Skip to content

Muye pa utantiko wa vilimo

Mwina Joseph F. Rutherford na aina yauze lino yatandile uku Europe

1920—Imyaka 100 Iyapitapo

1920—Imyaka 100 Iyapitapo

KU KUTANDIKA kwakwe ya 1920, antu yakwe Yeova yalondesyanga ukutwalilila ukuomba umulimo. Umu 1920, yasoolwile ilembelo lya mwaka ilyakuti “Ala nemo MWENE wino nkaimbila ali maka yane!”—Masa. 118:14, King James Version.

Yeova wakomelizye antu yaa alondesyanga ukusimikila. Umu mwaka kwene uu, impendwa yakwe ya painiya yakuliileko ukufuma pali 225 ukufika kuli 350. Nupya pa muku wa kutandikilapo ya kasimikila ukucila pali 8,000 yatumile lipoti wa mulimo. Yeova wayapaazile sana lino wayazwile ukuomba umulimo uu.

YALANGIZYE UKUTI YALONDESYA UKUOMBA

Pa 21 Maaci, 1920, ya Joseph F. Rutherford, aatungululanga iumba lya Asambi Yakwe Baibo yalanzile ilyasi ilyakweti umutwe wakuti: “Antu Aingi Alipo Ndakai Yatalatala Yafwe.” Asambi Yakwe Baibo yatasileko nanti awenga lino yaombanga umulimo wakwama antu alondanga ukuzanwako. Yasonkiile icikuulwa icikulu umu musumba wa New York nupya yapeezile antu utupepala twakuyamilapo utwali 320,000.

Nyunzipepa iyalandanga pi lyasi lyakuti: “Antu Aingi Alipo Ndakai Yatalatala Yafwe.”

Antu aingi yazanyilweko ukucila vino yenekelanga. Antu ukucila pali 5,000 yazuzile umu cikuulwa cici, nupya ali 7,000 yafizilwe ukwingila. Lupungu Lwa Mulinzi lwalanzile ukuti “ukulongana kuu kwazifile sana ukucila ukulongana konsi kuno Asambi Yakwe Baibo yakwetipo.”

Asambi Yakwe Baibo izile yamanyikilwa ukwi lyasi lino yasimikilanga ilyakuti: “Antu Aingi Alipo Ndakai Yatalatala Yafwe.” Pa nsita ii, yatamanyile ukuti ilandwe lya Wene lyali nu kusimikilwa sana. Lelo yatwalilile ukulondesya ukuomba. Ya Ida Olmstead, atandike ukulongana umu 1902 yalanzile ukuti: “Twamanyile ukuti Leza watuteyanyizizya ivintu visuma nupya twalondanga ukunenako yonsi pa visuma vivyo lino tuli mu mulimo wa kusimikila.”

UKUPANGA IMPAPULO ZITU

Pa kusininkizya ukuti aina iyakwata ivyakulya ivyakuyazwa muli ukapepa, aina pa Betele yatandike ukupulinta impapulo. Yakazile masyini wakupulintila nu kumwika mu cikuulwa cino yasonkelanga icali pa ncende ya 35 Myrtle, uku Brooklyn, mu New York umupipi na pa Betele.

Ya Leo Pelle na ya Walter Kessler yatandike ukuombela pa Betele mu Januwale 1920. Ya Walter yalanzile ukuti: “Lino twafisile umwangalizi uwaombelanga uku vya kupulinta watulolekisye nu kutunena ati, ‘Kwasyala sile iwala lyonga na citika ale twatandika ukulya icakulya ca musanya.’ Watunenyile ukuyasenda ivibokosi vya mabuku ukufuma pansi ukutwala papela.”

Ya Leo iwisye ivyacitike uwanda uwalondelilepo ukuti: “yatupeezile umulimo wa kufula ciumba pa muputule wa pansi pa cikuulwa kwene cii. Uu wali ali mulimo wa pansi uno natandikilepo ukuomba. Nomba twamanyile ukuti twaombelanga Yeova nupya cii calenzile umulimo uye ucindame.”

Masyini ino yaomvyanga pakupulinta Lupungu Lwa Mulinzi

Umu milungu sile inono aomvi aipeelesye yapulinsile Ulupungu Lwa Mulinzi. Magazini ya Lupungu Lwa Mulinzi yakwe Febuluwale 1, 1920, yapulinsilwe ukufika uku cipendo cakwe 60,000 ukuomvya cimasyini icali pantunti yakwe ciili. Lelo, umwisika lya cikuulwa cii, aina yasungilangamo masyini namuze wino yamanga yakuti Battleship. Ukutandika pa 14 Epuleo, 1920, yatandike ukupanga magazini wino yamanga ukuti: The Golden Age. Ukwaula nu kutwisika Yeova wapaazile ukuombesya kwao.

“Wali umulimo wa Mwene, i calenzile uye ucindame”

“LEKINI TWAIKALA UMU MUTENDE”

Aomvi yakwe Yeova acisinka yaipakizyanga imilimo nu kuombela capamwi. Lelo, Asambi Yakwe Baibo yamwi yafumile umwi iuvi lino kwali intazi umu 1917 ukufika umu 1919. I vyani vyali nu kuyazwa ukuwela umwi iuvi?

Mu Lupungu Lwa Mulinzi lwakwe Epuleo 1, 1920, mwali icipande icakweti umutwe wakuti: “Lekini Twaikala Umu Mutende.” Lwalanzile nu kuti: “Tukasininkizya ukuti . . . yonsi yayo akalonda ukuvwila Mwene . . . yakailila uku vintu vino yacisile . . . mpiti nu kutandika ukuya pamwi na antu yakwe Yeova lino yakuomba imilimo yakwe.”

Antu aingi yuvwile amazwi yaa. Cipande cii cazwile atwalane yamwi ukwiluka ukuti yaluvyanyizye vino yatiile ukusimikila lino yauze yene yatwalilile ukusimikila. Fwandi yalondesyanga ukutwalilila ukuya acincile mu kusimikila nupya. Yonsi atandike ukuomba nupya, yali nu kuomba imilimo iingi ukunkolelo.

UKUPEELA ANTU IBUKU LYAKUTI THE FINISHED MYSTERY

Pa 21 Juni, 1920, Asambi Yakwe Baibo yatandike kampeni yakupeela antu ibuku lyakuti The Finished Mystery, ibuku lyalenga 7 mu mabuku ya kusambililamo malembelo. Amabuku yaa aingi yayasunzile lino uteeko walesizye ukupulinta ibuku lii umu 1918.

Ya kasimikila yonsi yaomvileko umulimo wa kusila antu ibuku lyakuti The Finished Mystery asi sile ya painiya. “Umuntu wensi uwabatiziwa umu cilongano angaombako umulimo uu umukuitemelwa. Icintu conga cino swensi tulinzile ukucita u kuombako umulimo wa kusiila antu ibuku lyakuti The Finished Mystery.” Ya Edmund Hooper yalanzile ukuti: “Kampeni ii yali ali ya kutandikilapo uku yantu aingi ukusimikila uku ng’anda ni ng’anda vino yatatazile yasimikilepo.” Yalanzile nu kuti: “Twizile itumanya vino twalinzile ukucita pakuti tulundulule umulimo witu ukucila pali vino twaombanga.”

UKUTANTIKA CIPYA CIPYA IMIOMBELE UMU EUROPE

Pa mulandu wakuti Asambi Yakwe Baibo cayatalinga ukulanzyanya na mu mpanga zyuze lino kwali nkondo ya nsi yonsi iyakutandikilako, Umwina Rutherford walondanga ukukomelezya aina nu kutantika cipya cipya umulimo wa kusimikila. Fwandi pa 12 Ogasiti, 1920, umwina Rutherford na ina yauze 4 yaile umukutandala uku Britain alino nu mu mpanga zyuze izyayela uku Europe nu ku Middle East umu kukomelezya aina.

Mwina Rutherford ku Egypt

Lino Mwina Rutherford waile uku Britain, Asambi Yakwe Baibo yakweti maukongano ya citungu yatatu alino nu kulongana ukuli 12. Impendwa yakwe yonsi azanyilweko yafisile kuli 50,000. Lupungu Lwa Mulinzi lwalanzile ukuti: “Yonsi azanyilweko yakomeleziwe sana. Ukuya pamwi na ina alino nu kuombela capamwi kwalenzile yaye sana ni nsansa.” Umu Paris, Umwina Rutherford walanzile nupya ilyasi llyali nu mutwe wakuti: “Antu Aingi Alipo Ndakai Yatalatala Yafwe.” Lino ilyasi lyatandike, mu cikuulwa mwazuzile antu. Antu 300 yalenzile ukusambilila na vyuze.

Icipampa icalangililanga ilyasi ilyayelile umu cikuulwa ca London’s Royal Albert

Umu milungu iyalondelilepo, aina yamwi yayile umu Athens, mu Cairo, nu mu Jerusalem. Pa kwazwa alondesyanga ukusambilila ali umu ncende zii, Umwina Rutherford wapanzile icikuulwa umwa kusungila impapulo umwi tauni lya Ramallah umupipi nu mu Jerusalem. Lwene waswilile uku Europe nu kuyapanga icikuulwa cino yamanga ukuti: Central European Office nu kutantika ukuti yapulinta impapulo mu mukwene.

LUFYENGO LWASOKOLOLWA

Umu Sepetemba 1920, Asambi Yakwe Baibo yafumizye magazini iyalenga 27 iyakuti: The Golden Age, iyasokolwile vino yacuzyanga Asambi Yakwe Baibo umu 1918. Masyini ino itulandapo iyakuti Battleship, yaombanga kasanya nu usiku pa kupulinta magazini ii ukucila pali 4 milyoni.

Icikope cakwe ya Emma Martin lino yali umu polisi

Abelenganga magazini wii yamanyile vino ya Emma Martin yayafyenzile. Ya nkazi Martin yali aapainiya umu Bernardino, uku California. Pa 17 Maaci, 1918, Ya Emma na ina yatatu Ya Edward Hamm, Ya Edward Julius Sonnenburg, na Ya E. A. Stevens, yaile mu kulongana pamwi na Asambi Yakwe Baibo yamwi.

Umonsi umwi atazanyilwe uku kulongana kuti asambilile Baibo. Walanzile ukuti: “Nazanyilwe umu kulongana kuu pano yantumile umu kulondelezya imilandu uku uteeko.” Nupya watile: “Naile kuku mukulonda sile apakuyapelela imilandu.” Wazanyile ibuku lino walondanga, ilyakuti: The Finished Mystery. Lino papisile sile amanda anono nkazi Martin na ina yatatu yayalemile. Yayapezile umulandu wa kutama isunde ilya kulapeela ulupapulo luno uteeko walesizye.

Ya Emma na ina yaa yatatu yayazanyile nu mulandu nupya yayanyefile imyaka itatu umu cifungo. Pa 17 Mei, 1920, yezizye ukulenga upinguzi uze ukucilye lelo yayakanyizye nupya yatwalilile ukuya umu cifungo. Nomba ivintu vizile ivisenuka.

Pa 20 Juni, 1920, Umwina Rutherford walanzile ivyayacitikile pa Ukongano wa citungu umu San Francisco. Antu yazungwike pali vino vyacitikile Aina Klistu yaa, nupya yazumilizyanyizye ukutuma foni kuli kateeka wa ku United States. Yalemvile ukuti: “Vino yapingwile . . . ya Martin lwali ulufyengo . . . ukulingana ni sunde lyakuti Espionage . . . Akaombela umwi ofesi lyakulondelezya imilandu yaomvizye amaka uyi uyi . . . pakuti nkazi Martin yamwike umu cifungo.”

Uwanda uwalondelilepo, Kateeka Woodrow Wilson wafumizye ya Nkazi Martin, Mwina Hamm, Mwina Sonnenburg nu Mwina Stevens umu cifungo. Ukufyengwa kuno yafyenzilwe kwasizile.

Umukusila kwakwe ya 1920, Aina yaweni ukuti kwali vingi ivyali nu kulenga yaye ni nsansa. Umulimo uku maofesi yakalamba watwalilile ukulunduluka nupya, ukucila vino cali mpiti, Asambi Yakwe Baibo yasimikilanga ukuti Uwene wakwe Leza ali uno ulasisyapo intazi zyonsi. (Mate. 24:14) Umwaka uwalondelilepo wali nu kucilapo ukulanda pa kusimikila icumi pa Wene.