Uzye Mwamanyapo Uli?
Uzye injelwa zino yazanyile umu Babiloni alino na vino yazipanzile vikalangilila uli ukuti Baibo i ya cumi?
AAKAIMBULULA IVINTU VYA MPITI yazana injelwa izingi sana umu musumba uwa Babiloni zino yaomvizye pa kukuula umusumba. Ukulingana ni vyalanzile ya Robert Koldewey aakaimbulula ivintu vya mpiti yalanzile ukuti injelwa zizyo yazipangilanga umu malungu ayelile “ukunzi ya musumba, ukwali ivu ilisuma ni nkwi . . . izingi sana izya kocela injelwa.”
Malipoti ya mpiti yakalangilila ukuti uteeko wa Ina Babiloni waomvyanga malungu uku kucitilapo ivintu na vyuze iviipe. Ya Paul-Alain Beaulieu ya Kafundisya apa Yunivesiti mu Toronto aasambilila sana pa vya mpiti na pa lulimi lwa Ina Asilya yatiile: “Malyasi ya mpiti aa Ina Babiloni yakalangilila ukuti umwene wapeezile isunde ilyakuti wensi uwakana ukumuvwila nanti ukulanga umucinzi uku vintu vya muzilo, ale umuntu wiyo alinzile ukusumbilwa umwi lungu lya moto.” Wakwe, amazwi yamwi yano Umwene Nebukadineza walemvile yakati: “Yakomini, yocini, yapukini, . . . muyasumbile umwi lungu lya moto pakuti yapye ni cunsi cifutumuke.”
Mazwi yaa yakalangilila ivyactikikanga ivyaya muli Danieli cipande 3. Umu cipande cii, tukabelenga pali vino Umwene Nebukadineza wapanzile icilubi cakwe godi nu kuciimika umu nyika ya Dura iyayelile ukunzi ya musumba uwa Babiloni. Lino alumendo Aebele yatatu kuli kuti Syadilaki, Mesyaki, na Abedinego yakanyile ukupepa icilubi, Nebukadineza wasosile sana nu kulanda ukuti yakavye ilungu lya moto nu ‘kulipembela imiku 7 ukucila vino yalipembelanga lyonsi,’ nupya yasumbiile aonsi yatatu “umwi lungu lya moto.” Malaika uwa maka wayapuswisye pakuti yatafwa.—Dan. 3:1-6, 19-28.
Injelwa zino yazanyile umu Babiloni zikalangilila ukuti vino Baibo ikalanda i vya cumi. Apa njelwa zizyo pali ni njelwa zimwi apalemvilwe amazwi aakulumbanya umwene. Amazwi yamwi yatangi: “Nebukadineza, u Mwene uwa ina Babiloni . . . Isano lino nene ne Mwene Mukalamba nakuuzile . . . Amu lupwa lwane yalatwalilila ukuteekamo amanda pe.” Amazwi yaa yakolana na amazwi aya pali Danieli 4:30 yano Nebukadineza walanzile aakuilumbanya aakuti: “Silolini vino Babiloni waya umukulu! Nene nakuuzile umusumba uu ukulu kuti uye uwakwane wakwikalamo na kuti ndange amaka nu ulamba wane, ululumbi nu usambazi wane.”