1-2. U mu nzila ci muno ivyacitikila antunze vyakolana ni vyacitikiile mulumendo wino itulandapo mu palaglafu 1?

 ELENGANYINI pa mulumendo uwavyalilwa mu lupwa ulwakwata ivyuma. Lelo wanda umwi, kwacitika uzanzo icakuti avyazi yakwe yafwa. Uvwa sana ulanda. Lelo kuli na vyuze ivimalenga auvwe sana uyi. Wamanya ukuti avyazi yakwe yataomvizye ningo ivyuma icakuti iyasya ni nkongole izingi. Mu cifulo cakuti apyane ivyuma, wapyana inkongole nupya yano yakongwileko yakulonda ukuyalipila lilyo kwene sile. Inkongole zizyo izingi icakuti atanga akwanisye ukulipila.

² Ivyacitikiile umulumendo wii vyakolana ni vyatucitikila. Avyazi itu akutandikilako, Adamu na Eva yali amalilike nupya ikalanga ningo umu paladaise. (Utan. 1:27; 2:​7-9) Yali nu kwikala ningo amanda pe. Lelo kwali cimwi cipisye icacitike. Adamu na Eva yayembwike. Yataali nu kutwalilila ukwikala mu Paladaise nu kuipakizya umi wa manda pe. I vyani vino ana yao yali nu kupyana? Baibo ikati: “Uluyembu lwingilile umu muntu wenga [Adamu] pano nsi alino ni mfwa nayo ingilile umu luyembu, ali cino imfwa yasalanganila uku yantu yonsi pa mulandu wa kuti yonsi yayembwike.” (Loma 5:12) Twapyana uluyembu kuli Adamu ulukalenga ukuti twafwa. Uluyembu luu lwaya kwati inkongole izingi zino kusi umuntu nanti wenga angalipila.—Masa. 49:8.

 3. U mulandu ci uno uluyembu lwitu yalukolanyizizya uku nkongole?

 ³ Muli Baibo, uluyembu yalukolanya ku nkongole. (Mate. 6:12; Luka 11:4) Nga twacita uluyembu, cikaya kwati twakongola kuli Yeova. Yeova angalonda ukuti tulipile pa luyembu. Ndi cakuti tutalipile inkongole ii ale Yeova angafuuta ikongole nga twafwa, cikupiliula ukuti nga twafwa ale tutange tukwate umi nupya.—Loma 6:​7, 23.

 4. (a) Ukwaula uwa kutwazwa, i cani cali nu kucitikila ayembu yonsi? (Masamu 49:​7-9) (b) Uzye izwi lyakuti “uluyembu” muli Baibo likalozya kuli vyani? (Lolini kambokosi kakuti “ Uluyembu.”)

⁴ Uzye cingacitika nupya ukukwata vyonsi vino Adamu na Eva yaponzizye? Pa lwitu citanga cicitike. (Belengini Masamu 49:​7-9.) Ku maka itu tutanga tukwate upaalilo wakuti ku nkoleelo umi ulazipa nu ukuti kulaya kutuutululwa. Alino imfwa itu ingaya sile wakwe vino cikaya inyama nga yafwa.—Kasa. 3:19; 2 Pet. 2:12.

 5. Uzye Tata witu uwaya nu kutemwa watwazwa uli ukulipila inkongole zino twapyana? (Lolini nkupo.)

⁵ Elenganyini pa mulumendo wino itulandapo pa kutandika kwa cipande cii, uzye anguvwa uli ndi cakuti umuntu umwi umukankala walanda ukuti amamulipilila inkongole? Ukwaula nu kutwisika, umulumendo wii angataizya sana pali vino umonsi wataipeelesya ukumwazwa nupya angazumila upe uwo. Vikwene ali vino Yeova Tata witu uwaya nu kutemwa wacita, watupeela upe uukatulipilila uku luyembu luno twapyana kuli Adamu. Yesu walondolwile ukuti: “Leza watemilwe sana antu amu nsi icakuti wapeezile Umwanakwe uwavyalwa wenga, pakuti wensi uwataila muli aliwe atakononwe lelo akaye nu umi wa pe.” (Yoa. 3:16) Kulunda pali vii, upe uu ukatwazwa kukwata ucuza usuma na Yeova.

 6. A mazwi ci amuli Baibo yano tumasambilila mu cipande cii, nupya u mulandu ci?

⁶ I visuma ci vino tukaipakizya pa mulandu nu upe uu usuma nupya ukalenga uli twaelelwa imembu? Tumazana icasuko ukwi iuzyo lii kuli vino Baibo yaomvya amazwi yaa; ukupanga umutende, kufuuta imembu, ukwelela imembu, ilambo, kukululwa, alino nu ukuya alungami. Mu cipande cii tumasambilila pa upiliulo wa amazwi yaa. Ukwelenganya pali vino amazwi yaa yakapiliula kumatwazwa kulataizya sana vino Yeova akaelela.

VINO LEZA WALONDANGA: UKUPANGA UMUTENDE

 7. (a) I vyani na vyuze vino Adamu na Eva yaponzizye? (b) Vino twafuma kuli Adamu na Eva, i vyani vino tukalondekwa ukucita? (Loma 5:​10, 11)

⁷ Lino Adamu na Eva yayembwike, yaponzizye umi wa manda pe nupya izile iyaya  alwani yakwe Yeova Isi wao. Lino Adamu na Eva yatatala yayembuka, yali mu ulupwa lwakwe Leza. (Luka 3:38) Lelo lino yakanyile ukuvwila Yeova, wayafumizye umu lupwa lwakwe ale yatatala yatandika nu kukwata ana. (Utan. 3:​23, 24; 4:1) Vino twafuma kuli Adamu, tukalondekwa ukupanga umutende na Yeova. (Belengini Loma 5:​10, 11) Cii cikupiliula ukuti tulinzile ukukwata ucuza usuma na Yeova. Kulingana ni ibuku limwi ilyakulondelezyamo ivyeo, izwi lya Cigiliki iyakuti “ukupanga umutende” lingasenula nu ukuti “kupanga umwi cuza nanti icakuti u mulwani.” Icazipisya icakuti Yeova u watandikiilepo kucitapo vimwi pakuti tuye ya cuza yakwe. Umu nzila ci?

VINO LEZA WAPEKINYE: KUFUUTA IMEMBU

 8. (a) Uzye ukufuuta imembu ali kutuuli? (b)I vyani vino Yeova wacisile pakuti atwelele imembu?

⁸ Kufuuta imembu iinzila ino Yeova wapekanya pakuti antu ayembu yangaya ya cuza yakwe. Wapekinye ukuwezezya antunze ivintu vino Adamu waponzizye ukupitila umu kuyapeela umuntu umumalilike wakwe vino Adamu wali umumalilike. Umu Malembo ya Ina Klistu Acigliki yaomvya izwi lyakuti ukwelela imembu ilyakolana ni izwi lyakuti ‘kufuuta imembu.’ (Loma 3:25) Ukwelela imembu u kukalenga umuntu ukuya pa mutende na Leza alino nu kuya na ucuza usuma na aliwe.

 9. I vyani vino Yeova wapekanyizye pakuti Aina Izlaeli yaelelwa imembu?

⁹ Yeova wapekanyizye inzila yakuti Aina Izlaeli yaelelwa imembu nu kuya na ucuza usuma na aliwe. Umu Izlaeli yazevyanga Uwanda wa Kufuuta Imembu umuku onga mu mwaka. Apa wanda uu, simapepo mukalamba wapeelanga malambo ya nyama ukwimililako antu yonsi. Ukuya kwene, malambo ya nyama yataali nu kufumyapo imembu zyonsi izya Ina Izlaeli pano inyama zitalingana na antu. Lelo ndi cakuti Aina Izlaeli yalapila nu kupeela malambo yano Yeova walondanga, waitemelwanga ukuyelela. (Aeb. 10:​1-4) Nupya malambo yano yapeelanga pa Wanda wa Kufuuta Imembu na pa nsita zyuze, yalenganga Aina izlaeli ukulaiusya ukuti yali ayembu nu kuti yalondekwanga icali nu kulenga imembu zyao ukwelelwa amanda pe.

10. I nzila ci ino Yeova wapekinye iyali nu kulenga antunze ukwelelwa amanda pe?

¹⁰ I nzila ci ino Yeova wapekinye iyali nu kulenga antunze ukwelelwa amanda pe? Wapekinye Umwanakwe uwapeezilwe “umuku sile onga pakuti afumyepo imembu zya yantu aingi.” (Aeb. 9:28) Yesu wapeezile “umi wakwe ilambo pakuti akulule antu aingi.” (Mate. 20:28) Uzye ilambo i cani?

MUTENGO UWALIPILWE: ILAMBO

11. (a) Ukulingana na Baibo, uzye ilambo i cani? (b) A weni uwalondekwanga ukupeela ilambo?

¹¹ Ukulingana na Baibo, ilambo u mutengo uukalipilwa pa kufuuta umulandu nu kupanga umutende. Iusyini ukuti Adamu na Eva yaponzizye umi umalilike nu upaalilo wa kwikala amanda pe. Fwandi ilambo ilyalondekwanga lyalinzile ukulingana ni vintu ivyaponzile. (1 Tim. 2:6) Fwandi ilambo lyalinzilwe sile ukupeelwa nu monsi (1) uwali umumalilike; (2) uwali nu kwikala amanda pe pano nsi; na (3) uwali nu kuitemelwa ukupeela ilambo pa mulandu witu. Umi sile uwa muntu wii u wali nu kulipila ivyaponzile.

12. U mulandu ci uno Yesu sile u wali nu kupeelela ilambo ilyalondekwanga?

¹² Lekini tulande pa vintu vitatu ivyalenzile Yesu alinge ukupeela ilambo. (1) Wali u mumalilike, “atatazile acite uluyembu.” (1 Pet.  2:22) (2) Pa mulandu na cii, wali nu kwikala amanda pe pano nsi. (3) Waitemiilwe ukupeela umi wakwe pa mulandu witu. (Aeb. 10:​9, 10) Yesu wali u mumalilike wakwe viivi kwene vino umonsi wa kutandikilako Adamu wali lino atatala wayembuka. (1 Kol. 15:45) Pa mulandu wakuti Yesu watufwilile, walipiile umutengo uwalondekwanga pakuti awezye vino Adamu waponzizye. (Loma 5:19) Fwandi Yesu ali “Adamu wa kusyalikizyako.” Tusilondekwa umuntu na muze umumalilike uwa kulipila vino Adamu waponzizye. Yesu wafwile “umuku sile onga.”—Aeb. 7:27; 10:12.

13. Uupusano ci uwaya pa kufuuta imembu ni ilambo?

¹³ Uupusano ci uwaya pa kufuuta imembu alino nu kupeela ilambo? Kufuuta imembu ali nzila ino Leza akaomvya pakuti awezye ucuza na antunze. Ilambo u mutengo uno walipilwa pakuti imembu zya antunze zyaelelwa. Umutengo uu ukaimililako uwazi wakwe Yesu uwazwile pa mulandu witu.—Efes. 1:7; Aeb. 9:14.

IVYACITIKA: KUKULULWA ALINO NU UKUYA ALUNGAMI

14. I vyani lyene vino tumasambililapo, nupya u mulandu ci?

¹⁴ Uzye vino Yeova akafuuta imembu zitu vikalenga twaipakizya uli? Pakuti twasuke iuzyo lii, tumalanda pa mazwi yaili yano Baibo yaomvya aamatwazwa ukuvwikisya vino tukaipakizya kuli vino Yeova akaelela. Lino tukulanda pa mazwi yaa tumalola na vino yatukuma swensi wenga na wenga.

15-16. (a) Ukulingana na Baibo, uzye izwi lyakuti kukululwa likapiliula cani? (b) Uzye kukululwa ku luyembu ni mfwa kukalenga twayuvwa uli?

¹⁵ Baibo ikalanda ukuti pa mulandu ni lambo lino Yesu wapeezile, twakululwa. Umutumwa Petulo walanzile ukuti: “Pano mwamanya ukuti mutaakulwilwe uku umi uwa sile sile uno ivikolwe vinu vyamusilile ukuomvya ivintu ivikaola, kuli kuti siuva nanti goldi. Lelo mwakululwa ukuomvya uwazi wa mutengo, uwakolana nu wazi wa mwana wa mfwele aatakowela nupya umusanguluke, kuli kuti uwazi wakwe Klistu.”—1 Pet. 1:​18, 19.

¹⁶ Pa mulandu ni lambo, twakululwa ukufuma ku luyembu ni mfwa ivikalenga ukuti twacula. (Loma 5:21) Tukataizya sana Yeova na Yesu pali vino twakululwa pa mulandu nu wazi nanti umi wakwe Yesu uno wapeezile.—1 Kol. 15:22.

17-18. (a) Uzye ukwamwa ukuti alungame kukapiliula cani? (b) I visuma ci ivikacitika ndi cakuti Yeova watwama ukuti alungami?

¹⁷ Baibo ikaama aomvi yakwe Yeova ukuti alungami. Cii cikupiliula ukuti asilonda twalipila pa membu zino tukacita. Nanti cakuti wacita vii, atasenuka muli vino akalola umulinganya. Asitwama ukuti sweswe yalungami pa mulandu na maka itu, nupya asilonda twacita uluyembu. Lelo Yeova akaitemelwa ukutwelela pa mulandu wakuti tukalanga ukuti twaya nu utailo muli vino wene na Yesu yatupeela ilambo.—Loma 3:24; Gala. 2:16.

¹⁸ I visuma ci ivikacitika ndi cakuti Yeova watwama ukuti alungami? Yayo asoololwa ukuyateeka na Yesu ukwi yulu, yakaamwa ukuti alungami nupya ana yakwe Leza. (Tito 3:7; 1 Yoa. 3:1) Akaelela imembu zyao. Yeova nga wayelela cikaya kwati yatacisilepo ni membu nupya yakalinga ukuya umu Wene Wakwe. (Loma 8:​1, 2, 30) Yayo akwata upaalilo uwa kwikala pano nsi, yakaamwa ukuti alungami nupya yacuza yakwe Leza nupya Leza akaelela imembu zyako. (Yako. 2:​21-23) Amwi iumba ilikalamba alapusuka pa Amagedoni, yakwata upaalilo uwa kwikala manda pe ukwaula ukufwa. (Yoa. 11:26) “Alungame  na asi alungame” afwa yalatuutululwa. (Mili. 24:15; Yoa. 5:​28, 29) Umu kuya kwa nsita, aomvi yakwe Yeova yonsi acuvwila pano nsi yalakwata “untungwa wa yana yakwe Leza.” (Loma 8:21) Tulaya sana ni nsansa lino tulaya ana amalilike yakwe Tata witu Yeova nupya.

19. Uzye ivintu vyatuzipila uli pa mulandu na vino Yeova na Yesu yatucitila? (Loliniko na kambokosi kakuti “ Vino Yeova Akaelela.”)

¹⁹ Umu cumi, apa nsita imwi twali kwati umulumendo wino itulandapo uwaponzizye vyonsi nu kupyana inkongole zino ataali nu kukwanisya ukuwezya. Lelo Yeova watwazwa. Ivintu vyasenuka pa mulandu wakuti Yeova wapekanyizye inzila iyakuti imembu zitu zyelelwe ukupitila umwi lambo lino Yesu wapeezile. Utailo witu muli Yesu Klistu walenga tukululwe uku luyembu ni mfwa. Ndi cakuti Yeova watwelela, cikaya kwati tutatazile tucitepo nu luyembu. Ni cicindamisye icakuti ndakai lyene tungaya na ucuza usuma na Tata witu uwa kwi yulu uwaya nu kutemwa, Yeova.

20. I vyani vino tulasambililapo umu cipande cilondelilepo?

²⁰ Nga twelenganya sana pali vino Yeova na Yesu yatucitila, tukayataizya sana. (2 Kol. 5:15) Iyakana ukutwazwa nga tutakwata upaalilo. Nomba uzye Yeova nga watwelela ale cikupiliula cani? Cipande cilondelilepo cilalanda pa vilangililo vya muli Baibo ivilatwazwa ukumanya ukuti nga Yeova watwelela tutalinzile kutwalilila kuyuvwa amulandu.