1-2. (a) Uzye ivintu vyali uli umu Yudeya lino Paulo walembiile Aebele kalata? (b) U mulandu ci uno kalata iya yali nu kwazwa sana Aina Klistu?

 PA CISILA ca mfwa yakwe Yesu umu 33 C.E., Aina Klistu aikalanga umu Yelusalemu nu mu Yudeya izile iyakwata intazi izingi sana. Pa nsita kwene iya lino icilongano ca Ina Klistu capanzilwe, yatandike ukuyacuzya sana. (Mili. 8:1) Lyene pa cisila ca myaka 20, alondezi yakwe Klistu izile iyatandika ukukwata intazi, limwi a pa mulandu ni cipowe icali umu mpanga muno ikalanga. (Mili. 11:27-30) Lelo lino papisile insita umu 61 C.E., Aina Klistu yatiile ukuyacuzya sana wakwe vino cali nu kuya uku nkoleelo. Pa nsita kwene iya, yapokelile kalata ukufuma uku mutumwa Paulo umwali ivyeo vino yalondekwanga sana.

² Kalata ino umutumwa Paulo wayalembiile yalondekwanga sana, pano umutende uno Aina Klistu yakweti pa nsita iya utali nu kutwalilila. Muli kalata, Paulo walemvile mazwi akukomelezya aali nu kwazwa Aina Klistu ukuzizimizya lino ucuzi ukalamba wali nu kutandika. Ukononwa kwa musumba wa Yelusalemu kuno Yesu walanzilepo, kwali umupipi nu kutandika. (Luka 21:20) Paulo alino na Ina Klistu aikalanga umu Yudeya yatamanyile lino ucuzi ukalamba wali nu kutandika. Nanti ciye vivyo, lino ucuzi ukalamba utatala watandika, Aina Klistu yatwalilile ukuzizimizya alino nu kukomya utailo wao.—Aeb. 10:25; 12:​1, 2.

3. U mulandu ci uno ibuku lya Aebele lingazwila Aina Klistu ndakai?

 ³ Likwene sile tuli nu kukwata intazi izingi sana ukucila na zino Aina Klistu Aebele yakweti. (Mate. 24:21; Kuso. 16:​14, 16) Fwandi lekini tulande pali vino Yeova wanenyile Aina Klistu yaya ivyayazwile nupya ivingatwazwa naswe.

“TUTWALILILE UKULUNDULUKA”

4. Iintazi ci zino Ayuda Aina Klistu yakweti? (Loliniko ni cikope.)

⁴ Ayuda aizile iyaya Aina Klistu yalinzile ukusenuka umu vintu ivingi, nupya ukucita vivyo kutangwike. Apa nsita imwi Yeova wasoolwile Ayuda ukuya antu yakwe. Pa myaka iingi umusumba wa Yelusalemu u wali ucindame sana. Umwene uwimililangako Yeova wateekanga umu musumba kwene uu. Nupya antu alondanga ukulapepa Yeova, yamupepelanga umwi tempele ilyali umu Yelusalemu. Ayuda yonsi yalondelanga Masunde yakwe Mose alino na masunde yano intunguluzi zya mapepo zyayasambilizyanga. Pa masunde yaa pali na masunde aalandanga pa vyakulya vino yatalinzile ukulya, pa kuzembululwa, alino na pali vino yalinzile ukulalola antu aatali Ayuda. Lelo pa cisila ca mfwa yakwe Yesu, Yeova watiile ukupokelela malambo yano Ayuda yapeelanga api tempele. Nupya cii calenzile ukuti citalile Ayuda aizile iyaya Aina Klistu ukusenuka muli vino yapepanga Yeova. (Aeb. 10:​1, 4, 10) Nanti sile Aina Klistu aali nu utailo ukome wakwe umutumwa Petulo, cayatalile ukusenuka. (Mili. 10:​9-14; Gala. 2:​11-14) Visambilizyo vii ivipya vino Ayuda Aina Klistu yatandike ukulondela, vyalenzile ukuti intunguluzi zya mapepo zitandike ukulayacuzya.

5. I vyani vino Aina Klistu yalinzile ukucenjelako?

⁵ Aina Klistu Aebele yayacuzyanga uku maumba yaili a yantu. Intunguluzi zya mapepo zyalolanga Aina Klistu yaa ukuti yali asangu. Nupya antu yamwi umu cilongano yalondanga ukuti alondezi yakwe Klistu yalondela Masunde yakwe Mose yamwi, pakuti yatayacuzya. (Gala. 6:12) I vyani vyali nu kwazwa  Aina Klistu acisinka ukutwalilila ukuya umu cumi?

6. I vyani vino Paulo wakomelizye ya kapepa yauze ukucita? (Aebele 5:14–6:1)

⁶ Muli kalata ino umutumwa Paulo walembiile Aina Klistu Aebele, wayakomelizye ukulaisambilizya sana Izwi lyakwe Leza. (Belengini Aebele 5:14–6:1.) Umutumwa Paulo waomvizye Malembo Aciebele pa kulondolola umulandu uno inzila ino Aina Klistu yapepelangamo Yeova yali ningo ukucila vino Ayuda yamupepanga. a Paulo wakomelizye Aina Klistu ukuti yalinzile ukumanya ningo icumi ica mu malembo pakuti yangamanya ivisambilizyo vya ufi na pakuti yataponziwa.

7. Iintazi ci zino tukakwata ndakai?

⁷ Wakwe vino cali uku Aebele Aina Klistu, naswe kwene ndakai tukalola kuno antu yakusalanganya malyasi asiuvwana na vino Leza akalonda. Ilingi aakatukanya yakalanda iviipe pali vino tukalondela vino Baibo ikalanda pa uzelele na pa mapekanyo akuzinga aakacita iviipe umu cilongano, yakati tukapingula yauze nupya sweswe ankalwe. Vino antu yakaelenganya nu kucita vikuya vikwipilako sile nupya vyapusana sana na vino Leza akalola ivintu. (Mapi. 17:15) Icicindama sana ukuti twamanya imyelenganyizizye iipe nu kuikana, pakuti aakatukaanya yatatutoovola nu kulenga ukuti tute ukuombela Yeova. (Aeb. 13:9)

8. Tungacita uli pakuti tulunduluke muli vyakwe Leza?

⁸ Paulo wanenyile Aina Klistu ukuti yalinzile ukutwalilila ukulunduluka muli vyakwe Leza nupya vikwene ali vino naswe tulinzile ukulacita. Cii cikupiliula ukuti tulinzile ukumanya ningo icumi alino nu kulaelenganya wakwe vino Yeova akaelenganya. Nupya tulinzile ukutwalilila ukucita vivyo na pa cisila ca kuipeela nu kubatiziwa. Asi mulandu ni myaka ino itwikala umu cumi, swensi kwene tulinzile ukulabelenga nu kulaisambilizya Izwi lyakwe Leza lyonsi. (Masa. 1:2) Ukulaisambilizya Baibo kulalenga ukuti tuye ni miyele ino umutumwa Paulo wakomelizye Aebele ukukwata muli kalata ino wayalembiile, kuli kuti utailo.—Aeb. 11:​1, 6.

“TWAYA NU UTAILO UULALENGA TUYE NU UMI”

9. U mulandu ci uno Aina Klistu Aebele yalondekelwanga ukuya nu utailo ukome?

⁹ Aina Klistu Aebele yalondekwanga ukuya nu utailo ukome pakuti yapusuke ucuzi ukalamba uwali nu kwiza umu Yudeya. (Aeb. 10:​37-39) Yesu wacelwile alondezi yakwe ukuti lino yalalola iumba lya yasilika lyazinguluka umusumba wa Yelusalemu, yace yutukile ku myamba. Kusunda kuu kwali nu kwazwa Aina Klistu yonsi aali umu musumba wa Yelusalemu alino ni misumba yuze iyali umu Yudeya. (Luka 21:​20-24) Pa nsita iya ndi cakuti alwani yayazanza, antu yutukilanga uku misumba iyacingililwe ni viumba wakwe vino umusumba wa Yelusalemu wali. Calolekanga kwati citali nu kuya ningo ukuutukila umu myamba, fwandi yalondekwanga sana ukuya nu utailo pakuti yuvwile ukusunda kuu.

10. I vyani vino Aina Klistu yali nu kucita pa mulandu nu utailo? (Aebele 13:17)

¹⁰ Aina Klistu Aebele yalondekwanga ukutaila yano Yesu waomvyanga ukutungulula icilongano. Yayo aatungululanga yafwile yanenanga amu cilongano ivyali nu kuyazwa ukulalondela utunguluzi wakwe Yesu pa nsita ilinge nupya ukwaula icimvulunganya. (Belengini Aebele 13:17.) Izwi ilya Cigiliki ilyaomviwa pa Aebele 13:14 ilyakuti “mwauvwila”  likapiliula ukuti umuntu alinzile ukuvwila utunguluzi pa mulandu wakuti watataila umuntu aakumupeela utunguluzi uwo. Cii cisikupiliula ukuti alinzile ukuvwila aakumupeela utunguluzi pa mulandu wakuti aakumupeela utunguluzi wakwata amaka akucita vivyo, lelo apa mulandu wakuti wamutaila. Fwandi Aina Klistu Aebele yalondekwanga ukutaila yayo aatungululanga lino ucuzi utatala watandika. Ndi cakuti Aina Klistu yali ni cuvwila pa nsita lino kwali umutende, ale cali nu kuyangukila ukuya ni cuvwila kuli yayo aatungululanga na pa nsita ino ivintu vyali nu kutala.

11. U mulandu ci uno Aina Klistu yalinzile ukuya nu utailo ukome ndakai?

¹¹ Ndakai tukalondekwa ukuya nu utailo wakwe vino cali uku Ina Klistu Aebele. Insita ino tukwikalamo antu aingi yakakana nu kusuusya vino Baibo ikalanda ukuti insi yii yasya iyononwe. (2 Pet. 3:​3, 4) Nanti cakuti Baibo yalandapo vimwi pali vino ucuzi ukalamba ulatandika, tutamanya ivingi pali vino ucuzi ukalamba ulaya. Tulinzile ukutaila ukuti Yeova wika insita lino impelelekezyo iliza, nupya tulinzile ukusininkizya ukuti alatusakamala lino kulaya ucuzi ukalamba.—Haba. 2:3.

12. I vyani ivilatwazwa ukupusuka ucuzi ukalamba?

¹² Nupya tulinzile ukutaila inzila ino Yeova akaomvya pa kututungulula, kuli kuti “umuomvi mutailwe nupya uwa mano.” (Mate. 24:45) Lino ucuzi ukalamba ulatandika, limwi tulapokelela utunguluzi umu kulungatika uulatwazwa ukupusuka, wakwe vino cali uku Ina Klistu Aebele lino Aina Loma yazingulwike umusumba. Ikwene ali nsita ino tulinzile ukutaila sana utunguluzi uno tukapokelela ukufuma kuli yayo aakatungulula iuvi lyakwe Yeova. Ndi cakuti tusikutaila nu kuvwila utunguluzi uno tukapokelela ndakai, ale cilatutalila ukuvwila utunguluzi uno tulapokelela umu ucuzi ukalamba.

13. U mulandu ci uno ukusunda ukwaya pa Aebele 13:5 kwalondekelwanga?

¹³ Lino Aina Klistu Aebele yaloleelanga icimanyililo icakuti yalinzile ukuutuka, yalondekwanga ukwangupazya imikalile nu ‘kukanatemwisya impiya.’ (Belengini Aebele 13:5.) Yamwi yazizimizyepo icipowe ni nzala. (Aeb. 10:​32-34) Nanti cakuti yaitemiilwe ukuzizimizya pa mulandu ni lyasi lisuma, yamwi yatandike ukulonda ukukwata impiya izingi pakuti yaicingilile uku cipowe ni nzala. Lelo impiya zitali nu kuyacingilila lino Yelusalemu ononyilwe. (Yako. 5:3) Alino yayo aatemilwe ivyuma cali nu kuyatalila ukuutuka nu kusya mang’anda yao alino ni vintu vino yakweti.

14. Uzye ukuya nu utailo ukome kungatwazwa ukulalola uli ivyuma ndakai?

¹⁴ Ndi cakuti itutaila ukuti impelelekezyo ya nsi yasya ize, tutalalola ukuti ukukwata ivyuma nanti ivintu ivingi ali cintu icicindamisye. Umu ucuzi ukalamba, impiya zitalakwata incito pano Baibo yalanda ukuti “Zaabu wao ni mpiya zyao yalavisumba mu miseo” pano antu yaliluka ukuti “impiya na zaabu vitangalola ukuyatuula pa nsita ino Yawe Leza ali ni cipyu.” (Ezek. 7:19) Ukucila ukwika mano uku kulondesya ukukwata ivyuma, tulinzile ukulapingula ningo pa vintu ivingatwazwa ukulaisakamala nu kusakamala indupwa zitu alino nu kulaombela Yeova. Umu kucita vii muli nu kukanakongola na patalinzile nanti ukulaomvya sana insita ikulu uku kusakamala vino twakwata. Tulinzile nu kucenjela pakuti tutaleka ivintu vino twakwata ukuya ali vintu vicindamisye umu umi witu. (Mate. 6:​19, 24) Lino tukuya tukupalamila uku mpelelekezyo ya nsi yii,  tulalondekwa ukupingulapo ndi cakuti twataila Yeova nanti ivintu vino twakwata.

“MULINZILE UKUZIZIMIZYA”

15. U mulandu ci uno Aina Klistu Aebele yalondekwanga kuzizimizya?

¹⁵ Aina Klistu Aebele yalondekwanga ukuzizimizya lino ivintu vyayanga vikwipilako sile umu Yudeya. (Aeb. 10:36) Nanti cakuti Aina Klistu Aebele yayacuzizyepo, aingi yasambilile icumi lino kwali umutende. Fwandi mutumwa Paulo waiwisyeko ukuti yalinzile ukuipekanya pakuti yangatwalilila ukuya acisinka ukufika nu ku mfwa lino yalayacuzya, wakwe vino Yesu wacisile. (Aeb. 12:4) Ayuda aingi yasosile nupya izile iyaya nu unkalwe pa mulandu wakuti antu aingi izile yaya Aina Klistu. Imyaka inono uku cisila, iumba lya yantu asoke lyazanzile Paulo lino wasimikilanga umu Yelusalemu. Ayuda ukucila pali 40 “yapangine nu kulapa umulapo wakuti yatakulya nanti ukumwa suka yakome Paulo.” (Mili. 22:22; 23:​12-14) Nanti cakuti Aina Klistu yali nu kuyapata nu kulayacuzya, yalondekwanga ukutwalilila ukukomaana pamwi ku kupepa, kulasimikila ilyasi lisuma alino nu kulakomya utailo wao.

16. Uzye kalata wino Paulo walembiile Aebele angatwazwa uli lino tukucuziwa? (Aebele 12:7)

¹⁶ I vyani vyali nu kwazwa Aina Klistu Ayuda ukuzizimizya ukucuziwa? Paulo walondanga ukwazwa Aina Klistu ukulalola usuma uwaya umu kuzizimizya intazi zino yali nu kukwata. Walondolwile ukuti ndi cakuti Aina Klistu yakwata intazi, Yeova angaomvya insita iyo uku kuyasambilizya. (Belengini Aebele 12:7.) Kusambiliziwa kuu kungayazwa ukuya ni miyele ikazanzya Yeova. Ukwelenganya pa visuma ivyali nu kufumamo ndi cakuti yazizimizya, kwalenzile ukuti cangukile Aina Klistu Aebele ukuzizimizya.—Aeb. 12:11.

17. I vyani vino umutumwa Paulo wasambilile pa kuzizimizya intazi?

¹⁷ Umutumwa Paulo wakomelizye Aina Klistu  Aebele ukuti yalinzile ukuya asipe nu kukanatoovoka lino yakuzizimizya intazi. Umutumwa Paulo walinzile sana ukukomelezya Aina Klistu pali vino yalinzile ukuzizimizya ukucuziwa, pano lino atatala waya Umwina Klistu nawe kwene wacuzyanga Aina Klistu. Fwandi wamanyile ni vya kuzizimizya. Nupya nawe kwene wacuziwepo umu nzila izipusanepusane lino wizile aya Umwina Klistu. (2 Kol. 11:​23-25) Umutumwa Paulo wamanyile ivyalondekwanga pakuti umuntu azizimizye. Wiwisyeko Aina Klistu ukuti lino yakuzizimizya intazi yatalinzile ukuitaila, lelo yalinzile ukutaila Yeova. Paulo walanzile ukuti: “Yeova ali kaazwa wane; ntalatiina.”—Aeb. 13:6.

18. I vyani vino tulinzile ukumanya pa vilacitika uku nkoleelo ivingatwazwa ukuzizimizya?

¹⁸ Ndakai aina na ya nkazi yakuzizimizya ukucuziwa. Tungayatungilila ndi cakuti tukuyapepelako alino nu ukuyazwa muli vino yakulondekwa. (Aeb. 10:33) Lelo Baibo yalanda mu kulungatika ukuti, “asambi yakwe Klistu Yesu yonsi aakalonda ukupepa Leza, yalacuziwa.” (2 Tim. 3:12) Fwandi ali mulandu uno swensi kwene tulinzile ukuipekanyizizya uku ntazi zino tungakwata uku nkoleelo. Lekini tutwalilile ukutaila Yeova, nu kusininkizya ukuti alatwazwa ukuzizimizya intazi izili zyonsi zino tungakwata. Apa nsita ilinge, alafumyapo ukucuziwa konsi kuno aomvi yakwe acisinka yakacuziwa.—2 Tesa. 1:​7, 8.

19. I vyani vino tulinzile ukucita pakuti tuipekanye uku ucuzi ukalamba? (Loliniko ni cikope.)

¹⁹ Ukwaula nu kutwisika kalata ino umutumwa Paulo walembiile Aebele yazwile Aina Klistu aakutandikilapo ukuipekanya uku ucuzi ukalamba uno yali nu kukwata. Paulo wakomelizye aina ukulaisambilizya sana Izwi lyakwe Leza alino nu kumanya ningo Malembo. Ukucita vii kwali nu kuyazwa ukumanya ivisambilizyo ivyali nu kulenga utailo wao ukutonta. Wayakomelizye nu kulakomya utailo wao pakuti yalondela utunguluzi uwafumanga kuli Yesu alino na kuli yano yatungululanga umu cilongano. Nupya wayazwile nu kulazizimizya intazi, lino yakulola intazi ukuti ali nzila ino Tata witu uwaya nu kutemwa wayasambilizizyangamo. Naswe kwene tulinzile ukulalondela ukusunda kuu. Nga twacita vii tulatwalilila ukuya acisinka lino tukuzizimizya ukufika nu ku mpela.—Aeb. 3:14.