CIPANDE 13
“Pa Cisila Cakuti Paulo na Banaba Yapusana Sana na Antu”
Yatwala umulandu wa kuzembululwa ukwi iumba ilikatungulula
Ukufuma pa Milimo 15:1-12
1-3. (a) I vyani ivyacitika ivimalenga amu cilongano ca Ina Klistu aakutandikilako ukukanaya alemane? (b) I visuma ci vino tumaipakizya lino tukusambilila api lyasi lii ilyaya umwi buku lya Milimo?
PAULO na Banaba yawela pa lwendo lwa kutandikilako ulwa umisyonali nupya yawelela uku musumba uwa Antioki wa ku Silya ala yali sana ni nsansa. Yali ni nsansa pano Yeova “wayuzile inzila uku yantu amu nko pakuti yataile.” (Mili. 14:26, 27) Umu cumi, ilyasi lisuma likusimikilwa umu Antioki nupya “antu aingi” asi Ayuda yakwiza umu cilongano.—Mili. 11:20-26.
2 Ilyasi lii ilya kulunduluka kwa cilongano lyafika zuwa umu Yudeya. Nomba mu nsita yakuti yonsi yaye nu luzango pa kulunduluka kuu ukukucitika, cikuloleka apaswe ukuti yakulonda sile ukulanda pa mulandu wa kuzembululwa. Uzye ucuza wa Yayuda na antu asi Ayuda umaya uli, nupya kalata imalenga yalola uli Masunde yakwe Mose? Ilyasi lya kuzembululwa ililenga yatandike ukupaazyanya sana nupya cikuloleka ukuti yamapatukana. Uzye yamacita uli pakuti yamale intazi yii?
3 Lino tukusambilila api lyasi lii umwi buku lya Milimo, tumasambilila masambililo acindame. Nupya masambililo yaa yamatwazwa ukulapingula ningo ndi cakuti umu cilongano mwacitika vimwi ivingalenga tufilwe ukuya alemane.
“Ndi Cakuti Mutazembulwilwe . . . Mutanga Mupusuke.” (Mili. 15:1)
4. I vyani vino antu yamwi aataile yanenanga yauze ukucita ivitaali ningo, nupya iiuzyo ci lino tungayuzya sweineco?
4 Umusambi Luka walemvile ukuti: “Lyene antu yamwi aafumile uku Yudeya yatandike ukusambilizya aina iyati: ‘Ndi cakuti mutazembulwilwe ukulingana nu lutambi lwakwe Mose, mutanga mupusuke.’” (Mili. 15:1) Citamanyikwa ndi cakuti “antu yamwi” pali yaa yali Afaliseo lino yatatala yaya Aina Klistu. Lelo cikaloleka kwati yelenganyanga wa Yafaliseo ali umwi umba lya mapepo ilya Yayuda. Nupya yafwile yabefile ukuti yalandilangako atumwa alino na ya eluda aali umu Yelusalemu. (Mili. 15:23, 24) Nomba, u mulandu ci uno Ayuda aizile yaya Aina Klistu yalondelanga ukuti antu yazembululwe nanti cakuti papisile imyaka 13 ukufuma pano umutumwa Petulo wapokelile antu aatali azembululwe umu cilongano ca Ina Klistu ukulingana na vino Leza wamunenyile? a—Mili. 10:24-29, 44-48.
5, 6. (a) U mulandu ci uno Ayuda Aina Klistu yamwi yalondelanga ukuti antu yazembululwa? (b) Uzye ukuzembululwa kwali pa upangano uno Leza wapangine na Abulahamu? Londololini. (Lolini na futunoti.)
5 Kufwile kwali ivingi ivyalenzile. Conga i cakuti, Yeova u walanzile ukuti yazembululwa nupya ukuzembululwa kwalangililanga ukuti yali na ucuza uiyele na Yeova. Lino kutatala kwaya upangano wi Sunde, Abulahamu na amu ng’anda yakwe aliyo yatandikilepo ukuzembululwa. b (Levi 12:2, 3) Masunde yakwe Mose yalandanga ukuti antu afumile uku mpanga zyuze yalinzile ukuzembululwa pakuti yangacitako vimwi lino kuli ukuzevya, wakwe ukulyako lino kuli kuzevya kwa Ucilo. (Kufu. 12:43, 44, 48, 49) Ukwaula nu kutwisika, Ayuda yelenganyanga ukuti ndi cakuti umonsi atazembulwilwe, wali nu kuya umukowele nupya umusuulwe.—Eza. 52:1.
6 Fwandi Ayuda aizile yaya Aina Klistu yalinzile ukuya aicefye alino nu kuya nu utailo pakuti yazumile icisambilizyo cii. Isunde lya upangano lyapyanikiziwepo nu upangano upya, fwandi ci citapiliulanga ukuti Umuyuda wensi uwavyalwa wali nu kusoololwa ukuya pa yantu yakwe Leza. Ayuda aizile yaya Aina Klistu aikalanga pamwi na Ayuda ataali Aina Klistu wakwe vino cali kuli yano ikalanga umu Yudeya, yalondekwanga ukuya asipe pakuti yazumile muli Klistu nu kupokelela Aina Klistu yauze ataali azembululwe.—Yele. 31:31-33; Luka 22:20.
7. A masambililo ci acindame yano “antu yamwi” yatuvwikisye?
7 Ukuya kwene, ukulonda kwakwe Yeova kutaasenwike. Ukwelenganya pa cisinka cii, kukalenga tumanye ukuti upangano upya walemana na Masunde yakwe Mose. (Mate. 22:36-40) Ukulozya pa kuzembululwa, Paulo walemvile ukuti: “U Muyuda umukasi, nupya ukuzembululwa kwakwe u kwa mu mwenzo ukuomvya umupasi asi masunde alembwa.” (Loma 2:29; Malan. 10:16) Aonsi afumile uku Yudeya yatazumiile icumi cii nupya yamanyile ukuti Leza atafumizyepo isunde ilyalandanga pa kuzembululwa. Uzye antu yaa yali nu kuvwa kuli vino yali nu kuyanena?
“Yapusana Sana . . . nu Kupaazyanya” (Mili. 15:2)
8. U mulandu ci uno yatwaliile ilyasi lya kuzembululwa ukwi iumba ilikatungulula ilyaliko umu Yelusalemu?
8 Luka watwalilile ukulanda ukuti: “Pa cisila cakuti Paulo na Banaba yapusana sana na antu yayo nu kupaazyanya, aina yatumile Paulo na Banaba alino na yauze ukuya uku yatumwa na ya eluda aali mu Yelusalemu pa mulandu ni lyasi lii.” c (Mili. 15:2) “Ukupusana . . . nu kupaazyanya” kwalangilile ukuti maumba yonsi yoili yasosile sana nupya yafizilwe ukuzumilizyanya. Fwandi icilongano ca mu Antioki citaali nu kumala intazi yii. Pakuti yapange umutende nu kuya aalemane, amu cilongano yapingwilepo ukuti yatwale umulandu uku “yatumwa na ya eluda aali mu Yelusalemu” aali umwi iumba ilikatungulula. I vyani vino tungasambililako kuli ya eluda ali umu Antioki yacisile?
Yamwi yakomilepo sile ukulanda ukuti: “Cili sile ningo . . . kuyanena [antu ataali Ayuda] ukuti yalondela Masunde Yakwe Mose”
9, 10. I vintu ci vino tungasambililako ndakai kuli vino aina amu Antioki pamwi na Paulo na Banaba yacisile?
9 Isambililo lyonga lino tungasambililako i lyakuti tulinzile ukutaila iuvi lyakwe Leza. Aina amu Antioki yamanyile ukuti yonsi aali umwi umba ilikatungulula yali a Ina Klistu Ayuda. Lelo yataile ukuti iumba ilikatungulula lyali nu kuomvya Malembo pa kumala intazi ino yakweti. I cani calenzile yalitaile? Amu cilongano yataile ukuti Yeova wali nu kuyatungulula ukuomvya umupasi wa muzilo alino na Yesu Klistu umutwe wa cilongano. (Mate. 28:18, 20; Efes. 1:22, 23) Na ndakai kwene ndi cakuti umu cilongano mwaya intazi, naswe kwene tulinzile ukukolanya aina amu Antioki lino tukutaila iuvi lyakwe Leza alino ni Iumba Ilikatungulula ilya Ina Klistu apakwe.
10 Lyonsi tukasambilila umulandu uno cacindamila ukuya aicefye alino nu kuya ateekele. Nanti cakuti Paulo na Banaba yasonsilwe nu mupasi wa muzilo ukuya uku yantu amu nko, yataomvizye amaka yano yapeezilwe pa kumala intazi iya kuzembululwa lino yali umu Antioki. (Mili. 13:2, 3) Nanti ciye vivyo, lino papisile insita Paulo wizile alemba ukuti: “Naileko [uku Yelusalemu] pa mulandu ni vintu vino Umwene wasokolwile,” nupya vii vino walemvile vyalangililanga ukuti walondiile utunguluzi pa kumala intazi. (Gala. 2:2) Na ndakai kwene ya eluda yakaezya na maka ukuya aicefye nupya ateekele lino kwacitika vimwi ivingalenga amu cilongano yafilwe ukuya alemane. Ukucila ukutungilila sile vino umuntu umwi akulanda, yakapepa kuli Yeova nu kulondelezya umu Malembo alino nu kulondela utunguluzi ukufuma uku muomvi umutailwe.—Filipi 2:2, 3.
11, 12. U mulandu ci uno tulinzile ukuloleela utunguluzi ukufuma kuli Yeova?
11 Insita zimwi, tulinzile ukuloleela Yeova ukusokolola ivyeo na vyuze api lyasi limwi. Iusyini ukuti aina umu manda yakwe Paulo yalinzile ukuloleela pa myaka 13 ukufuma umu 36 C.E. lino Koneli wapasilwe nu mupasi wa muzilo mpaka ukwizafika umu 49 C.E. lino Yeova wayasokolwelile ukuti antu ataali Ayuda yatalinzile ukuzembululwa. U mulandu cino uno Yeova walekiile ukuti papite imyaka iingi pakuti ilyasi lya kuzembululwa lisile? Limwi icalenzile ukuti Leza aleke papite insita itali vii, walondanga ukuti Ayuda ali na ucisinka yasenuke sana pali vino yelenganyanga api lyasi lya kuzembululwa. Alino, citaali icanguke ukufumyapo upangano wa kuzembululwa uwaomvile pa myaka 1,900 uno Leza wapangine na Abulahamu icikolwe cino yatemilwe sana.—Yoa. 16:12.
12 I syuko sana ukusambiliziwa nu kutungululwa na Tata witu wa kwi yulu uwateekela nupya uwaya ni cikuuku. Ivikafumamo muli vino akacita i visuma nupya cikalenga ivintu vyatuzipila. (Eza. 48:17, 18; 64:8) Fwandi lekini ukuti tutacita ivintu ukulingana na vino tukwelenganya nanti ukulaelenganya pa viipe ndi cakuti ivintu vyasenuka umwi iuvi nanti sile ndi cakuti kwaya ulondolozi upya uwa malembo yamwi. (Kasa. 7:8) Ndi cakuti mwalola ukuti imutandika ukuya ni miyele ya musango uu, mulinzile ukupepelapo nu kwelenganya sana pa visinte ivingamwazwa ivyaya umwi buku lya Milimo icipande 15. d
13. Tungakolanya uli vino Yeova wateekela lino tukuomba umulimo wa kusimikila?
13 Tungalondekwa ukuya ateekele ndi cakuti wino tukasambilila nawe Baibo cikumutalila ukuta ukuzumila umu visambilizyo vya ufi vino wazumilamo alino ni ntambi izisiuvwana na vino Baibo ikalanda. Insita zimwi, tungalondekwa ukuleka ipapita iciputulwa ca nsita imwi pakuti tuleke umupasi wakwe Leza ulenge umuntu aakalonda ukusambilila ukucitapo cimwi. (1 Kol. 3:6, 7) Nupya tulinzile nu kulapepelako umusambi. Pa nsita ilinge, Yeova alatwazwa ukumanya vino tulinzile ukucita pakuti tupingulepo ningo.—1 Yoa. 5:14.
‘Yalondolwile’ Ivintu Ivya Kukomelezya (Mili. 15:3-5)
14, 15. Uzye amu cilongano ca mu Antioki yalangilile uli ukuti yacindike Paulo, Banaba, alino na yauze yano yali nayo, nupya Paulo na yano wali nayo yalangilile uli ukuti yali i paalo uku ina yauze?
14 Luka watwalilile ukulondolola ukuti: “Pa cisila cakuti amu cilongano yayasukilila, aonsi yaa yatwalilile nu ulendo, yapisile umu Fonisya nu mu Samaliya ala yakulondolola pali vino antu ya mu nko yasenwike, nupya lino aina yonsi yuvwile vivyo, yatemilwe sana.” (Mili. 15:3) Vino amu cilongano yasukilile Paulo, Banaba, alino na yauze yano yali nayo, vyalangilile ukuti yayacindike nu kuti yali nu kutemwa kwa Wina Klistu nupya yalondanga ukuti Leza ayapaala. Naswe kwene tungakolanya vino aina na ya nkazi amu Antioki yacisile. Uzye namwe mukalanga ukuti mwaya nu mucinzi ‘maka maka kuli ya eluda aakaombesya ukulanda nu kusambilizya izwi lyakwe Leza’?—1 Tim. 5:17.
15 Lino Paulo na Banaba alino na yauze yano yali nayo yapitanga umu Fonisya nu mu Samaliya, yalangilile ukuti i paalo uku Ina Klistu yauze lino ‘yayalondolwelanga umu kuzika’ ivintu vya kukomelezya ivyacitikanga lino yaombelanga uku yantu ataali Ayuda. Pa yantu akutikanga vino ‘yayalondolwelanga’ pafwile pali na Ayuda autukiile uku misumba kwene yii pa cisila cakuti Sitivini wafwa. Na ndakai kwene, malyasi aakalanda pali vino Ya Nte Yakwe Yeova yakuomba umulimo wa kupanga asambi alino na vino Yeova akuyapaala, yakakomelezya sana aina itu na ya nkazi, sana sana Aina Klistu akukwata intazi. Uzye namwe mukakomeleziwa ndi cakuti mwazanwa umu kulongana kwa Ina Klistu, ku maukongano anono na aakalamba, alino nu kubelenga impapulo izikalanda pa vyacitiike alino na malyasi aakaya umu mpapulo zitu aakalanda pa maumi ya yantu yamwi nanti aakaya pa jw.org?
16. I vyani ivikalangilila ukuti ilyasi lya kuzembululwa lyakomile sana?
16 Pa cisila ca kupita makilomita 550 ukuya uku kaeya, antu afumile uku Antioki yasusile iyafika kuno yayanga. Luka walemvile ukuti: “Lino yafisile umu Yelusalemu, amu cilongano na atumwa alino na ya eluda yayapokelile ningo, nupya yalondolwile ivintu ivingi vino Leza wacisile ukupitila muli aliyo.” (Mili. 15:4) Lelo “antu yamwi ali umwi umba lya Yafaliseo nupya aataile, yakatwike pa vilimba nu kulanda iyati: ‘Cili sile ningo ukuzembulula antu yaa nu kuyanena ukuti yalondela Masunde Yakwe Mose.’” (Mili. 15:5) Umu cumi, ilyasi ilyalandanga ukuti Aina Klistu ataali Ayuda yalinzile ukuzembululwa lyakomile, nupya lyalinzile ukuombelwapo zuwa.
“Atumwa na ya Eluda Yakolongine Pamwi” (Mili. 15:6-12)
17. Uzye iumba ilyatungululanga ilyaliko umu Yelusalemu lyapanzilwe na ya weni, nupya u mulandu ci uno isilemo na ya “eluda”?
17 Pa Mapinda 13:10 paya mazwi yamwi akati: ‘Wiyo akauvwila malango ku antu yauze akacefya icongo.’ Ukulingana ni cisinte icaya api lembo lii, “atumwa na ya eluda yakolongine pamwi pakuti yalanzyanye [api lyasi ilyalandanga pa kuzembululwa].” (Mili. 15:6) “Atumwa na ya eluda” yalandilangako icilongano ca Ina Klistu yonsi wakwe vino Iumba Ilikatungulula ilyayako ndakai likacita. U mulandu ci uno ya “eluda” yaombelanga pamwi na atumwa? Iusyini ukuti umutumwa Yakobo yamukomile, nupya pa nsita imwi umutumwa Petulo yamwisile umu cifungo. Uzye ivya musango uu vyali nu kucitikila na atumwa yauze? Aonsi aafikepo apakwe yali nu kusininkizya ukuti kwaya aonsi na yauze akutungulula ningo icilongano.
18, 19. A mazwi ci aamaka yano Petulo walanzile, nupya yalenzile aakutikanga ukucita cani?
18 Luka watwalilile ukulanda ukuti: “Pa cisila ca kulanzyanya sana, Petulo wakatwike nu kuyanena ati: ‘Inane, mwamanya ningo ukuti kufuma mpiti, Leza wansoolwile ukufuma muli mwemwe pakuti antu amu nko yuvwe ilyasi lisuma nu kutaila. Nupya Leza uwamanya ivyaya umu mwenzo, walangilile ukuti watayapokelela lino wayapeezile umupasi wa muzilo, wakwe vino wacisile na kuli sweswe. Nupya atalangizye kapaatulula pali sweswe na pali aliyo, lelo wasangulwile imyenzo yao pa mulandu nu utailo wao.’” (Mili. 15:7-9) Ukulingana nu lupapulo lumwi, izwi lya Cigiliki lino yasenula umu cikomo 7 ukuti “kulanzyanya sana,” lingasenula nu kuti “kulondesya ukumanya.” Ukuya kwene, aina yelenganyanga ivipusanepusane nupya yalanzile vino cila yano yelenganyanga.
19 Amazwi aamaka yano Petulo walanzile, yaiwisyeko ukuti wene apano wali lino umuntu wa kutandikilako aatali umuzembululwe kuli kuti Koneli pamwi na amu ng’anda yakwe yapasilwe nu mupasi wa muzilo umu 36 C.E. I vyani vino antu yangacita ndi cakuti Yeova walanda ukuti patalinzile ukuya upusano pa Muyuda nu muntu asi Umuyuda? Fwandi utailo muli Klistu utasintilila pa Masunde yakwe Mose, ukalenga umuntu ukuya umusanguluke.—Gala. 2:16.
20. Uzye antu alondanga ukuti ukuzembululwa kutwalilile ‘yezyanga uli Leza’?
20 Pa mulandu wakuti antu yatatwisikanga izwi lyakwe Leza alino nu mupasi wa muzilo, calenzile Petulo alande ukuti: ‘U mulandu ci fwandi uno mukwezezya Leza pa kutwika asambi visendo ivinyome vino ivikolwe vitu nanti asweswe tutatazile tusendepo? Lelo twakwata utailo wakuti tulapusuka ukupitila umu cikuuku cikulu ica Mwene Yesu wakwe vino nayo kwene yataila.’ (Mili. 15:10, 11) Antu aalondanga ukuti antu yazembululwa, mu nzila imwi tungati, ‘yezyanga Leza,’ nanti ukwezya vino Leza wateekela. Yalondanga ukwikila antu ataali Ayuda isunde lino na aineco kwene yataali nu kukwanisya ukulondela isunde, nupya ndi cakuti umuntu wafilwa ukucita vivyo wali nu kufwilapo. (Gala. 3:10) Ayuda aakutikanga kuli Petulo yalinzile ukulataizya pa cikuuku cikulu cino Leza wayalangizye ukupitila muli Yesu.
21. I vyani vino Paulo na Banaba yalanzile lino kwali ukulanzyanya?
21 Lino yalanzyanyanga, amazwi yakwe Petulo yayafisile sana pa mwenzo, nupya lino “antu yonsi yuvwile vivyo, ikazile mya.” Paulo na Banaba yalondolwile “ivimanyililo ivingi ni vizungusyo vino Leza wacisile ku yantu ya mu nko kupitila muli aliyo.” (Mili. 15:12) Nu mu kusyalikizya, atumwa na ya eluda izile iyapituluka muli vyonsi vino yalanzyanyanga nupya izile iyapingula ningo ukulingana nu kulonda kwakwe Leza api lyasi lya kuzembululwa.
22-24. (a) Uzye Iumba Ilikatungulula ilyayako ndakai likalondela uli vino iumba ilyaliko mpiti lyatungululanga? (b) Uzye ya eluda yangalanga uli ukuti yakacindika utunguluzi uwa mwi iuvi?
22 Na ndakai kwene, ndi cakuti amwi Iumba Ilikatungulula yakomaana, yakalondela utunguluzi uwaya umwi Izwi Lyakwe Leza alino nu kulenga umupasi wa muzilo. (Masa. 119:105; Mate. 7:7-11) Lino uwanda utatala wafika pakuti amwi Iumba Ilikatungulula yakomaane, yakasininkizya ukuti cila muntu watamanya vino yalaya yakalanzyanyepo pakuti nawe angalondelezya ivyeo nu kupepelapo. (Mapi. 15:28) Lino antu yaa apakwe yakomaana, yakayuvwa antungwa nu kulondolola vino cila muntu akuyuvwa pali vino yakulanzyanya. Yakaomvya sana Baibo lino yakulanzyanya.
23 Na ya eluda aaya umu vilongano avino yalinzile ukulacita. Ndi cakuti ya eluda yafilwa ukumala intazi imwi pa cisila ca kulanzyanya pa ntazi ikome, yanguzyako aku musambo nanti aimilizi ya musambo, wakwe angalizi ya viputulwa. Nupya ndi cakuti calinga, limwi aku musambo yangalemba kalata ukwi Iumba Ilikatungulula.
24 Yeova akapaala yayo aakalondela utunguluzi uwa mwi iuvi alino na antu aakalanga ukuti yaicefya, yaya ni cisinka, nu kuti yateekela. Wakwe vino tulalola umu cipande icilondelilepo, Leza akapaala antu aaya ni miyele yii ukupitila umu kuyalenga yaye nu mutende wa cumi cumi, ukulunduluka muli ukapepa, alino nu kuya aalemane.
a Lolini kambokosi akakuti “ Vino ‘Aina ya Ufi’ Yasambilizyanga,”.
b Upangano wa kuzembululwa utaali umu upangano uno Abulahamu wapangine na Yeova uno ucili ukaomba na ndakai. Upangano uno Abulahamu wapangine na Yeova watandike ukuomba umu 1943 B.C.E. lino Abulahamu (ala pa nsita yii akaamwa ukuti Abulamu) walamvile uluzi lwa Yufuleti nu kuya uku Kenani. Pa nsita yii ni myaka 75. Upangano wa kuzembululwa wizile iupangwa lino papisile insita umu 1919 B.C.E. lino Abulahamu wali ni myaka 99.—Utan. 12:1-8; 17:1, 9-14; Gala. 3:17.
c Cikaloleka kwati Tito uwali Umwina Klistu Umugiliki wino wizile aya a cuza umutailwe wakwe Paulo nupya wino watumanga, nawe kwene wali pa yantu yano yatumile uku Yelusalemu. (Gala. 2:1; Tito 1:4) Umonsi wii ataali umuzembululwe lelo wapasilwe nu mupasi wa muzilo.—Gala. 2:3.
d Lolini kambokosi akakuti “ Vino Ya Nte Yakwe Yeova Yazumilamo Vyasintilila Pali Baibo,”.
