1, 2. U mulandu ci uno avyazi yamwi yakasakamalila ndi cakuti ana yao yapingulapo ukuipeela nu kuwatiziwa?

ANTU aingi sana aakasambilila Baibo yaipeela kuli Yeova nu kuwatiziwa. Aingi pali yayo aacance aakulila mu cumi aasoololapo ukuya nu umi usuma cuze. (Masa. 1:1-3) Ndi cakuti mwemwe yavyazi Aina Klistu, mufwile mukalondesya ukwizalola umwana winu umonsi nanti umukazyana wawatiziwa.— Loliniko na 3 Yoane 4.

² Nomba nanti ciye vivyo, mufwile mukasakamala. Limwi mwalolapo aacance aingi aawatiziwa nomba lino papita insita iyatandika ukutwisika ndi cakuti yalinzile ukutwalilila ukwikala ukulingana na vino Leza akalonda. Aingi ndakai yafuma mu cumi. Fwandi, limwi mungaasakamala ukuti umwana winu uku nkoleelo angiza ate kutemwa icumi nanti cakuti pali ino nsita akucita ningo muli vyakwe Leza. Limwi angaya wa Ina Klistu yakutandikilako amu cilongano ca mu Efese yano Yesu wanenyile ukuti: “Utantemwa ndi vino wantemilwe inkolelo.” (Umbw.  2:4) Uzye mungacita uli pakuti mucingilile umwana winu ku ntazi iyo nu kumwazwa kuti ‘akakule suka akatuulwe’? (1 Pet. 2:2) Pakuti twasuke icuzyo cii, lekini tusambilile vino tungakolanya Timoti.

3. (a) Cali uli pakuti Timoti aye Umwina Klistu, nupya waomvyanga uli vino wasambilile? (b) I vintu ci vitatu vino Paulo wanenyile Timoti?

³ Timoti afwile wasambilile icumi lino umutumwa Paulo waile umu kutandala uku Lisitala umu mwaka wakwe 47 C.E. Nanti icakuti wali umwance afwile waomvyanga sana vino wasambililanga. Lino papisile imyaka iili watandike ukuomba na Paulo umu mulimo wakutandalila ivilongano. Lino papisile imyaka 16, Paulo walembiile Timoti ukuti: ‘Lelo wemo twalilila sile kuya uwakutailwa mu cumi consi cino wasambiliziwe nupya cino wataila. Wamanya yano ali yakasambilizya yako, nupya ukaiusya ukuti kufuma ku unya, wemo wamanya malembelo ya muzilo [kuli kuti Malembelo ya Ciyebulai], yano yangakupeela mano akukutungulula ku kukwata utailo muli Klistu Yesu kuti akutuule.’ (2 Tim. 3:14, 15) Paulo walanzile ukuti Timoti, (1) wamanyile malembelo ya muzilo, (2) wataile mu cumi cino wasambiliziwe, nupya (3) wali na mano angamwazwa kukwata utailo muli Klistu Yesu kuti akatuulwe.

4. I vintu ci vino mwazana ukuti vikamwazwa lino mukusambilizya ana inu? Ilandilini. (Lolini cikope cakutandikilako.)

⁴ Mwe yavyazi Aina Klistu, mukalonda ana inu ukumanya malembelo ya muzilo, mu malembelo yayo ndakai mwaya, Malembelo ya Ciyebulai na Malembelo ya Ina Klistu a Cigiliki. Na ana anono sana nayo kwene yangasambilila pa antu na pa vintu ivyacitiike ivyalembwa muli Baibo. Iuvi lyakwe Yeova lyapekanya ivintu ivingi vino avyazi yangaomvya pa kwazwa ana yao. Uzye mungiusyako vimwi pali vivyo ivyalembwa umu lulimi lwinu? Iusyini ukuti, ukumanya Malembelo ali cintu cingazwa umuntu ukuya na ucuza ukome na Yeova.

5. (a) Uzye amazwi yakuti ‘wataile icumi cino wasambilile’ yakapiliula cani? (b) I cani calenga tumanye ukuti Timoti wataile ilandwe lisuma pali Yesu?

⁵ Ukumanya malembelo ya muzilo kwacindama sana. Nomba i vingi vino mulinzile ukucita pakuti musambilizye umwana vyakwe Leza ukucila pa kumusambilizya sile pa yantu na pa vintu vyacitike ivyalembwa muli Baibo. Timoti nupya ‘wataile icumi cino wasambilile.’ Amazwi yano Paulo waomvizye yakapiliula ukuti “ukusininkizya.” Timoti wamanyile Malembelo ya Ciyebulai ala acili a kanya. Nomba pa nsita imwi wizile asininkizya ukuti Yesu wali ali Mesiya. Vino wamanyile wavisininkizye ukuti ivya cumi. Nupya usininkizyo uno Timoti wakweti pi landwe lisuma wali ukome sana icakuti wizile awatiziwa aya umulondezi nu kutandika ukuombela pamwi na Paulo umisyonali.

6. Mungazwa uli ana inu ukutaila mu cumi cino yasambilila mwi Zwi Lyakwe Leza?

⁶ Mungacita uli pakuti mwazwe ana inu ukusininkizya nu kuzumila vino yakusambilila ukuti ivya cumi wakwe vino Timoti wasininkizye? Cakutandikilapo, Mwateeka umwenzo. Ukuzumila muli cimwi kusiiza wa mino ya mu kanwa, nanti pa mulandu sile wa kuti mwemo mwazumila mu cumi na ana inu nayo ale yamazumila vivyo kwene. Cila mwana alinzile “kuipelesya” pakuti ataile sana cumi ica muli Baibo. (Welengini Loma 12:1.) Mwe yavyazi mulinzile ukuomba umulimo winu uwa kusambilizya ana, maka maka ndi cakuti umwana akuuzya mauzyo. Lekini tulole cilangililo.

7, 8. (a) Uzye umuvyazi umwi akacita uli pakuti ateekele pa kusambilizya umwanakwe umukazyana? (b) U mulandu ci uno namwe mulinzile ukuya ateekele?

⁷ Ya Thomas ya isi ya mwana ali ni myaka 11 mukazyana yalanzile yati: “Insita zimwi umwanane akauzya ukuti, ‘Uzye Yeova pa kupanga ivya umi pano nsi waomvizye ukusanguka?’ nanti ‘U mulandu ci uno tusiombela pamwi na antu yauze mu kusoolola ya kateeka pakuti tuzifyeko ivintu?’ Fwandi insita zimwi nkateekela sana pakuti ntamunena ivintu ivingalenga azumile sile. Namanya ukuti icikalenga umuntu ukusininkizya ukuti cii i cumi asi cisinka conga icikulu lelo i vingi.”

⁸ Wakwe vino ya Thomas yamanya, ukusambilizya kukalondekwa ukuteekela. Ukuteekela kwacindama sana ku Ina Klistu yonsi. (Kolo. 3:12) Ya Thomas iilwike ukuti palapita insita pakuti mwanao ace ataile cumi nupya yalinzile ukulalanzyanya sana nawe. Yalondekwanga ukuomvya Baibo pa kumulondolwela pakuti asininkizye vino akusambilila. Yalanzile nu kuti: “Nemo na mamane tukalonda ukumanya ndi cakuti umwana witu watazumila vino akusambilila nu kumanya ndi cakuti vikumwazwa. Ndi cakuti akuuzya ala cili ningo sana. Ukulanda sile icisinka, ningasakamala ndi cakuti umwanane wazumila sile cimwi ukwaula ukuuzya.”

9. Uzye mungacita uli pakuti ana inu yamanye Izwi Lyakwe Leza?

⁹ Ndi cakuti avyazi yakuteekela pa kusambilizya, ana yangatandika ukuvwikisya ‘kusalala nu kutalimpa nu kusanzama nga nu kuzika’ kwa utailo. (Efes. 3:18) Tulinzile ukulayasambilizya ukulingana nu musinku wao. Lino yakuya yakutaila panono panono vino yakusambilila, yalaezya ukucingilila ivizumilo vyao kuli yauze, ukwikako sile nu ku ana isukulu yauze. (1 Pet. 3:15) Uzye ana inu yangaomvya Baibo pa kulondolola vino imfwa yaya? Uzye vino Baibo ikalondolola vyakwata upiliulo kuli aliyo? * Fwandi pakuti sile ana inu yamanye Izwi Lyakwe Leza mulinzile ukuteekela sana, nomba mulinzile ukuombesya.—Malan. 6:6, 7.

10. I vyani vicindame vino mulinzile ukucita lino mukusambilizya ana?

¹⁰ Nupya vino mukacita vyacindama sana ndi cakuti mukulonda ana inu yataile sana vino yakusambilila. Ya Stephanie akwata ana yatatu akazyana yatiile: “Ukufuma sile lino ana yane yali anono, nkaelenganya ukuti, ‘Uzye nkalanzyanya na ana yane icalenga ntaile ukuti Yeova akuno waya, watutemwa, nupya inzila zyakwe i zyololoke? Uzye ana yane yakalalola ukuti mu cumi cumi natemwa Yeova?’ Ntange naenekela ukuti ana yalazumila vino yakusambilila mpaka ndi nene natandikilapo.”

11, 12. Uzye ukuya na mano cili cani, nupya u mulandu ci uno tutange tulandile ukuti umuntu wakwata amano ndi twalola sile iciimo cakwe?

¹¹ Twatitusambilila ukuti Timoti (1) wamanyile Malembelo nupya (2) wataile cumi cino wasambilile. Nomba uzye Paulo walozizye mwi lino walanzile ukuti malembelo ya muzilo yangalenga Timoti ukuya na ‘mano angalenga atuulwe’?

¹² Ibuku 2 lyakuti Insight on the Scriptures likalondolola ukuti muli Baibo, mu kukwata amano mwaya nu “kulondela vino umwi wamanya pa kumala intazi, ukuicingilila uku mazanzo, kufikilizya mauyo, nanti ukulungika yauze ukuti nayo avino yacita. Fwandi umuntu wa mano wapusana nu muwelewele.” Baibo ikati: ‘Ivicitwa vya uwelewele vyazula umu mwana.’ (Mapi. 22:15) Vino ukuya  na mano kwapusana nu uwelewele, fwandi ndi cakuti muntu waya na mano ala wakula. Ukukula muli vyakwe Leza asi ukukula mu ciimo, lelo u kuya na katiina kuli Yeova nu kulondesya ukulamuvwila.—Welengini Masamu 111:10.

13. Uzye uwacance angalangilila uli ukuti watakwata amano aakumulenga ukutuulwa?

¹³ Acance aakula muli vyakwe Leza yasitungululwa ni vilondwa vya mili yao nanti matunko ukufuma uku yauze, fwandi “yataya wa miza ino ikasunka maimbi kufuma pa cifulo conga kuya nu ku cuze.” (Efes. 4:14) Lelo yene yakalunduluka nu kuya na mano “akupalula visuma ni viipe.” (Ayeb. 5:14) Fwandi nanti icakuti avyazi nanti uwikolo ali wensi asipo yakapingula ningo ivya kucita. (Filipi 2:12) Mu cumi mano ya musango uwo yangalenga umuntu ukutuulwa. (Welengini Mapinda 24:14.) Mungacita uli pakuti mwazwe ana inu ukuya na mano ya musango uwo? Cakutandikilapo, mulinzile ukusininkizya ukuti ana inu yamanya vino mwacindikisya. Lino mukulanda nanti vyonsi vino mukucita, lekini yamanye ukuti ivintu ivicindame ivyaya umwi Zwi Lyakwe Leza a vino mwacindikisya.—Loma 2:21-23.

14, 15. (a) I vyani vino uwacance aakulonda ukuwatiziwa alinzile ukwelenganyapo sana? (b) Mungacita uli pakuti mwazwe ana inu ukwelenganya pa visuma ivilayacitikila ndi cakuti yakuvwila masunde yakwe Leza?

¹⁴ Kuli na vyuze vino mulinzile ukunena ana inu kucila sile pa kuyanena iciipe ni cisuma. Mungayazwa nu kwelenganya sana pa mauzyo wakwe yaa: ‘U mulandu ci uno Baibo yalesezya ukucita ivintu ivikaloleka ivisuma uku yantu? I cani calenga nsininkizye ukuti masunde amuli Baibo yangangazwa?’—Eza. 48:17, 18.

¹⁵ Pali na cuze cino mulinzile ukwazwa uwacance akulonda ukuwatiziwa, alinzile ukwelenganya sana pali vino akalola imilimo ino Umwina Klistu alinzile ukuomba. I visuma ci ivingacitika umuntu ndi akuombako imilimo iyo? Iintazi ci izyayamo? U mulandu ci uno ivisuma vyavulila ukuluta intazi? (Mako 10:29, 30) Pano ndi wawatiziwa ali vintu ivilaamucitikila. Fwandi  icicindama sana ukwelenganya pa mauzyo yayo lino atatala wawatiziwa. Ndi cakuti avyazi yavwa ana ukumanya ivisuma ivilayacitikila ndi cakuti yakuvwila, ni viipe ivingayacitikila ndi cakuti yasikuvwila, cilalenga yakwate usininkizyo ukome. Usininkizyo ci uwo? Yalasininkizya ukuti lyonsi masunde aya muli Baibo yangayazwa.—Malan. 30:19, 20.

16. I vyani vino avyazi yalinzile ukucita ndi cakuti umwana wao uwawatiziwa watandika ukutonta mu utailo?

¹⁶ Nomba mungacita uli ndi cakuti umwana winu pacisila ca kuwatiziwa watandika ukutwisika vimwi vino wasambilila? Limwi uwacance umwi uwawatiziwa angatandika ukulondelela ivintu vya mu nsi nanti ukutwisika visinte vimwi vya muli Baibo ivikalanda pa mikalile. (Masa. 73:1-3, 12, 13) Nomba vino mwe yavyazi mwapingulapo ukucita ndi cakuti ica musango uwo cacitika vingalenga atwalilile ukuombela Yeova nanti foo. Aye umunono nanti uwikolo mutalinzile ukutandika ukupazyanya nawe pali vivyo. Cino mulinzile sile ukucita u kumwavwa mu nzila isuma pakuti acimvye intazi iyo.

17, 18. Uzye avyazi yangavwa uli uwacance ndi cakuti watandika ukutwisika?

¹⁷ Uwacance uwawatiziwa ala waipeela kuli Yeova. Ukuipeela kuko uulayo wakuti alatwalilila ukukolezya ukulonda kwakwe Leza nu kumutemwa ukuluta icili consi. (Welengini Mako 12:30.) Yeova akacindikisya sana ulayo uwo, fwandi swensi kwene tulinzile ukuucindikisya. (Kasa. 5:4, 5) Mulinzile ukwiusya umwaninu pa vintu vivyo pa nsita ilinge nupya mu nzila isuma. Nomba lino mutatala mwacita vivyo mulinzile ukuomvya iviombelo vino iuvi lyakwe Yeova lyapekanyizizya avyazi. Ndi cakuti mwacita vivyo mulalenga umwaninu ukumanya ukuti vino wapingwilepo ukuipeela nu kuwatiziwa i cintu icindame sana nupya cilalenga ukuti Yeova akamupaale uku nkoleelo.

¹⁸ Ivyeo ivingazwa umwaninu vyaya umu vyeo na vyuze ivyakwata umutwe wakuti “Questions Parents Ask,” ivyaya uku mpela iibuku 1, lyakuti Questions Young People Ask—Answers That Work. Ivyeo vivyo vikakomelezya avyazi ukuti: “Yatalinzile ukusondwelela zuwa ukuti umwana wao watakana icumi lelo yalinzile ukulondelezya ningo intazi ikulenga ciye vivyo.” Limwi a pa mulandu wakutuunkwa nauze. Nanti limwi akuzukilwa nanti a pa mulandu wakuti akayuvwa ukuti acance yauze yakuombesya sana umu milimo yakwe Yeova ukumucila. Ivyeo vivyo nupya vyalondolola ukuti: “Ndi cakuti ica musango uwo cacitika asi kuti umwaninu watakana vino mwazumilamo ukuti ivya cumi. Limwi a pa mulandu sile uwakuti kuli intazi zyuze zino akukwata izikulenga atwisika.” Lyene umu vyeo vivyo mwaya na vino umuvyazi angacita pa kwazwa umwanakwe akutwisika vino wasambilila ndi vya cumi.

19. Uzye avyazi yangacita uli pakuti ana yao yaye na ‘mano angalenga yatuulwe’?

¹⁹ Mwe yavyazi imukwata umulimo ucindamisye sana ni syuko lya kukuzya ana inu “mu kuyasunda nu kuyasambilizya” kulingana nu kulonda kwakwe Yeova. (Efes. 6:4) Wakwe vino itusambilila, mutalinzile sile ukuyasambilizya vino Baibo ikalanda lelo mulinzile nu kuyazwa ukuti yasininkizye vino yakusambilila ukuti ivya cumi. Yalinzile ukutaila icumi pakuti yalondesya ukuipeela kuli Yeova nu kumuombela nu mwenzo onsi. Lekini ukuti Baibo, umupasi wakwe Yeova nu kuombesya kwinu mwe yavyazi kwazwe ana inu ukuya na ‘mano angalenga yatuulwe.’