CIPANDE CA KUSAMBILILAMO 49
Vino Ibuku Lya Ina Levi Likatusambilizya Pali Vino Tulinzile Ukucitila Yauze
“Uwatemwa muzo ndi vino waitemwa.”—LEVI 19:18.
LWIMBO NA. 109 Mwatemwana Sana nu Mwenzo Onsi
VINO TUMASAMBILILAPO *
1-2. I vyani vino twasambilile umu cipande icafumileko, nupya i vyani vino tumasambilila umu cipande cii?
UMU cipande icafumileko twasambilile pa vintu vimwi ivingatwazwa ivyaya umwi buku lya Ina Levi icipande 19. Wakwe umu cikomo 3 tukabelenga vino Yeova wanenyile Aina Izlaeli ukuti yalinzile ukucindika avyazi yao. Twasambilile vino tungazwa avyazi muli vino yakulondekwa lino tukuyakomelezya, ukuyateekezya nu kuyazwa ukutwalilila ukuya ya cuza yakwe Yeova. Umu cikomo icili cimwi kwene, twasambilile ukuti Leza wanenyile antu yakwe ukuti yalinzile ukusunga Isabata. Twasambilile ukuti nanti cakuti tusisunga Isabata ndakai, tungaomvya icisinte icaya pa cikomo cii lino tukupaatulako insita cila wanda iya kucita ivintu ivingakomya ucuza witu na Yeova. Nga tukucita vivyo tulalanga ukuti tukwezya na maka ukuya amuzilo, wakwe vino pa Ina Levi 19:2 na pali 1 Petulo 1:15 pakalanda ukuti tulinzile ukucita.
2 Umu cipande cii, tumatwalilila ukusambilila pa vikomo na vyuze ivyaya umu Ina Levi cipande 19. I vyani vino icipande cii cimatusambilizya pali vino tulinzile ukulangulukilako alemale, vino tulinzile ukuya acisinka umu uculuzi witu na pali vino tulinzile ukulanga ukutemwa uku yantu yauze? Tukalonda ukuya amuzilo pa mulandu wakuti Leza u wa muzilo, fwandi lekini tulole vino tumasambilila.
MWALANGULUKILAKO ALEMALE
I vyani vino ilembo lya Ina Levi 19:14 likatunena ukucitila ya cipuuli ni mpafu? (Lolini mapalaglafu 3-5) *
3-4. Uzye ilembo lya Ina Levi 19:14 likalanda ukuti aina Izlaeli yali nu kusunga uli impafu na ya cipuuli?
3 Belengini Aina Levi 19:14. Yeova walondanga antu yakwe ukuya ni cikuuku kuli yano yalemala. Wakwe, wanenyile aina Izlaeli ukuti yatatipa cipuuli. Ukutipa kuko kwapiliulanga ukucuzya nanti ukulanda ivintu iviipe pa muntu wiyo. Ukucita vivyo cali icintu iciipe sana. Pa mulandu wakuti atuvwanga vino yalandanga pali aliwe, atakwatanga maka ya kuipokolola.
4 Nupya umu cikomo kwene cii Leza wanenyile antu yakwe ukuti yataali nu “kwika icintu cimwi cakupumikako ku nkolelo ya mpafu.” Ibuku limwi lyalanzile pa yalemale ukuti: “Mpiti umu mpanga izyazinguluka impanga ya Izlaeli yacuzyanga sana alemale.” Limwi antu aipe ikanga cimwi uku nkoleelo ya muntu impafu pakuti acisike nanti pakuti yamuseke. Ukucita vivyo wali unkalwe! Isunde ilyaya umu cikomo 14 lyazwanga antu yakwe ukumanya ukuti yalondekwanga ukulanga icikuuku uku yantu alemale.
5. Tungalanga uli icikuuku uku yantu alemale?
5 Yesu walanganga icikuuku ku yalemale. Iusyini amazwi yano watumile kuli Yoani Kabatizya akuti: “Impafu zikulola, alemale yakupita, yakwe tembwe yakupoziwa, ya cipuuli yakuvwa, afwe yakutuutululwa.” Pa cisila ca kulola ivizungusyo vino Yesu wacitanga, “yalumbanyizye Leza.” (Luka 7:20-22; 18:43) Aina Klistu yakaya ni nsansa lino yakukolanya Yesu ukulanga icikuuku kuli yayo alemale. Fwandi tukayalanga icikuuku, ukuyalangulukilako, nu kuyateekelela. Kwene, Yeova atatupeela amaka ya kucita ivizungusyo wakwe vino Yesu wacitanga. Twakwata isyuko lya kunenako yauze ukwikako sile na yano yasilola nanti aatamanya ivingi pali Leza api lyasi lisuma pali paladaise muno antu yonsi yalaya amalilike nu kukwata ucuza usuma na Leza. (Luka 4:18) Ilyasi kwene lii ilisuma likulenga antu aingi ukutandika ukulumbanya Leza.
MWAYA ACISINKA LINO MUKUCITA UCULUZI
6. Uzye ilembo lya Ina Levi cipande 19 likatwazwa uli ukuvwikisya Masunde 10?
6 Ivikomo vimwi umwi buku lya Ina Levi cipande 19 vyalondolola ningo vino Masunde 10 yalandangapo. Wakwe, isunde ilyalenga 8 likalanda ukuti: “Utaiya.” (Kufu. 20:15) Yamwi yangaelenganya ukuti nga yatasenzile ivintu visi vyao ala yakuvwila isunde lii. Nomba ala limwi yakaiya umu nzila zyuze.
7. Uzye kakazya wali nu kutama uli isunde ilyalenga 8 ilyalandanga pa kwiya?
7 Kakazya angelenganya ukuti atatala wiyapo pa mulandu wakuti atatala wasendapo ivintu vyakwe yauze. Nomba uzye waya na ucisinka lyonsi lino akucita uculuzi? Pa Ina Levi 19:35, 36, Yeova watiile: “Mutacenjezya muntu wensi pa kuomvya cipimo caufi, pa kupima utali nanti kunyoma nanti kuvula. Mwaomvya vipimo vyacumi pa kupima utali, kunyoma nu kuvula kwa vintu.” Kakazya uwaomvyanga ivipimilo vyaufi pakuti abepe yano akakazyako, icili cimwi nu kuti waiyilanga. Ivikomo na vyuze umu Ina Levi icipande 19 vyalondolola ningo icisinka cii.
Ukulingana na Ina Levi 19:11-13, i vyani vino umwina Klistu angayuzya pali vino akaomba uculuzi wakwe? (Lolini mapalaglafu 8-10) *
8. Uzye ivyeo ivyaya pa Ina Levi 19:11-13 vyazwanga uli Ayuda ukuomvya icisinte icaya umwi sunde ilyalenga 8, nupya ukucita vivyo kungatwazwa uli?
8 Belengini Aina Levi 19:11-13. Mazwi ya kutandikilapo pa Ina Levi 19:11 yakalanda ukuti: “Mutaiya.” Icikomo 13 cikalanda ukuti: “Utacenjezya umuntu nanti umwi.” Fwandi ndi cakuti umuntu asi na ucisinka lino akucita uculuzi ala akwiya. Isunde ilyalenga 8 lyalandanga ukuti ukwiya kwaipa. Nomba ivyeo ivyaya umwi buku lya Ina Levi vyavwanga Ayuda ukumanya ivya kuomvya icisinte icali umwi sunde lii, kuli kuti vino yali nu kutwalilila ukuya acisinka muli vyonsi vino yacitanga. Icicindama sana kuli sweswe ukwelenganya pali vino Yeova akalola ukukanaya na ucisinka nu kwiya. Tungayuzya ukuti: ‘Ukulingana ni lembo lya Ina Levi 19:11-13, uzye muli mumwi muno ndinzile ukuzifyako mu uculuzi wane nanti umu ncito ino nkaomba?’
9. Uzye isunde ilyaya pa Ina Levi 19:13 lyazwanga uli aomvi?
9 Kwaya icisinka na cuze cino umwina Klistu uwakwata aomvi alinzile ukwelenganyapo. Pa Ina Levi 19:13 pasyalikizya na mazwi yakuti: “Utalengezya malipilo ya muomvi wako nanti uwanda onga.” Umu Izlaeli aomvi aingi yaombanga umu vyalo nupya aomvi yaa yayalipilanga pa cisila ca kuomba uwanda kwene uwo. Ndi cakuti umuomvi yatamulipile uwanda kwene uwo aatali nu kukwata impiya izya kusakamalilamo ulupwa muli vino lukulondekwa uwanda uwo. Yeova walondolwile ati: “Wene umupina nupya akupaalila kulipilwa.”—Malan. 24:14, 15; Mate. 20:8.
10. I vyani vino tungasambilila pa Ina Levi 19:13?
10 Ndakai aomvi yakafola umuku onga nanti lili umu mwezi, asi cila wanda. Nomba icisinte icaya pa Ina Levi 19:13 cicili cikaomba na ndakai kwene. Yamwi aingizya aomvi incito yakayafolesya impiya izinono pali zino yalinzile ukufola. Yakayafolesya impiya izinono pa mulandu wakuti yamanya ukuti kusi kuze kuno yangazana incito. Umu nzila ii, ala uwingizya umuomvi incito ‘akwiila umuomvi wakwe impiya.’ Umwina Klistu uwingizya aomvi incito alinzile ukusininkizya ukuti ali na ucisinka uku yaomvi yakwe. Lekini lyene tulole na vyuze vino tungasambilila umwi buku lya Ina Levi icipande 19.
UWATEMWA MUZO NDI VINO WAITEMWA
11-12. I vyani vino Yesu walandangapo sana lino wambwile amazwi aaya pa Ina Levi 19:17, 18?
11 Leza akaenekela ukuti twacita na vyuze ukucila sile pa kukanacitila antu yauze iviipe. Tungalola na vyuze vino akalonda twacita nga twabelenga pa Ina Levi 19:17, 18. (Belengini.) Yeova walanzile ukwaula ukupita umumbali ukuti: “Uwatemwa muzo ndi vino waitemwa.” Umwina Klistu alinzile ukucita vii ndi cakuti akulonda ukuzanzya Leza.
12 Yesu walangilile ukuti isunde ilyaya pa Ina Levi 19:18 lyacindama sana. Pa nsita imwi Umufaliseo umwi uzizye Yesu ati: “I sunde ci ilikalamba pa masunde yonsi?” Yesu waswike ukuti “sunde likalamba nupya ilya kutandikilako” i lya kutemwa Yeova nu mwenzo onsi, umi onsi alino na mano yonsi. Lyene Yesu wambwile amazwi aya pa Ina Levi 19:18, lino watiile: “Lyakwe ciili ilyakolana na lii, i lyakuti: ‘Uwatemwa umuzo wakwe vino waitemwa.’” (Mate. 22:35-40) Kwaya inzila izingi zino tungalangilamo ukutemwa kuli yauze, nomba tungasambilila pa nzila zimwi umwi buku lya Ina Levi cipande 19.
13. Tunguvwikisya uli ilembo lya Ina Levi 19:18 nga twabelenga ilyasi lya muli Baibo ilikalanda pali Jozefu?
13 Inzila yonga ino tungalangilamo ukutemwa kuli yauze u kuomvya ivyaya pa Ina Levi 19:18. Pakati: “Utalandula uyi wa muntu umwi nanti kutwalilila kupata umuntu umwi.” Sweingi twamanya antu yamwi aatwalilile ukusokela wino yakaomba nawe, nanti wino yakasambilila nawe nanti lupwa pa myaka iingi. Iusyini ukuti Jozefu yamusokiile sana uku ina yakwe 10 na cico calenzile yamucitile icintu cimwi iciipe. (Utan. 37:2-8, 25-28) Nomba Jozefu wene atayacitile iviipe. Na lino wakweti amaka ya kulandula pa viipe vino aina yamucitiile, atayacitiile iviipe lelo wayuvwilile uluse. Jozefu atatwalilile ukuyasokela. Nomba wacisile vino ilembo lya Ina Levi 19:18 likalanda ukuti avino tulinzile ukucita.—Utan. 50:19-21.
14. I vyani ivikalangilila ukuti tulinzile ukutwalilila ukuomvya ivisinte ivyaya pa Ina Levi 19:18?
14 Aina Klistu aakalonda kuzanzya Leza yalinzile ukukolanya Jozefu uwelezile aina yakwe ukucila ukulandula. Vikwene avino Yesu walanzile umwipepo ilyamanyikwa sana ukuti tulinzile ukweleela aakatucitila iviipe. (Mate. 6:9, 12) Vikwene avino umutumwa Paulo wanenyile aina Klistu ukuti: “Inane, mutaalandula.” (Loma 12:19) Nupya wayakomelizye ukuti: “Twalililini kuteekelelana nu kuitemelwa ukwelelana nanti cakuti umwi watakwata ica kuilizyanya pa muze.” (Kolo. 3:13) Amasunde yakwe Yeova yasisenuka. Tulinzile ukutwalilila ukuomvya ivisinte ivyaya pa Ina Levi 19:18.
Wakwe vivi kwene vino cingazipa ndi cakuti tusikulemola pa cilonda, a vino cingazipa ndi cakuti tusikutwalilila ukwelenganya pali vino yauze iyatuluvyanya. Tulinzile ukwezya na maka ukwililako (Lolini palaglafu 15) *
15. I cilangililo ci icingatwazwa ukuvwikisya umulandu uno cacindamila ukweleela nu kwililako?
15 Lekini tulangilile. Ukusosya umwi tungakukolanya uku cilonda ca cumi cumi. Ivilonda vimwi vikaya ivinono, nomba vyuze vyene vikaya ivikulu. Wakwe, lino tukuputula umusalu tungaiceka. Cingawaya nomba ala citamalengela cimata ukuwaya nupya cimapola. Nga papita uwanda nanti amanda yaili limwi tungilila na pano twaicesile. Umu nzila ili imwi kwene ivintu vimwi vino yamwi yakatucitila visitusosya sana. Wakwe, cuza witu angatucitila vintu vimwi ukwaula ukwelenganyapo, nomba tungamwelela zuwa zuwa. Nomba ndi cakuti itukwata icilonda icikulu, ya dokota yangacisuma nu kucinyepelela. Ndi cakuti twatwalilila ukulemola pa cilonda citange cipole nupya limwi cingakulilako. Caulanda i cakuti, nu muntu wino iyasosya sana avino angacita. Angatwalilila ukusoka nu kwelenganya pa viipe vino iyamucitila. Nomba yayo akatwalilila ukusoka yakalenga sile ivintu ukwipilako umu umi wao. Cazipapo ukuvwila ukusunda ukwaya pa Ina Levi 19:18!
16. Ukulingana ni lembo lya Ina Levi 19:33, 34, i vyani vino Yeova walondanga aina Izlaeli ukucitila antu aku mpanga zyuze, nupya i vyani vino tukusambililako?
16 Lino Yeova wapeezile aina Izlaeli isunde lya kutemwa antu yauze atalozyanga umukuti yalinzile ukutemwa sile aina Izlaeli yauze. Wayanenyile nu kutemwa antu aku mpanga zyuze yano ikalanga nayo. Yakwene ali mazwi aya pa Ina Levi 19:33, 34. (Belengini.) Yeova walondanga aina Izlaeli ukulasunga antu aku mpanga zyuze wakwe vino ‘yasunganga aina Izlaeli yauze’ nupya yali nu ‘kuyatemwa’ wakwe vino yaitemilwe. Wakwe, aina Izlaeli yali nu kuzumilizya antu aku mpanga zyuze na apiina ukulaya umu kuzombola ivya kulya ivyasyalanga umu vyalo vyao. (Levi 19:9, 10) Isunde lya kutemwa antu aku mpanga zyuze likaomba nu ku ina Klistu kwene. (Luka 10:30-37) U mulandu ci uno twalandila vivyo? Kwaya antu aingi sana umu nsi yonsi aakukiila uku mpanga zyuzye nupya limwi yamwi yakukiila uku mpanga inu kwene. Icicindama ukulanga aonsi yaa, anaci na ana umucinzi.
UMULIMO UCINDAME UUTALUMBULWA UMWI BUKU LYA INA LEVI ICIPANDE 19
17-18. (a) I vyani vino tukakomeleziwa ukucita pa Ina Levi 19:2 na pali 1 Petulo 1:15? (b) U mulimo ci ucindame uno umutumwa Petulo watukomelizye ukuomba?
17 Pa Ina Levi 19:2 na pali 1 Petulo 1:15 ponsi poili yakakomelezya antu yakwe Leza ukuya amuzilo. Ivikomo ivingi umwi buku lya Ina Levi icipande 19 vingatwazwa ukumanya ivya kucita pakuti Yeova atutemwe. Itusambilila pa vikomo vimwi ivyalenga tumanye vino tulinzile ukucita na vino tutalinzile ukucita. * Amalembo ya Ina Klistu Aacigiliki yakalangilila ukuti Yeova acili akalonda twaomvya ivinsinte vii. Nomba kuli na vyuze vino umutumwa Petulo walandapo.
18 Nanti i cakuti tungaaombela ningo Yeova nu kucitila antu yauze ivisuma, kuli icintu cimwi icicindame sana cino umutumwa Petulo wakomelizye aina Klistu ukulacita. Lino Petulo atatala walanda pa kuya amuzilo muli vyonsi vino tukucita, watunenyile ukuti: ‘Iteyanyini ukuomba umulimo.’ (1 Pet. 1:13, 15) U mulimo ci uwo kwene? Petulo walanzile ukuti aina Klistu apakwe yali nu kusimikila “pa ucindami wakwe wino” wayamile. (1 Pet. 2:9) Nupya aina Klistu yonsi ndakai yakaombako umulimo uu ucindame uukaazwa sana antu ukucila umulimo uli onsi uno tukaomba. I syuko sana swe yantu yakwe Leza amuzilo ukuombako umulimo wa kusimikila lyonsi nu kusambilizya antu. (Mako 13:10) Nga tukwezya na maka ukulondela ivisinte ivyaya umwi buku lya Ina Levi icipande 19, tukalanga ukuti twatemwa Leza na antu yauze. Nupya tukalanga ukuti tukalonda ukuya “amuzilo” muli vyonsi vino tukacita.
LWIMBO NA. 111 Ivikalenga Twaya ni Nsansa
^ pala. 5 Aina Klistu yasilondela Masunde Yakwe Mose, nomba Masunde kwene yaa yakalanda pa vintu vino tulinzile ukucita na vino tutalinzile ukucita. Ukusambilila pa Masunde kwene yaa kungatwazwa ukulanga ukutemwa kuli yauze nu kuzanzya Leza. Cipande cii cimatwazwa ukumanya vino tungaomvya amasambililo aaya umu Ina Levi icipande 19.
^ pala. 17 Umu cipande cii ni cafumako, tutalanzilepo pa vikomo ivikalanda pa kukanaya na kapatulula, ukusalanganya malyasi ya ufi, ukulya uwazi, ukuvwana ni mipasi, ukusowela alino nu kucita uzelele.—Levi 19:15, 16, 26-29, 31.—Lolini icipande cakuti “Mauzyo Yano Aakabelenga Yakauzya” icili umu Lupungu kwene luu.
^ pala. 52 ULONDOLOZI WA CIKOPE: Nte akwazwa umwina cipuuli ukulanzyanya na dokota.
^ pala. 54 ULONDOLOZI WA CIKOPE: Umwina aakaomba umulimo wa kupeenta akupeela umuomvi wakwe malipilo..
^ pala. 56 ULONDOLOZI WA CIKOPE: Nkazi angilila zuwa uku kalonda kanono. Uzye vivyo kwene a vino angacita nu ku cilonda icikulu?
