1, 2. (a) I vyani vino tungasambilila kuli vino Gidyoni na antu yakwe 300 yazizimizye? (Lolini icikope cakutandikilako.) (b) Ukulingana ni lembelo lyakwe Luka 21:19, u mulandu ci uno ukuzizimizya kwacindamila?

TALE elenganyini vino ulwi wakomile lino asilika aina Izlaeli atungululwanga na Kapingula Gidyoni yalwanga nalwani yao. Gidyoni na antu yakwe yatwalilile ukuzinganya Aina Midyani usiku onsi pa makilomita 32. Aina Midyani yali na antu yano yapangine nayo icipangano! Baibo ikatunena ivyacitike ukuti: “Pa nsita ilya walanga Gidyoni na antu yakwe imyanda itatu (300) yatiyalamba mpiti Luzi lwa Yodani. Ala yatiyatonta.” Nomba nanti ciye vivyo ala yacili yatatala yacimvya alwani yao, nupya yalinzile ukulwisya asilika 15,000. Alwani yaa yacuzyanga aina Izlaeli pa myaka iingi, fwandi aina Izlaeli yataatile ukulwisya alwani yayo. Ali cino Gidyoni na antu yakwe yatwalilile ukuzinganya alwani yao mpaka yayacimya!—Yakapingula 7:22; 8:4, 10, 28.

² Naswe kwene tukalwa ulwi utale nupya ukome. Alwani  itu a Satana, antu yakwe amu nsi, alino nu kukana malilika kwitu. Yamwi yatandike mpiti sana ukulwisya alwani yaa. Pa mulandu wakuti Yeova akatwazwa, twacimvya maulwi aingi. Nomba, tutali tucimvye ulwi wa kusyalikizya. Insita zimwi tungatonta ukulwa ulwi uu. Nanti limwi tungatonta ukulolela impela ya vintu iviipe ivikucitika umu nsi. Yesu watucelwile ukuti umu manda akusyalikizya tulaya na mezyo alino nu kuzunyiwa icipisye. Nupya walanzile nu kuti ndi cakuti twazizimizya tungacimvya. (Welengini Luka 21:19.) Uzye ukuzizimizya kuli kutuuli? I cani icingatwazwa ukuzizimizya? I vyani vino tungasambilila kuli yayo aazizimizya pa myaka ingi? Nupya tungacita uli pakuti ‘tutwalilile ukuzizimizya’?—Yakobo 1:4.

3. Uzye ukuzizimizya kuli kutuuli?

³ Muli Baibo, ukuzizimizya kukapiliula ivingi ukucila sile pa kukanazumilizya intazi ukutulenga ukutoovoka. Mu kuzizimizya mwaya na vino tukaelenganya alino na vino tukayumvwa pa mezyo. Kukatulenga ukuya asipe, kuya nu utailo ukome, alino nu kuteeka umwenzo. Ibuku limwi lyalanzile pa upiliulo wa kuzizimizya ukuti i miyele ikatwazwa ukuya nu utailo ukome nu kukanatoovoka lino twaya ni ntazi. Kukatwazwa ukuya asipe na lino amezyo aipisye yatuponela. Kuzizimizya kukatulenga ukucimvya intazi nu kutwalilila ukusipa kwaula ukusakamala ivikutucuzya.

4. U mulandu ci uno tungalandila ukuti ukutemwa ukukalenga ukuzizimizya?

⁴ Kutemwa kukatulenga ukuzizimizya. (Welengini 1 Kolinto 13:4, 7.) U mu nzila ci? Ukutemwa Yeova kukatulenga tuzizimizya icili consi cino wazumilizya ukutucitikila. (Luka 22:41, 42) Ukutemwa aina itu kukatulenga ukuzizimizya lino yatuluvyanya. (1 Petulo 4:8) Kutemwa ya witu kukatulenga ukuzizimizya “intazi” zino atwalane aya ni nsansa umu cupo cao yakakwata nu kutwazwa ukukomya icupo citu.—1 Kolinto 7:28.

5. U mulandu ci uno Yeova u walinga sile ukutwazwa ukuzizimizya?

⁵ Mwapepa kuli Yeova ukuti amukomya. Yeova ali “Leza, wino akatupeela maka akuteeka myenzo nu kukomeleka.” (Loma 15:5) Aliwe sile uwamanya ningo vino twaya, vino tukauvwa ni nkulilo itu. Fwandi wamanya ningo vino tukalondekwa pakuti tuzizimizye. Baibo ikati: “Wene akapeela ivikalonda akamoopa, akauvwa ukukuuta kwao nu kuyatuula.” (Masamu 145:19) Nomba uzye Leza angasuka uli amapepo itu yano tukapepa ukuti atukomye?

6. Wakwe vino Baibo ikalanda, uzye Yeova akatulanga uli “inzila yakuleukila matunko”?

⁶ Lino twalenga Yeova ukuti atwazwe ukuzizimizya, akatulaya ukuti alatulanga “inzila yakuleukila matunko.” (Welengini 1 Kolinto 10:13.) Uzye akacita uli vivyo? I nsita zimwi, angafumyapo amezyo. Nomba ilingi angatupeela amaka pakuti ‘tuzizimizye nu kuteeka myenzo mu vintu vyonsi nu kuya ni  nsansa.’ (Kolose 1:11) Nupya pa mulandu wakuti Yeova wamanya ningo vino twaya, vino tukaelenganya na vino tungakwanisya ukucita ali cino atalazumilizizya intazi ukukula icakuti tutoovoka nu kutoovoka.

7. Langililini umulandu uno tukalondekwa ukuomvya sana vino tukasambilila muli Baibo.

⁷ Lekini vino tukasambilila muli Baibo vyakomya utailo winu. U mulandu ci uno vino tukasambilila muli Baibo vyacindamila? Katulangilile: Pakuti umuntu alemele Umwamba utali sana alinzile ukulya ivyakulya vino angalya amanda yatatu nanti 4 apa wanda onga. Pakuti afike pa pelapela umuntu wiyo alinzile ukulya sana ivyakulya ivikapeela maka. Mu nzila iliimwi kwene tulinzile ukuwelenga sana Baibo pakuti tuzizimizye nu kutwalilila ukuya nu utailo. Tulinzile ukulaisambilizya Baibo lyonsi nu kulaya lyonsi umu kulongana. Ukucita vii kulatwazwa ukutwalilila ukuya nu utailo ukome.—Yoane 6:27.

8, 9. (a) Kulingana ni lembelo lyakwe Yobo 2:4, 5, i vyani vino Satana akalanda ndi tweziwa? (b) Lino mwaya ni ntanzi, i vyani vino mungelenganya ukuti vikucitika?

⁸ Mwaiusya ucisinka uno mwakwata kuli Leza. Ndi twaya na mezyo kwaya ivintu ivingi ivikatucitikila. Na ucisinka witu kuli Leza nao kwene ukaeziwa. Vino tukacita lino twaya na mezyo vikalanga ngi cakuti twasoolola Yeova ukuya Kateeka wa uumbo onsi. U mulandu ci uno twalandila vivyo? Satana, umulwani wakwe Leza akatwisika ukateeka wakwe Leza, watusile Yeova lino walanzile ukuti antu yakaombela Leza pa mulandu wakuti akayapeela vimwi. Satana walanzile ukuti: “Umuntu ali nu kupeela vyonsi vino wakwata pakuti aikale nu umi.” Nupya walanzile pali Yobo ukuti: “Lelo ndi cakuti wemo wala wakumya ku mwili wakwe nu kumutota, cawaya, ulalola vino alakutuka nu kukutipwila ale ukulola nu kulola!” (Yobo 2:4, 5) Uzye wasenuka ukufuma lino walanzile vivyo? Awe foo! Lino papisile imyaka ingi, Satana yamuzinzile ukwi yulu yamuvwintila pano nsi, ukufuma papo akasombezya lyonsi antu yakwe Leza autailo. (Umbwilo 12:10) Na ndakai kwene Satana acili akasombezya antu ukuti yakaombela Yeova pa mulandu wakuti akayapeela vimwi. Akalondesya ukuti tute ukuombela Leza nu kumukana ukuti atalinga ukuteeka.

⁹ Ndi cakuti mukucula lino mweziwa, mwatala mwelenganya ukuti vii vikucitika: Satana ni viwa vyakwe yali ukulusansa luu. Yakutamba nu kulolela ukuti yalole vino mumacita lino mukweziwa nu kulondesya ukulola ukuti mwatoovoka. Ku lusansa luze, kuli Yeova, Mwene witu Yesu Klistu, apakwe yayo atuutuluka, alino na angeli mintapendwa. Nayo yakulola kuno mukucula, nomba yakumukomelezya! Nupya yatiyazanga ukulola vino mukuzizimizya nu kutwalilila ukuya acisinka. Lyene muvwa Yeova akumunena ukuti: “Mwanane, uye na mano, pakuti uzanzye umwenzo wane, pakuti ningakwata insambu zya kwasuka wensi wino anganzewanya.”—Mapinda 27:11.

10. Uzye mungakolanya uli Yesu lino mukwelenganya pa vintu visuma vino tulapokelela ndi twatwalilila ukuzizimizya?

 ¹⁰ Mwaika amano pa vintu ivisuma vino mulapokelela. Elenganyini ukuti muli pa lwendo nupya mulafika kuno mukuya uwanda ulondelilepo. Pakuti mukafike kuno mukuya, mulinzile ukupita usiku onsi. Lino muli pa lwendo, konsi kuno mwalola ikufita. Nomba imumanya ukuti wasya uce, nupya imumanya ukuti ndi mwatwalilila nu lwendo, mumafika kuno mukuya. Lino muli nu umi, cikaya kwati muli pa lwendo. Mulinzile ukupita umu ntanzi nupya insita zimwi mungatonta pa mulandu na mezyo. Na Yesu kwene, limwi nawe wayuvwilepo vivyo. Lino yamupampamiile pa cimuti, uvwile uyi nupya uvwile sana ukuwaikwa. Ifwile yali ali nsita iyatalisye umu umi wakwe! I cani camwazwile ukuzizimizya? Baibo ikatunena ukuti a “pa mulandu wa luzango luno lwali nkoleelo.” (Ayebulai 12:2, 3) Yesu watwalilile ukuzizimizya pano wamanyile ukuti wali nu kupokelela icilambu cikulu, ni cicindamisye, wamanyile ukuti alazwilizyako uku kucindika izina lyakwe Leza. Wamanyile ukuti ukucuziwa kuku kwali ukwa pa kasita sile kanono nu kuti icilambu cino alapokelela umwi yulu ica manda pe. Ndakai, amezyo yano tukakwata yangatutonsya nupya yangalenga ukuti twauvwa ukuwaikwa, nomba mwaiusya ukuti vintu vivyo, i vya pa kasita sile kanono.

11. U mulandu ci uno tulinzile ukusambilila pali yaayo ‘aposizye’?

¹¹ Tutalinzile ukuzizimizya swenga sile palwitu. Pa kukomelezya Aina Klistu ukuti yazizimizya amezyo, umutumwa Petulo walemvile ati: “Mukome mu utailo winu nu kukanya Ciwa, pano mumanyile ukuti mu nsi yonsi antu ataila wakwe mwemwe, yakupita umu macuzi amusango ulionga.” (1 Petulo 5:9) Ivyacitikila yaayo “aposizye” vikatwazwa ukumanya vino tungacita pakuti tutwalilile ukuya nu utailo, nu kuti tungacimvya, nupya vikatwiusya ukuti ndi twatwalilila ukuya acisinka Yeova alatulambula. (Yakobo 5:11) Lekini tulande pali yamwi. ^[1]—Lolini vyeo vya ku mpela.

12. I vyani vino tukasambilila pali ya kelubi yano Yeova wisile mu calo ca Edeni?

¹² Ya kelubi aangeli akaomba umulimo ucindame. Pacisila lino Adamu na Eva yayembuka, Yeova wapeezile ya kelubi yamwi umulimo uze uwakuomba pano nsi. Wapusineko sana na uno yaombanga umwi yulu. Vino yacisile vikatusambilizya vino tungazizimizya ndi cakuti twapeelwa umulimo ukome. Baibo ikatunena ukuti Yeova lino wayafumya mu Edeni, “aika ya kelubi nu lupanga lwa moto ku ufumondaka wa calo. Lupanga  lwacingililanga umuti uno ukapeela umi kuti umwi atapalamilako.” ^[2] (Lolini vyeo vya ku mpela.) (Utandiko 3:24) Baibo italandapo ukuti ya kelubi yaaya yailizyanyizye nanti ukuyuvwa ukuti yatiyacindama sana ukucila angeli yauze pa mulandu nu mulimo upya uno yapeezilwe. Yatuvwanga ukasu nanti ukutoovoka. Lelo, yatwalilile sile ukuomba mpaka insita ya kuomba umulimo uwo isila, limwi tungati ukufika insita lino kwizile kuya mulamba, myaka ukucila pali 1,600!

13. I cani icalenzile Yobo ukuzizimizya mezyo atale sana?

¹³ Monsi wa utailo Yobo. Insita zimwi munguvwa uyi pa mulandu na vino cuza winu nanti lupwa lwinu walanzile vya kutoovola. Limwi mukalwalilila sana nanti mukuvwa uyi pa mulandu wakuti wino mwatemwa watafwa. Lelo usi mulandu ni vyativicitika, vino Yobo wacisile vingamwazwa. (Yobo 1:18, 19; 2:7, 9; 19:1-3) Yobo atamanyile icalenzile atandike ukucula, lelo atatoovwike. I cani camwazwile ukuti azizimizye? Icakutandikilako, watemilwe sana Yeova nupya atalondanga ukumusosya. (Yobo 1:1) Yobo walondanga ukuzanzya Leza insita zyonsi lino iviipe vikumucitikila na lino ivisuma vikumucitikila. Nupya Yeova wazwilizye Yobo ukulola ukuti wene ali Leza uwakwatisya amaka lino wamunenyile pa vintu vimwi vino waumba. Cii calenzile kuti Yobo asinilwe sana ukuti Yeova wali nu kusisyapo amezyo pa nsita ilinge. (Yobo 42:1, 2) Nupya vikwene ivyacitiike. “Yeova amuwezezya nupya ivyuma vyakwe, lyene iviwelela amaila yaili.” Yobo waipakiizye umi “uwa myaka nyanya.”—Yobo 42:10, 17.

14. Wakwe vino pali 2 Kolinto 1:6 pakalanda, uzye ukuzizimizya kwakwe Paulo kwazwilizye uli yauze?

¹⁴ Mutumwa Paulo. Uzye kwaya aakamukaanya ukuombela Leza nanti ukumuzunya? Uzye mwemwe eluda pa cilongano nanti umwangalizi aakatandalila ivilongano uwaya ni milimo ingi sana? Ndi cakuti avino cili,  mungaakolanya Paulo. Umutumwa Paulo yamuzunyanga sana, nupya wasakamalanga sana pa ina amu vilongano ivipusane pusane. (2 Kolinto 11:23-29) Nomba Paulo atatoovwike, nupya amulolanga yakomeleziwanga sana. (Welengini 2 Kolinto 1:6.) Namwe ndi mukuzizimizya, yauze yangaamukolanya.

15, 16. (a) U mulandu ci uno tulinzile ‘ukutwalilila’ ukuzizimizya? (b) Landini pali vimwi vino tungacita pakuti ‘tutwalilile ukuzizimizya.’

¹⁵ Umupasi wamuzilo wazwilizye umusambi Yakobo ukulemba amazwi ya kuti: “Musininkizye ukuti utailo winu watwalilila ukwaula ukutonta, pakuti mukule, muye afumaluke, antu atulilwa cimwi.” (Yakobo 1:4) Uzye ‘tungatwalilila’ uli ukuzizimizya? Ndi tweziwa, tungalola ukuti limwi tulinzile ukuombela pa kuteeka umwenzo, ukulanga ukuti tukataizya, nanti ukulanga ukutemwa. Lino tukuzizimizya uwezyo umwi, tulatandika ukulanga sana imiyele kwene ii, nupya tulaya Aina Klistu asuma.

¹⁶ Vino ukuzizimizya kungalenga tuye Aina Klistu asuma, citanga cizipe ukutama isunde lyakwe Yeova pakuti tusisyepo uwezyo uwatiutuponela. Ndi cakuti mukaelenganya pa vintu iviipe, mutalinzile ukuilekelezya pakuti muponele umu wezyo! Mwapepa kuli Yeova pakuti aamwazwa ukukana amelenganyo aipe. Uzye kwaya Lupwa winu umwi aakamukanya ukuombela Leza? Mutalinzile ukutoovoka! Sininkizyini ukuti mwatwalilila ukuombela Yeova. Ndi mukucita vivyo mulatwalilila ukutaila sana Yeova. Mwaiusya ukuti: Pakuti Leza atutemwe, tulinzile ukuzizimizya.—Loma 5:3-5; Yakobo 1:12.

17, 18. (a) Langililini vino ukuzizimizya ukufika nu kumpela kwacindama. (b) Lino tukuya tukupalama ukumpelelekezyo ya nsi, i vyani vino tulinzile ukutaila?

¹⁷ Tutalinzile sile ukuzizimizya pa nsita inono, lelo ukufika nu kumpelelekezyo. Elenganyini ukuti ciwato catandika ukuundwa. Pakuti antu alimo yapusuke, yalinzile ukowa ukufika uku cituntu. Ndi cakuti umwi watoovoka lino watandika sile ukowa, angamwela. Vikwene avino cingaya nu kumuntu uwatoovoka lino kwasyala panono ukuti afike uku cituntu. Ndi tukulonda tukikale umu nsi ipya, tulinzile ukutwalilila ukuzizimizya. Lekini twakolanya umutumwa Paulo uwalanzile ukuti: “Tusyatonta.”—2 Kolinto 4:1, 16.

¹⁸ Naswe kwene twataila ukuti Yeova alatwazwa ukuzizimizya ukufika nu kumpela wakwe vino Paulo wacisile. Paulo walemvile ukuti: “Tukweti kucimvya mu maka yakwe Leza wino watutemwa. Pano ninsininkizya ukuti kusi nanti cimwi icingatupaatukanya ku kutemwa kwakwe Leza, cingaya imfwa, nanti umi, angeli, nanti mipasi, nanti vintu vya ndakai nanti vikwiza. Kusi cintu icaya mwiyulu nanti pano pa nsi icingatupaatukanya ku kutemwa kwakwe Leza muli Klistu Yesu Mwene witu.” (Loma 8:37-39) Icacumi insita zimwi tungatonta. Lelo lekini twakolanya Gidyoni na antu yakwe. Yatonsile lelo yatatoovwike. “Yatwalilile kucocovya anisi yao”!—Yakapingula 8:4.