1. U mu nzila ci muno umwina Klistu alinzile ukuya wa cimuti? (Loliniko ni cikope.)

 UMUZA utanga onone icimuti icikapetama. Amazwi yaa yakulangilila sile ukuti imiti ilinzile ukulapetama pakuti itwalilile ukuyako asi mulandu kuli cimuza icipisye. Pakuti Aina Klistu yakule muli vyakwe Leza yalinzile ukulapetama kuli kuti ukuya aiteyanye ukusenuka. Tungacita uli vivyo? Tutalinzile ukulaumilila sile pali vino tukwelenganya lino ivintu vyasenuka umu umi witu nupya tulinzile ukulacindika vino yauze yakalola ivintu na vino yakapingula pa vintu.

2. I miyele ci iingatwazwa ukusenuka ukulingana na vino ivintu vili, nupya i vyani vino tumasambilila umu cipande cii?

² Pa mulandu wakuti sweswe aomvi yakwe Yeova, tusilonda ukulaumilila sile pali vino tukwelenganya. Nupya tukalonda ukuya antu aafuuke nupya aakalangulukilako yauze. Umu cipande cii, tumalola vino imiyele yii yazwilizye aina Klistu yamwi ukucimvya intazi lino vintu vyasenwike umu umi wao. Nupya tumalola na vino ukuya ni miyele kwene yii kungatwazwa naswe. Nomba, lekini tale tusambilile pali vino Yeova na Yesu yakalangilila ukuti yasiumilila sile pali vino yakwelenganya.

3. I vyani ivikalangilila ukuti Yeova asiumilila sile pali vino akwelenganya?

³ Yeova akaamwa ukuti “Ciliwe” pano waya u mukome nupya asitenta. (Malan. 32:4) Nanti ciye vivyo asiumilila sile pali vino  akwelenganya. Lino ivintu vikuya vikusenuka umu nsi, Leza witu akasenuka pakuti akafikilizye vyonsi vino watulaya. Yeova waumvile antunze umu musango wakuti yangasenuka umu myelenganyizizye ndi cakuti ivintu vyasenuka. Muli Baibo, tukazanamo ivisinte ivikatwazwa ukupingula ningo pa vintu asi mulandu ni ntazi zino tungakwata. Imiyele ino Yeova wakwata alino ni visinte vino watupeela vikalangilila ukuti “i Ciliwe,” nupya asiumilila sile pali vino akwelenganya.

4. Landiniko vimwi ivikalangilila ukuti Yeova asiumilila pali vino akwelenganya. (Aina Levi 5:7, 11)

⁴ Vino Yeova akacita ivintu vyaya i vilungame. Yeova asipatikizya antunze ukucita vino akulonda. Wakwe, elenganyiniko pali vino Yeova walangulukilangako Aina Izlaeli. Atisile isunde lyakuti akankala na apiina yapeela malambo ali yamwi. Nupya insita zimwi, wazumilizyanga antu akulapeela malambo ukulingana na vino yangakwanisya.—Belengini Aina Levi 5:7, 11.

5. Langililini vino Yeova walangizye ukuicefya ni cikuuku.

⁵ Cikuuku cino Yeova wakwata alino na vino waicefya vikalenga ataumilila sile pali vino akwelenganya. Wakwe, Yeova walangilile ukuti wali u muicefye lino wali umupiipi nu konona antu aacitanga iviipe umu musumba wa Sodoma. Yeova wanenyile ya malaika ukuyanena Loti uwali umulungami ukuti autukile uku ncende ya myamba. Nomba Loti atalondanga ukuyako. Fwandi wapaapasile Yeova ukuti wene pamwi nu lupwa lwakwe yutukile uku Zoali umusumba uwali unono uno Yeova walondanga ukononela kumwi. Yeova nga atemwa nga wapatikizye Loti ukuti alondele vino watamunena. Yeova wazumilizye vino Loti walanzile, nupya vii vyalenzile ukuti atonona umusumba uwa Zoali. (Utan. 19:18-22) Lino papisile imyaka iingi, Yeova walangilile ukuti wali ni cikuuku uku Ina Ninive. Watumile kasesema Yona ukuyanena antu aku Ninive aacitanga iviipe ukuti umusumba wao wali nu kononwa. Lelo lino Ina Ninive yalapiile, Yeova wayuvwilile uluse nupya atononyile umusumba.—Yona 3:1, 10; 4:10, 11.

6. Londololini vino Yesu walangilile ukuti wakolanyanga vino Yeova asiumilila pali vino akwelenganya.

⁶ Yesu akakolanya vino Yeova akalangulukilako. Yeova wamutumile ukwiza pano nsi uku kusimikila ‘uku yantu amu luko lwa ina Izlaeli aali wa mfwele iziponge.’ Lelo lino Yesu wasimikilanga walangilile ukuti atumiliile sile kuli vino Isi wamutumile. Apa nsita imwi, umwanaci ataali umwina Izlaeli wamupapasile ukuti apozye umwanakwe ‘uwacuziwanga sana ni ciwa.’ Yesu wacisile vino umwanaci wamunenyile nupya wapozizye umwanakwe. (Mate. 15:21-28) Elenganyini pa cilangililo na cuze. Lino Yesu wacitandika sile umulimo uwa kusimikila, walanzile ukuti: “Wensi uwankana . . . , nani kwene ndamukana.” (Mate. 10:33) Nomba uzye Yesu wakanyile Petulo uwamukanyile imiku itatu? Awe foo. Yesu wisile sana mano uku utailo uno Petulo wakweti alino na kuli vino walapiile. Lino Yesu watuutulwilwe, walolekiile  kuli Petulo nupya walangilile ukuti wamwelezile nu kuti wali acili wamutemwa.—Luka 24:33, 34.

7. Ukulingana na Filipi 4:5, i miyele ci ino tulinzile ukuya nayo?

⁷ Itulola vino Yeova Leza na Yesu Klistu yakalangilila ukuti yasiumilila sile pali vino yakwelenganya. Nomba nga swemo? Yeova akalonda ukuti naswe kwene tutaumilila sile pali vino tukwelenganya. (Belengini Filipi 4:5.) Mwacita ivintu ivingalenga yauze yalola ukuti musiumilila sile pali vino mukwelenganya. Tungayuzya sweineco ukuti: ‘Uzye antu yakandola ukuti nkaika mano kuli yauze, nsizumila ivili vyonsi nu kuti nsiumilila sile pali vino nkwelenganya? Nanti uzye antu yakandola ukuti natala, nkayuvwa, nanti kuti nakwata icilumba? Uzye nkapatikizya yauze ukucita ivintu ukulingana na vino nkulola ukuti ali vino yalinzile ukucita? Nanti uzye nkauvwa kuli vino yauze yakwelenganya ndi cakuti calondekwa ukucita vivyo?’ Nga tukulangilila ukuti tusiumilila pali vino tukwelenganya ala tukukolanya Yeova na Yesu. Lekini tulande pali vimwi ivingacitika ivingalenga tutiika sile mano pali vino tukwelenganya kuli kuti lino ivintu vyasenuka umu umi nanti lino vino yamwi yapingulapo ukucita vyapusana na vino tukwelenganya.

8. I vyani ivingatwazwa ukukanaumilila sile pali vino tukwelenganya ndi cakuti ivintu vyasenuka? (Loliniko na futunoti.)

⁸ Tutalinzile sile ukumilila pali vino tukwelenganya na lino ivintu vyasenuka. Ivintu nga vyasenuka cingalenga tukwate intazi zino tutelenganyanga ukuti tungakwata. Limwi tungalwala icipisye ukwaula ukwenekela. Nanti limwi ukusenuka kwa mitengo nanti kusenuka kwa uteeko kungalenga ivintu vitutalile sana. (Kasa. 9:11; 1 Kol. 7:31) Nupya limwi cingatutalila ndi cakuti iuvi lyakwe Yeova lyatunena ukuomba umulimo uze umwi iuvi. Asi mulandu ni ntazi zino tungakwata, tungacimvya intazi zizyo ndi cakuti tukucita ivintu vii 4 kuli kuti: (1) kuzumila ukuti vintu ivisenuka, (2) kwelenganya pa vya ku nkoleelo, (3) kwika mano pa visuma, na (4) nga tukwazwako yauze. b Lekini tulole vino ivintu vii 4 vyazwilizye aina na ya nkazi yamwi lino ivintu vyasenwike umu wao.

9. Uzye ya misyonali yaa atwalane yacisile uli pakuti yatwalilile ukuzizimizya intazi zino yakweti ukwaula ukwenekela?

⁹ Kuzumila ukuti vintu ivisenuka. Ya Emanuele na ya Francesca yayatumile ukuya umu kuombela uku mpanga yuze nga ya misyonali. Lino yatandike sile ukusambilila ululimi luze nu kutandika ukuyelezya amu cilongano, ulwale wakwe COVID-19 watandike nupya yali nu kulaikala yonga. Nupya ukwaula ukwenekela ya nyina yakwe ya Francesca yafwile. Nomba nanti ciye vivyo, ya Francesca yatali nu kuyako pa mulandu ni cikuko. I cani icayazwizye ukuzizimizya intazi zii? Ica kutandikilako, ya Emanuele na ya Francesca yapepanga kuli Leza ukuti ayazwe nu kuyapeela amano. Yeova waswike mapepo yao ukupitila umwi iuvi lyakwe. Wakwe, yakomeleziwe ukupitila muli vidyo muno umwina umwi walanzile ukuti: “Ndi cakuti twazumila ukuti ivintu ivisenuka, tukatandika zuwa ukuya ni nsansa. Nupya cikalenga ukuti twatwalilila ukuombesya asi mulandu na vino ivintu vili.” Cakwe ciili, yasoolwilepo ukuti yangazifyako imisimikilile lino yakuomvya foni alino nu kutandika ukulaisambilizya Baibo. Cakwe citatu, yazumile ukupokelela ukwazwa ukufuma uku ina na ya nkazi. Nupya nkazi umwi uwali ni cikuuku wayalembelanga Ilembo limwi lya mu Baibo cila wanda umwaka onsi. Naswe kwene nga tukuzumila ukuti vintu ivisenuka, tulaya ni nsansa muli vino tukucita.

10. Uzye nkazi umwi wacisile uli pakuti aelezye lino ivintu vyasenwike umu umi wakwe?

 ¹⁰ Mwaelenganya pa vya ku nkoleelo, nu kwika mano pa visuma. Ya Christina aina Romania aakaikala uku Japan, yatoovwike lino yasalanginye icilongano ca Cizungu muno yalongananga. Nomba, yatatwalilile ukwelenganya pali vino vyacitiike. Lelo, yatwalilile ukuombesya umu cilongano cino yizile iyayamo icaomvyanga ululimi ulwa Cijapanese ukupitila umu kuombesya umu mulimo wa kusimikila. Yanenyile umwanaci umwi wino yaombanga nawe mpiti ukuti ayasambilizya ululimi lwa Cijapanese. Umwanaci wazumile ukulayasambilizya ululimi lwa Cijapanese ukuomvya Baibo alino na kabuku kakuti Mungaya ni Nsansa Manda Pe! Nkazi Christina atamanyikisye ivya kulanda ici Cijapanese lelo mwanaci uwamusambilizyanga ukulanda Cijapanese wizile atandika ukulonda ukusambilila icumi. Ndi cakuti tusikwika mano kuli vino ivintu ivisenuka nupya tuli ni miyele isuma, cingalenga ukuti mufume ivintu ivisuma vino tutelenganyanga ukuti vingacitika.

11. I vyani ivyazwile atwalane yamwi ukuzizimizya intazi iya kuulizya impiya?

¹¹ Mwaazwako yauze. Atwalane yamwi aakaikala umu mpanga muno yainda umulimo witu yatandike ukukwata intazi iya kuulizya impiya lino ivintu vyatazile umu mpanga yao. Uzye yacisile uli pakuti yasenuke ukulingana na vino ivintu vyali? Ica kutandikilako, yacefizyeko ukukala ivintu. Cakwe ciili, ukucila sile ukwika mano uku ntazi zino yakweti, yapingwilepo ukwazwa yauze ukupitila umu kuombesya umu mulimo wa kusimikila. (Mili. 20:35) Ya iya yalanzile ukuti: “Ukutwalilila ukuya acincile umu mulimo wa kusimikila kwatwazwile ukuta ukwelenganya sana pa ntazi zino twakweti nu kutwalilila ukwika mano uku kucita ukulonda kwakwe Leza.” Ndi cakuti ivintu vyasenuka, tulinzile ukulaiusya umulandu uno cacindamila ukutwalilila ukulaazwa yauze, sana sana lino tukuomba umulimo wa kusimikila.

12. Uzye vino mutumwa Paulo wacitanga vingatwazwa uli ukusenuka ndi cakuti tukuzana antu apusanepusane?

¹² Lino tukuomba umulimo wa kusimikila, tutalinzile ukumilila sile pali vino tukulonda. Tukazana antu aakwata ivizumilo ni miyele ipusanepusane nupya aa nkulilo izipusanepusane. Umutumwa Paulo waitemelwanga ukusenuka, nupya tungasambilila ivingi kuli aliwe. Yesu wasonsile Paulo ukuya “mutumwa uku yantu ya mu nko.” (Loma 11:13) Na cico calenzile ukuti Paulo asimikile uku Yayuda, Agiliki, asambilile sana, aatasambilile sana, aalasi, alino na kuli ya mwene. Pakuti Paulo aafika antu apusanepusane pa mwenzo, wacitanga ‘vyonsi vino angacita pakuti aazwe antu amisango yonsi.’ (1 Kol. 9:19-23) Wikanga sana mano kuli vino antu yano wazananga yacitanga, inkulilo yao, alino na vino yazumilemo pakuti angayazwa ukulingana na vino yakulondekwa. Tungazifya imisimikilile itu ndi cakuti tukusenula ivya kusimikila ukulingana na antu yano tukuzana.

13. I citeyo ci icalumbulwa pali 1 Kolinto 8:9 cino tulinzile ukucenjelako ndi cakuti tukulonda twacindika vino yauze yakapingulapo?

¹³ Ukukanaumilila sile pali vino tukwelenganya kukalenga twacindika vino yauze yakwelenganya. Wakwe, ya nkazi yamwi yatemwa ukuipenta, yamwi nayo yatatemwa ukucita vivyo. Aina Klistu yamwi yakaipakizya ukumwa uwengwa umu kulinga, yauze nayo yasoololapo ukukanamwa nanti a panono. Nupya aina Klistu yonsi yakalonda ukuya nu umi usuma nomba yakasoolola ivipusanepusane pa milwazizye. Ndi cakuti tukwelenganya ukuti swemo vino tukaelenganya vyaya ningo nu kwezya ukulenga yauze ukulondela vino tukwelenganya, cingalenga tuyasosye nupya umu cilongano mutanga muye ukulemana. Ukwaula nu  kutwisika swemo tusilonda ukucita ivya musango uu! (Belengini 1 Kolinto 8:9; 10:23, 24) Lekini tulande pa vilangililo viili ivikulanda pali vino ukuomvya ivisinte ivya mu Malembo kungatwazwa ukukanaumilila sile pali vino tukwelenganya alino nu kuya amutende.

14. I visinte ci ivya muli Baibo ivingatwazwa ukusoolola vino tungazwala na vino tulinzile ukuiyemvya?

¹⁴ Kuzwala nu kuiyemvya. Yeova atatunena ivyakuzwala vino tulinzile ukuzwala, lelo watupeela ivisinte vino tulinzile ukulondela lino tukusoolola vino tungazwala. Tulinzile ukuzwala ivyakuzwala ivingalenga ukuti Leza acindikwe, ivingalangilila ukuti tusiika sile mano kuli vino tukwelenganya, ivilinge, nupya “ivya mano.” (1 Tim. 2:9, 10; 1 Pet. 3:3) Fwandi, tutalinzile ukuzwala umu musango wakuti antu yaelenganya sile pali sweswe. Nupya ivisinte ivya muli Baibo vingaazwa na ya eluda ukuti yatapanga amasunde pali vino amu cilongano yalinzile ukuzwala na vino yalinzile ukulaloleka. Wakwe umu cilongano cimwi, ya eluda yalondanga ukwazwa aina acance yano yatandike ukusaakula inyele wakwe vino antu aingi uku ncende iya yasaakulanga. Uzye ya eluda yali nu kwazwa uli acance yaa ukwaula ukuyapangila isunde? Umwangalizi uwa ciputulwa wakomelizye ya eluda ukunena aina ukuti, “Ndi cakuti ukulanda ilyasi uku nkoleelo lyene amwi iumba yakwika sana mano kuli vino ukuloleka ukucila ukwika mano kuli vino ukulanda, ala pali intazi pa mizwalile alino na pali vino watuiyemvya.” Ulondolozi uu uwangupale walenzile aina ukumanya vino yalinzile ukucita nupya calenzile yatapanga isunde. c

15. A masunde ci ni visinte ivya muli Baibo ivikatwazwa ukusoololapo vino tulinzile ukulwaziwa? (Loma 14:5)

¹⁵ Milwazizye. Umwina Klistu wensi alinzile ukuisoolwela vino alinzile ukulwaziwa. (Gala. 6:5) Nomba lino akulwaziwa, alinzile ukulondela masunde yamwi aa muli Baibo wakwe  isunde lyakuti mwataluka uku wazi nu ku mipasi. (Mili. 15:20; Gala. 5:19, 20) Lelo muli vimwi ivyasyala alinzile ukuisoolwela. Yamwi ndi cakuti yalwala yakaya uku vipatala pakuti akuno yakayalwazizye, lelo yamwi yene yakalonda inzila zyuze zino yalinzile ukulwaziwilwamo. Nomba asi mulandu ni nzila ino twatemwa ukulwaziwilwamo, tulinzile ukucindika insambu zino aina na ya nkazi yakwata izyakuipingwila vino yalinzile ukulwaziwa. Fwandi tulinzile ukulaiusya ivisinka vii 4: (1) Uwene Wakwe Leza sile uulapozya indwala zyonsi. (Eza. 33:24) (2) Umwina Klistu wensi alinzile ukusoolola imilwazizye isuma iingamuzizpila. (Belengini Loma 14:5.) (3) Tusilonda ukupingula antu yauze nanti ukucita ivintu ivingayuvwisya uyi. (Loma 14:13) (4) Aina Klistu yakalanga ukutemwa nupya yakamanya ukuti umutende uwa mu cilongano wacindama sana ukucila vino cila muntu akaelenganya. (Loma 14:15, 19, 20) Ndi cakuti tukwiusya ivisinka vii, tulatwalilila ukuya alemane na ina na ya nkazi nupya umu cilongano mulatwalilila ukuya umwa mutende.

16. Uzye eluda angalanga uli ukuti asiumilila sile pali vino akaelenganya lino yakulanzyanya na ya eluda yauze? (Loliniko ni vikope.)

¹⁶ Ya eluda yalinzile ukuya icilangililo icisuma umu kukanaumilila sile kuli vino yakwelenganya. (1 Tim. 3:2, 3) Wakwe, insita zimwi eluda atalinzile ukwenekela ukuti vyonsi vino amalanda yamavizumila kuli ya eluda yauze pa mulandu wakuti u wikolo. Alinzile ukulaiusya ukuti umupasi wa muzilo ungaazwa eluda ali wensi ukulanda ivingayazwa ukupingula ningo pali vimwi. Nupya ndi cakuti ya eluda aingi iyazumilizyako kuli vino watalanda nupya vitapusine ni visinte ivya muli Baibo, eluda muze angalondela vino ya eluda aingi iyazumila nanti cakuti vino wene akwelenganya ivipusanako.

17. A mapaalo ci yano Aina Klistu asiumilila sile pali vino yakwelenganya yakakwata?

¹⁷ Ndi cakuti tusikumilila pali vino tukwelenganya tukaipakizya ivintu ivingi sana. Tukaipakizya ucuza usuma na ina na ya nkazi nupya umu cilongano mukaya umutende. Tukaipakizya ukuya pamwi na ina na ya nkazi aakwata imiyele ipusanepusane alino ni ntambi izipusanepusane. Ni cacindamisya i cakuti tukaya ni nsansa pa mulandu wakuti tukakolanya Yeova, Leza asiumilila sile pali vino akwelenganya.