Navilwe umu 1941 umu lupwa ulwali ulupiina ulwikalanga uku Paris, umu France. Naipakizyanga sana ukusambilila nomba lino nali ni myaka 10 nalwile ulwale uwipisye wakwe TB fwandi natiile ukuya uku sukulu. Ya dokota yanenyile ukuti lyonsi nalaala sile pa usanzi pano matima yane yataombanga ningo. Fwandi pa myezi iingi nabelenganga sile dikisyonali nu ku kutika ku mapuloglamu ya pa ledyo yano aa ku Yunivesiti ya ku Paris yasambilizizyangapo antu. Nali sana nu luzango lino dokota wane wanenyile ukuti impola ningatandika nu kuya uku sukulu nupya. Nalanzile inti, ‘Umulimo uno ya dokota yakaomba usuma sana!’ Kufuma lili kwene natandike ukulondesya ukuomba umulimo uwa kupozya antu. Lyonsi lino ya tata yanguzya pali vino nkalonda ukucita umu umi, nayaneenanga ukuti: “Nkalonda ukuya dokota.” Fwandi ukuya dokota kwizile ikuya aali cintu cicindamisye umu umi wane.

Umu lupwa lwitu twali sweswe ya Katolika. Nomba ntamanyile ivingi pali Leza, nupya nakweti amauzyo aingi yano nalondanga ukumanya amasuko. Nizile ntaila ukuti kwaya kaumba lino nasambililanga pa milembo uku yunivesiti.

Nkaiusya umuku wa kutandikilapo uno naweni ulusandesande lumwi ulwaya umu vimiti ukuomvya Maikuloskopu. Nuvwile ningo sana lino naweni vino insandensande zii zikaya nga kwakaya na lino kwazuka. Nupya naweni na vino utwaya mu nsandensande zii tukacepa nga yiika ulusandesande mu musilya na vino tukaakula nga iika ulusandesande umu manzi asuma. Pa mulandu na vino insandensande zyaya cikalenga ukuti utwa umi utunoono twatwalilila ukuya nu umi lino ivintu vyasenuka. Lino nalolekisye vino insandensande zyapangwa umu nzila ya kuzungusya, calenzile  nsininkizye ukuti kufwile kwaya umwi uwalenzile ukuti ivya umi viyeko.

Lino nasambilile ivya milembo pa myaka iili, naweni ivingi ivyalangililanga ukuti Leza akuno waya. Lino twasambilile pali vino umwili wa muntu wapangwa, twaweni vino ikasa likalenga ukuti iminwe yafukika nu kololoka. Inzila ino imikole na mafupa vyalundinkanilamo alino na vyuze ivikaombela pamwi vikazungusya sana. Wakwe, nasambilile ukuti kwaya umukole ukalemanya mafupa aya ukwi ikasa na cii cikalenga ukuti iminwe iyatwalilila ukuomba ningo. Nupya iminyefu ikalemanya imikole iyaya uku mafupa ya ku minwe ikalenga ukuti iminwe yaomba ningo. Ndi cakuti iminwe itu itapanzilwe umu nzila ii, nga calenga ukuti iminwe itwalilile sile ukuya iyololoke nupya nga isiomba ningo. Nailoliile ukuti uwaumvile imiili ya yantu wakwata sana amano.

Nupya nuvwile ningo sana pali vino Kaumba akapanga ana lino nasambilile vino umwana akatandika ukufuuta nga wavyalwa. Nasambilile ukuti lino umwana atali avyalwe akafuuta ukufuma kuli nyina ukuomvya umutoto. Aali mulandu kwene uno umwana asikwatila umuza mu matima lino atali avyalwe. Nomba lino kwasyala imilungu inono ukuti umwana avyalwe mu matima yakwe mukatandika ukupangwa tumwi umwa kwikala umuza. Lyene umwana nga wavyalwa watandika nu kufuuta kukaya ivintu vimwi ivya kuzungusya ivikacitika. Icipongo icikaya uku mwenzo wa mwana cikayalika na cii cikalenga ukuti uwazi iuya ku matima. Nga caya vivyo umuza ukaingila umu matima nupya lilyo kwene sile umwana akatandika ukuifuutila umwineco.

Nalondesyanga ukumanya uwapanzile ivintu vii ivya kuzungusya, fwandi natandike ukubelenga Baibo. Canzungwisye sana ukumanya vino Leza wapeezile aina Izlaeli amasunde ayazwanga ukuya nu umi usuma imyaka 3,000 iyatipita. Mu masunde yano Leza wapeezile aina Izlaeli wayanenyile nu kuti yalinzile ukuziika usaali, kufulala iminwe cila nsita, nu kupatula umuntu akuloleka ukuti atakwata ulwale ukaambukila. (Levi 13:50; 15:11; Malan. 23:13) Baibo yalanzile pa vintu vii mpiti sana, lelo ya sayansi yene izile yamanya vino indwala zikasalangana mu myaka 150 iyatipita. Nupya nazanyile nu kuti amasunde alandanga pali vino umwanaci alinzile ukusangululwa pa cisila ica kukwata umwana nanti pa cisila ica kuya ku mwezi, na vino umonsi alinzile kusangululwa nga wafumya imbuza ku onsi wakwe, yalenganga uluko lonsi lwatwalilila ukuya lusanguluke. (Levi 12:1-6; 15:16-24) Nizile iniluka ukuti Kaumba wapeezile aina Izlaeli masunde yaa pakuti vintu vyayazipila, nupya wayapaalanga nga yakuvwila amasunde yano wayapeezile. Nupya nizile insininkizya ukuti amazwi aaya muli Baibo yafuma kuli Leza, kuli kuti Leza wino ntamanyile izina pa nsita iya.

Lino nali ku yunivesiti kuno nasambililanga ivya milembo, twizile itutemwana nu mwanaci uwi zina lyakuti Lydie. Twatwaline umu 1965 ala ncili ku yunivesiti kwene. Lino umwaka uwa 1971 wafikanga, ala twakwata ana yatatu pa yana 6 yano twakwata. Mamane Lydie wantungililanga sana mu vya ku ncito ino naombanga lino naali dokota, nu mu lupwa kwene.

Lino ntaatala naipangila kapatala, naomvile mu cipatala icikalamba pa myaka itatu.  Patalengiile sana, atwalane yano itulandapo aali alwale, izile ku kapatala kane kuti njapozye. Nomba lino nali umupiipi nu kulemba umulembo uno umonsi walondekwanga, umuci wakwe waneenyile ukuti: “Ya dokota tukulenga ukuti mutatupeela umulembo uwapangilwa nu uwazi.” Lyene nazungwike nu kuyuzya ukuti: “Cisinka? U mulandu ci?” Waneenyile ukuti: “Sweswe ya Nte Yakwe Yeova.” Ntaatazile nuvwepo pali ya Nte Yakwe Yeova na vino yakasambilizya pa wazi. Umwanaci wiya watozile Baibo nu kundanga vino malembo yakalanda pa mulandu uno yatalondelanga umulembo uwapangilwa nu uwazi. (Mili. 15:28, 29) Lyene pa cisila, umwanaci wiya na iya yandanzile vino Uwene Wakwe Leza ulacita uku nkoleelo, vino ulafumyapo ukucula, kulwala, ni imfwa. (Kuso. 21:3, 4) Lyene nayaswike ala indi ni nsansa ukuti: “Vii vino mukuneena avino nalondesyanga ukufuma uku wance. Nizile inja dokota pakuti naazwa aakucula.” Nali sana ni nsansa pano twalanzyanyizye nayo api awala lyonga na afu. Lino twamazile ukulanzyanya na atwalane yaaya napingwilepo ukuti ntalatala injepo Katolika nupya nasambilile na ukuti Kaumba wino natemilwe sana izina lyakwe a Yeova!

Atwalane yaaya izile uku kapatala kaane pa miku itatu, nupya lyonsi nga iiza twalanzyanyanga nayo ukucila api awala lyonga. Naneenyile atwalane yaya ukuti yakiize uku Ng’anda pakuti tukalanzyanye sana ivyaya muli Baibo. Nanti cakuti Lydie wazanwangapo lino tukusambilila Baibo, ataatazile alandepo ukuti vimwi vino twasambiliile ku Katolika i vya ufi. Fwandi twaneenyile simapepo umwi ukuti akiize uku ng’anda. Lino wizile twatandike ukulanzyanya ivya muli Baibo, vino twalanzyanyizye vyalenzile Lydie, asininkizye ukuti ya Nte Yakwe Yeova yakasambilizya icumi. Lyene pa cisila twizile itutemwa sana Yeova Leza, na cii calenzile ukuti swensi sweili tubatiziwe mu 1974.

Lino nasambilile pa mulandu uno Leza wapangiile antunze, calenzile imanye icintu cacindama sana umu umi. Lydie nani twizile itwika sana amano uku kuombela Yeova. Twalondanga sana uku kuzya ana itu ukulingana na vino Baibo ikalanda. Fwandi twasambilizye ana itu ukutemwa Leza na antu, na cii calenzile ukuti tuye alemane sana umu lupwa lwitu.—Mate. 22:37-39.

Tukauvwa ningo sana nga twelenganya pali vino ana itu yayuvwanga nga yalola vino swe yavyazi yao twalanzyanyanga lino tukupingula pa vintu. Yamanyile ukuti pa ng’anda twalondelanga sana isunde lyakwe Yesu lyakuti “Lekini ‘Ee’ winu aye ee, na ‘Awe’ winu aye awe.” (Mate. 5:37)  Wakwe, lino umwana witu umukazyana wenga wamfizizye imyaka 17, mamane Lydie atamuzumilizyanga ukuya umu kucinila pamwi na acance yauze. Uwacance muze umukazyana wamuneenyile ukuti, “Ndi cakuti yamayo yako yatakuzumilizye uneene yatata yako!” Lelo umwana witu wamwaswike ukuti: “Vitanga vicitike vivyo. Yakaombela pamwi lyonsi.” I cumi kwene ana itu 6 yailoliile ukuti nemo na mamane twalondelanga ivisinte ivya masunde aa muli Baibo. Tukataizya sana Yeova ukuti aa mu lupwa lwitu aingi yakaombela Yeova.

Nanti cakuti ukumanya icumi kwalenzile nsenuke muli vino nacindikisye umu umi, nalondanga ukuomvya incito ino namanyile iya udokota, kukwazwako antu yakwe Leza. Fwandi nizile injipeelesya ukuti naya umu kuombako umulimo wa udokota apa Betele iya mu Paris nupya pa cisila, pa Betele iya mu Louviers. Pa myaka umupiipi na 50 iyatipitapo, nkaya umu kuombelako pa Betele. Ukuombela pa Betele kwalenga nkwate ivyuza ivisuma sana umu lupwa lwa pa Batele nupya yamwi pali yaayo yali ni myaka uku ma 90. Nuvwile ningo sana lino twizile itukomenkana na umwi uwizile umu kuombela pa Betele. Nupya nizile iniluka ukuti nazwilizyeko yanyina lino wavyalwanga imyaka 20 iyatipitapo!

Ukulola vino Yeova akatungulula nu kucingila antu yakwe ukupitila umwi iuvi lyakwe, kwalenga namutemelwako. Muli ya 1980, Iumba Ilikatungulula lisileko puloglamu imwi uku United States iyakulanzyanyizizyamo na ya dokota.

Lyene umu 1988, Iumba Ilikatungulula lyapanzile Dipatimenti Iikaangalila Ivya Vipatala. Pa kutandika dipatimenti ii yangalilanga Komiti ya Kulanzyanya ni Vipatala (HLC) iyapanzilwe uku United States pa kwazwilizya ya Nte ukuzana ya dokota angayapozya ukwaula ukuomvya uwazi. Lino Komiti ya Kulanzyanya ni Vipatala yatandike ukuomba umu nsi yonsi, aina atungululanga muli komiti iyo yali uku France. Nkaya sana na uluzango nga nalola vino iuvi lyakwe Yeova likatungilila ningo aina na ya nkazi alwale lino yakulondekwa uwazwilizyo!

Pa kutandika nalondesyanga ukuya dokota. Nomba lino nizile inelenganyapo sana nilwike ukuti icicindamisye u kwazwa antu ukumanya kapeela uwa umi Yeova Leza, ukucila ukuyazwa sile pa nsita inoono. Lino natiile ukuomba umulimo wa udokota, mamane Lydie nani twatandiike ukuomba upainiya wa nsita yonsi ala tukunena antu pa Wene Wakwe Leza. Tucili tukaombesya na maka itu yonsi mu mulimo uu uwa kwazwa antu ukuti yakapusuke.

Natwalilila ukwazwa alwale lelo nkaiusya ukuti na dokota kwene uwamanyikisya umulimo wa udokota atanga apozye indwala zyonsi nanti ukufumyapo imfwa. Fwandi nkalondesya ukwizayako lino ukuwaika, ukulwala, ni imfwa vilafumiziwapo. Umu nsi ipya ili umupiipi nu kuyako ndakwata isyuko lya kutwalilila ukusambilila pa uumbo wakwe Leza amanda pe, ukwikako sile na vino umwili wa muntu wapangwa umu nzila iya kuzungusya. Icumi kwene vyonsi vino nalondesyanga ukufuma uku wance vili nu kucitika likwene sile. Na sininkizya ukuti ivintu vili nu kuzipa sana!