1-2. I vyani vyacitike lino Yesu atatala walanda amazwi ya kusyalikizya?

CALI a kasanya pa Nisani 14, mu 33 C.E. Pa cisila ca kumubepezya nu kumupingula pa mulandu uno ataacisile, Yesu yamusaalwile, ukumuma sana nu kumupopela pa cimuti ca kuciziwilwapo. Insunga zyatulwile iminwe yakwe ni ngazo. Fwandi lyonsi lino wafuuta nanti ukulanda, uvwanga sana ukuwaya. Nomba walondekwanga ukulanda pano wakweti ivyeo ivicindame.

² Lekini tulande pa mazwi yano Yesu walanzile lino wali umupipi nu kufwa pa cimuti ca kucuziwilwapo na vino tungasambililako. Mu mazwi yauze tungati, lekini tuvwe kuli aliwe.—Mate. 17:5.

3. Aaweni yano Yesu walozyangako lino walanzile amazwi yakuti: “Tata, uyelele”?

³ I vyani vino Yesu walanzile? Lino Yesu wali pa cimuti ca kucuziwilwapo, wapefile ukuti “Tata, uyelele.” Aaweni yano walondanga isi aelele? Amazwi alondelilepo yakatwazwa ukumanya yano Yesu walandangapo. Watiile: “Pano yatamanyile cino yakucita.” (Luka 23:33, 34) Yesu walandanga pa asilika Aina Loma aamupopiile ku minwe nu ku ngazo apa cimuti ca kucuziwilwapo. Yataamumanyile ningo. Afwile walandanga na pa antu alondanga ukuti akomwe nomba aizile iyataila muli aliwe pa cisila. (Mili. 2:36-38) Yesu ataalinzile ukufwa, lelo ataasokiile yayo amucuzyanga nanti ukukana ukuyeleela.  (1 Pet. 2:23) Nomba, walenzile Yeova ukuti aeleele yonsi amukomile.

4. I vyani vino tungasambililako kuli vino Yesu waitemiilwe ukweleela amucuzyanga?

⁴ I vyani vino tungasambilila uku mazwi yakwe Yesu? Wakwe Yesu, tulinzile ukuitemelwa ukweleela yauze. (Kolo. 3:13) Yamwi, ukwikako sile na yalupwa, yangatucuzya pa mulandu wakuti yatamanya vino twazumilamo na vino tukalondela mu umi witu. Yangatubepezya, ukutuzewanya pa antu, ukutononela impapulo, nanti sile ukututinya ukuti yamatucisa. Ukucila ukuyasokela, tungalenga Yeova ukuti aazwe akutucuzya ukusambilila icumi. (Mate. 5:44, 45) Insita zimwi, cingatutalila ukuyeleela sana sana ndi cakuti yakutucitila ivintu iviipe. Nomba nga twatwalilila ukuya asoke nu kukanaeleela, cingalenga tuye ni cikonko. Nkazi umwi walanzile ukuti: “Ukweleela cisipiliula ukuti vino yauze yacisile vyali sile ningo nanti ukuti natemilwe ukuti yancitile vivyo kwene. Lelo kukapiliula ukukanatwalilila ukusokela antu yayo. (Masa. 37:8) Nga twapingulapo ukweleela yauze, ale twapingulapo ukukanaleka iviipe ivyacitiike vitulenge ukutwalilila ukuya asoke.—Efes. 4:31, 32

5. I vyani vino Yesu walavile icipondo cino yamupopiile pamwi naco, nupya u mulandu ci uno wacilayiile vivyo?

⁵ I vyani vino Yesu walanzile? Kwali ivipondo viili ivyapopiilwe pamwi na Yesu. Pa kutandika, ivipondo vii vyamupontelanga. (Mate. 27:44) Nomba icipondo conga cizile icita ukumupontela. Cizile iciluka ukuti ‘pasi icintu cimwi iciipe cino Yesu wacisile.’ (Luka 23:40, 41) Cicindamisye i cakuti, cazumiile ukuti Yesu wali nu kutuutululwa nu kuya umwene wanda umwi. Canenyile Yesu ukuti: “We Yesu ukanjiusye lino uliza na maka mu Wene wako.” (Luka 23:42) Umonsi wiya walangilile ukuti wakweti sana utailo! Yesu wamwaswike ukuti: “I cumi ilelo nkukunena ukuti, ulaya nani [asi mu Wene wa kwi yulu] lelo umu Paladaise.” (Luka 23:43, NWT.) Ulayo uno Yesu walavile paa, walandanga sile pali Yesu umwineco ni cipondo kwene cico, pano waomvizye amazwi yakuti “nkukunena,” “ulaya,” na “nani.” Yesu walanzile amazwi uku cipondo aalenzile cisininkizye ukuti yalafikiliziwa, pano wamanyile ukuti Isi waya nu luse.—Masa. 103:8.

6. I vyani vino tukusambilila uku mazwi yano Yesu wanenyile icipondo?

⁶ I vyani vino tungasambilila uku mazwi yakwe Yesu? Yesu waya sile kwati a Isi. (Ayeb. 1:3) Yeova akalonda ukutweleela nu kutulanga uluse nomba angacita sile vivyo ndi cakuti tukuvwa uyi pa viipe vino twacisile nupya tuli nu utailo umwi lambo lyakwe Yesu Klistu. (1 Yoa. 1:7) Yamwi cingayatalila ukuzumila ukuti Yeova angayeleela pa viipe vino yacisile mpiti. Ndi cakuti avino namwe mukayuvwa insita zimwi, elenganyini pali vii: Lino Yesu wali umupipi nu kufwa, walangizye uluse ku cipondo icatandike sile ukulangizya utailo muli aliwe. Fwandi Yeova wene alacila napo ukulanga uluse kuli ya kapepa yakwe aaya ni cisinka, aakwezya na maka ukulondela masunde yakwe!—Masa. 51:1; 1 Yoa. 2:1, 2.

7. I vyani vino Yesu wanenyile Maliya na Yoane, ukulingana na vino Yoane 19:26, 27 ikalanda, nupya u mulandu ci uno walandile vivyo?

⁷ I vyani vino Yesu walanzile? (Belengini Yoane 19:26, 27.) Yesu walondanga ukusakamala nyina, wino pa nsita iya afwile wali a mukamfwilwa. Ato yakwe Yesu limwi yali nu kusakamala nyina muli vino walondekwanga. Nomba a weni wali nu kumwazwa  ukutwalilila ukutaila Yeova? Kutaya ivikalangilila ukuti ato yakwe Yesu yali asambi pa nsita iya. Nomba, Yoane wali umutumwa wakwe Yesu uwa cisinka nupya cuza wakwe. Yesu walolanga yonsi apepelanga Yeova pamwi nawe ukuti aa lupwa lwakwe. (Mate. 12:46-50) Yesu watemilwe sana Maliya nupya walondesyanga ukumusakamala, fwandi calenzile anene Yoane ukuti atwalilile ukumwazwa ukuombela Yeova. Wanenyile nyina ukuti: “Lola umwanako!” Nupya wanenyile Yoane ukuti: “Lola mayo wako!” Kufuma pa nsita kwene iya, Yoane wali kwati umwana kuli Maliya nupya wamusakamalanga sile kwati a nyina. Yesu walangilile ukuti watemilwe umwanaci wii uwamusakamiile ukufuma  lino wavilwe nupya uwatwalilile ukuyapo na lino wafwanga!

8. I vyani vino tungasambilila uku mazwi yano Yesu wanenyile Maliya na Yoane?

⁸ I vyani vino tungasambilila uku mazwi yakwe Yesu? Ucuza uno twakwata na ina itu na ya nkazi ungakoma sana ukucila uno twakwata na ya lupwa itu. Ya lupwa itu yangatucuzya nanti ukutusya, nomba wakwe vino Yesu walavile, nga twatwalilila ukupalama kuli Yeova nu kwi iuvi Lyakwe, tulapokeleela “ivingi ukuluta” vino twasya. Aina aingi na ya nkazi yalaya wa ana onsi, anaci, ya mayo nanti ya tata kuli sweswe. (Mako 10:29, 30) Uzye mukauvwa uli ukukwata aina na ya nkazi alemana pa mulandu nu utailo uno yakwata na pa mulandu nu kutemwa Yeova na vino yatemwana?—Kolo. 3:14; 1 Pet. 2:17.

9. I vyani vino tungasambilila ku mazwi yakwe Yesu aaya pali Mateo 27:46?

⁹ I vyani vino Yesu walanzile? Lino kwasyazile panono ukuti Yesu afwe, walanzile ni izwi likulu ukuti: ‘Leza wane, Leza wane, pacani wantazyela?’ (Mate. 27:46) Baibo italondolola umulandu uno Yesu walandiile vii. Nomba lolini vino tungasambilila ku mazwi yano Yesu walanzile. Conga cino tungasambililako i cakuti, pa kulanda amazwi yaa, Yesu wafikilizye usesemo uwaya pa Masamu 22:1. * Nupya amazwi yaa yakalangilila ukuti Yeova atacingilile umwanakwe. (Yobo 1:10) Yesu wamanyile ukuti Isi wazumilizye ukuti aeziwe na alwani yakwe ukufika ku mfwa. Kutaya umuntu uwatala weziwapo wakwe vino cali kuli Yesu. Nupya, amazwi yaa yakalangilila ukuti atacisilepo umulandu uli onsi uwali nu kulenga akomwe.

10. I vyani vino tungasambilila ku mazwi yakwe Yesu yano walanzile pali Isi?

¹⁰ I vyani vino tungasambilila uku mazwi yakwe Yesu? Conga cino tukusambililako i cakuti tutalinzile ukwenekela ukuti Yeova angatucingilila uku ntazi zyonsi zino tungakwata. Wakwe vivi kwene vino Yesu weziwe ukufika nu ku mfwa, naswe kwene tulinzile ukuiteyanya ukuya acisinka ukufika nu ku mfwa. (Mate. 16:24, 25) Nomba tungasininkizya ukuti Leza atalaleka ukuti tweziwe ukuluta pali vino tungazizimizya. (1 Kol. 10:13) Cuze cino tukusambililako i cakuti naswe kwene yangatucuzya nanti icakuti tutacisile icili consi wakwe vino cali kuli Yesu. (1 Pet. 2:19, 20) Yayo aakatucuzya, yasitucuzya pa mulandu wakuti tukaluvyanya, lelo a pa mulandu wakuti tutaya wa antu amu nsi ii nupya tukasimikila pa cumi. (Yoa. 17:14; 1 Pet. 4:15, 16) Yesu wamanyile umulandu uno Yeova wazumilizizye ukuti acuule. Nomba ya kapepa yakwe Yeova acisinka aakakwata intazi, yakasakamala mulandu uno Yeova akazumilizizya ivintu vimwi ukucitika. (Haba. 1:3) Leza witu uwaya nu luse nu kuteekela asilola antu yaa ukuti yatakwata utailo; lelo akayalola ukuti yakalondekwa ukuteekeziwa ukufuma kuli aliwe.—2 Kol. 1:3, 4.

11. U mulandu ci uno Yesu walandiile amazwi aaya pali Yoane 19:28?

¹¹ I vyani vino Yesu walanzile? (Belengini Yoane 19:28.) U mulandu ci uno Yesu walandiile ukuti: “Nuvwa ulusala”? Wacisile vivyo pakuti afikilizye ilembelo, kuli kuti usesemo uwaya pa Masamu 22:15 apakalanda ukuti: “Cikolomilo cane caticuma wa lukungu, nu lulimi lwane lwatilulematila ku kanwa.”  Nupya afwile uvwile ulusala pa cisila ca kucuula konsi ukwikako sile nu kupopelwa pa cimuti ca kucuziwilwapo. Walondekwanga uwazwilizyo pakuti ulusala lusile.

12. I vyani vino tungasambilila uku mazwi yakwe Yesu akuti “Nuvwa ulusala”?

¹² I vyani vino tungasambilila uku mazwi yakwe Yesu? Yesu atelenginye ukuti i ciipe ukulanda vino wayuvwile; nupya naswe kwene tulinzile ukulanda vino tukuyuvwa. Naswe kwene insita izingi limwi tukayuvwa ukuti tutanga tuneneko yauze pali vino tukulondekwa. Nomba ndi cakuti tukulonda uwazwilizyo, tulinzile ukulengako yauze ukuti yatwazwe. Wakwe, ndi cakuti sweswe yakote nanti tukalwalilila, tunganenako cuza witu ukutusendako mu kukala vimwi nanti ukututwala uku cipatala. Nga twatoovoka, tunganenako eluda nanti cuza Umwina Klistu uwika amano kuli vyakwe Leza aangakutika nu kutunenako “amazwi” asuma angatusansamusya. (Mapi. 12:25) Lekini twaiusya ukuti aina na ya nkazi yatutemwa, nupya yakalonda ukutwazwa umu nsita zya macuzi. (Mapi. 17:17) Nomba yatanga yamanye vino tukwelenganya nanti vino tukuyuvwa. Yatanga yamanye ukuti tukulondekwa uwazwilizyo ndi cakuti tutayanenyile.

13. I vyani vino Yesu wacisile pa mulandu wakuti watwalilile ukuya uwa kaele ukufika nu ku mfwa?

¹³ I vyani vino Yesu walanzile? Lino cafisile kuma 3 koloko kasanya (15 awazi) pa Nisani 14, Yesu wavwanzile ni izwi lyuvwike ukuti: “Casila!” (Yoa. 19:30) Amazwi yakwe Yesu yakatusambilizya ukuti lino atatala wafwa, Yesu wacisile vyonsi vino Yeova walondanga ukuti acite. Pa mulandu wakuti Yesu watwalilile ukuya uwa kaele ukufika nu ku mfwa, wacisile ivintu ivingi. Ca nkoleelo, wasiniile Satana ukuti u wa ufi. Yesu walangilile ukuti angatwalilila ukuya uwa kaele asi mulandu na vino Satana wamucisile. Cakwe ciili, Yesu watuuzile umi wakwe ukuya ilambo. Pa mulandu wakuti wapeezile umi wakwe, calenzile ukuti antu aatamalilika yaye ya cuza yakwe Yeova nu kukwata upaalilo wa kwikala amanda pe. Cakwe citatu, Yesu walangilile ukuti Yeova a kateeka musuma, nupya wafumizye umuzewanya api zina lyakwe Isi.

14. I vyani vino mulinzile ukulondesya ukulacita cila wanda? Londololini.

¹⁴ I vyani vino tungasambilila uku mazwi yakwe Yesu? Tulinzile ukucita vyonsi vino tungakwanisya pakuti twatwalilila ukuya akaele cila wanda. Uvwini vino Umwina Maxwell Friend uwali kasambilizya umwi Sukulu Lya Gilyadi walanzile. Lino umwina Friend walandanga ilyasi ilyalandanga pali ucisinka pa ukongano wa mpanga izingi, watiile: “Cino mulinzile ukucita nanti ukulanda ilelo, mutalinzile ukwelenganya ukuti mulaomba nanti ukulanda mutondo. Uzye imumanya ndi cakuti mulaya nu umi mutondo? Cila wanda mwacita ivintu kwati ali wanda winu uwa kusyalikizyako ukuya nu umi nu kulanga ukuti imulinga ukwikala amanda pe.” Lekini cila wanda twatwalilila ukuya aakaele kwati ali wanda wa kusyalikizyako ukuya nu umi. Lyene nanti cakuti tuli mu kufwa, tulalanda ukuti, “Yeova, ninezya na maka ukutwalilila ukuya uwa kaele nu kulanga Satana ukuti u wa ufi, ukucindika izina lyako nu kutungilila ukateeka wako!”

15. Kulingana na Luka 23:46, i vyani vino Yesu wasininkizye?

¹⁵ I vyani vino Yesu walanzile? (Belengini Luka 23:46.) Yesu walangizye ukuti wataile  sana Isi, watiile: “Tata, nafumbatika umupasi wane mu makasa yako.” Yesu wamanyile ukuti umi wakwe uwa ku nkoleelo wasintilile pali Yeova, nupya wasininkizye ukuti Isi wali nu kumwiusya.

16. I vyani vino mukusambilila kuli vino vyacitikiile Nte uwa myaka 15?

¹⁶ I vyani vino tungasambilila uku mazwi yakwe Yesu? Mwatwalilila ukuya acisinka kuli Yeova nanti sile alino umi winu uli mu uzanzo. Pakuti mucite vivyo, mulinzile ukutaila Yeova nu umi winu onsi. (Mapi. 3:5) Elenganyini pali Joshua, Nte uwa myaka 15 uwalwile ulwale uwipisye ukakoma. Wakanyile ukulwaziwa umu nzila iyali nu kulenga atame masunde yakwe Leza. Lino kwasyazile sile panono ukuti afwe, wanenyile ya nyina ukuti: “Mayo, Yeova alansakamala. Naminena vii pano insininkizya ukuti Yeova alantuutulula. Watamanya vino nkwelenganya na vino nkuyuvwa, nupya namutemwa.” Swensi kwene tulinzile ukuyuzya ukuti: ‘Ndi cakuti nakweti uwezyo uungalenga imfwe, uzye ndatwalilila ukuya uwa cisinka kuli Yeova nu kutaila ukuti alanjiusya?’

17-18. I vyani vino twasambilila? (Loliniko na kambokosi akakuti “ Vino Tungasambilila Uku Mazwi Yakwe Yesu Akusyalikizya.”)

¹⁷ Tungasambilila masambililo acindame sana ku mazwi ya kusyalikizya yano Yesu walanzile. Yakatwiusyako ukuti tulinzile ukweleela yauze nu kutaila ukuti naswe kwene Yeova alatweleela. Twakwata aina aingi na ya nkazi umu cilongano aakalondesya ukutwazwa. Nomba ndi cakuti tukulondekwa uwazwilizyo, tulinzile ukulenga ukuti yatwazwe. Twamanya ukuti Yeova alatwazwa ukuzizimizya intazi ili yonsi ino tungakwata. Nupya itulola umulandu uno cacindamila ukutwalilila ukuya akaele nu kulacita ivintu kwati ali wanda wa kusyalikizyako ukuya nu umi nu kutaila ukuti nga twafwa Yeova alatutuutulula.

¹⁸ Umu cumicumi, amazwi yano Yesu walanzile lino wafwanga pa cimuti ca kucuziwilwapo, yangatusambilizya ivintu ivingi. Ndi cakuti tukucita vino twasambilila, tulalanga ukuti tukauvwila amazwi yakwe Yeova yano walanzile pa mwanakwe aakuti: “Mwamuvwa.”—Mate. 17:5.