1, 2. U mulandu ci uno citazungusizye Paulo lino yakumucuzya umu Yelusalemu?

 PA CISILA cakuti Paulo yamupususya ukwi iumba lya yantu asoke sana umu Yelusalemu, yamwika umu cifungo nupya. Umutumwa wii umucincile atapeziwe mano pali vino akucuziwa umu Yelusalemu. Umupasi wamunenyile ukuti alinzile ukwenekela “ukunyepwa umu cifungo alino nu kupita umu macuzi” lino ali umu musumba uu. (Mili. 20:22, 23) Nupya nanti cakuti Paulo atamanyile ivimamucitikila, cino amanyile sile i cakuti amatwalilila ukucuziwa pa mulandu wi zina lyakwe Yesu.—Mili. 9:16.

² Nanti sile aa kasesema Aina Klistu yacelwile Paulo ukuti antu yalamunyepa nupya “yalamupeela uku yantu amu nko.” (Mili. 21:4, 10, 11) Lino patatala palengela, Ayuda yalondanga ukukoma Paulo, nupya cizile iciloleka kwati antu ali umu cilye ca Sanihedilini “yamamusandola” pa mulandu na vino walanzile. Pa lyene, mutumwa u mufungwa umu cifungo ca yasilika Aina Loma nupya yasya yamubepezye nu kumupeela imilandu na yuze. (Mili. 21:31; 23:10) Ukwaula nu kutwisika, umutumwa Paulo akulondekwa ukukomeleziwa.

3. I vyani ivikalenga twakomeleziwa pakuti twatwalilila ukuomba umulimo wa kusimikila?

³ Umu manda yaa akusyalikizya, twamanya ukuti “asambi yakwe Klistu Yesu yonsi aakalonda ukupepa Leza, yalacuziwa.” (2 Tim. 3:12) Fwandi ali mulandu uno swensi kwene tukalondekwa ukulakomeleziwa cila nsita pakuti twatwalilila ukuomba umulimo wa kusimikila. Tukataizya sana pa vyeo vya kukomelezya vino tukapokelela pa nsita ilinge ukupitila umu mpapulo alino nu mu kulongana vino “umuomvi mutailwe nupya uwa mano” akatupekanyizizya. (Mate. 24:45) Yeova watulaya ukuti kutalaya alwani ali yonsi aalalesya ilyasi lisuma. Nupya walaya ukuti yatalonona antu yakwe nanti sile ukuyalesya ukuomba umulimo wa kusimikila. (Eza. 54:17; Yele. 1:19) Ngu mutumwa Paulo wene cali uli? Uzye wakomeleziwe pakuti atwalilile ukulasimikila sana asi mulandu nu kucuziwa? Ndi cakuti avino cali, ale a weni uwamukomelizye, nupya i vyani vino Paulo wacisile?

4, 5. U kukomeleziwa ci kuno Paulo wapokelile, nupya kwizile uli pa nsita isuma?

⁴ Umutumwa Paulo wakomeleziwe sana usiku pa cisila ca kufuma umu cilye ca Sanihedilini. Baibo ikalanda ukuti: “Umwene walolekile kuli Paulo nu kumunena ati: ‘Sipa! Pano wakwe vino watusimikila sana pali nene umu Yelusalemu avino ulinzile ukusimikila nu mu Loma kwene.’” (Mili. 23:11) Amazwi yaa yano Yesu wanenyile Paulo yalenzile asininkizye ukuti ataali nu kukomwa. Wamanyile ukuti wali nu kupusuka pakuti akasimikile sana ilyasi lisuma pali Yesu uku Loma.

⁵ Paulo wakomeleziwe ukulingana na vino walondekwanga pa nsita iiya. Uwanda uwalondelilepo, aonsi Ayuda ukucila pali 40 “yapangine nu kulapa umulapo wakuti yatakulya nanti ukumwa suka yakome Paulo.” “Umulapo” uno yalafile walangilile vino Ayuda yalondesyanga ukukoma umutumwa. Yelenganyanga ukuti ndi cakuti ipange lino yakweti litaali nu kuomba, yali nu kulola ukuti i citiipu kuli aliyo. (Mili. 23:12-15) Ya simapepo na ya eluda yazumilizye vino Ayuda yelenganyanga, fwandi yapingwilepo ukuti yame Paulo nupya uku cilye ca Sanihedilini nu kumuzya mauzyo na yauze nu kucita kwati yakulonda yapingule ningo umulandu. Nomba yalondanga ukumufisamila umu nzila lino akuya uku cilye ca Sanihedilini pakuti yamukome.

6. Uzye cali uli pakuti ipange lino Ayuda yakweti ilya kukoma Paulo litaomba, nupya i vyani vino acance yangasambilila uku mwipwa wakwe Paulo?

⁶ Lino umwipwa wakwe Paulo uvwile ipange lino Ayuda yakweti, waile anena Paulo. Lyene Paulo wanenyile umwipwa wakwe ukuti akanene Klaudi Lisyasi uwali umusilika mukalamba uwa Ina Loma. (Mili. 23:16-22) Yeova watemwa acance aya wa mwipwa wakwe Paulo akaya asipe pakuti sile yacingilile antu yakwe Leza nupya aakaezya na maka ukutungilila umulimo wa Wene.

7, 8. I vyani vino Klaudi Lisyasi wacisile pakuti acingilile Paulo?

⁷ Lino Klaudi Lisyasi uwangalilanga aonsi asilika 1,000 uvwile ukuti yakulonda ukukoma Paulo, wapekinye ukuti asilika 470 kuli kuti asilika aomvyanga inceto na aakwelanga pa mfwalasi yafume umu Yelusalemu uwanda kwene uwa usiku nu kusukilila Paulo uku Kesaliya pakuti yatamuzanza. Nga wafika kuuku yali nu kumutwala kuli Kateeka Felikisi. a Nanti cakuti umu Kesaliya u mwali maofesi akalamba auteeko wa Ina Loma amu Yudeya, mutavuzile sana Ayuda wakwe vino antu ataali Ayuda ataile yavuzile. Umu Kesaliya mutali ivimvulunganya wakwe vino cali umu Yelusalemu, pano antu aingi umu Yelusalemu yalangililanga imiyele yao iipe ino yakweti ukulozya uku mipepele yuze nupya cii calenganga ukuti mwaya sana ivyongo. Nupya umu Kesaliya u mwali maofesi yakalamba ayasilika Aina Loma aombelanga umu Yudeya.

⁸ Pakuti Lisyasi alangilile ukuti walondelanga isunde lya Ina Loma, walembiile Felikisi kalata muno wamulondolwelile vino umulandu wali. Lino Lisyasi wamanyile ukuti Paulo wali Umwina Loma, wamupuswisye uku Yayuda ali “apiipi  nu kumukoma.” Lisyasi walanzile ukuti atazanyile umulandu uli onsi uwali nu kulenga Paulo “kufwilapo nanti uwa kunyepelwapo umu cifungo,” lelo pa mulandu na vino antu yapanzile ukukoma Paulo, wamutwazile kuli kateeka Felikisi pakuti anguvwa vino umulandu wali nu kupingula.—Mili. 23:25-30.

9. (a) Uzye Paulo yamufyenzile uli pa nsambu zino wakweti izya kuya Umwina Loma? (b) U mulandu ci uno insita zimwi tungaomvezya insambu zino twakwata umu mpanga ino tukaikalamo?

⁹ Uzye vyonsi vino Lisyasi walemvile vyali i vya cumi? Awe asi vyonsi. Cikaloleka ukuti muli vimwi vino walemvile walondanga sile ukuzifilizya ilyasi kuli kateeka. Lisyasi atapuswisye Paulo pa mulandu sile wakuti wali Umwina Loma. Muli kalata ino walemvile atalanzilemo ukuti wanenyile antu ukuti “yamunyepe na maceni yaili” nanti ukuti wanenyile antu ukuti “yamume ivikoti pakuti alande umulandu uno antu yamupundililanga.” (Mili. 21:30-34; 22:24-29) Ukulingana ni nsambu zya Ina Loma zino Paulo wakweti, Lisyasi wafyenzile sana Paulo. Ndakai, Satana akaomvya ya simapepo pakuti yalenge antu yatucuzya sana nupya cingalenga nu kuti antu yatupoke insambu zino twakwata izya kupepa. Nomba wakwe vino cali kuli Paulo, na antu yakwe Leza ndakai yangaomvya insambu zino yakwata ukulingana ni mpanga ino yayamo pakuti yaicingilile.

10. I milandu ci ikalamba ino yapeezile Paulo?

¹⁰ Lino Paulo wali umu Kesaliya ala akulolela alwani yakwe ukufuma uku Yelusalemu, “yamusungile umwi sano lyakwe Helodi.” (Mili. 23:35) Lino papisile manda 5, kwizile Ananiya simapepo mukalamba, kavwangila wa yantu ali ni milandu uwi zina lyakuti Tetulo, alino ni iumba lyakwe ya eluda. Lino Tetulo wafisile, walumbanyizye Felikisi pali vino wacitilanga Ayuda pakuti Felikisi anguvwa ningo nu kucita vino Tetulo akulonda. b Lino Tetulo walandanga umu cilye, walanzile pali Paulo ukuti: “Umuntu wii akuleta ivimvulunganya, akutunka Ayuda yonsi umu nsi yonsi ukukatukila uteeko nupya akutungulula iumba lya Ina Nazaleti. Nupya wezizye ukukowezya itempele, i calenzile tumuleme.” Ayuda na yauze “yatandike ukumupeela imilandu ala yakuti vyonsi ivyalanzilwe pali aliwe i vya cumi.” (Mili. 24:5, 6, 9) Imilandu ino yamupeezile iyakuti akuleta ivimvulunganya, akutungulula iumba lya yantu aipe, na vino yalanzile ukuti akukowezya itempele, yali i milandu ikome sana iyali nu kulenga ukuti afwilepo.

11, 12. Uzye Paulo walangilile uli ukuti imilandu ino yamupeezile yali i ya ufi?

¹¹ Lyene izile iyapeela Paulo insita yakuti alandepo. Lino watandike ukulanda,  watiile: “Nkulonda injivwangile pa manso yako.” Wakanyile imilandu yonsi ino yamupeezile. Umutumwa atakowezyanga itempele nanti sile u kulenga kuye icimvulunganya. Walanzile ukuti watazile wafuma umu Yelusalemu pa “myaka iingi,” nu kuti umulandu uno wiziile uku Yelusalemu a pakuti alete “upe” uno Aina Klistu izile iyatandika ukulondekwa pa mulandu ni cipowe alino na vino yayacuzyanga. Paulo walanzile ukuti lino atatala wingila umwi tempele, ‘yamusangulwile ukulingana nu lutambi’ nu kuti wezyanga apapezile amaka “ukuya na kampingu musanguluke kuli Leza nu ku yantu.”—Mili. 24:10-13, 16-18.

¹² Paulo wazumiile ukuti “ukulingana na vino iyalanda ukuti nakwata iumba,” i vya cumi pano ali inzila ino wapepelangamo Leza wa vikolwe vyakwe. Lelo walanzile ukuti wataile “umu vintu vyonsi ivyalembwa umu Masunde nu mu mabuku yakwe ya Kasesema.” Nupya wakwe vino antu apeelanga Paulo imilandu ya ufi yataile, na Paulo kwene wataile “ukuti kulaya ukutuutuluka kwa yantu alungame na asi alungame.” Lyene Paulo wanenyile antu yaa ukuti yalande ivisinka vino yakweti lino watiile: “Leka antu yaa yailandile aineco umulandu uno yanzanyile nao lino nali umu cilye ca Sanihedilini, kufumyako sile mazwi yano nalanzile aakuti: ‘Umulandu wa kutuutululwa kwa yafwe auno nkupingwilwapo ilelo pa manso inu!’”—Mili. 24:14, 15, 20, 21.

13-15. U mulandu ci uno tulinzile ukukolanya Paulo lino tukusimikila uku yantu amu uteeko?

¹³ Paulo watulangilile ningo vino tulinzile ukucita ndi cakuti yatutwala uku yantu amu uteeko pa mulandu nu kupepa kwitu nu kutubepezya ukuti tukalenga yauze ukupondokela uteeko, kuleta ivimvulunganya, nanti ukuti sweswe iumba lya yantu aipe. Paulo ataatazile alande amazwi akuzembeleka umwene wakwe vino Tetulo wacisile. Paulo wateekiile nupya wali nu mucinzi. Wali  umucenjele nupya wasoololanga ningo amazwi akulanda nupya walanzile ivisinka ivyuvwike. Paulo walanzile ukuti “Ayuda yamwi aaku citungu ca Asia” amubepizye ukuti wakowezyanga itempele yatali napo, nu kuti ukulingana na masunde walinzile ukuyapo lino yakulondolola.—Mili. 24:18, 19.

¹⁴ Nupya icintu cikalamba cino Paulo atilile lino walondololanga, u kulanda pali vino wazumiilemo. Umutumwa wasifile nu kulanda nupya kwene pali vino wazumiilemo umu kutuutuluka, ilyasi ilyalenzile ukuti umu cilye ca Sanihedilini muye sana icimvulunganya. (Mili. 23:6-10) Lino wacingililanga vino wazumiilemo, walanzile sana pa upaalilo wa kutuutuluka. U mulandu ci? A pa mulandu wakuti wasimikilanga sana pali Yesu alino na pali vino Watuutulwilwe ukufuma uku yafwe nupya ilyasi lii antu aamukanyanga yafizilwe ukuzumila. (Mili. 26:6-8, 22, 23) I calenzile yapaazya sana api lyasi lya kutuutululwa, ukutaila muli Yesu, alino na pali vino watuutulwilwe.

¹⁵ Wakwe vino cali kuli Paulo, naswe kwene tungaya asipe lino tukulanda pali vino twazumilamo nu kukomeleziwa uku mazwi yano Yesu wanenyile asambi yakwe akuti: “Antu yonsi yalamupata pa mulandu wi zina lyane. Lelo uwazizimizya ukufika nu ku mpela wene alapusuka.” Uzye tulinzile ukusakamala pali vino tumalanda? Awe foo, pano Yesu watulavile ukuti: “Lino yalamutwala uku cilye, mutaca musakamale pali vino mulavwanga, lelo muce muvwange vino umupasi wa muzilo ulamunena pa nsita kwene iiyo, pano asi mwemwe mulavwanga, lelo u mupasi wa muzilo.”—Mako 13:9-13.

16, 17. (a) I vyani vino Felikisi walanzile nu kucita lino yapingulanga Paulo? (b) I vyani ivyalenzile ukuti Felikisi auvwe intete, nupya u mulandu ci uno watwalilile ukwama Paulo ukuti yalolana nawe?

¹⁶ Uu utali ali muku wa kutandikilapo Felikisi Kateeka ukuvwa pali vino Aina Klistu yazumilemo. Pano ilyasi likalanda ukuti: “Vino Felikisi wamanyile ivisinka pa yantu aalondelanga Inzila ya Mwene [vino yamanga asambi yakwe Klistu lino yatatala yatampa ukwamwa ukuti Aina Klistu], wimike umulandu nu kulanda ati: ‘Lino Lisyasi umukalamba wa yasilika aliza, alino ndapingula umulandu winu.’ Nupya wanenyile umukalamba wa yasilika ukuti ayalile Paulo umu cifungo lelo amupeeleko untungwa, nu kuzumilizya ukuti antu yakwe yaiza umu kumulola nu kumusakamala muli vino akulondekwa.”—Mili. 24:22, 23.

¹⁷ Lino papisile amanda anono, Felikisi na Dulusila mamakwe uwali Umuyuda, yamile Paulo nu “kuvwa kuli vino walanzile pali vino cikapiliula ukutaila Klistu Yesu.” (Mili. 24:24) Lino Paulo “walanzile pa ulungami na pa kuikaanya alino na pa upinguzi uwali nu kwiza,” kampingu afwile watandike ukucuzya Felikisi pa mulandu ni vintu iviipe vino wapingwilepo ukulacita umu umi wakwe. Cii calenzile ukuti azinge Paulo lino wamunenyile ati: “Tale pitanga, lelo lino ndakwata insita ndakwama nupya.” Pa miku yonsi ino Felikisi walolananga na Paulo, atalondanga ukusambilila icumi lelo welenganyanga ukuti Paulo amamupeelako vimwi pakuti amupingule ningo.—Mili. 24:25, 26.

18. U mulandu ci uno Paulo walandiile “pa ulungami na pa kuikaanya alino na pa upinguzi uwali nu kwiza” kuli Felikisi na mamakwe?

 ¹⁸ U mulandu ci uno Paulo walandiile “pa ulungami na pa kuikaanya alino na pa upinguzi uwali nu kwiza” kuli Felikisi na mamakwe? Nga mukwiusya, antu yaa yalondanga ukumanya “vino cikapiliula ukutaila Klistu Yesu.” Paulo wamanyile vino antu yaa yali ni miyeele iipe, vino yali aankalwe, na vino yatapingulanga ningo antu, fwandi walondanga ukuti yamanye vino umuntu akulonda ukuya umulondezi wakwe Klistu alinzile ukulacita. Vino Paulo walanzile vyalangilile upusano uwali pa masunde yakwe Leza alungame alino na pali vino Felikisi na mamakwe yasoolwilepo ukulacita umu umi. Vii vino Paulo wayanenyile vifwile vyayazwile ukumanya ukuti antu yonsi yalalondolola kuli Leza pa mulandu na vino yakaelenganya, vino yakalanda, na vino yakacita, ni cicindamisye i cakuti Leza wali nu kucizyapo ukuyapingula pali vino yene yali nu kupingula Paulo. Ali mulandu kwene uno Felikisi “uvwile intete.”

19, 20. (a) Tungacita uli ndi cakuti twazana umuntu akuloleka ukuti akulondesya ukusambilila nomba ala asikulonda ukusenuka? (b) Twamanya uli ukuti Felikisi atatemilwe Paulo?

¹⁹ Lino tukusimikila, tukazana antu aya wakwe Felikisi. Pa kutandika yangaloleka kwati yakulondesya ukusambilila icumi nomba ala yasikulonda ukusenuka nu kulacita vintu ukulingana na vino ya kusambilila. Tulinzile ukucenjela lino tukwazwa antu ya musango uu. Nupya tulinzile ukuya acenjele lino tukuyanena vino yangacita pakuti yangazanzya Leza. Limwi icumi cino tukuyasimikila cingayafika pa mwenzo. Nomba ndi cakuti twalola ukuti yasikulonda ukusenuka nu kuta imisango yao iipe, tutalinzile ukuyapatikizya ukuti yasenuke lelo tulinzile ukuta nu kuya umu kulonda yauze akulonda ukusambilila icumi.

²⁰ Imiyele ino Felikisi wakweti ukulozya kuli Paulo yalolike apaswe pano “lino papisile imyaka iili, Polokiya Fesitasi wapyanyile Felikisi pa wene; nupya vino Felikisi walondesyanga kuti Ayuda yamutemwe, wasiile Paulo umu cifungo.” (Mili. 24:27) Felikisi ataatemilwe Paulo. Felikisi wamanyile ukuti antu alondelanga “Inzila ya Mwene” yatalenganga antu ukupondokela uteeko nanti ukuleta icimvulunganya. (Mili. 19:23) Nupya wamanyile ukuti Paulo ataatamile isunde ilili lyonsi ilya Ina Loma. Lelo nanti ciye vivyo, Felikisi wisile umutumwa umu cifungo pakuti sile “Ayuda yamutemwe.”

21. I vyani ivyacitikile Paulo pa cisila cakuti Polokiya Fesitasi watandika ukuteeka, nupya i cani icalenzile ukuti Paulo atwalilile ukuya umukome?

²¹ Wakwe vino icikomo ca kusyalikizyako umu Milimo icipande 24 cikalanda, lino Polokiya Fesitasi wapyanyile Felikisi pali ukateeka ala Paulo acili umu cifungo. Fwandi lino Paulo wayanga umu kulubulula, yamutwalanga kuli ya kapingula apusanepusane. Ukwaula nu kutwisika, umutumwa wii uwali umusipe yamutwazile “kuli ya mwene na kuli ya kateeka.” (Luka 21:12) Wakwe vino tulasambilila, Paulo wizile asimikila uku mwene mukalamba uwateekanga umu citungu ca Ina Loma pa nsita iiya. Nanti cakuti Paulo wakweti intazi zyonsi zii, ataatazile aezye ukutoovoka. Twasininkizya ukuti Paulo watwalilile ukukomeleziwa pa mulandu na vino Yesu wamunenyile ukuti: “Sipa!”