1, 2. (a) Uzye avyazi yamwi Aina Klistu yakauvwa uli ndi cakuti umwana wayanena ukuti akulonda ukuwatiziwa? (b) U mulandu ci uno aakuya uku luwatizyo yakayuzizya ndi cakuti yaipeela kuli Yeova? (Lolini icikope cakutandikilako.)

AKAKAZYANA kano tumaama tuti Maria, kimiliile pamwi na yauze aayanga uku luwatizyo ala avyazi yakulolako. Kaswikeko nako ni zwi likulu ilyuvwike uku mauzyo yaili yano kalanda uzizye. Lyene umu nsita sile inono kaile kawatiziwa.

² Avyazi yakwe Maria yuvwile ningo sana pali vino umwanao umukazyana wapingwilepo ukucita, ukuipeela kuli Yeova nu mwenzo onsi nu kuwatiziwa. Nanti cali vivyo, ya nyina yakweti mauzyo yamwi yano yelenganyangapo. Yayuzyanga aeneco umu mwenzo iyati: ‘Uzye Maria atacefile sana uwakuti awatiziwe? Uzye watamanya ucindami wa cintu cino akucita? Uzye citanga cizipe atale aloleeleko akawatiziwe lyuze?’ Yaa ali mauzyo yano avyazi aingi atemwa ana yao yakauzya, lino umwana umunono wayanena ukuti akulonda ukuwatiziwa. (Kasa. 5:5) Pano kwene, ukuipeela nu kuwatiziwa i vintu ivicindame sana umu umi wa  Mwina Klistu.—Lolini kambokosi kakuti ““ Uzye Mwaipeela Kuli Yeova?”

3, 4. (a) Uzye umutumwa Petulo walangilile uli ucindami uwaya umu kuwatiziwa? (b) U mulandu ci uno tungalandila ukuti uluwatizyo lwakolana nu mulimo wa kukuula iciwato umu manda yakwe Nowa?

³ Lino umutumwa Petulo walandanga pa luwatizyo, walozizye uku ciwato cino Nowa wakuuzile ati: “Manzi yaya yali icilangililo icasontelelanga ku luwatizyo luno lukumutuula ndakai.” (Welengini 1 Petulo 3:20, 21.) Iciwato cali uusininkizyo wakuti Nowa waipeelisye sana ukucita ukulonda kwakwe Leza. Nowa wali na ucisinka pa kuomba umulimo uno Yeova wamupeezile. I cumicumi, imilimo ya utailo ino Nowa waomvile yalenzile ukuti wene pamwi nu lupwa lwakwe yapusuke lino Mulamba wizile. Uzye i cisinka ci icaya umu cilangililo cino Petulo wapeezile?

⁴ Wakwe vino iciwato cali uusininkizyo wakuti Nowa wali nu utailo, ukuwatiziwa lino antu yakulolako nako uusininkizyo. Uzye kukalangilila cani? Kukalanga ukuti umusambi Umwina Klistu wataipeela kuli Yeova pa mulandu nu utailo muli Klistu uwatuutulwike. Wakwe Nowa, asambi aakaipeela yakauvwila Leza nu kuomba umulimo uno wayapeela. Wakwe vino Nowa wapuswike lino Mulamba wizile, aawatiziwa yano yaya na ucisinka yalapusuka lino insi ii iipe ilononwa. (Mako 13:10; Umbw. 7:9, 10) Cii cikalenga ukuipeela nu kuwatiziwa viye ivintu ivicindame sana. Umuntu aakasumba insita ala akuti alawatiziwa uku nkoleelo akaika umi wakwe mu uzanzo, pano angize apanye isyuko lya kwikala manda pe.

5. I vyani vino tumasambilila umu cipande cii?

⁵ Pa mulandu nu ucindami uwaya umu kuwatiziwa, tumaasuka mauzyo yatatu acindame sana. Uzye Baibo ikatuuli pa luwatizyo? I vyani vino umuntu alinzile ukucita lino  atali awatiziwe? U mulandu ci uno kasambilizya Umwina Klistu alinzile ukumanyila ucindami wa luwatizyo lino akusambilizya umwanakwe nanti umusambi wa Baibo muuze?

6, 7. (a) Londololini cino kwayelile uluwatizyo lwakwe Yoane. (b) U luwatizyo ci ulwali uluiyele, nupya u mulandu ci?

⁶ Tukazana amazwi aakalanda pa luwatizyo muli Baibo pa muku wa kutandikilako umu mazwi aakalanda pa luwatizyo lwakwe Yoane kawatizya. (Mate. 3:1-6) Yaayo awatiziwanga kuli Yoane yalanganga apaswe ukuti yalapiile uku maifyo yano yacisile lino yatamile Masunde Yakwe Mose. Nomba camanyikwa ukuti uluwatizyo ulucindame sana luno Yoane wacisile, lwene lutaali ulwa kulapila uku maifyo. Yoane wakweti isyuko iliiyele ilya kuwatizya Yesu, umumalilike, Mwana Leza. (Mate. 3:13-17) Yesu ataakweti uluyembu, fwandi wene ataalondekwanga ukulapila. (1 Pet. 2:22) Uluwatizyo lwakwe lwali i cilangililo ca kuipeela uku kucita ukulonda kwakwe Leza.—Ayeb. 10:7.

⁷ Lino Yesu waombanga umulimo wa kusimikila pano nsi, asambi yakwe nayo yawatizyanga. (Yoa. 3:22; 4:1, 2) Wakwe vino Yoane wawatizyanga, uluwatizyo lwa yasambi yakwe Yesu nalo lwalanganga ukuti umwi watalapila pa mulandu nu kutama Masunde Yakwe Mose. Nomba, pacisila ca mfwa nu kutuutuluka kwakwe Yesu, umulandu uno alondezi yakwe Yesu yali nu kuwatiziwilwa wali nu kukwata upiliulo upusaneko.

8. (a) I sunde ci lino Yesu wapeezile alondezi yakwe lino watuutulwike? (b) Londololini vino uluwatizyo lwa Ina Klistu lwacindama.

⁸ Umu 33 C.E., Yesu uwatuutulwike walolekiile ukwi umba lya yantu ukucila pa yonsi 500, nupya paali na anaci, limwi na ana anono kwene apano yaali. Limwi pa cakucitika kwene cii apano walanzile mazwi yakuti: “Caleka yangini konsi mu nsi mucite antu amu nko zyonsi kuya alondezi yane. Mwayawatizya mwi zina lyakwe Tata, nu Mwana, nu mupasi wamuzilo, nu kuyasambilizya kucita vyonsi vino namunenanga.” (Mate. 28:19, 20; 1 Kol. 15:6) Cikaloleka ukuti paali alondezi yakwe Yesu aingi lino wapeezile isunde lya kupanga asambi. Fwandi Yesu walanzile ukuti uluwatizyo lwalondekwanga kuli yaayo yonsi alondanga ukuzumila iyoko lya kuya umusambi Umwina Klistu. (Mate. 11:29, 30) Wensi uwalondanga ukuombela Leza umu nzila ino umwineco wazumilizya, wali nu kuzumila muli Yesu alino nu kumanya umulimo uno Yeova wamupeela pa kufikilizya ukulonda kwakwe. Ndi caya vivyo, lyene umuntu wiyo wawatiziwanga. Luu ali luwatizyo luno Leza wazumilizye. Muli Baibo mwaya usininkizyo uwingi uukalangilila ukuti umu nsita ya Ina Klistu ya kutandikilako, asambi yakwe Klistu aapya yamanyile upiliulo wa luwatizyo. Nupya yataasitokanga pa kuwatiziwa.—Mili. 2:41; 9:18; 16:14, 15, 32, 33.

9, 10. I vyani vino tungasambilila pa luwatizyo kuli mutungwi umusenusi nu ku mutumwa Paulo?

⁹ Welengini Milimo 8:35, 36. Elenganyini pali vino cali kuli mutungwi musenusi, wino waswililanga ukumwao ala akufuma uku Yelusalemu uku mapepo. Umungeli wakwe Yeova wacincizye Filipo ukuya uku muntu wiyo nu ‘kumunena ilandwe lisuma ilya pali Yesu.’ Uzye umuntu wiya wacisile uli? Vino wacisile vyalangiliile ukuti wataizye sana pa cumi cino wasambilile. Watandike ukulondesya ukuomba ukulingana na vino Yeova wapekanya ivintu, fwandi wawatiziwe ukwaula ukusitooka.

¹⁰ Muntu muze wino tungasambililako, u monsi Umuyuda uwazunyanga Aina Klistu. Wavyalilwe umu luko ulwapeezilwe kuli  Leza. Nomba, Ayuda yatiile ukuya antu yakwe Yeova aiyele. Umonsi wiya wali umucincile umu ntambi zya ya Yuda, nomba wizile asambilila inzila isuma sana. Wapokeliile unte ukufuma kuli Yesu Klistu uwatuutulwike. Uzye umonsi wii wacisile uli? Wazumiile ukwazwa kuno Ananiya wamupeezile. Baibo ikalanda pa muntu kwene wii ukuti: “Alino akatuka, awatiziwa.” (Mili. 9:17, 18; Gala. 1:14) Mufwile mwamanya umonsi kwene wii umu Yuda wino wizile atandika ukwamwa ukuti umutumwa Paulo. Nomba iusyini ukuti lino Paulo wamanyile icumi pa mulimo uno Yesu wapeelwa pa kufikilizya ukulonda kwakwe Leza, wacisilepo vimwi. Wawatiziwe ukwaula nu kusumba insita.—Welengini Milimo 22:12-16.

11. (a) I cani icikacincizya asambi ya Baibo ndakai ukuwatiziwa? (b) Uzye tukauvwa uli ndi twalola apya aipeela yakuwatiziwa?

¹¹ Vikwene avino caya nu ku yasambi aakasambilila Baibo ndakai, asi mulandu aance nanti akoloci. Yaayo aakwatwa utailo nupya aakataizya sana pa cumi ca muli Baibo yakalondesya ukuipeela nu kuwatiziwa. Ilyasi lya luwatizyo, likalandwa lyonsi pa maukongano ya ciputulwa na acitungu. Ya Nte Yakwe Yeova yakatemwa sana ndi umusambi wa Baibo wapokelela icumi nu kulunduluka ukufika nu kuluwatizyo. Uzye avyazi Aina Klistu yasitemwa sana ukulola ana yao yali pali yaayo aakuya uku luwatizyo? Umu mwaka wa mulimo wakwe 2017, antu 284,000 yalangiizye apaswe ukuti yaipeezile kuli Yeova lino yawatiziwe. (Mili. 13:48) Ukwaula nu kutwisika, asambi yayo apya yamanyile ukuti uluwatizyo lwacindama sana uku Ina Klistu. I vyani vino yacisile pakuti yawatiziwe?

12. I vyani vino umusambi wa Baibo alinzile ukucita lino atali awatiziwe?

¹² Lino umusambi atali awatiziwe, alinzile ukutandikilapo ukukwata utailo uukaiza pa mulandu wa kumanya icumi pali Leza, ukulonda kwakwe, na mapekanyo yano wikako akupususya antu. (1 Tim. 2:3-6) Utailo wa musango uwo ukalenga asambi ukuta imicitile isizanzya Leza nu kutandika ukucita ivya ololoke vino Yeova watemwa. (Mili. 3:19) Cino tulinzile ukumanya icakuti, kusi umuntu angati wataipeela kuli Leza lino akucita ivintu ivingaleenga afilwe ukwizaya umuteekwa umu Wene Wakwe Leza. (1 Kol. 6:9, 10) Nomba kwaya ivingi ivikalondekwa ukucila sile pa kulondela amasunde yakwe Yeova. Umuntu aakalondela uololoke alinzile nu kulaazanwa umu kulongana nu kuombako umulimo wa kupanga asambi. Yesu walanzile ukuti asambi yakwe acumi aliyo yaali nu kuomba umulimo uu. (Mili. 1:8) Umusambi umupya angaipeela umu cumi ndi cakuti wacita vyonsi ivikalondekwa alino wapepa na kuli Yeova pa lwakwe nu kulanga apaswe lino wawatiziwa.

13. U mulandu ci uno yonsi aakasambilizya yauze Baibo yalinzile ukumanyila ukuti uluwatizyo lwacindama sana uku Mwina Klistu?

¹³ Lino tukusambilizya ana itu na asambi yauze Baibo, tulinzile ukwiusya ukuti asambi ya cumi yalinzile nu kuwatiziwa. Ndi tukwiusya vii, tulaavwa ningo asambi itu. Tutalaafilwa ukulanda nayo pali vino vikalondekwa pakuti yaipeele kuli Yeova nu kuwatiziwa. I cumicumi tukalonda ana itu na asambi ya Baibo ukuti yalunduluke nu kufika uku kuwatiziwa!

14. U mulandu ci uno tusipatikizizya aliwensi ukuti awatiziwe?

¹⁴ Kusi alinzile ukuyuvwa ukuti umuvyazi, nanti wino akamusambilizya Baibo, nanti aliwensi umu cilongano akumupatikizya ukuti awatiziwe. Vivyo asi vino Yeova akalonda. (1 Yoa. 4:8) Lelo, lino tukusambilizya umwi, tulinzile ukumwazwa ukulundulula  ucuza wakwe na Leza. Umusambi ndi watemwa sana icumi nu kutandika ukulondesya ukusenda iyoko lyakwe Yesu pakuti aye umusambi, cilalenga kuti aitemelwe ukuti awatiziwe.—2 Kol. 5:14, 15.

15, 16. (a) Uzye kwaya umusinku uno umuntu alinzile ukufikapo pakuti awatiziwe? Londololini. (b) U mulandu ci uno umusambi alinzile ukuwatiziwa ukuya Inte Yakwe Yeova nanti icakuti wawatiziwepo ku calici lino waaliko mpiti?

¹⁵ Kutaya umusinku uno muntu alinzile ukufikapo pakuti awatiziwe. Umusambi wenga na wenga akakula nu kulunduluka muli vyakwe Leza mu nzila ipusaneko. Aingi yakawatiziwa ale yacili ance, nupya yakatwalilila ukuya acisinka kuli Yeova. Asambi yauze nayo yakamanya ucindami wa kuwatiziwa ndi cakuti yasambilila icumi ca muli Baibo ala aikolo sana, yamwi yakawatiziwa ala iyafisya ni myaka kucila pali 100.

¹⁶ Umwi uwasambilile Baibo ala uwikolo uzizye uwamusambilizyanga ndi cakuti cingaya sile ningo ukuwatiziwa nupya, pano walanga ala wawatiziwa mpiti ku mipepele yuze ino waliko mpiti. Umusambi wii pamwi nu wamusambilizyanga yapitulwike mu malembelo yamwi amuli Baibo. Lyene umusambi wamanyile vino Baibo ikalanda pa luwatizyo nupya ukwaula nu kusumba insita wawatiziwe. Nanti icakuti wakweti imyaka ukucilako pali 70 atatazile auvwe ukuti uluwatizyo lutakweti upiliulo kuli aliwe. I cacumi, uluwatizyo lwa mpomvu u lwa kuwatiziwa ale watumanya ningo ningo icumi pali vino Yeova akalonda. Fwandi asambi yonsi yalinzile ukuwatiziwa nanti icakuti mpiti yawatiziwe ku calici lino yaaliko.—Welengini Milimo 19:3-5.

17. I vyani vino umwi angaelenganyapo pa wanda uno akuwatiziwa?

¹⁷ Uwanda wa luwatizyo ukaleta sana uluzango. Nupya ukaya u wanda wakwelenganya pa vintu ivisuma. Pakuti umwi atwalilile ukwikala muli vino wasambilila nu kuipeela, alinzile ukuombesya. Ali mulandu uno Yesu wakolanyizizye ukuya Umwina Klistu ukwi yoko. Asambi yakwe Yesu yatalinzile ukwikala “umi uwakuizanzya, lelo uwakuzanzya wino uwafwile nupya uwazyukwike pa mulandu witu.”—2 Kol. 5:15; Mate. 16:24.

18. A mauzyo ci yano tuli nu kwasuka umu cipande cilondelilepo?

¹⁸ Ya nyina yakwe Maria yaakweti amelenganyo ya musango uwo lino yuzizye mauzyo yano yali apatandikiile icipande cii. Ndi cakuti mwemwe yavyazi, limwi mwayuzyapo imuti: Uzye umwanane watalinga ukuwatiziwa? Uzye wamanya ivingi ivingalenga aipeele umu cumi? Uzye umwanane alinzile ukusambilila sana nu kutandika ukuomba lino atali awatiziwe? Cilaya uli ndi cakuti umwanane wayembuka pa cisila ca kuwatiziwa?’ Umu cipande icilondelilepo, tuli nu kulanda pa milandu kwene ii nu kulondolola vino umuvyazi Umwina Klistu angaelenganya ivisuma pa luwatizyo.