SWENSI kwene tukalonda yauze yalola ukuti sweswe antu yasuma. Nomba citangupala ukuya antu yasuma ndakai. Pano antu aingi ‘yapata usuma.’ (2 Tim. 3:3) Yasilondela amasunde yakwe Yeova, vino Yeova akati i visuma yene yakati ‘i viipe’ lyene vino Yeova akati i viipe yene yakati ‘i visuma.’ (Eza. 5:20) Nupya catala sana ukucita ivisuma pa mulandu ni nkulilo itu alino nu kukanamalilika. Fwandi tungayuvwa wakwe ya Anne, * aombela Yeova pa myaka iingi. Yalanzile ukuti: “Cikantalila ukuzumila ukuti ningaya umuntu umusuma.”

Icaziipako i cakuti, swensi kwene tungaya antu yasuma! Alino usuma i miyele ino umupasi wakwe Leza uwa muzilo ukalenga tukwate, nupya umupasi kwene uu wakwatisya amaka ukucila icintu consi ica mu nsi, kumwi nu kukanamalilika kwitu na vyonsi vino tukapitamo. Lekini tulande sana pa usuma nu kusambilila vino tungaya ni miyele kwene ii.

Usuma, i miyele ya muntu aakacita ivisuma. Mu miyele kwene ii mwaya ukuya umusanguluke nanti uwaula uyi. Umuntu umusuma lyonsi akalonda inzila zya kwazwilamo antu yauze nupya akacita ivintu ivisuma.

Limwi mwatala mwalolapo antu yamwi aakacitila ya lupwa yao ni vyuza ivintu ivisuma, nomba uzye vikwene ali vino tulinzile sile ukucita? Ukulanda sile icisinka, swensi kwene tutamalilika nupya tutanga twacita sile ivintu ivisuma lyonsi ukwaula ukuluvyanyapo. Acino Baibo ikalandila ukuti: “Cumi cumi, mu nsi ii mutaya umuntu nanti umwi akacita vyaololoke lyonsi, nupya kutaya nanti umwi asitala aluvyanya.” (Kasa. 7:20) Mutumwa Paulo walanzile ukwaula ukupita nu mu mbali ukuti: “Usuma utaya munondi, kuli kuti mu untunze wane.” (Loma 7:18) Fwandi tulinzile ukuleka Yeova atusambilizya pakuti tuye ni miyele kwene ii.

Yeova u wikako masunde aakatwazwa ukumanya ivisuma. Tukawelenga pali aliwe ukuti: ‘Wemo wazipa nupya imilimo yako iisuma! Nsambilizye amasunde yako.’ (Masa. 119:68) Lekini tulande pa vintu viili ivyaya umu usuma wakwe Yeova uwalumbulwa pa cikomo cii.

Yeova u musuma. Usuma i miyele ino Yeova wakwata nupya kutaaya icingamulenga ukuta ukuya umusuma. Elenganyini pali vino vyacitiike lino Yeova wanenyile Mose ukuti: ‘Namalenga ukuti ulole usuma wane onsi.’ Lino Yeova walangiizye ucindami wakwe ukwikako nu usuma, Mose uvwile mazwi aakuti: ‘Yeova, Yeova, Leza wa luse na mizu, aasisoka zuwa, uwazula nu kutemwa kwa manda pe, uwatailwa na antu yakwe. Ndatwalilila kutemwa kwane ku antu mazimbi ku nkulo zyonsi nu kwelela ukakasi wao, uyi wao, na maifyo yao. Lelo ntalapanya yakaifya.’ (Kufu. 33:19; 34:6, 7) Fwandi twakwata usininkizyo wakuti usuma waya muli vyonsi vino Yeova akacita. Nanti icakuti Yesu wali u muntu umusuma, walanzile ukuti: “Kusi nanti umwi musuma suka Leza wenga.”—Luka 18:19.

 Imilimo yakwe Yeova iisuma. Vyonsi vino Leza akacita vikalanga ukuti u musuma. ‘Yeova umusuma kuli yonsi, nupya waya na mizu ku viumbwa vyakwe vyonsi.’ (Masa. 145:9) Pa mulandu wakuti Yeova u musuma nupya waya nu mulinganya, akapeela antu yonsi umi na vino yakalondekwa pakuti yatwalilile ukuya apuma. (Mili. 14:17) Nupya akalanga ukuti u musuma lino akatwelela ndi twaluvyanya. Kalemba wa masamu walemvile ukuti: ‘We Yeova, wemo wewe musuma, nupya ukaela uluse.’ (Masa. 86:5) Twakwata usininkizyo wakuti Yeova ‘asiima ivisuma ku yantu ya miyele isuma.’—Masa. 84:11.

Yeova watuumvile umu cata cakwe, fwandi tungaya asuma nu kucita ivintu ivisuma. (Utan. 1:27) Nomba cii citanga ciyicitikile sile. Yeova akanena aomvi yakwe ukuti: “Sambililini ukucita ivisuma.” (Eza. 1:17, NWT.) Uzye tungasambilila uli ukucita ivisuma? Lekini tulande pa vintu vitatu ivingatwazwa ukuti twacita ivisuma.

Icakutandikilako, tungapepa kuli Yeova ukuti atupeele umupasi wa muzilo, uungatwazwa ukusambilila vino tungaacita ivisuma. (Gala. 5:22) I cumicumi umupasi wakwe Leza ungatwazwa ukutemwa ivisuma nu kupata iviipe. (Loma 12:9) Baibo ikalanda ukuti Yeova angatupeela “maka akucita nu kulanda visuma lyonsi”—2 Tesa. 2:16, 17.

Cakwe ciili, tulinzile ukuwelenga Izwi Lyakwe Leza. Lino tukuwelenga Baibo, Yeova akatusambilizya ‘ivintu vyonsi ivisuma.’ (Mapi. 2:9; 2 Tim. 3:17) Ndi tukuwelenga nu kwelenganya sana pali vino tukawelenga muli Baibo, tukatandika ukwelenganya pa vintu ivisuma vyakwe Leza na pali vino akalonda ukucita. Tukakwata icuma cino tungaomvya pa nsita yuze.—Luka 6:45; Efes. 5:9.

Cakwe citatu, tukaezya apapela amaka itu ‘ukukolanya ivintu visuma.’ (3 Yoa. 11) Tukawelenga pa yantu yano tungakolanya aalembwa muli Baibo. Ukuya kwene yano tulinzile ukukolanya sana a Yeova na Yesu. Nomba tungelenganya na pali yano yamanyikwe ukuti yali aantu yasuma. Yaili yano tungelenganyapo a Tabita na Banaba. (Mili. 9:36; 11:22-24) Mungezya ukupituluka muli vino yacisile ivyalembwa muli Baibo nu kulola vino vingamwazwa. Mungezya ukwelenganya pali vino mungacita pakuti mwazwe yamwi amu lupwa lwinu nanti umu cilongano. Nupya mutalinzile ukwilila na pali vino ivintu vyazipiile antu yaa yaili pa mulandu nu kumanyikwa ukuti yaali antu yasuma. Namwe kwene ivintu vingamuzipila.

Nupya tungelenganya na pa ina na ya nkazi yano tungakolanya aakacita ivisuma. Elenganyini  pali ya eluda aakaombesya umu vilongano ‘aatemwa ukucita ivisuma.’ Na yauze yano tutalinzile ukwililako aankazi ‘aakasambilizya visuma.’ (Tito 1:8; 2:3) Nkazi umwi uwi zina lyakuti Roslyn walanzile ukuti: “Umunji umwi akaezya na maka pakuti aazwilizya nu kukomelezya yauze umu cilongano. Akaelenganya pali vino amu cilongano yakapitamo nupya akayapeela ivintu ivyangupale nanti ukuyazwilizya umu nzila zyuze. Nkalola nkazi wiyo ukuti a cuza musuma sana.”

Yeova akakomelezya antu yakwe ‘ukwika imyenzo yao pa visuma.’ (Amo. 5:14) Ukucita vivyo kulatwazwa ukutemwa sana masunde yakwe Leza nu kutukomelezya ukucita ivisuma.

Pakuti tuye antu yasuma, tutalinzile ukucita ivintu ivingazanzya sana antu nanti ukuyapeela mawila akome umutengo. Lekini tulangilile vii: Kaleenga wa vikope asipenta ivikope ukupisyapo sile bulasyo umuku onga nanti iili. Lelo akapisyapo bulasyo imiku iingi pakuti aleenge icikope icikuloleka ningo. Naswe kwene usuma witu ungalolekela umu vintu ivingi vino tukacita lino tukwazwilizya antu yauze.

Baibo ikatukomelezya ‘ukuiteyanya’ ukucitila antu ivisuma. (2 Tim. 2:21; Tito 3:1) Ndi tukwelenganya pali vino vikacitikila yauze, tungazana inzila zya kuyazwilamo pakuti ‘tungakomya utailo wao.’ (Loma 15:2) Tungayapeelako vimwi vino tukweti. (Mapi. 3:27) Tungama umwi uku mwitu ukwizaliila capamwi pakuti twize tukomelezyanye. Ndi cakuti itumanya umwi umulwale, tungamutumila ka kalata, ukumutandalila, nanti ukumutumila foni. I cumicumi tungelenganya pa vintu ivingi vino tungaomvezyamo ‘mazwi asuma akwazwa, mazwi akakuula nu kupeela vikulondekwa, pakuti vino tukulanda viye vyakwazwa yao akutuuvwa.’—Efes. 4:29.

Wakwe vino Yeova akacita, tukalonda ukucitila antu yonsi ivisuma. Fwandi tusilonda ukufyenga umuntu nanti a wenga. Inzila yonga ino tukacitilamo antu ivya mulinganya u kusimikila ilandwe lisuma ilya Wene kuli yonsi yano twazana. Wakwe vino Yesu walanzile, tukalonda ukucita ivisuma nu ku yantu kwene aatupata. (Luka 6:27) Citaipa ukulanga icikuuku nu kucitila antu yauze ivisuma, pano “kutaya Masunde akalwisyanya ni micitile ii.” (Gala. 5:22, 23) Ndi tukucita ivisuma na lino antu yakutucitila iviipe nanti lino tuli ni intazi, tungazwilizya yamwi ukusambilila icumi nu kutandika ukucindika Leza.—1 Pet. 3:16, 17.

‘Umuntu musuma wene alapokelela icilambu cakwe ukulingana ni milimo yakwe kwene.’ (Mapi. 14:14) I visuma ci vimwi ivikacitika? Ndi tukucitila yauze ivisuma, cingalenga kuti yatucitila visuma naswe kwene. (Mapi. 14:22) Nanti icakuti antu yasikutucitila ivisuma, swemo tulinzile ukutwalilila ukuyacitila ivisuma. Ukucita vivyo kungalenga yasenule imyelenganyizizye yao nu kutandika ukutucitila ivisuma.—Loma 12:20.

Aingi yangalanda ivisuma ivyayacitikila pa mulandu nu kutaluka uku kucita iviipe. Elenganyini pali vino vyacitikiile Nancy. Walanzile ukuti: “Lino nakulanga, naitazyezile sana, nacitanga ivintu iviipe, nupya ntaakweti umucinzi. Nomba nizile insambilila nu kumanya vino Leza akati i visuma, lyene nizile inja ni nsansa sana.”

Tukalondesya ukucita ivisuma pano Yeova akazanga ndi tukucita vivyo. Nanti icakuti antu yasilola vino tukacita, Yeova wene akalola. Akamanya visuma vyonsi vino tukaelenganyapo na vino tukacita. (Efes. 6:7, 8) Uzye Yeova akatupoleelela uli? ‘Umuntu musuma akatemwikwa kuli Yeova.’ (Mapi. 12:2) Lekini tutwalilile ukucita ivisuma. Yeova walaya ukuti “alapeela lulumbi nu mucinzi ku antu yonsi akacita visuma, nga nu kuyapeela mutende.”—Loma 2:10.