1, 2. (a) I vyani vino antu aingi yakalanda pa kuomvya amaka itu akuisoolwela? (b) I vyani vino Baibo ikalanda pa kuisoolwela, nupya a mauzyo ci yano tumalandapo?

LINO mama umwi wali nu kupingula pali vimwi, wanenyile umuze ati: “Unene sile ivya kucita utaleka nelenganye sana. Ndi wacita vivyo ale wangupazya ivintu.” Mama wii walondanga kuti yauze yamusoolwele ivya kucita ukuluta ukuomvya amaka yakwe akuisoolwela. Nga mwemo? Uzye mukaisoolwela mweineco ivya kucita, nanti limwi mukalonda yamwi yamusoolwela? Uzye mukayuvwa uli pa maka yano mwakwata aakuisoolwela ivya kucita?

² Antu yakalanda sana pi lyasi lii. Yamwi nayo yakalanda ukuti ukuisoolwela ali wila ucindame sana uno Leza watupeela. Yauze nayo yakalanda ukuti ukuisoolwela kukaomba ningo ndi cakuti itukwata untungwa. Nanti ciye vivyo, pakuti tuvwikisye ningo vino tungaomvya maka ya kuisoolwela, tulinzile ukusambilila Baibo. U mulandu ci? Baibo ikatuneena ukuti Yeova watuumvile na maka yakuisoolwela lino tukupingula pali vimwi ivicindame ivya pa lwitu. (Welengini Yoswa 24:15.) Baibo ikaasuka mauzyo yaa: Uzye tungaomvya uli amaka itu aakuisoolwela? Uzye amaka itu aakuisoolwela yalinzile ukukwata umwa kupeleela? Uzye vino tukaomvya amaka itu aakuisoolwela vikalangilila ukuti twatemwa Yeova? Uzye tungalanga uli ukuti tukacindika vino yauze yaisoolwela ukucita?

3. I vyani vino tungasambilila kuli Yeova pali vino akaomvya untungwa?

³ Yeova wakwata untungwa wa kucita vino akulonda, nomba tungasambililako kuli vino akaomvya untungwa wa kuisoolwela. Yeova wasoolwile aina Izlaeli ukuti yaye antu yakwe, “antu yakwe aiyele.” (Malan. 7:6-8) Yeova wasoolwile ningo sana aina Izlaeli pakuti yaye antu yakwe. Watwalilile ukuya uwa cumi ku ulayo uno walavile mpiti sana kuli cuza wakwe Abulaamu. (Utan. 22:15-18) Na ndakai kwene, Yeova akaomvya ningo untungwa nupya akalanga ukutemwa nu mulinganya. Walangilile imiyele iyo muli vino waombanga na ina Izlaeli nanti icakuti yamupondokelanga imiku iingi. Lyonsi lino aina Izlaeli yalapila ukufuma pansi ya mwenzo, Yeova wayayelanga uluse nu kuyanena ati: “Ndawezya antu yane kunondi, ndayatemwa nu mwenzo wane onsi, pano natinta ukuyasokela.” (Ose. 14:4) Tungasambililako naswe ukulaomvya ningo untungwa uno twakwata pakuti yauze nayo yaipakizya!

4, 5. (a) A weni wino Leza watandikiilepo ukupeela untungwa wa kuisoolwela, nupya waomvizye uli untungwa uwo? (b) A mauzyo ci yano tungayuzya sweineco?

⁴ Lino Yeova watuumvile, watupeezile amaka yakuisoolwela ivya kucita. Ciumbwa cino watandikiilepo ukupeela amaka yaa, iiyeli lyakwe, “Klistu unkolanya wakwe Leza wino atangaloleka.” (Kolo. 1:15) Nanti sile lino atatala wiza pano nsi, Yesu watwalilile ukuya uwa cumi kuli Isi ukukaana konkelela Satana uwapondwike. Lyene lino Yesu wali pano nsi, waomvizye ningo untungwa lino wacimvizye amatunko yano ciwa wamuletelanga. (Mate. 4:10) Umwi pepo lino wapefile uwanda uno wafwanga, walangilile ukuti wisile sana mano ku kucita ukulonda kwakwe Leza. Walanzile ukuti: “Tata, ndu kasi sisya lwako luu lwa ucuzi kunondi. Kusi kulonda kwane, lelo kulonda kwako kucitike.” (Luka 22:42) Lekini twakolanya Yesu lino tukuomvya ningo untungwa wa kuisoolwela uku kucita ukulonda kwakwe Leza. Uzye cangupala ukucita vivyo?

⁵ Ee, tungaakolanya vino Yesu wacitanga, pano naswe kwene twaumbwa umu cata cakwe Leza. (Utan. 1:26) Nomba twakwata umwa kupeleela. Untungwa witu wapusanako na uno Leza wakwata. Baibo ikatuneena ukuti untungwa witu wakwata umwa kupeleela nupya tutalinzile ukucila muli vino Leza watuneena. Ni cacindama sana icakuti anaci yalinzile ukutontela yaiya yao na ana nayo yalinzile ukuyela akwasi yao. (Efes. 5:22; 6:1) Uzye ukukwata umwa kupeleela kukalenga twaomvya uli untungwa uno twakwata uwa kuisoolwela? Icasuko ukwi uzyo lii icingalanga ndi tulakwata umi uku nkoleelo nanti foo.

6. Londololini umulandu uno cacindamila ukukwata umwa kupeleela.

⁶ Uzye ukuya nu untungwa wa kuisoolwela uwakwata umwakupeleela, ungaya uuntungwa wa cumicumi uwo? Ee. U mulandu ci uno twalandila vivyo? Ukuya nu untungwa uwakwata umwakupeleela kukacingilila antu. Limwi tungakwata untungwa wa kuya na motoka kumwi ukutali. Nomba, uzye cingaya sile ningo ukuya uku ncende imwi ukwakuti kutaya na masunde ya pa museo akulondela lino umwi akupisya motoka, icakuti cila muntu angapisya sile motoka ukulingana na vino akwelenganya? Awe foo. Fwandi ukukwata umwakupeleela ukusuma sana. Pakuti tumanye usuma uwaya umu kulondela vino Yeova watwikilako kuti ali muno tulinzile ukupeleela, lekini tulande pali vimwi ivyalembwa muli Baibo.

7. (a) Uzye untungwa wakuisoolwela ivyakucita wapusinyeko uli Adamu uku vinyama? (b) Landiniko pali vino Adamu waomvizye untungwa wakwe uwa kuisoolwela.

 ⁷ Lino Yeova waumvile umuntu wakutandikilapo, Adamu, nawe kwene wamupeezile amaka yakuisoolwela wakwe vino wapeezile iviumbwa vyuze ivyaya mwi yulu. Cii calenzile ukuti Adamu apusaneko na vino inyama zyapangwa. Elenganyini pali vino Adamu waomvizye untungwa wa kuisoolwela umu nzila isuma. Inyama azino Leza watandikiile ukupanga ale atatala wapanga Adamu. Nanti ciye vivyo, Yeova wapeezile Adamu isyuko lya kutemela ivinyama amazina. Leza “avileta ku muntu kuti alole vino amavitemela mazina.” Pacisila cakuti Adamu wavitemela mazina, Yeova ataaweni ukuti amazina yasi ningo foo. Lelo izina lino “cila ciumbwa catemiilwe i lyali izina lyaciko.”—Utan. 2:19.

8. Uzye Adamu waomvizye uli untungwa wa kuisoolwela, nupya icani icafumilemo?

⁸ Icaulanda icakuti umulimo uno Adamu wapezilwe uwa kulima alino nu kusakamala ivinyama utamuzanzizye sana. Ataomvile ningo umulimo uwafumile kuli Leza uwakuti: “Muvyalane muvule mulimbe insi yonsi nu kuyangalila. Namupeela uwangalizi pa nswi, ivyunyi ivikapapuka ni nyama zyonsi izya mu nsi.” (Utan. 1:28) Lelo atuuvwilile amasunde yano Leza wamupeezile, nupya waliile uku cimuti cino Leza wamulesizye. Pa mulandu wa kukana omvya ningo untungwa wa kuisoolwela, calenga ukuti antu yonsi yacuula. (Loma 5:12) Fwandi ukumanya ivyafumilemo muli vino Adamu wacisile, kulinzile ukutulenga ukulaomvya ningo untungwa wa kuisoolwela uno Yeova watupeela.

9. I vyani vino Yeova wanenyile aina Izlaeli ukuisoolwela, nupya yaswike yatuuli?

⁹ Ana yakwe Adamu yonsi, yapyanyile iifyo ni mfwa ukufuma uku muvyazi wao uwafizilwe ukuuvwila Leza. Nanti ciye vivyo, nayo kwene yapeezilwe untungwa wa kuisoolwela ivya kucita. Tukasininkizya cii ndi twelenganya pali vino Yeova watungululanga antu yakwe aina Izlaeli. Ukupitila muli Mose, Yeova wanenyile aina Izlaeli ukuti yaali nu kuisoolwela ndi cakuti yaali nu kuya antu yakwe asoololwe. (Kufu. 19:3-6) Uzye aina Izlaeli yacisile uli? Yonsi kwene yasoolwile ukuti yali nu kulalondela masunde yano Leza wayapile lino yaswike iyati: “Endi, tumacitanga vyonsi vino [Yeova] watavwanga.” (Kufu. 19:8) Icaulanda icakuti, yafizilwe ukuomvya ningo untungwa wa kuisoolwela uno Yeova wayapeezile nupya yafizilwe ukusunga upangano wao na Leza. Fwandi tungasambililako isambililo lya kutucelula kuli vino tulinzile ukuomvya ningo amaka yano twakwata akuisoolwela pakuti twasoolola ningo ukulingana na vino Yeova akalonda.—1 Kol. 10:11.

10. I vyani vikalanga ukuti naswe kwene nanti tutamalilika tungaomvya ningo amaka yano twakwata aakuisoolwela? (Lolini cikope ca kutandikilako.)

¹⁰ Umwi buku lya Ayebulai cipande 11, tukazanamo amazina ya yaomvi yakwe Leza 16 aomvizye ningo untungwa wakuisoolwela kulingana na vino Yeova akalonda. Muli vino yacisile, mwafumile ivisuma. Wenga pali yaayo wali a Nowa uwalangizye utailo, nu kulondela vyonsi vino Yeova wamunenyile ukucita pa kukuula iciwato cino wene na amu ng’anda yakwe alino na antu yauze yali nu kupusukilamo. (Ayeb. 11:7) Abulaamu na Sala nayo kwene yuvwiliile vino Yeova wayanenyile ukuti yaye uku mpanga ya ulayo. Nanti sile lino yali apa lwendo ulutali, yakweti isyuko lya ‘kuswilila’ uku mpanga ya Uli. Lelo yatwalilile ukulolekesya ku malayo yakwe Leza ‘pano wayateyanyizizye musumba.’ (Ayeb. 11:8, 13, 15, 16) Mose wakanyile ukwikala umu Eguputo lelo wene ‘wasoolwile ukucula pamwi na antu yakwe Leza kuluta kuilyokezya mu kwifya pa nsita inono.’ (Ayeb. 11:24-26) Fwandi lekini twakolanya antu ya  mpiti aali nu tailo lino tukwezya na maka ukuomvya ningo untungwa witu uwa kuisoolwela ivya kucita.

11. (a) A mapaalo ci yamwi yano tungakwata ndi tukuomvya ningo amaka itu akuisoolwela? (b) I cani icikatwazwa ukulaomvya ningo maka itu akuisoolwela?

¹¹ I cacumi ukuti cingatwangupalila ndi umwi watusoolwela ivya kucita, nomba ukucita vivyo kungalenga tutaomvya ningo untungwa uno twapeelwa uwa kuisoolwela. Untungwa uwo walondololwa ningo pa Malango 30:19, 20. (Welengini.) Cikomo 19 cikalanda pali vino Leza wapeezile aina Izlaeli untungwa wa kuisoolwela. Mu cikomo 20 namo tukasambililamo ukuti Yeova walondanga yalangizya sana ivyali umu myenzo yao. Fwandi naswe kwene tungasoolola ukulapepa sile Yeova. Kusi cuze icingatwavwa ukulanga ukuti twatemwa Yeova nu kuti tukalondesya ululumbi nu mucinzi vyaya kuli aliwe ukuluta pa kuomvya ningo untungwa uno twakwata uwa kuisoolwela!

12. I vyani vino tutalinzile ukucita lino tukuomvya untungwa uno twakwata uwakuisoolwela?

¹² Mwelenganye ukuti mwapeela cuza winu uwila umwi. Uzye munguvwa uli ndi cakuti mwiza muvwa ukuti watasumba uwila uwo nanti limwi ataomvya uwila uwo ukucisilako umuntu? Lyene mwelenganye pali vino Yeova nawe angayuvwa ndi cakuti tusikuomvya ningo uwila uno watupeela uwakuisoolwela ivya kucita umu umi icakuti limwi tukucitila na yamwi ivipe. Baibo yasoowile ukuti, “mu manda akusyalikizya” antu “yatalaataizya.” (2 Tim. 3:1, 2) Si lekini fwandi twaomvya ningo untungwa uno Yeova watupeela uwakuisoolwela. Uzye fwandi, tungacita uli pakuti twaomvya ningo untungwa uno twakwata uwa kuisoolwela?

13. Tungacita uli pakuti twaomvya ningo untungwa wa kuisoolwela ivya kucita?

¹³ Swensi kwene asi mulandu na vino twaya, vino tukazwala nu kuiemvya nanti vino tukalezezyamo icitendwe, twakwata untungwa wa kuisoolwela ivya kucita. Nanti ciye vivyo, tutalinzile ukuomvya untungwa witu ‘pa kuipeela insambu kuti twaifya’ nanti ukulacita ivintu wakwe vino amuno nsi yakacita. (Welengini 1 Petulo 2:16.) Lelo ukuluta ukulaomvya untungwa witu uku ‘kutekwa uzya ni vilondwa vitu vya mwili’ tukulondesya ukulasoolola ningo lino tukuuvwila amazwi aya muli  Baibo aakuti: Mwacita vyonsi “ku lulumbi lwakwe Leza.”—Gala. 5:13; 1 Kol. 10:31.

14. Uzye ukutaila Yeova kungatwazwa uli ukuomvya ningo untungwa witu uwa kuisoolwela?

¹⁴ Na cuze icingatwazwa ukuomvya ningo untungwa wa kuisoolwela, u kutaila sana Yeova nu kuleka kuti aliwe atutungulula pakuti tungaacingililwa. Yeova sile ‘aliwe akatusambilizya ivya kutuzipila, nupya aliwe akatutungulula umu nzila ino tulinzile ukupita mwenemo.’ (Eza. 48:17) Lyonsi tulinzile ukulaiusya mazwi ya cumi akuti: “Kusi umuntu uwakwata amaka pa umi wakwe.” (Yele. 10:23) Fwandi tutalinzile ukusintilila pa mano itu nanti pali vino sweineco tukulola ukuti vili ningo wakwe vino Adamu na Ina Izlaeli ya cipondoka yacisile. Lelo lekini lyonsi ‘twataila muli Yeova ni myenzo itu yonsi.’—Mapi. 3:5.

15. I vyani vino tukasambilila uku mazwi aaya pali Galatiya 6:5?

¹⁵ Cuze icingalanga ukuti tukaomvya ningo untungwa witu wa kuisoolwela, u kucindika vino yauze yapingulapo ukucita. U mulandu ci? Pano swensi twakwata insambu zya kuisoolwela, fwandi vino Umwina Klistu wenga wasoolola vingapusana na vino muze watasoolola. Vikwene avino caya na muli vino cila muntu akacita alino ni mipepele ino wasoolola ukuyamo. Mwaiusya amazwi aaya pali Galatiya 6:5. (Welengini.) Ndi twamanya ukuti “umuntu wensi alinzile kuisendela cisendo cakwe umwisikulu,” tulaacindika vino yauze yaisoolwela ukucita.

16, 17. (a) Uzye ukuisoolwela ivyakucita kwaleesile uli intazi uku ina Kolinto? (b) Uzye Paulo wayavwile uli apa mulandu uu, nupya ivyani vino tukusambililako apa nsambu zya kuisoolwela zino yauze yakwata?

¹⁶ Muli Baibo mwaya ilyasi limwi ilikatwavwa ukumanya umulandu uno cacindamila ukucindika vino yauze yaisoolwela ukucita ukulingana na kampingu wao. Aina Kolinto yapusananga apa mulandu wa kuti yamwi yalyanga nu kukazya inyama zino yapeelanga impolelwa ku tuluwi. Yamwi yelenganyanga ukuti: ‘Pa mulandu wa kuti akaluwi a kantu kasile sile, fwandi ukulya inyama iyapeelwa uku kaluwi kako kwali sile ningo.’ Lyene yauze nayo aapepanga mpiti utuluwi tuuto, yene yalolanga ukuti ukulya inyama iiyo icili cimwi nu kupepa kaluwi. (1 Kol. 8:4, 7) Ilyasi lii lyali ilikome sana icakuti lyalesile na malekano umu cilongano. Uzye umutumwa Paulo wazwilizye uli Aina Klistu amu Kolinto pa wavya uu?

¹⁷ Inkoleelo, Paulo wayiwisyeko ukuti ivyakulya asi ivingayapalamika kuli Leza. (1 Kol. 8:8) Lyene wayacelwileko ukuti yaalinzile ukucenjela pakuti untungwa wa kuisoolwela utaya “icisiki cakuponya atonte [aataali] nu utailo ukome.” (1 Kol. 8:9) Lyene apa cisila wakonkomizye yano imyenzo yakanyanga ukulya inyama zizyo, ukukana pingula yao aalyanga. (1 Kol. 10:25, 29, 30) Fwandi cila muntu walinzile ukuisoolwela ukulingana na vino kampingu wakwe wali nu kumutungulula. Uzye fwandi tutalinzile ukulacindika insambu zya kuisoolwela zino cila muntu wakwata?—1 Kol. 10:32, 33.

18. Mungalanga uli ukuti mukataizya pa untungwa uno mwapeelwa uwa kuisoolwela ivya kucita?

¹⁸ Yeova watupeela untungwa wa kuisoolwela sweineco vino tukulonda ukucita. (2 Kol. 3:17) Tukataizya sana pa untungwa uno watupeela uwa kuisoolwela ivya kucita pano cikalenga twalangizya vino twamutemwa ukupitila umu kusoolola ivintu vino watemwa. Lekini twalanga ukuti tukataizya pa wila uu kupitila umu kusoolola ivyakuzanzya Yeova alino nu kucindika vino yauze yakuisoolwela ukucita.