CIPANDE 7
Mwasimikila “Ilyasi Lisuma Pali Yesu”
Filipi wali a kasimikila wino tungakolanya
Ukufuma pa Milimo 8:4-40
1, 2. I visuma ci ivyafumilemo muli vino antu yalondanga ukulesya umulimo wa kusimikila umu manda ya ina Klistu aakutandikilako?
ANTU izile yatandika ukucula sana, nupya Saulo wizile atandika “ukuzanza” sana amu cilongano nupya izwi lyakuti “ukuzanza” likapiliula ukuti wizile aya sana nu unkalwe. (Mili. 8:3) Asambi izile yutuka, nupya yamwi yatandike ukwelenganya ukuti Saulo amafikilizya uyo wakwe uwa kufumyapo aina Klistu yonsi. Lelo pa mulandu na vino aina Klistu yasalangiine, vimwi ivyaula ukwenekela vyacitike. I vyani vivyo kwene?
2 Antu aasalangiine yatandike ukusimikila “ilyasi lisuma pali Leza” uku ncende kuno yasalanganiile. (Mili. 8:4) Tale elenganyini pa cintu cii! Ukucuziwa kutaalenzile ukuti ilyasi lisuma lite ukusimikilwa lelo kwazwilizyeko nu kuti lisalangane nu mu ncende zyuze. Vino antu acuzyanga asambi yalenzile ukuti yasalangane nu mu ncende zyuze, yalenzile ukuti umulimo wa kusimikila pa Wene uombwe nu ku ncende zya kutali. Wakwe vino tumalola, vikwene i vikacitika nu mu manda itu.
Aasambi “Aasalangiine” (Mili. 8:4-8)
3. (a) Uzye Filipi wali a weni? (b) U mulandu ci uno umulimo wa kusimikila utaomvilwe sana umu Samaliya, nupya i vyani vino Yesu wasoowile ukuti i vyali nu kucitika uku musumba uwa?
3 Pa yantu “ aasalangiine” pali na Filipi. a (Mili. 8:4; lolini kambokosi akakuti “Filipi ‘kasimikila,’” apifwa 53.) Waile uku Samaliya uku musumba uno antu aingi pa nsita iiya yali ala yatatala yuvwa ilyasi lisuma, pano Yesu pa nsita imwi wanenyile atumwa ati: “Mutingila umu musumba uli onsi uwa mu Samaliya; lelo mwaya sile uku yantu amu luko lwa ina Izlaeli aya wa mfwele iziponge.” (Mate. 10:5, 6) Lelo nanti ciye vivyo, Yesu wamanyile ukuti ilyasi lisuma umu Samaliya lyali nu kusimikilwa sana pano lino atatala waya ukwi yulu, watiile: “Mulaya inte zyane umu Yelusalemu, mu Yudeya monsi nu mu Samaliya alino nu kufika kuno insi yapela.”—Mili. 1:8.
4. Uzye aina Samaliya yacisile uli lino yuvwile kuli vino Filipi wasimikilanga, nupya i vyani ivyalenzile yacite vivyo?
4 Filipi wazanyile ukuti umu Samaliya antu yalondesyanga ukusambilila. (Yoa. 4:35) Ilyasi lino wasimikilanga lyalenganga antu ukuvwa ningo, nupya i canguke ukumanya umulandu. Ayuda yatalondanga ukulauvwana na ina Samaliya, nupya yalangilile vivyo ukupitila muli vino yacitanga ukuti yatayatemilwe. Ilyasi lino Filipi wasimikilanga lyalenganga aina Samaliya yonsi ukuya nu upaalilo asi mulandu ni nkulilo, nupya lyapusiine nu ku kapatulula kano Afaliseo yakweti. Vino Filipi ataali na kapatulula lino wasimikilanga uku ina Samaliya yonsi, walangilile ukuti atelenganyanga wakwe vino antu aasuzile aina Samaliya yelenganyanga. Fwandi cisituzungusya ukumanya ukuti ina Samaliya “yonsi iisileko sana mano” lino yakutikanga kuli Filipi.—Mili. 8:6.
5-7. Langililini vimwi ivikalangilila vino ukusalangana kwa ina Klistu kwalenga ilyasi lisuma ukusalangana.
5 Wakwe vino cali umu manda ya ina Klistu aakutandikilako, na ndakai kwene aakacuzya antu yakwe Leza yafilwa ukulesya umulimo wa kusimikila. Pa myaka iingi, vino yakapatikizya aina Klistu ukufuma uku ncende imwi ukuya uku ncende yuze nanti vino yakayatwala umu vifungo nanti sile uku mpanga zyuze, vyalenga ukuti ilyasi pa Wene lisimikilwe nu mu vifulo vyuze. Wakwe, lino kwali Nkondo Ya Nsi Yonsi Yakwe Ciili, Ya Nte Yakwe Yeova yakweti isyuko ilya kusimikila umu nkambi izya kucuzizyamo antu izya uteeko wa Nazi. Umu Yuda umwi uwakomanyile na Ya Nte Yakwe Yeova lino yali umu nkambi izya kucuzizyamo antu izya uteeko wa Nazi, watiile: “Imiyele ino Ya Nte Yakwe Yeova aali aafungwa yanji yakweti yalenzile nsininkizye ukuti vino yazumilamo i vya mu Malembo, nupya nani kwene nizile inja Inte.”
6 Insita zimwi na antu kwene acuzyanga ya Nte yazumilanga ukuyasimikila. Wakwe, lino Nte umwi uwizina lyakuti Franz Desch yamutwazile uku nkambi yuze iya kucuzizyamo antu iya uteeko ya Gusen uku Austria, waile atandika ukusambilila Baibo nu musilika. Elenganyini vino aonsi yaa yaili yuvwile ningo lino izile iyakomaana pa cisila ca myaka imwi apa ukongano wa citungu wakwe Ya Nte Yakwe Yeova nupya yonsi kwene yali aakasimikila ailyasi lisuma.
7 Kwali na cuze icikolineko icacitiike lino aina Klistu yutukiile uku mpanga yuze pa mulandu nu kucuziwa. Wakwe muli ya 1970, aina Klistu aikalanga umu Malawi autukiile uku Mozambique yaile iyasimikila sana ilyasi lisuma kuuku. Nanti sile alino yatandike ukuyakanya uku Mozambique, yatwalilile ukusimikila. Ya Francisco Coana yatiile: “I cacumi, sweingi yatulemile nu kutwika umu vifungo pa miku iingi pa mulandu nu kusimikila. Lelo nga twalola kuno antu aingi yakuvwa lyasi lya Wene, twasininkizyanga ukuti Leza watwazwanga wakwe vino wazwanga aina Klistu aakutandikilako.”
8. Uzye ivikanza vya miteekele nu kusenuka kwa vintu kwakuma uli umulimo wa kusimikila?
8 Cisinka i cakuti, asi kucuziwa sile ukwalenga ukuti aina Klistu yasalanganile uku ncende izya ku mpanga zyuze. Umu myaka ya likwene, ivikanza vya miteekele alino nu kusenuka kwa vintu kwalenga ukuti kuye isyuko ilya kusimikila pa Wene uku yantu aakalanda indimi zyuze alino nu ku yantu afuma umu mpanga izipusanepusane. Yamwi aafuma uku ncende ukukacitika sana inkondo na kuno ivintu vyatala yutuukila kuno ivintu vyayako ningo nupya yatandika ukusambilila Baibo kuko kwene kuno yutuukila. Ukuvula kwa mbutusi kwalenga ukuti kuye incende na zyuze izya kusimikilamo umwaya antu akaomvya indimi izya ku mpanga zyuze. Uzye namwe mukaombesya pakuti mwasimikila uku yantu amu “nko zyonsi, umu mitundu, umu yantu nu mu ndimi” aya umu cifulo cino mukasimikilamo?—Kuso. 7:9.
“Nani Kwene Mpeelini Maka Yayo” (Mili. 8:9-25)
“Lyene lino Simoni waweni ukuti antu yakupokelela umupasi wa muzilo ndi cakuti atumwa yaikapo makasa, walavile atumwa ukuti amayapeela impiya.”—Mili. 8:18.
9. Uzye Simoni wali a weni, nupya i cani icalenzile apalame sana kuli Filipi?
9 Filipi wacisile ivizungusyo ivingi umu Samaliya. Wakwe, wapozyanga aalemale nu kuyafumizya imipasi ikowele. (Mili. 8:6-8) Umonsi umwi uvwile ningo pa ca upe cino Filipi wakweti ica kucita ivizungusyo. Umonsi wii wali a Simoni uwacitanga ivya maleele nupya antu yamucindike sana alino yalandanga pali aliwe ukuti: “Umuntu wii Leza wamupeela sana maka.” Lyene Simoni wailoliile umu cumi cumi amaka yakwe Leza ukupitila umu vizungusyo vino Filipi wacitanga, nupya nawe kwene wizile ataila. (Mili. 8:9-13) Nomba lino papisile insita, Simoni wizile aeziwa. U mu nzila ci?
10. (a) I vyani vino Petulo na Yoani yacisile umu Samaliya? (b) I vyani vino Simoni wacisile lino waweni asambi apya yapokelela umupasi wa muzilo lino Petulo na Yoani isile makasa pali aliyo?
10 Lino atumwa izile iyamanya ukuti asambi iyatandika ukuvula umu Samaliya, yatumileko Petulo na Yoani. (Lolini kambokosi akakuti “ Petulo Waomvya ‘amaki ya Wene,’” apifwa kwene lii.) Lino atumwa yaa yaili yafisile, isile makasa pa yasambi apya nupya lilyo kwene sile asambi yapokelile umupasi wa muzilo. b Lino Simoni waweni vii, wazungwike sana. Wanenyile atumwa ati: “Nani kwene mpeelini maka yayo, pakuti wensi wino nikapo makasa angapokelela umupasi wa muzilo.” Nupya wayanenyile ukuti amayapeela impiya pano welenganyanga ukuti angakala isyuko lii lino Leza wapeelanga.—Mili. 8:14-19.
11. U kusunda ci kuno Petulo wanenyile Simoni, nupya i vyani vino Simoni wacisile?
11 Petulo wanenyile Simoni ukwaula nu kumupita umu mbali. Wamunenyile ati: “Kafwile kuko pamwi ni mpiya zyako, pano ukwelenganya ukuti ungakala upe wakwe Leza ukuomvya impiya. Utalinzile ukuombako umulimo uu, pano umwenzo wako usi wa cisinka kuli Leza.” Lyene Petulo wakonkomizye Simoni nu kumunena ati: “Paapata kuli Yeova pakuti limwi ungelelwa uku viipe ivili umu mwenzo wako.” Ukuya kwene, Simoni ataali umonsi umwipe; walondesyanga ukucita ivisuma, nomba atuvwikisyanga sile ivintu. Fwandi wapaapatiile atumwa ati: “Mpaapatiliniko kuli Yeova pakuti vyonsi vino imulanda vitancitikila.”—Mili. 8:20-24.
12. Uzye izwi lino yaomvya umu ndimi zimwi pa kulondolola vino Simoni wacisile likapiliula cani, nupya i vyani ivikalangilila ukuti iciila cii yakaciomvya umu mipepele ya ufi?
12 Amazwi yano Petulo wanenyile Simoni yakaazwa sana aina Klistu ndakai. Umu ndimi zimwi, izwi lino yaomvya nga yakulanda pa kukala nu kukazya ivifulo umu vya mapepo, lyafuma kuli vino Simoni wacisile. Ukufuma na mpiti ivya musango uu vikacitika sana uku ina Klistu ya ufi. Alino ngi buku ilyalenga 9 ilyakuti The Encyclopædia Britannica ilya mu 1878 lyalanzile ukuti: “Iciila cii casesiile sana uku yantu aalondanga ukuya ya Papa, nupya yakazyanga nu kukala ivifulo ukwaula nu ukuvwa insonyi.
13. U mu nzila ci muno aina Klistu yangaicingilila umu kukala nu kukazya ivifulo umu cilongano?
13 Aina Klistu yatalinzile ukucita uluyembu wakwe luno Simoni wacisile. Yangacita uluyembu lulo nga ya kukala nanti ukukazya ivifulo mu cilongano. Uli mulandu uno aina Klistu yatalinzile ukulapeela ivya upe nanti ukutaizya sana yayo aakapeela imilimo umu cilongano pakuti sile nayo yayapeele imilimo. Nupya aakapeela imilimo nayo, yalinzile ukucenjela pakuti yatacindikisya sana aina akankala aya umu cilongano ukucila aina yauze. Vii vino twalandapo i miyele iipe. Fwandi, aomvi yonsi yakwe Leza yalinzile ukuya ‘aicefye’ nu kuloleela ukuti yasontwe nu mupasi wakwe Yeova. (Luka 9:48) Umu cilongano cakwe Yeova mutalinzile ukuya umuntu aakalanda amazwi ‘akulyombeleka.’—Mapi. 25:27.
“Uzye Ukuvwa Vino Ukubelenga?” (Mili. 8:26-40)
14, 15. (a) Uzye “mutungwi umwina Etiopia” wali a weni, nupya cali uli pakuti Filipi akamuzane? (b) I vyani vino umonsi umwina Etiopia wacisile lino Filipi wamusimikile, nupya u mulandu ci uno tungalandila ukuti ataazakantiike vino wapingwilepo ukubatiziwa? (Lolini futunoti.)
14 Malaika wakwe Yeova watungulwile Filipi ukuya uku museo uwafumile uku Yelusalemu ukuya uku Gaza. Amauzyo yano Filipi afwile wakweti yaswikwe lino wazanyile mutungwi umwina Etiopia “ala akubelenga ivyalembwa vyakwe kasesema Ezaya ni izwi ilyuvwike.” (Lolini kambokosi akakuti “ U mu Nzila ci Muno Wali A ‘Mutungwi’?”.) Umupasi wakwe Yeova walenzile Filipi ukuzana iceleta umwali umonsi wii. Lino Filipi wasimwililanga umu mbali yi celeta, uzizye mutungwi ati: “Uzye ukuvwa vino ukubelenga?” Umonsi umwina Etiopia waswike ati: “Ninguvwa uli ukwaula uwa kungavwa?”—Mili. 8:26-31.
15 Mutungwi umwina Etiopia wanenyile Filipi ukuti akwele umwi celeta. Elenganyini pali vino yatandike ukulanzyanya. Ilyasi ilikalanda pa “mfwele” nanti “umuomvi” ilyaya umu usesemo wakwe Ezaya lyamucuzyanga ukuvwikisya. (Eza. 53:1-12) Lelo lino yalanzyanyanga umu nzila, Filipi afwile wamulondolwelile ukuti usesemo uu wafikiliziwe ukupitila muli Yesu Klistu. Wakwe vino cali uku yantu abatiziwe apa Pentekositi umu 33 C.E., na mutungwi kwene umwina Etiopia uwizile aya umu Yuda wamanyile vino wali nu kucita. Wanenyile Filipi ati: “Lola! Manzi aeya; i cani icikundesya ukubatiziwa?” Mutungwi umwina Etiopia wabatiziwe ukwaula nu kusumba insita. c (Lolini kambokosi akakuti “ Ukubatiziwa Umu ‘Manzi.’”) Lyene pa cisila, Filipi waile uku Asidodi kuno waile atwalilila ukusimikila ilyasi ilisuma.—Mili. 8:32-40.
16, 17. Uzye ndakai ya malaika yakaombako uli umulimo wa kusimikila?
16 Na ndakai kwene aina Klistu yakwata isyuko ilya kuomba umulimo, wakwe uno Filipi waomvile. Insita izingi, yakasimikila ilyasi lya Wene uku yantu umu nzila izipusanepusane, wakwe kusimikila lino yali pa lwendo. Nupya insita zimwi, cisiicitikila sile ukuzana umuntu aakulondesya ukuvwa ilyasi lisuma. Tulinzile ukwenekela vii pa mulandu wakuti ya malaika ali yano yakutungulula umulimo wa kusimikila pakuti ilyasi lingafika uku yantu amu “nko zyonsi ni mitundu ni ndimi nu ku yantu” yonsi. (Kuso. 14:6) Yesu wasoowile ukuti ya malaika yalatuungulula umulimo wa kusimikila. Lino Yesu walandanga pa cilangililo ca uzombozi cakwe kalolo ni ngano umu manda aakusyalikizya, walanzile ukuti “azombozi aa malaika.” Nupya walanzile nu kuti ya malaika “yalakolonganika aakalenga antu yauze ukuluvyanya kumwi na ya kacita ya viipe nu kuyafumya mu Wene wakwe.” (Mate. 13:37-41) Nupya pa nsita ili imwi kwene, ya malaika yali nu kulakolonganika alaya ya kateeka umu Wene alino pa cisila yakolonganike “iumba ilikalamba” ilya “mfwele na zyuze” kuli kuti yano Yeova akaleta umwi iuvi lyakwe.—Kuso. 7:9; Yoa. 6:44, 65; 10:16.
17 Kwaya ivikalangilila ukuti ya malaika yakatwazwa, pano yamwi yano tukazana umu mulimo wa kusimikila yakalanda ukuti yapepanga ukuti Leza ayazwe. Uvwini vimwi ivyacitiike lino ya kasimikila ya Wene yaili yaombiile pamwi nu mwana umunono. Umu nsita ya kasanya, ya Nte yaa yaili yalondanga ukwinuka umu mulimo wa kusimikila, lelo umwana wene walondanga ukuya umu kusimikila apa ng’anda iyalondeliilepo. Waile nu kukonkonsya pa cisaasa. Lino umukazyana wayuzile icisaasa, ya Nte yaili yafisile nu kutandika ukulanzyanya nawe. Yazungwike lino umwanaci wayalondolwelile ukuti ali akupepa ukuti umwi angaya akamwazwe ukuvwikisya vino Baibo ikalanda. Nupya yatantiike ukuti yasambilila Baibo nawe.
“Leza, konsi kuno wikala, napaapata ngazwe”
18. U mulandu ci uno tulinzile ukwikila mano uku mulimo wa kusimikila?
18 Vino mwaya umu cilongano ca ina Klistu, mwakwata isyuko ilya kuombela pamwi na ya malaika umu mulimo wa kusimikila uukuombwa sana ndakai. Mwaikako sana mano lino mukuomba umulimo uu. Nga mu kuombesya, mulaya sana ni nsansa lino mukutwalilila ukusimikila “ilyasi lisuma pali Yesu.”—Mili. 8:35.
a Wii asi Filipi uwali pa yatumwa. Lelo, a Filipi wino twalanzilepo umu cipande 5 umwi buku kwene lii uwali pa ‘yonsi 7 atailwe’ yano yapeezile umulimo uwa kulapeela ivyakulya cila wanda uku ina Klistu ya mukamfwilwa aikalanga umu Yelusalemu avwanganga Icigiliki alino na kuli yano yavwanganga Iciebele.—Mili. 6:1-6.
b Pa nsita iya asambi apya yapakwanga nanti ukupokelela umupasi wa muzilo lino yabatiziwa. Cii calenganga ukuti asambi yakwate upaalilo uwa kuya aene nupya ya simapepo pamwi na Yesu ukwi yulu. (2 Kol. 1:21, 22; Kuso. 5:9, 10; 20:6) Lelo pa nsita ino antu umu Samaliya yatandike ukuzumila Izwi lyakwe Leza, asambi apya yatapakwanga nga yabatiziwa sile. Asambi apokelelanga umupasi wa muzilo alino ni vizungusyo vino yacitanga nga yapokelela umupasi, vyatandike ukucitika pa cisila cakuti Petulo na Yoani iika makasa pa yasambi apya aina Klistu aabatiziwe.
c Tungalanda sile ukuti ulubatizyo lwakwe mutungwi lutaali u lwa mu kuzakantika, pano wali u muntu uwizile aya Umuyuda, uwamanyile Malembo nupya wamanyile na masesemo aalandanga pali Mesiya. Lyene pa mulandu wakuti wizile amanya umulimo uno Yesu wakwata umu kufikilizya ukulonda kwakwe Leza, wapingwilepo ukubatiziwa ukwaula ukuwayawaya.
