1, 2. (a) I vyani vino Yesu walenzile mwi pepo lya kusyalikizyako lino wapefile na atumwa yakwe? (b) U mulandu ci limwi uno Yesu walandiile sana pa kulemana?

LINO Yesu yaliilanga pamwi na atumwa yakwe icakulya ca manguzi ica kusyalikizya, wasakamiile sana pa kuya alemane. Lino wapepanga pamwi nayo walanzile pali vino walondesyanga ukuti asambi yakwe yonsi yaye wenga, wakwe vino wene na Isi yaya wenga. (Welengini Yoane 17:20, 21.) Ndi cakuti asambi yakwe yaya alemana yali nu kulenga antu aingi ukumanya ukuti Yeova aliwe watumile Yesu pano nsi. Antu yali nu kumanya alondezi yakwe Yesu ndi cakuti yatemwana nu kuya alemane.—Yoa. 13:34, 35.

² Vino Yesu walanzile sana pa kulemana vyaya sile ningo. Waweni ukuti pa yatumwa yakwe patali ukulemana, sana sana pa wanda uno wasyalikizye ukuliila pamwi nayo. Wakwe vino cali pa nsita imwi ku cisila, alondezi yatandike ukupazyanya “pa mulandu wakwe wino alinzile ukuya mukulu kuluta yonsi panoyali.” (Luka 22:24-27; Mako 9:33, 34) Insita yuze nayo, Yakobo na Yoane yanenyile  Yesu ukuti akayapeele ivifulo ivikalamba mu Wene wakwe.—Mako 10:35-40.

3. I vyani vimwi vimwi ivyalenzile alondezi yakwe Yesu yataya alemane, nupya a mauzyo ci yano tumasambililapo?

³ Ukulondesya ukukwata amaka ni vifulo asi ivyalenzile sile ukuti alondezi yataya alemane. Antu amu manda yaaya yapatukine pa mulandu nu lupato alino na kapatulula. Alondezi yakwe Yesu yali nu kuombesya pakuti yacimvye intazi iyo. Mu cipande cii tumasambilila pa mauzyo yaa: Uzye Yesu wacimvizye kapatulula? Wavwilizye uli alondezi yakwe ukukanaya na kapatulula alino nu kuombela pamwi? Nupya vino wasambilizyanga vingatwazwa uli ukuya alemane?

4. Landini vimwi ivyalanganga ukuti antu yapasile Yesu.

⁴ Yesu nawe yamupasile sana. Lino Filipi wanenyile Natanaeli ukuti aatazana Mesiya, Natanaeli waswike ati: “Uzye mu Nazaleti mungafuma cimwi campomvu?” (Yoa. 1:46) Nanti ciye vivyo, Natanaeli wamanyile usoowelo uwaya pali Mika 5:2 uukalanda ukuti mu musumba wa Nazaleti u mwali nu kufuma Mesiya. Vikwene avino cali nu ku Yayuda, yasuuzile Yesu pa mulandu wakuti wali umwina Galile. (Yoa. 7:52) Ayuda aingi yalolanga aina Galile ukuti yatacindama. Ayuda yauze yasaalulanga Yesu lino yamwamanga ukuti mwina Samaliya. (Yoa. 8:48) Aina Samaliya yafumile mu mutundu upusane nupya ni mipepele yao kwene yapusine sana ni ya Ayuda. Ayuda na ina Galile yatacindike aina Samaliya nupya yatalondanga nu kuyapalama.—Yoa. 4:9.

5. A kapatulula ka musango ci kano alondezi yakwe Yesu yapisilemo?

⁵ Intunguluzi zya Yayuda zitacindike na alondezi yakwe Yesu kwene. Afaliseo yalolanga alondezi ukuti “yali mu citiipu.” (Yoa. 7:47-49) Fwandi yalolanga umuntu aliwensi atasambilile pa masukulu yakwe ya kasambilizya nanti yayo aatalondelanga intambi zyao ukuti aasile sile nupya atutu. (Mili. 4:13) Kapatulula kano Yesu na alondezi yakwe yapisilemo kakuzile sana mu mipepele, mu wikazi alino ni ntambi. Na asambi yakwe kwene pa nsita imwi yaali nu lupato. Fwandi pakuti yaye alemane yalondekwanga ukusenula imyelenganyizizye yao.

6. Londololini vimwi ivingalenga tuye na kapatulula.

⁶ Ndakai swensi kwene twikala na antu aya na kapatulula. Insita zimwi yangatupatulula nanti limwi sweswe tungapatulula yauze. Nkazi umwi painiya uwa ku Australia walanzile ati: “Napasile sana azungu pa mulandu nu lufyengo ulwali pa yikalampanga aaliko mpiti na ayako ndakai. Nupya ulupato luu lwakomile sana pa mulandu ni vyancitikile.” Umwina umwi uwa ku Canada walanzile pa kapatulula ka mitundu yuze kano wakweti pa nsita imwi. Walanzile ati: “Nelenganyanga ukuti antu aakalanda lulimi lwa Cifrench yacindama sana ukuluta antu yauze. Nupya napasile sana antu aavwanganga Cizungu.”

7. Uzye Yesu waomvile uli na antu aali na kapatulula?

⁷ Kapatulula kakula sana mu yantu ndakai wakwe viivi kwene vino kakuzile mu manda yakwe Yesu. Uzye Yesu waomvile uli na antu yaa akapatulula? Ica kutandikilapo, atalondanga ukuya na kapatulula nanti apanono. Wasimikilanga ku yakankala nu ku yapiina, ku ya Faliseo nu ku ina Samaliya, alino na kuli ya kasonkesya na yakacita ya maifyo yonsi. Cakwe ciili, vino wasambilizyanga vyalangilile alondezi yakwe ukuti yangacimvya kapatulula pa yantu yauze.

8. I sambililo ci ilicindame sana lino Yesu wasambilizye pa kulemana kwa ina Klistu? Londololini.

⁸ Yesu wasambilizye alondezi yakwe isambililo ilicindame sana ilyalandanga pa kulemana.  Walanzile ati: “Mwensi mwemwe ina.” (Welengini Mateo 23:8, 9.) Inzila yonga ino twayela sweswe “ina” i yakuti swensi kwene twafuma kuli Adamu. (Mili. 17:26) Nomba kuli na vyuze ivyalenga ciye vivyo. Yesu walondolwile ukuti asambi yakwe a ina na ya nkazi pa mulandu wakuti yakaama Yeova ukuti a Isi wa kwi yulu. (Mate. 12:50) Nupya izile iyaya amwi umba ilikulu ilya lupwa lwakwe Leza ululemane pa mulandu nu kutemwana nu utailo. Mu makalata yano atumwa yalemba, ilingi yakalanda pa yalondezi yauze ukuti ‘a ina na ya nkazi.’—Loma 1:13; 1 Pet. 2:17; 1 Yoa. 3:13. *

9, 10. (a) U mulandu ci uno Ayuda yatakwatiile mulandu uno wali nu kulenga yaye ni cilumba? (b) Uzye Yesu wasambilizye uli ivya kucimvya kapatulula? (Lolini cikope ca kutandikilako.)

⁹ Pa cisila ca kulanda ningo sana pali vino tulinzile ukulola aina itu na ya nkazi, Yesu walanzile na pa mulandu uno ukuicefya kwacindamila. (Welengini Mateo 23:11, 12.) Wakwe vino itulandapo, icilumba calenzile atumwa yataya alemane. Nupya na kapatulula ka nkanda nako kwene kakomile sana. Uzye Ayuda yakweti mulandu uno yali nu kuyelapo ni cilumba pa mulandu wa kuya ana yakwe Abulamu? Ayuda aingi avino yelenganyanga. Nomba Yoane Kawatizya wayanenyile ati: “Leza angasenula amawe yaa ukuya ana yakwe Abulaamu.”—Luka 3:8.

¹⁰ Yesu wapasile sana kapatulula ka nkanda. Walenzile icisinka cuvwike lino kasambilizya wa masunde wamuzizye ati: “Uzye unji a weni?” Yesu nawe pa kwasuka waomvizye icilangililo ca mwina Samaliya uwasakamile Umuyuda mupitanzila wino vipondo vyumile. Ayuda yauze apitanga yapitililanga sile muntu wii, lelo umwina Samaliya wene wamuvwilile uluse. Yesu wasondwelelile ilyasi lii lino wanenyile kasambilizya wa masunde ukuti alinzile ukuya wa mwina Samaliya wiiya. (Luka 10:25-37) Yesu walanzile ukuti aina Samaliya yaasambilizye Ayuda ukuya nu kutemwa ku ina mupalamano yao.

11. U mulandu ci uno asambi yakwe Klistu yatalondekwanga ukuya na kapatulula uku inamasi, nupya Yesu wayavwilizye uli ukuvwikisya umulandu uwo?

¹¹ Pakuti alondezi yakwe Yesu yaombe ningo mulimo uno yapeezilwe yalondekwanga ukucimvya cilumba na kapatulula kano yaakweti. Lino Yesu atatala wapita kwi yulu, wapeezile alondezi yakwe mulimo wa kusimikila “mu Yudeya na monsi mu Samaliya, nga nu kufika na kuno insi yapela.” (Mili. 1:8) Yesu wayapekanyizizye limwi ku mulimo uu lino wayanenyile ukwika sana mano ku miyele isuma ino ainamasi yakweti. Wataizye musika wa vita vya Ciloma pa utailo uno wakweti. (Mate. 8:5-10) Yesu walanzile pali vino Yeova wavwilizyanga ainamasi aali mu muzi uno wakuliilemo uwa Nazaleti. Pa antu yayo paali na mukamfwilwa wa ku Zelefati alino na Naamani umwina Silya uwalwile tembwe. (Luka 4:25-27) Nupya Yesu atasimikile sile uku mwanaci umwina Samaliya, lelo wikazile amanda yaili umu muzi umwi mu citungu ca Samaliya kwene pa mulandu na vino antu yalondesyanga ukuvwa vino akusambilizya.—Yoa. 4:21-24, 40.

12, 13. (a) Uzye atumwa yakwe Yesu yasicile uli lino yazanyile Yesu akusambilizya umwanaci umwina Samaliya? (Lolini cikope ca kutandikilako.) (b) I vyani ivikalanga ukuti Yakobo na Yoane yatuvwile vino Yesu wasambilizye?

¹² Ukuya kwene citangupiile ku yatumwa yakwe Yesu ukuta ukuya na kapatulula. Yazungwike lino yaweni Yesu akusambilizya umwanaci umwina Samaliya. (Yoa. 4:9, 27) Intunguluzi zya Yayuda zitalandanga na anaci pa  cintuwingi, sana sana umwanaci umwina Samaliya aataali ni miyele isuma. Atumwa yapatikizyanga Yesu kuti alye. Nomba wayaswike ukuti walondesyanga sana ukulanda pali vyakwe Leza icakuti atisileko na mano ku kulya. Wamanyile ukuti ukusimikila nanti ku mwina Samaliya kwene ali cino Isi walondanga, nupya umulimo uu wali kwati icakulya kuli aliwe.—Yoa. 4:31-34.

¹³ Yakobo na Yoane yataasambilileko cimwi kwi sambililo lii. Lino yali na Yesu pa ulendo wa kuya ku Samaliya, yaile kuti yalonde incende apakulala mu Samaliya kwene. Aina Samaliya yakaanyile ukuyapokelela, avino Yakobo na Yoane yasosile nu kulanda ukuti yame umoto kufuma kwi yulu pakuti oce muzi onsi. Nomba Yesu wayalungike. (Luka 9:51-56) Tutaamanya ngi cakuti Yakobo na Yoane yange yacite viivi kwene ndi cakuti aku muzi ku mwao ku Galile aliyo yakana ukuyapokelela wakwe vino amu Samaliya yacisile. Cikaloleka kwati icilumba i calenzile yaye sana na kapatulula. Cifwile umutumwa Yoane uvwile insonyi pali vino wacisile, lino yaile yaipakizya kusimikila ku ina Samaliya.—Mili. 8:14, 25.

14. Uzye intazi ya kapatulula ka lulimi yaombiilwepo uli?

¹⁴ Pataalengile sana ukufuma pa Pentekositi wa mu 33, kwali kapatulula akaliko. Lino yapeelanga ya mukamfwilwa ivya kulya, yatapeelangako ya mukamfwilwa Agiliki. (Mili. 6:1) Kwali kapatulula ka lulimi. Zuwa zuwa atumwa yaombiile pa mulandu uwo lino yasoolwile aonsi alinge pakuti yangaankanya ningo ivya kulya. Aonsi yonsi yaa yano yasoolwile yakweti amazina ya Cigiliki. Ci calenzile ya mukamfwilwa ailizyanyanga yateekeziwe.

15. Uzye cali uli pakuti Petulo ate ukuya na kapatulula ku yantu yonsi? (Lolini cikope ca kutandikilako.)

¹⁵ Mu 36 C.E., mulimo wa kupanga asambi wasalangine sana. Mutumwa Petulo watemilwe ukulanzyanya na Ayuda yatupu. Nomba lino Leza wamusambilizye ukuti Aina Klistu yatalinzile ukuya na kapatulula, Petulo wasimikile Koneli umusilika umwina Roma. (Welengini Milimo 10:28, 34, 35.) Nupya pa cisila Petulo watandike ukulya nu kwizya na aataali Ayuda. Lino papisile imyaka Petulo watile ukuliila pamwi na Ina Klistu aataali Ayuda mu musumba wa Antioki. (Gala. 2:11-14) Paulo wakalipiile Petulo ukuti vino wacitanga vitazifile, nupya Petulo uvwile. Lino Petulo walemvile kalata wa kutandikilako ku Ina Klistu Ayuda na aataali Ayuda mu Asia Minor, walanzile ningo sana pali vino Aina Klistu yonsi yalinzile ukuombela pamwi.—1 Pet. 1:1; 2:17.

16. I vyani vino Aina Klistu ya kutandikilako yasambilile?

¹⁶ Fwandi atumwa yasambilile kuli Yesu ukutemwa ‘antu yonsi.’ (Yoa. 12:32; 1 Tim. 4:10) Nanti icakuti papisile insita, atumwa yasenwike muli vino yelenganyanga. Aina Klistu ya kutandikilapo yasambilile ukuti yalinzile ukutemwana. Tertullian, kalemba uwaliko mu myaka yakwe ya 100 walanzile pa mazwi yano Aina Klistu aataali Ayuda yalandanga lino watile: “Yatemwana . . . Yaipekanya nu kufwila Aina Klistu yauze.” Pa mulandu wakuti Aina Klistu yaazwite untu upya yatandike ukulola ukuti antu yonsi yalingana mu manso yakwe Leza.—Kolo. 3:10, 11.

17. Uzye tungacita uli pakuti tute ukuya na kapatulula mu mwenzo witu? Langililini.

¹⁷ Na ndakai kwene limwi tungalondekwa ukuta ukuya na kapaatulula mu mwenzo. Nkazi umwi uwa ku France walanzile ukuti: “Yeova wansambilizya vino ukutemwa kukapiliula, vino ukupeela kukapiliula alino na vino ukutemwa antu amitundu yonsi nako kukapiliula. Nomba na likwene ncili nkusambilila ivya kuta ukuya na kapatulula ku yantu yanji nupya namanya ukuti citangupala. Ali mulandu kwene uno natwalilila kupepelapo.” Nkazi muze uwa ku Spain walanzile pa ntazi iliimwi kwene  ati: “Insita zimwi nkacula sana pa mulandu na kapatulula kano nkakwata pa yantu aya ni ntambi izipusaneko ni zyane nupya ilingi nkacimvya. Nomba namanya ukuti ndinzile ukutwalilila ukulwisya. Nkataizya Yeova nupya natemwa sana ukuya mu lupwa lwakwe umwaya antu alemane.” Swensi kwene tulinzile ukwelenganya sana pali vino tukuyuvwa. Uzye insita zimwi tukalondekwa ukucimvya akapatulula wakwe vino ya nkazi yaa yaili yacisile?

18, 19. (a) U mulandu ci uno tulinzile ukupokelela antu yonsi? (b) Tungacita uli pakuti tulange ukuti tukapokelela yauze?

¹⁸ Cacindama sana ukulaiusya ukuti swensi kwene pa nsita imwi twalipo aenyi nanti ainamasi, tutaapalime kuli Leza. (Efes. 2:12) Nomba Yeova watupalamike kuli aliwe “uku luse nu kutemwa.” (Ose. 11:4; Yoa. 6:44) Yesu nawe watupokeliile. Wayuzile inzila pakuti tuye mu lupwa lwakwe Leza. (Welengini Loma 15:7.) Fwandi citanga cizipe nga twasuula aliwensi, pano swemo Yesu watupokelela ningo sana nanti icakuti tutamalilika!

¹⁹ Ukupatukana, kapatulula alino nu lupato vyakulaya vikukulilako sile lino tukuya ku mpelelekezyo ya nsi ii. (Gala. 5:19-21; 2 Tim. 3:13) Vino sweswe yaomvi yakwe Yeova tukalonda ukuya na mano afuma kwi yulu akukanaya na kapatulula nu kutwalilila ukuya nu mutende. (Yako. 3:17, 18) Tukaya sana nu luzango ndi cakuti twapanga ucuza na antu aku mpanga zyuze, ukutemwa intambi zya yantu yauze alino nu kwezya ukusambilila indimi zyuze ndi cakuti tungakwanisya. Ndi twacita vivyo, umutende witu ulaakonkoloka sile wa luzi, nu mulinganya wa maimbi ya pali yemba.—Eza. 48:17, 18.

20. I vyani ivikacitika ndi cakuti twaya nu kutemwa mu myenzo itu?

²⁰ Nkazi wa ku Australia wino itulandapo mpiti walanzile ati: “Inzota zya kumanya icumi zyayulike.” Wataizye sana pali vino ukusambilila Baibo kwamwazwilizye, walanzile ati: “Nasenwike muli vino nelenganyanga. Fwandi kapatulula nu lupato vino nakweti vyasizile.” Umwina wa ku Canada nawe walanzile ati wilwike ukuti: “Ututu uukalenga kuye kapatulula nu kuti kuno antu yavyalilwa asi ukukalenga yaye ni miyele ino yakwata.” Wizile atwala nkazi uwavwanganga Icizungu. Kusenuka kuu kuno yasenwike kukulangilila sile ukuti Aina Klistu yangacimvya kapatulula. Nupya kukalenga tuye alemane wakwe cimwi.—Kolo. 3:14.