1-3. Uzye Yesu wasile uli atumwa yakwe, nupya a mauzyo ci yano tunguzya?

 ATUMWA yalondanga ukutwalilila ukuya pamwi na Yesu. Pa cisila ca manda 40 ukufuma pano Yesu watuutulwilwe, atumwa yaipakizyanga sana ukuomba nawe. Lino yaweni kuno Yesu watuutululwa, yuvwile ningo sana nupya yali ni nsansa. Apa manda 40, Yesu watwalilile ukuloleka uku yalondezi yakwe, nupya wayasambilizyanga nu kuyakomelezya. Lelo uwanda uwalenga 40, wali ali wanda wa kusyalikizya ukuloleka kuli aliyo.

² Lino Yesu na atumwa yali pa Mwamba uwa Miolivi, atumwa yakutikisyanga kuli vyonsi vino wayanenanga. Lino wamazile ukulanda, alondezi yakwe yaweni kwati wamala zuwa. Nupya wakatwisye makasa nu kuyapaala. Lyene papo kwene sile, watandike ukuya ukwi yulu. Alondezi yakwe yamulolekesyanga lino akuya ukwi yulu. Lyene makumbi yamuvimvile ata nu kuloleka.  Lino walesile ukuloleka, atumwa yene yatwalilile ukulolekesya umwi yulu.—Luka 24:50; Mili. 1:9, 10.

³ Apa nsita yii icindame ali pano ivintu vyasenwike sana umu umi wa yatumwa yakwe Yesu. I vyani lyene vino yali nu kucita pa cisila cakuti Umwene wao Yesu Klistu waya ukwi yulu? Ukwaula nu kutwisika, yali nu kutandika nupya ukuomba umulimo uno Umwene wao watandike. I vyani vino Yesu wacisile pakuti aazwe atumwa yakwe ukuipekanya ukuomba umulimo ucindame uno wayasiliile, nupya yacisile uli? Uzye umulimo uu wakuma uli aina Klistu aayako ndakai? Tukazana ivyasuko ivya kukomelezya umu cipande ica kutandikilako icaya umwi buku lya Milimo.

4. A mazwi ci yano Luka waomvizye lino watandike ukulemba ibuku lya Milimo?

⁴ Lino Luka walembanga ibuku lya Milimo, watandikile ukulanda pali Teofilo umonsi uwatandikepo ukulemba ibuku li Lyasi lisuma lyakwe Luka. a Pakuti Luka alangilile ukuti akutwalilila pano wasikizye, watazile alandako vimwi ivyasyalikizya umwi buku li Lyasi lisuma lyakwe Luka nu kulundamo ivyeo na vyuze muli vino walandanga.

5, 6. (a) I vyani ivyali nu kwazwa alondezi yakwe Yesu ukuya nu utailo ukome? (b) U mulandu ci uno utailo wa ina Klistu ndakai wasintilila pa usininkizyo ukalamba?

⁵ I vyani ivyali nu kwazwa alondezi yakwe Yesu ukuya nu utailo ukome? Pa Milimo 1:3 pakati: “Yesu walolekiile kuli aliyo imiku iingi pakuti yasininkizye umu cumi ukuti wali nu umi.” Muli Baibo, Luka “dokota umutemwikwe” u waomvya sile amazwi akuti “pakuti yasininkizye.” (Kolo. 4:14) Amazwi yaa yaomviwanga sana lino yakulemba ivya ku cipatala nupya yalangililanga ukuti vino iyalemba i vya mpomvu, vitailwe, nupya i vya cumi. Pa cisila ca kutuutululwa, Yesu walolekiile uku yantu aingi. Walolekiile uku yalondezi yakwe imiku iingi, insita zimwi walolekanga nu ku muntu wenga nanti kuli yaili, insita zimwi zyene uku yatumwa yakwe yonsi, nupya pa muku onga walolekiile uku ina Klistu ukucila pali 500. (1 Kol. 15:3-6) Mu cumi vii vyonsi uusininkizyo!

⁶ Nu utailo wa ina Klistu acumi ndakai nao kwene wasintilila pa vintu ivingi ivikalangilila ukuti Yesu watuutulwilwe. Uzye kwaya usininkizyo ukalangilila ukuti Yesu wizile pano nsi, ukuti wafwile pa mulandu ni membu zitu, nu kuti watuutulwilwe? Ee. Antu alembwa umwi Izwi lyakwe Leza yakalenga tusininkizye vivyo. Ukubelenga pa malyasi aakalanda pa yantu aweni Yesu pa cisila ca kutuutululwa kungalenga utailo witu ukukomelako. Mwaiusya ukuti ukukwata ivisinka ivikalamba kungalenga tuye nu utailo wa cumi cumi. Ukuya nu utailo wa cumi kungalenga tukaye nu umi wa pe.—Yoa. 3:16.

7. I vyani vino Yesu wacitanga vino na alondezi yakwe yakacita lino yakusambilizya nu kusimikila?

 ⁷ Nupya na Yesu walandanga pa “Wene wakwe Leza.” Wakwe, walondolwile masesemo aalangililanga ukuti Mesiya wali nu kucuziwa alino nu kufwa. (Luka 24:13-32, 46, 47) Lino Yesu walanzile ukuti wali a Mesiya, walandanga pa Wene wakwe Leza pano u wali Mwene wa Wene kwene uu. Lino Yesu wasimikilanga walandanga sana pa Wene Wakwe Leza, nupya na ndakai kwene avino alondezi yakwe yakacita lino yakusimikila.—Mate. 24:14; Luka 4:43.

8, 9. (a) I vintu ci viili ivya ufi vino atumwa yakwe Yesu yamanyile? (b) Uzye Yesu walungike uli atumwa, nupya i vyani vino aina Klistu ndakai yangasambililako?

⁸ Lino atumwa yakolongine pamwi na Yesu pa Mwamba uwa Miolivi, wali ali muku wa kusyalikizyako ukuya pamwi nawe pano nsi. Pa mulandu wakuti yalondesyanga ukumanya vino cali nu kuya, yamuzizye iyati: “Mwene, uzye umawezezya uwene ku ina Izlaeli pa nsita kwene yii?” (Mili. 1:6) Iuzyo kwene lii, lyasokolwiile vino atumwa yamanyile ivya ufi pa vintu viili. Inkoleelo, yelenganyanga ukuti wali nu kuswilizya Uwene wakwe Leza uku ina Izlaeli kwene. Cakwe ciili, yenekelanga ukuti Uwene wakwe Leza uwalavilwe wali nu kutandika ukuteeka paapa kwene, kuli kuti ‘pa nsita kwene iya.’ Uzye Yesu wayazwile uli ukusenula amelenganyo yao?

⁹ Yesu afwile wamanyile vino yelenganyanga nupya wamanyile ukuti yali nu kumanya ivisinka uku nkoleelo. Pa cisila ca manda 10, alondezi yakwe yali nu kutandika ukusimikila pa luko ulupya na kuli yano yali nu kuya umu cilongano ca ina Klistu. Pa nsita yii ala Leza waleka ukuomba na aina Izlaeli. Lyene kuli cakwe ciili, Yesu wayacelwile ukuti: “Usi umulimo winu ukumanya insita nanti amanda, pano Tata aliwe wakwata maka ya kucita vivyo.” (Mili. 1:7) Yeova akatantika ningo insita nu kucita ukulingana na vino watantika. Lino Yesu atatala wafwa, walanzile umwineco ukuti nu Mwana kwene atamanya “uwanda . . . ni nsita” lino impela yali nu kwiza “suka sile Tata.” (Mate. 24:36) Na ndakai kwene, ndi cakuti aina Klistu yakulondesya sana ukumanya uwanda ni nsita iya mpelelekezyo ya vintu vyonsi, mu nzila imwi tungati ala yakwika mano uku vintu ivitayakumile.

10. I miyele ci ino atumwa yakweti ino tulinzile ukukwata, nupya u mulandu ci?

¹⁰ Nanti ciye vivyo, tulinzile ukucenjela pakuti tutaasusya atumwa yakwe Yesu, aonsi ali nu utailo ukome. Yazumilanga ukusundwa. Ni cicindamisye i cakuti, nanti cakuti iuzyo lino yuzizye lyalenzile cimanyikwe ukuti yatamanyile ivintu vimwi, lelo lyalangiliile nu kuti yali ni miyele isuma. Pa miku iingi Yesu wanenanga alondezi yakwe ukuti: “Twalililini ukuya aiteyanye.” (Mate. 24:42; 25:13; 26:41) Yali aiteyanye sana nupya yalondesyanga ukulola vino Yeova wali nu kucita. Naswe kwene ndakai tukalondekwa ukutwalilila ukuya aiteyanye. Nupya lino tukwikala umu “manda akusyalikizya” atale sana, cikulondekwa ukuti tuye aiteyanye.—2 Tim. 3:1-5.

11, 12. (a) U mulimo ci uno Yesu wapeezile alondezi yakwe? (b) U mulandu ci uno calingine ukuti Yesu alande pa mupasi wa muzilo lino wapeelanga alondezi yakwe umulimo wa kusimikila?

¹¹ Yesu wiwisyeko atumwa ivintu vino yalinzile ukwikisyako sana mano. Watiile:  “Mulapokelela maka lino umupasi wa muzilo uliza pali mwemwe, nupya mulaya inte zyane umu Yelusalemu, mu Yudeya monsi nu mu Samaliya alino nu kufika kuno insi yapela.” (Mili. 1:8) Ilyasi ilya kutuutululwa kwakwe Yesu lyali nu kutandikila ukusimikilwa umu Yelusalemu umusumba muno yamukomiile. Lyene ukufuma uku Yelusalemu, lyali nu kusimikilwa uku ncende izya mu Yudeya, alino ku Samaliya, nga nu ku ncende zyuze izya kutali.

¹² Cazifile sana pano lino Yesu atatala wapeela alondezi yakwe umulimo wa kusimikila, watazile walanda pa ulayo uwalandanga pa kupeela alondezi yakwe umupasi wa muzilo uwali nu kuyazwa. Uu wali u muku walenga 40 lino amazwi akuti “mupasi wa muzilo” yalumbulwa umwi buku lya Milimo. Nupya imiku iingi, ibuku lii likalanda ukuti tutanga tukwanisye ukuomba umulimo wakwe Yeova ukwaula ukwazwiwa nu mupasi wa muzilo. Fwandi ali mulandu uno icicindamila ukuti twapepa insita izingi pakuti Leza atupeela umupasi wakwe uwa muzilo. (Luka 11:13) Ndakai, tukalondekwa sana umupasi wa muzilo ukucila na vino cali mpiti.

13. Uzye umulimo uno antu yakwe Leza yapeelwa ulinzile ukusimikilwa ukufika kwi, nupya u mulandu ci uno tulinzile ukuipeelesya ukuomba?

¹³ Atumwa yene yatakweti isyuko ilya kusimikila “ukufika kuno insi yapela.” Nomba swemo ndakai, tukasimikila umu nsi yonsi. Wakwe vino twaweni umu cipande icafumileko, Ya Nte Yakwe Yeova yaipeelesya ukulaomba umulimo wa kusimikila pano yamanya ukuti Yeova akalonda ukuti antu apusanepusane yuvwe ilyasi lisuma ilikalanda pa Wene wakwe. (1 Tim. 2:3, 4) Uzye mukaombesya umu mulimo uu uwa kupususya antu? Mutalatala muzane umulimo uli onsi uwacindama wakwe uu! Yeova alamupeela maka yano mukalondekwa pakuti mukwanisye ukuombako. Ibuku lya Milimo lilamwazwa ukumanya inzila izicindame alino ni miyele ino mulinzile ukukwata pakuti mwaomba ningo umulimo wa kusimikila.

14, 15. (a) I vyani vino ya malaika yalanzile pa kuwela kwakwe Klistu, nupya yalozizye mwi? (Loliniko na futunoti.) (b) Uzye twamanya uli ukuti ukuwela kwakwe Klistu kulaya wakwe viivi kwene vino cali lino wapitanga?

¹⁴ Wakwe vino itulanda pa kutandika kwa cipande cii, Yesu wafumile pano nsi nu kuya ukwi yulu. Lelo atumwa 11 yatwalilile ukwimilila pano yaali ala yakulolekesya umwi yulu. Nu mu kusyalikizya, ya malaika yaili yalolike nu kuyakalipila ukuti: “Mwe yantu ya mu Galili, u mulandu ci uno imwimilila mukulolekesya umwi yulu? Wii Yesu uwali pamwi namwe uwatasendwa ukwi yulu, alawela umu musango uli umwi kwene na uno imulola wailamo ukwi yulu.” (Mili. 1:11) Uzye ya malaika yapiliulanga ukuti Yesu wali nu kuwela nu mwili uno wali nao, wakwe vino amu maceici yamwi yakasambilizya? Awe foo. Twamanya uli vivyo?

¹⁵ Ya malaika yalanzile ukuti Yesu wali nu kuwela, nomba atali nu kuwela wakwe vino wali, lelo wali nu kuwela “umu musango uli umwi kwene.” b Uzye Yesu waswilile uli ukwi yulu? Lino ya malaika yalandanga na atumwa ala Yesu watata ukuloleka. Aonsi sile anono kuli kuti atumwa ali yano iilwike ukuti Yesu watafuma pano nsi nu kuti ali mu nzila akuswilila kuli Isi ukwi yulu. Kuwela kwakwe  Yesu kwali nu kuya umu musango uli umwi. Vikwene ali vino caya. Ndakai, antu akauvwikisya vino Baibo ikalanda ali yano yamanya ukuti Yesu pali ino nsita u mwene wa maka. (Luka 17:20) Tulinzile ukwika mano kuli vino vikalangilila ukuti Yesu akuteeka nu kulanenako yauze pakuti nayo yangalola ukuti tukwikala umu manda aakusyalikizya.

16-18. (a) Ukulingana na Milimo 1:13, 14, i vyani vino tukasambilila kuli vino aina Klistu yakongananga pamwi? (b) I vyani vino tungasambilila kuli vino Maliya nyina wakwe Yesu, wacisile? (c) U mulandu ci uno kulongana kwacindama ndakai?

¹⁶ Citanga cituzungusye ukuti atumwa yaswiliile “uku Yelusalemu ala yali sana ni nsansa.” (Luka 24:52) Nomba uzye yali nu kutwalilila ukulondela utunguluzi wakwe Klistu? Pa Milimo cipande 1 lyene cikomo 13 na 14, tukabelengapo ukuti yakolongine pa “muputule wa papela,” nupya tukasambililako ivingi kuli vino yakolongananga. Amang’anda aayanga umu Palestine pa nsita iya, yakwatanga miputule iya papela muno antu ali panzi ingililanga. Ing’anda iyalumbulwa pa Milimo 12:12, ifwile yali i ng’anda yakwe nyina wakwe Mako. Nomba asi mulandu na vivyo, yali incende ilingane muno alondezi yakwe Klistu yakolonganilanga. Nomba aaweni akolongine, nupya i vyani vino yacitanga?

¹⁷ Aakolongananga asi atumwa sile nanti aonsi. Lelo, kwali na “anaci yamwi” na Maliya nyina wakwe Yesu. Uu aali muku wa kusyalikizyako uno Maliya walumbulwa muli Baibo. Cili sile ningo ukwelenganya umu nzila yii pano Maliya wali u muicefye nupya walondanga ukulapepela pamwi na ina na ya nkazi. Afwile uvwile ningo sana lino wali pamwi na anakwe 4 yano yatazumile Yesu lino wali pano nsi. (Mate. 13:55; Yoa. 7:5) Pa cisila ca mfwa ya mwina wao, izile iyasenuka.—1 Kol. 15:7.

¹⁸ Umulandu na uze uno asambi yakolonganiile u wa kuti, “yonsi yali nu mwenzo onga uwa kupepa lyonsi.” (Mili. 1:14) Kukongana pamwi lyonsi kwacindama sana umu kupepa kwitu. Tukakongana pamwi pakuti twakomelezyanya, kupokelela utunguluzi nu kusunda, ni cacindamisya i cakuti tukalumbanyizizya pamwi Tata witu uwa kwi yulu Yeova. Mapepo alino ni nyimbo izya malumbo zikamulumbanya, nupya zyacindama na kuli sweswe. Acino lekini ukuti tutaatazyela maukongano wakwe yaa pano yacindama nupya yakatukomelezya!—Aeb. 10:24, 25.

19-21. (a) I vyani vino tukasambilila kuli vino Petulo wali umucincile umu cilongano? (b) U mulandu ci uno pali Yuda palondekwanga ukupyanikizyapo muze, nupya i vyani vino tungasambililako pali vino yaombiile pa mulandu uu?

¹⁹ Alondezi yakwe Klistu yakweti ilyasi ilicindame, nupya umutumwa Petulo u watungulwile lino yalanzyanyanga. (Vikomo 15-26) Uzye asi ca kukomelezya ukumanya ukuti Petulo uwakanyile Umwene imiku itatu ali wino watungulwile ukukomaana kuu? (Mako 14:72) Swensi kwene tukayembuka, nupya tulinzile ukulaiusya ukuti Yeova u ‘musuma, nupya akayela uluse’ yonsi aakalapila ukufuma pansi ya mwenzo.—Masa. 86:5, NWT.

²⁰ Petulo wamanyile ukuti pali Yuda umutumwa uwafutwike Yesu pali nu kupyanikiziwapo muze. Nomba a weni uwali nu kumupyana? Umutumwa uwali  nu kupyana wali nu kuya a wiya uwaombile pamwi na Yesu umu mulimo wa kusimikila ukufuma lino wali pano nsi nupya uwaweniko kuno Yesu watuutulwilwe. (Mili. 1:21, 22) Vii vino walanzile vyalingine nu ulayo uno Yesu umwineco walavile uwakuti: “Namwe mweyano mukandondela mulikala pa vilimba vya wene 12, nu kupingula imitundu 12 yakwe Izlaeli.” (Mate. 19:28) Cikaloleka kwati Yeova wasoolwelile limwi ukuti atumwa 12 yali nu kuombela pamwi na Yesu umu mulimo wa kusimikila nupya yali nu kuya “imifula ya mawe 12” muli Yelusalemu Mupya. (Kuso. 21:2, 14) Fwandi Leza walenzile Petulo ukulola kuno usesemo wafikiliziwe uwakuti “muntu muze atoole amalo yakwe,” uwalandanga pali Yuda.—Masa. 109:8.

²¹ Uzye cali uli pakuti yasoolole? Yapendozile, pano avino yacitanga mu nsita ino ivyalumbulwa muli Baibo vyacitikanga. (Mapi. 16:33) Lelo uu wali ali muku wa kusyalikizya uno Baibo yalumbula ukuti yapendozile lino kwali ukusoolola. Lino yapokelile umupasi wa muzilo, yalesile ukuomvya inzila ya kupendola. Nomba, lolini umulandu uno yapendoleliile. Atumwa yapefile ukuti: “We Yeova, wemuno wamanya imyenzo ya yantu yonsi, tulange pa yantu yaa yaili wino watusoolola.” (Mili. 1:23, 24) Yalondanga Yeova aliwe apingule. Matiyasi wino wali pa yasambi 70 yano Yesu watumile umu kusimikila u wasoolwilwe. Fwandi Matiyasi wizile aya pa “yatumwa 12.” c—Mili. 6:2.

22, 23. U mulandu ci uno tulinzile ukutontela nu kuya ni cuvwila kuli yano yakatungulula umu cilongano ndakai?

²² Vii ivyacitiike vikatulangilila sile vino antu yakwe Leza yakaombela pamwi ukwaula icimvulunganya. Ukufika na ndakai, aonsi aafikepo yakasontwa ukuya angalizi umu cilongano. Ya eluda yakapituluka umu milingo iya mu Malembo pakuti yalole umwi nga watalinga ukuya umwangalizi, nupya yakalenga umupasi wa muzilo ukuyatungulula. Lyene amu cilongano yakalola ukuti aonsi yaa yasontwa nu mupasi wa muzilo. Nga tukuyatontela nu kulondela vino yakutungulula, cikalenga umu cilongano imuya umutende.—Aeb. 13:17.

²³ Pa mulandu wakuti asambi yailoliile kuno Yesu watuutulwilwe alino nu kulola vino icilongano cali nu kulatungululwa, yakomeleziwe sana nupya calenzile yaipekanye kuli vino vyali nu kucitika uku nkoleelo. Icipande icilondelilepo cilalanda api lyasi lii ilicindame.