1. A muli vyani muno Aina Klistu akutandikilako yakolana na Ya Nte Yakwe Yeova ndakai?

 YALI acincile lino yasimikilanga. Yaitemelwanga ukupokelela uwazwilizyo nu utunguluzi ukufuma uku mupasi wa muzilo. Yatalesile ukuti ukucuziwa kulenge yate ukusimikila. Nupya Yeova wayapaalanga sana. Vino Yeova wapaalanga Aina Klistu akutandikilako, avino akapaala na Ya Nte Yakwe Yeova ndakai.

2, 3. I vintu ci iviiyele ivyaya umwi buku lya Milimo?

² Ukwaula nu kutwisika, mufwile imukomeleziwa sana pa malyasi aakukomelezya aya umwi buku lya muli Baibo kuli kuti ibuku lya Milimo ilikalanda pa milimo ya yatumwa. Ivyaya umwi buku lii vyaiyela pano mwaya malyasi akalanda pali vino Aina Klistu akutandikilako yacitanga pa cisila cakuti Yesu waswilila ukwi yulu.

³ Ibuku lya Milimo lyalanda pa yantu ali 95 ukufuma umu mpanga 32, mu misumba 54, nu kufuma umu vilila ivili 9. Mwaya malyasi akalanda pa yantu ataali asambilile, antu ali ni cilumba nupya apepanga umu mipepele ya ufi, atemilwe sana ivya mapolitiki, nupya aali aankalwe sana. Nomba icicindamisye i cakuti, mwaya na malyasi akalanda pa ina na ya nkazi akwatanga intazi lelo ali acincile umu mulimo wa kusimikila ilyasi lisuma.

4. U mulandu ci uno tukaipakizya muli vino aomvi wakwe mutumwa Paulo, Tabita, alino na vino aomvi yauze ali na ucisinka yaomvile?

⁴ Iipapita imyaka umupiipi na 2,000 ukufuma pa nsita ya yatumwa ali acincile, atumwa wakwe Petulo, Paulo, Luka uwali dokota, Banabasi uwali na ukapekape, Sitivini uwali umusipe, Tabita uwali ni cikuuku, Lidya uwapokelelanga aenyi, alino na aomvi yauze aingi ali acisinka. Nanti cakuti yaliko mpiti sana, tucili tukaipakizya kuli vino yacitanga. U mulandu ci? A pa mulandu wakuti tukaomba umulimo uli umwi uno yaomvile uwa kupanga asambi. (Mate. 28:19, 20) Isyuko sana ukuomba umulimo uu!

5. Aekwi kuno alondezi yakwe Yesu yatandikile ukuomba umulimo wa kusimikila?

⁵ Elenganyini pa mulimo uno Yesu wapeezile alondezi yakwe. Wayanenyile ati: “Mulapokelela maka lino umupasi wa muzilo uliza pali mwemwe, nupya mulaya inte zyane umu Yelusalemu, mu Yudeya monsi nu mu Samaliya alino nu kufika kuno insi yapela.” (Mili. 1:8) Ica nkoleelo, umupasi wa muzilo walenzile asambi ukuya inte “umu Yelusalemu.” (Mili. 1:1–8:3) Cakwe ciili, umupasi wa muzilo walenzile ukuti yasimikile “mu Yudeya monsi nu mu Samaliya.” (Mili.  8:4–13:3) Nu mu kusyalikizya, yasimikiile ilyasi lisuma “ukufika kuno insi yapela.”—Mili. 13:4–28:31.

6, 7. I vyani vino tukaomvya umu mulimo wa kusimikila vino Aina Klistu akutandikilako yatakweti?

⁶ Aina inu na ya nkazi yataakweti Baibo ipuma ino yangaomvya umu mulimo wa kusimikila. Ibuku lyakwe Mateo walanga litatala lyalembwa ukufika uku ma 41 C.E. Makalata yamwi yakwe Paulo yalemvilwe ala ibuku lya Milimo litatala lyasila ukulembwa uku ma 61 C.E. Nupya Aina Klistu akutandikilako yatakwanga Baibo cila muntu umwayanga Malembo yonsi a muzilo nanti impapulo izipusanepusane zino yangasiila antu akulondesya ukusambilila. Lino Ayuda Aina Klistu yatatala yaya asambi yakwe Yesu, yuvwanga kuno Malembo amu Ciebele yakubelengwa umwi Sunagogi. (2 Kol. 3:14-16) Nanti ciye vivyo yalondekwanga ukulaisambilizya sana, pano yalinzile ukulalanda malembo uku mutwe.

⁷ Ndakai, swe ingi twakwata cila muntu Baibo nupya twakwata impapulo izingi izikalanda pali Baibo. Tukupanga asambi ukupitila umu kusimikila ilyasi lisuma umu mpanga 240 nupya umu ndi izingi.

8, 9. (a) Uzye umupasi wa muzilo walenzile asambi yakwe Yesu ukucita vyani? (b) Uzye umupasi wakwe Leza ukalenga umuomvi mutailwe ukucita vyani?

⁸ Lino Yesu wapeezile asambi yakwe umulimo wa kusimikila, wayanenyile ati: “Mulapokelela maka lino umupasi wa muzilo uliza pali mwemwe.” Pa mulandu wakuti umupasi wakwe Leza watungululanga alondezi yakwe Yesu, calenzile ukuti yaombe umulimo wa kusimikila umu nsi yonsi. Umupasi wa muzilo walenzile ukuti Petulo na Paulo yapozya alwale, kufumya iviwa, nu kutuutulula afwe. Nupya ukulunda pali vii, vino umupasi wa muzilo walenganga Aina Klistu akutandikilako ukukwata amaka, calenzile ukuti yaombe umuli uwali ucindame sana. Nupya umupasi wa muzilo walenzile ukuti atumwa alino na asambi yauze ukusambilizya antu icumi icali nu kulenga yakaye nu umi wa pe.—Yoa. 17:3.

⁹ Apa Pentekositi umu 33 C.E., asambi yakwe Yesu yatandike “ukulandila umu ndimi izipusanepusane, wakwe vino umupasi wayatungululanga.” Fwandi yasimikile “pa milimo yakwe Leza ikalamba” umu ndimi izipusanepusane. (Mili. 2:1-4, 11) Ndakai swemo tusilanda indimi izipusanepusane umu cizungusyo. Lelo pa mulandu nu mupasi wa muzilo, umuomvi mutailwe akapekanya impapulo izikalanda pali Baibo umu ndimi izingi. Wakwe, cila mwezi kukaya ukupulinta makope aingi ya Lupungu Lwa Mulinzi alino na Zyukini!, nupya pa webusaiti itu iya jw.org, paya impapulo izingi alino na mavidyo umu ndimi ukucila pali 1,000. Vyonsi vii vikatwazwa ukusimikila “pa milimo yakwe Leza ikalamba” uku yantu yonsi amu nko, mu mitundu, alino ni ndimi.—Kuso. 7:9.

10. Ukufuma umu 1989, i vyani ivyacitika ukulozya uku mulimo wa kusenula Baibo?

¹⁰ Ukufuma umu 1989 umuomvi mutailwe wika sana mano uku kupanga Baibo wa Muzilo Uwa Malembo ya Nsi Ipya pakuti ingayako umu ndimi izingi. Baibo yii yasenulwa umu ndimi ukucila pali 200, nupya makope yakwe Baibo wii ukucila pali 240 milyoni yapulintwa mpiti alino kucili na yauze acili yakupulintwa. Ukupitila umu mupasi wakwe wa muzilo, Leza akalenga ukuti vii vyonsi vicitike.

11. Aaweni akaomba umulimo wa kusenula impapulo zitu?

 ¹¹ Umulimo wa kusenula ukaombwa na Aina Klistu aingi akuitemelwa ukucila umu mpanga 150. Cii citanga cituzungusye, pano kutaya iuvi ilili lyonsi pano nsi ilikatungululwa nu mupasi wa muzilo umu kusimikila sana pali Yeova Leza, Mwene wa Wene wa Umesiya, alino na pa Wene uwatandika ukuteeka ukwi yulu.—Mili. 28:23.

12. Uzye Paulo na Ina Klistu yauze yakwanisyanga uli ukuomba umulimo wa kusimikila?

¹² Lino Paulo wasimikilanga umu Antioki nu mu Pisidiya uku Yayuda nu ku yantu atali Ayuda, “yonsi alondesyanga ukuya umu nzila ya ku umi wa pe yataile.” (Mili. 13:48) Lino Luka wamalilanga ukulemba ibuku lya Milimo, walemvile pali Paulo ukuti wasimikilanga “pa Wene wakwe Leza . . . nu kusipa, ukwaula ica kumulesya.” (Mili. 28:31) Aekwi kuno umutumwa wasimikilanga? U mu Loma, umusumba uwakweti sana maka umu nsi yonsi. Asi mulandu alondezi yakwe akutandikilako yasimikilanga ukupitila umu kulanda malyasi nanti ukuomvya inzila zyuze, yacitanga vii vyonsi pa mulandu nu kwazwa alino nu kulondela utunguluzi uwafumanga uku mupasi wa muzilo.

13. U mulandu ci uno tulinzile ukupepa lino tukucuziwa?

¹³ Lino alondezi yakwe Yesu akutandikilako yayacuzyanga, yalenzile kuli Yeova ukuti ayazwe ukuya asipe. I vyani ivyacitike pa cisila ca kulenga kuli Yeova ukuti ayazwe ukuya asipe? Umupasi wa muzilo wayapeezile amaka aakulanda izwi lyakwe Leza nu kusipa. (Mili. 4:18-31) Naswe kwene tukapepa kuli Leza ukuti atupeela amano nu kutupeela amaka pakuti tutwalilile ukuomba umulimo wa kusimikila asi mulandu nu kucuziwa. (Yako. 1:2-8) Pa mulandu wakuti Leza akatupaala alino nu kutwazwa ukuomvya umupasi wakwe, cikalenga ukuti twatwalilila ukuomba umulimo wa kusimikila pa Wene. Kusi icili consi icingalenga ukuti tute ukusimikila, cingaya ukucuziwa nanti sile unkalwe. Ndi cakuti tukucuziwa, tulinzile ukulenga umupasi wa muzilo, mano, alino nu kulenga ukuti tuye asipe pakuti tutwalilile ukusimikila ilyasi lisuma.—Luka 11:13.

14, 15. (a) I vyani ivyacitike pa mulandu nu “kucuzya ukwatandike pa cisila ca mfwa yakwe Sitivini”? (b) Uzye umu manda itu namo, cali uli pakuti antu aku Siberia yasambilile icumi?

¹⁴ Lino alwani yakwe Sitivini yatatala yamukoma, Sitivini wali umusipe lino wasimikilanga. (Mili. 6:5; 7:54-60) Pa nsita lino kwali ‘ukucuziwa sana,’ asambi yonsi yasalanganile umu Yudeya alino nu mu Samaliya ukufumyako sile atumwa. Nomba ukucuziwa kutalenzile ukuti umulimo wa kusimikila ute ukuombwa. Lino Filipi utukiile uku Samaliya waile “atandika ukusimikila antu pali Klistu” nupya muli vino wasimikilanga mwafumile ivisuma. (Mili. 8:1-8, 14, 15, 25) Alino tukabelenga ukuti: “Antu asalangine pa mulandu nu kucuzya ukwatandike pa cisila ca mfwa yakwe Sitivini yaile umu Fonisya, mu Kupulo, nu mu Antioki, nomba yasimikilanga sile Ayuda yatupu. Lelo antu yamwi pali yano yafumile uku Kupulo nu ku Kuleni yaile uku Antioki nupya yatandike ukulanda na antu aalandanga Cigiliki ala yakuyasimikila ilyasi lisuma pa Mwene Yesu.” (Mili. 11:19, 20) Apa nsita iya, vino yacuzyanga Aina Klistu akutandikilako calenzile ukuti ilyasi lisuma lisimikilwe nu mu ncende zyuze.

 ¹⁵ Mu manda itu, kwali vimwi ivikolineko ivyacitike umu Uteeko wa Soviet Union. Wakwe umu myaka yakwe ya 1950, Ya Nte Yakwe Yeova aingi yayatwazile uku Siberia. Pa mulandu wakuti yasalangine umu ncende izingi, calenzile ukuti ilyasi lisuma litwalilile ukusalangana nu mu ncende zyuze. Citali nu kwangukila Ya Nte aingi ukukwata impiya izya kuomvya pa kuya uku ncende ukwatalimfile makilomita 10,000 pakuti yakasimikile ilyasi lisuma. Lelo uteeko kwene u wayatwazile uku ncende kwene iyo. Umwina umwi walanzile ati: “Ivyacitike i vyakuti, amu uteeko yalenzile ukuti antu aingi umu Siberia alondesyanga ukusambilila yamanye icumi.”

16, 17. I vyani ivyaya umwi buku lya Milimo ivikalangilila ukuti Yeova akapaala umulimo uno tukaomba uwa kusimikila?

¹⁶ Ukwaula nu kutwisika, Yeova wapaazile sana Aina Klistu akutandikilako. Paulo na auze yakomelanga nu kutapilila, lelo Leza u walanganga ukuti mwafuma ivisuma muli vino yaombanga. (1 Kol. 3:5, 6) Malyasi aya umwi buku lya Milimo yakalangilila ukuti ukulunduluka ukwacitikanga a pa mulandu wakuti Yeova wapaalanga umulimo wa kusimikila. Wakwe, ilyasi limwi likati: “Izwi Lyakwe Leza lyatwalilile ukusalangana, na asambi yavulilangako sile umu Yelusalemu.” (Mili. 6:7) Nupya pa mulandu wakuti Aina Klistu yasimikiile umu ncende izipusanepusane, calenzile ukuti “amu vilongano vyonsi ivyayelile umu Yudeya, Galili na Samaliya . . . [yaye] nu mutende, ala yakukomeleziwa; nupya vino yatiinanga Yeova, . . . [na vino] umupasi wa muzilo wayakomyanga, yatwalilile ukuvulilako.”—Mili. 9:31.

¹⁷ Ayuda na antu alandanga Icigiliki ali umu Antioki wa ku Silya yuvwile icumi kuli ya Nte ali asipe lino yasimikilanga. Ilyasi likalanda ukuti: “Yeova wayavwanga, na antu aingi yasenwike nu kutaila Umwene.” (Mili. 11:21) Ukulozya kuli vino antu yatwalilile ukulunduluka umu musumba uwa, ibuku lya Milimo likalanda ukuti: “Izwi lyakwe Yeova lyatwalilile ukulunduluka nu kusalangana.” (Mili. 12:24) Nupya vino Paulo na yauze yasimikile sana uku yantu ataali Ayuda “pa mulandu na maka yakwe Leza,” calenzile ukuti ‘izwi lyakwe Yeova litwalilile ukusalangana nu kukomelako.’—Mili. 19:20.

18, 19. (a) U mulandu ci uno twasininkizya ukuti “makasa” yakwe Yeova yaya naswe? (b) Landiniko vimwi ivikalangilila ukuti Yeova akaazwa antu yakwe?

¹⁸ Tutanga tutwisike ukuti naswe kwene ndakai Yeova akatwazwa. Ali mulandu uno antu aingi yakutaila izwi lyakwe Leza nupya yakulanga vino yaipeela ukupitila umu kubatiziwa. Ni cicindamisye icakuti, pa mulandu wakuti Leza akatwazwa nu kutupaala cikalenga twazizimizya ukucuziwa alino nu kucuziwa na kuze ukwipisye nu kutwalilila ukuomba umulimo wa kusimikila wakwe vino Paulo na Aina Klistu yauze akutandikilako yacitanga. (Mili. 14:19-21) Yeova akatwazwa lyonsi. “Makasa yakwe aamanda pe,” yalatwalilila ukutwazwa umu ntazi zitu zyonsi. (Malan. 33:27) Nupya lekini lyonsi twaiusya ukuti pa mulandu ni zina lyakwe ilikalamba, Yeova atalatala alekelezye antu yakwe.—1 Sam. 12:22; Masa. 94:14.

¹⁹ Lekini tulangilile. Pa mulandu wakuti umwina Harald Abt watwalilile ukusimikila lino kwali Inkondo ya Nsi Yonsi Yakwe Ciili, uteeko wa Nazi wamutwazile uku nkambi ya uteeko iya kucuzizyamo antu iya Sachsenhausen. Umu Mei 1942 iumba lya yasilika lyaile kuli ya Elsa aci yakwe ya Harald Abt nu kusenda umwana munono  umukazyana, nupya yatwazile ya Elsa uku cifungo. Yayatwazile umu nkambi izipusanepusane izya kucuzizyamo antu. Nkazi Abt walanzile ukuti: “Vino nikazile umu nkambi zya kucuzizyamo antu izya mu German calenzile nsambilile isambililo ilicindame. Isambililo ilicindame lino nasambilile i lyakuti, umupasi wakwe Yeova ungakwazwa na lino ukweti intazi izitale sana. Lino yatatala yandema, walanga nabelengapo kalata ino nkazi umwi walemvile muno walanzile ukuti ndi cakuti ukweti intazi izitale sana aali lino umupasi wakwe Yeova ungalenga ukuti uye umuteekele. Pa kutandika lino nabelenzile kalata, naweni kwati walumbilizyanga sile. Lelo lino nizile inkwata intazi, ali lino nailolile ukuti vino walandanga vyali i vya cumi. Vino walanzile i vyancitikile. Kwene cisi canguke ukuzumila ndi cakuti citakucitikilapo. Lelo nemo vyancitikila.”

20. I vyani vino Paulo wacitanga lino wasungilwanga pa ng’anda, nupya uzye vii vino wacitanga vingakomelezya uli aina itu na ya nkazi yamwi?

²⁰ Ibuku lya Milimo lyasyalikizya na mazwi aakalanda pali vino Paulo wali umucincile lino wasimikilanga “pa Wene wakwe Leza.” (Mili. 28:31) Pa mulandu wakuti Paulo wasungilwanga pa ng’anda, ataakweti isyuko ilya kulasimikila umu Loma uku ng’anda ni ng’anda. Nomba nanti cali vivyo, watwalililanga ukusimikila kuli yano yayanga umu kumutandalila. Ndakai aina yamwi na ya nkazi yakaikala sile pa mang’anda, yasikatuka pano yakalala nupya yamwi yakaikala umu mang’anda muno yakasungila akote na alwalilila. Lelo nanti ciye vivyo, ukutemwa kuno yatemwa Yeova alino na vino yakalondesya ukuomba umulimo wa kusimikila kukaya kukulilako sile. Tukayapepela nu kuyalengelako kuli Tata witu uwa kwi yulu ukuti aalenga antu aakalondesya ukusambilila nu kumanya vino akalonda ukucita, yaya uku yantu ya musango uu.

21. U mulandu ci uno tulinzile ukulaiusya ukuti umulimo wa kusimikila iupamvya?

²¹ Swe ingi twakwata isyuko ilya kuomba umulimo wa kusimikila uku ng’anda ni ng’anda alino nu kuomvya inzila zyuze pa kuomba umulimo wa kupanga asambi. Fwandi lekini swensi twaombesya pakuti twafikilizya umulimo uno twakwata uwa kusimikila pa Wene alino nu kulasimikila sana “ukufika kuno insi yapela.” Lino tukuomba umulimo uu tulinzile ukulaelenganya pali vino iupamvya, pano ‘ivimanyililo’ ivya kuyapo kwakwe Klistu tukuvilola. (Mate. 24:3-14) Fwandi tulinzile ukulaomvya ningo insita pa mulandu wakuti mulimo wa kusimikila watiupamvya sana. Ndakai ali lino tulinzile ukulaombesya sana “umu mulimo wa Mwene.”—1 Kol. 15:58.

22. I vyani vino tulinzile ukulalondesya ukucita lino tukuloleela uwanda wakwe Yeova?

²² Lino tukuloleela “uwanda ukulu wa lulumbi wakwe Yawe,” lekini twalondesya ukutwalilila ukuya asipe lino tukuomba umulimo wa kusimikila. (Yowe. 2:31) Nga tukucita vivyo, tulazana antu aya wa Ina Beleya yano “yapokelile izwi lyakwe Leza nu mwenzo onsi.” (Mili. 17:10, 11) Fwandi lekini twatwalilila ukusimikila ukufika lino tuluvwa amazwi akuti: “Wacita ningo, wewe muomvi musuma nupya uwa cisinka!” (Mate. 25:23) Ndi cakuti twatwalilila ukuya acincile ndakai umu mulimo wa kupanga asambi nu kutwalilila ukuya acumi kuli Yeova, ukwaula nu kutwisika tulatwalilila ukusansamuka manda yonsi pa mulandu wakuti twatwalilile ukulasimikila sana pa Wene Wakwe Leza!