. Uzye yali nu kuta imiyele ino yakweti iya kapatulula nu kuzumila asambi apya aabatiziwe ataali Ayuda ukuya Aina Klistu yauze? Ilyasi likalanda ukuti: “Lino yuvwile amazwi yayo [atumwa alino na Ayuda Aina Klistu], yatiile ukupeela Petulo imilandu nupya yalumbanyizye Leza iyati: ‘Fwandi lyene Leza akulonda na antu amu nko kwene yalapile pakuti yakaye nu umi.’” (Mili. 11:18) Vii vino yacisile vyalenzile umu cilongano muye umutende.
18 Pa mulandu wakuti ya kapepa ya cumi yafuma “umu nko zyonsi, umu mitundu, umu yantu nu mu ndimi,” cingalenga ukuti ciyatalile ukutwalilila ukuya aalemane. (Kuso. 7:9) Ali mulandu uno umu vilongano ivingi vyakwe Ya Nte Yakwe Yeova mwaya antu amitundu, intambi, indimi, alino ni nkulilo izipusanepusane. Ali mulandu kwene uno tulinzile ukuyuzya sweineco ukuti: ‘Uzye nata ukuya na kapatulula? Uzye nkaleka ukuti akapaatulula akaya umu nsi yii, wakwe kapatulula ka mpanga, intambi, mitundu alino ni nkulilo vyantungulula muli vino nkacitila aina na ya nkazi?’ Iusyini ivyacitikiile Petulo (Kefasi) pa cisila ca myaka imwi lino antu ataali Ayuda aakutandikilako yasenwike. Pa mulandu wakuti watungululwanga na kapatulula kano antu yakweti “waipaatwile” uku yantu ataali Ayuda lelo aizile iyaya Aina Klistu, nupya Paulo wamukalipiile pali vino wacisile. (Gala. 2:11-14) Lekini twaezya na maka ukukanaya na kapatulula umu nzila ili yonsi.
“Antu Aingi Yasenwike nu Kutaila” (Mili. 11:19-26a)
19. A kuli ya weni yano Ayuda Aina Klistu aikalanga umu Antioki yasimikilanga, nupya i vyani vyafumilemo?
19 Uzye alondezi yakwe Yesu yatandike ukusimikila uku yantu ataali aazembululwe? Uvwini ivyacitiike pa nsita imwi umu Antioki wa ku Silya. d Umu musumba uu mwali Ayuda aingi, lelo antu ataali Ayuda alino na Ayuda yatatemwanine sana. Fwandi umu Antioki, Ayuda yakweti isyuko ilya kusimikila uku yantu ataali Ayuda. Umu musumba kwene uu ali muno asambi Ayuda yatandike ukusimikila ilyasi lisuma uku yantu “aalandanga Cigiliki.” (Mili. 11:20) Yatasimikilanga sile uku Yayuda aalandanga Icigiliki lelo yasimikilanga nu ku yantu ataali aazembululwe. Yeova wapaazile umulimo uno yaombanga, nupya “antu aingi yasenwike nu kutaila.”—Mili. 11:21.
20, 21. Uzye Banaba walangilile uli ukuti wali u muicefye, nupya tungamukolanya uli lino tukuomba umulimo wa kusimikila?
20 Amu cilongano ca mu Yelusalemu yatumile Banaba uku Antioki pakuti angaya akasimikile uku yantu alolekanga ukuti yalondesyanga ukusambilila. Pa mulandu wakuti kwali antu aingi alondesyanga ukusambilila, ataali nu kukwanisya ukuyasimikila wenga sile. Uwalingine ukupita nawe a Saulo uwizile aya umutumwa uku yantu amu nko. (Mili. 9:15; Loma 1:5) Uzye Banaba wali nu kulalola Saulo ukuti u mulwani? Awe foo, pano Banaba walangilile ukuti wali umuicefye. Waitandikilepo ukuya uku Tasi pakuti akasende Saulo pakuti ize yazwane ukusimikila umu Antioki. Yaombiile pamwi umwaka onsi ala ya kukomelezya asambi aali umu cilongano ca mu Antioki.—Mili. 11:22-26a.
21 Uzye tungalanga uli ukuti twaicefya lino tukuomba umulimo witu uwa kusimikila? Imiyele yii ikatwazwa ukumanya muno tulinzile ukupeelela. Swensi twapusana amaka nupya tutanga tuombe ivili vimwi. Wakwe, yamwi yangamanya ningo ivya kupeela antu impapulo lelo cingayatalila ukuswilila kuli yano yasimikile nanti ukutandika masambililo ya Baibo. Ndi cakuti mukulonda ukuzifyako vino mukasimikila, uzye mutanga muzyeko yamwi pakuti yamwazwe? Ndi cakuti mukucita vivyo, cilalenga ukuti mwaomba ningo nupya mulaya sana ni nsansa lino mukuomba umulimo wa kusimikila.—1 Kol. 9:26.
“Yatumile Uwazwilizyo Uku Ina” (Mili. 11:26b-30)
22, 23. I vyani vino aina umu Antioki yacisile ivyalangilile ukuti yatemilwe aina yauze, nupya uzye antu yakwe Leza ndakai yakalanga uli ukuti nayo kwene yatemwa aina na ya nkazi?
22 Umu Antioki ali muno Leza watandikilepo “ukupeela asambi izina lya kuti Aina Klistu.” (Mili. 11:26b) Izina lii lino Leza wayapeezile lyalondololanga vino asambi yakwe Klistu yalinzile ukuya. Uzye vino antu amu nko izile yaya Aina Klistu, calenzile ukuti yaye alemane na Ayuda? Katulande pali vino vyacitike lino kwali icipowe umu 46 C.E. e Umu manda aku cisila, antu aculanga uku cipowe ayayo aali apiina, aatakweti impiya nanti aatasunganga ivyakulya. Lino kwali icipowe, Ayuda aingi aikalanga umu Yudeya yafwile yali apiina nupya yalondekwanga uwazwilizyo. Lino aina umu Antioki pamwi na antu aizile yaya Aina Klistu yamanyile ukuti Aina Klistu aikalanga umu Yudeya yakulondekwa uwazwilizyo, ‘yayatumile uwazwilizyo.’ (Mili. 11:29) Vii vino yacisile vyalangilile ukuti yali nu kutemwa ukwa cumi.
23 Vii vino yacisile vitapusana na vino antu yakwe Leza ndakai yakacita. Ndi cakuti twamanya ukuti aina na ya nkazi uku mpanga yuze nanti aku ncende itu yakulondekwa uwazwilizyo, tukaitemelwa ukuyazwa. Zuwa zuwa amu makomiti ya musambo yakapekanya makomiti akwazwilizya atiyaponelwa na mazanzo pakuti yazwilizye aina na ya nkazi atiyaponelwa na mazanzo akuiponela wakwe, ivimuza ivipisye, ivilundumusi, alino ni mvula ikalamba. Mapekanyo yaa yakalangilila ukuti twaya na ukapekape.—Yoa. 13:34, 35; 1 Yoa. 3:17.
24. Tungalanga uli ukuti twika mano kuli vino icilolwa cino Petulo waweni cikapiliula?
24 Swe Ina Klistu acumi twamanya vino icilolwa cino Petulo waweni umu Yopa ala ali pi paala icacitike imyaka 1,900 uku cisila cacindamila na vino cikapiliula. Tukapepa Leza atakwata kapaatulula. Akalonda ukuti twasimikila sana pa Wene wakwe nupya mu kucita vivyo mwaya nu kusimikila uku yantu asi mulandu nu mutundu wao, impanga kuno yafuma nanti vino yamanyikwa umu wikazi. Fwandi lekini twalondesya ukulasimikila uku yantu yonsi angatemwa ukuvwa pakuti yangakwata isyuko ilya kuvwa ukwi lyasi lisuma.—Loma 10:11-13.
Lino aina na ya nkazi yakulondekwa uwazwilizyo, tukaitemelwa ukuyazwa.
a Ayuda aingi yataacindike ya kanyuka ya mpapa pa mulandu wakuti yaombanga ni mpapa zya nyama alino yalemanga ni vitumbi vya nyama. Ya kanyuka ya mpapa yayalolanga ukuti yali akowele nupya yatalinzile ukuzanwa api tempele, nupya incende pano yacitilanga uculuzi yalinzile ukutaluka ukufuma ukwi tauni lya musumba umupiipi na mamita 22. Uu ali mulandu uno ing’anda yakwe Simoni yayelile “umu mbali yakwe yemba.”—Mili. 10:6.
b Lolini kambokosi akakuti “ Koneli na Asilika Aina Loma,”.
c Icipande icatangi “Ivingamwazwa Ukukuzya Ningo Ana,” cali umu Lupungu Lwa Mulinzi lwakwe Novemba 1, 2006, pa mafwa 4 kufika ku 7.
d Lolini kambokosi akakuti “ Antioki wa ku Silya,”.
e Josephus uwasambilila sana pa malyasi ya mpiti walanzile ukuti “icipowe” cii cacitike pa nsita lino Umwene Klaudi wateekanga umu (41-54 C.E.).
