1. Uzye tungacita uli pakuti tuye na mano, nupya yangatwazwa uli?

YEOVA ali ntulo ya mano, nupya akaitemelwa ukupeelako yauze amano. Pali Yakobo 1:5 pakati: “Lelo ndi umwi uwa munomuli ulilwa mano, wene alinzile kulenga Leza, nga nawe alamupeela, pano Leza akapeela kuli yonsi kwaula kasoozi.” Inzila yonga ino Leza akatupeelelamo amano u kuzumila vino akutusunda. Nupya mano yaa yangatucingilila uku kucita ivintu ivipe nu kucingilila ucuza witu na Yeova. (Mapi. 2:10-12) Ni cikacitika icakuti, tukaikala “mu kutemwa kwakwe Leza . . . nawe alaya na mizu kunotuli nu kutupeela umi wa pe.”—Yuda 21.

2. Uzye tungacita uli pakuti twatemwe vino Leza akatusunda?

² Nomba, pa mulandu nu kukanamalilika, inkulilo itu, alino ni vintu vyuze, vikalenga catutalila ukuzumila ukusunda nanti ukulola ukuti kwaya ningo. Tukatemwa ukusunda ndi cakuti twalola vino kukutwazwa, icikalanga ukuti Leza watutemwa. Pali Mapinda 3:11, 12 pakati: ‘Mwanane, uwasumbako amano, Yeova ndi akukusunda utasoka foo. Pano Yeova akasunda yano watemwa.’ Lekini lyonsi twaiusya ukuti Yeova watusumbako sana mano. (Welengini Ayebulai 12:5-11.) Vino Leza watumanya ningo, akatusunda umu nzila isuma nupya ilinge. Lyene lekini tusambilile  pa vintu 4 pali vino ukusunda kwaya: (1) ukuisunda, (2) ukusunda kwa ya vyazi, (3) ukusunda umu cilongano, na (4) icintu icingipisya ukucila vino tukauvwa ndi twasundwa.

3. Uzye umwana angamanya uli ivya kuisunda? Langililini.

³ Umu kuisunda mwaya nu kuikanya sweineco pakuti imyelenganyizizye ni miyele itu izipe. Tusivyalwa ni miyele ya kuikanya. Tulinzile ukusambilila sile imiyele iiyo. Katulangilile: Lino umwana umunono watandika ukupisya incinga, umuvyazi akalemelelako pakuti iyapita ningo. Nomba lino umwana watandika ukumanya ivya kupisya, umuvyazi angaalekako panono. Lyene lino umwana wamanyikisya, umuvyazi akaleka umwana aipisizya sile. Umu nzila iliyonga kwene, ndi cakuti avyazi yakusambilizya ana yao lyonsi ala iyayateekelela lino ‘yakuyasunda nu kuyasambilizya kwa Wina Klistu,’ ala yakwazwa ana yao ukumanya ivya kuisunda nu kuya na mano.—Efes. 6:4.

4, 5. (a) U mulandu ci uno ukuisunda kwacindamila ndi cakuti tukulonda ‘ukuzwala untu upya’? (b) U mulandu ci uno tutalinzile ukutoovokela nanti icakuti twapumika “amaila nyanya”?

⁴ Vikwene ivikacitika nu ku yantu aakaiza yamanya Yeova ala yakula mpiti. I cacumi ukuti limwi yangamanyako panono ivya kuisunda. Nomba muli vyakwe Leza mwene, umusambi akatandika ukusambilila panono panono. Lelo angatandika ukulundulula nu kusambilila ukukolanya Klistu nu ‘kuzwala untu upya.’ (Efes. 4:23, 24) Ukuisunda kwacindama sana pakuti umwi alunduluke. Ni cikacitika icakuti, tukasambilila “ukukana uwikazi usi wa upefi ni vilondwa vyamu nsi. Nu kuti lyene twaikanya, twacita visuma nu kwikala umi uwa upefi muno nsi.”—Tito 2:12.

⁵ Swensi kwene tukaifya. (Kasa. 7:20) Nomba uzye ndi twaluvyanya ala cikupiliula ukuti tusiisunda sana nanti sile ukukana ezya nanti panono sile ukuisunda? Awe foo. Pa Mapinda 24:16 pakati: “Umuntu musuma nanti angapumikiziwa ni vintu iviipe amaila nyanya, wene alasyala aimi sika.” I cani cingazwa umuntu umusuma ukutwalilila ndi? Asi maka yakwe umwineco, lelo u mupasi wa muzilo. (Welengini Filipi 4:13.) Apa miyele ino umupasi wa muzilo ukatulenga ukukwata paya ni miyele ya kuikanya iyo iyakolanako nu kuisunda.

6. Uzye tungacita uli pakuti twaisambilizya ningo Izwi Lyakwe Leza? (Lolini cikope cakutandikilako.)

⁶ Nupya nga tukupepa lyonsi, ukuisambilizya Baibo alino nu kwelenganya pali vino tukuwelenga, cilalenga twaisunda ningo. Nomba mungacita uli ndi cakuti cikumutalila ukuisambilizya Baibo? Mutalinzile ukutoovoka. Lelo mwaiusya ukuti Yeova alamwazwa ndi cakuti mwaleka ukuti amwazwa. Angamwazwa ukuti mwauvwa “ulusala” lwa kuisambilizya Baibo. (1 Pet. 2:2) Icakutandikilapo mulinzile ukulamulenga ukuti amwazwe mwaisunda mweineco pakuti mwazana insita ya kuisambilizya Baibo. Limwi mungatandika ukulaisambilizya pa nsita sile inono. Lino insita ikuya ikupita mulazana ukuti cikumwangukila ukuisambilizya nupya mukuipakizya. Mulatemwa ukulacita vivyo kwene pakuti mwaelenganya pa vintu ivisuma vyakwe Yeova.—1 Tim. 4:15.

7. Uzye ukuisunda kungatwazwa uli ukufikilizya mauyo ya kuombela Leza?

⁷ Ukuisunda kukatwazwa ukufikilizya mauyo ya kuombela Leza. Elenganyini pa monsi umwi uwakwata ulupwa uwayuvwile ukuti watata ukuomba ningo muli vyakwe Leza. Pa mulandu nu kusakamikwa, wimike uyo wakutandika upainiya wa nsita yonsi nupya wawelenzile ivipande ivikalanda pali ya painiya muli ya magazini itu. Ukucita vii  alino nu kupepa kuli Yeova, vyalenzile atandike ukuombela ningo Leza nu kutandika ukulondesya ukulunduluka. Nupya wapekinye ukuti aombako upainiya wa nsita inono lyonsi lino angakwanisya. I vyani ivyacitike? Nanti icakuti wakweti intazi, watwalilile ukwelenganya pa uyo wakutandika upainiya wa nsita yonsi nupya wasusile akwanisya ukufikilizya uyo kwene uu.

8-10. I cani icingazwa avyazi ukukuzya ningo ana pakuti yaombela Yeova? Langililini.

⁸ Avyazi Aina Klistu yakwata isyuko lya kukuzya ana yao “mu kuyasunda nu kuyasambilizya kwa wina Klistu.” (Efes. 6:4) Kucita vii kwacindama sana ndakai. (2 Tim. 3:1-5) Ukuya kwene, ana yasivyalwa ala yamanya mpiti cisuma ni ciipe. Yakavyalwa na kampingu, nomba kampingu wiyo alinzile ukusambiliziwa, nanti ukusundwa. (Loma 2:14, 15) Ibuku limwi ilikalanda pali Baibo lyalanda ukuti izwi lya Cigiliki ilyasenulwa ukuti “ukusunda” lingaomviwa nu kuti “ukukuzya ningo umwana.”

⁹ Ana akasundwa ningo yakayuvwa ukuti yacingililwa. Yakasambilila ukuti untungwa wakwata umwakupeleela nu kuti ivintu vingazipila umwi nanti foo ukulingana na vino wapingulapo ukucita. Fwandi avyazi Aina Klistu yalinzile ukuleka Yeova ayatungulula. Mutailila ukuti inzila zya kuomvya pa kusambilizya zikapusana pusana ukulingana ni ntambi izyaya kuno mwikala alino ni nkulo ino mufisilepo. Ndi cakuti avyazi yakuvwila Leza, cisiyatalila ukukuzya ningo ana.

¹⁰ Elenganyini pali vino vyacitikile Nowa. Lino Yeova wamunenyile ukukuula iciwato, Nowa ataitaile. Atatazile apangepo amaato. Fwandi wataile sana Yeova, nupya “wacisile vyonsi ndi vino Leza wamupeezile ilamulo.” (Utan. 6:22) I vyani ivyacitike? Nowa nu lupwa lwakwe izile iyapusukila umu ciwato kwene ciici. Nupya Nowa waomvile ningo pa kutungulula ulupwa lwakwe, ni calenzile aombe ningo u kutaila Yeova. Fwandi wasambilizye ningo ana yakwe nupya yatandike ukumukolanya nanti icakuti apa nsita iiya citangupiile ukukuzya ningo ana lino Mulamba atali aize.—Utan. 6:5.

11. U mulandu ci uno avyazi yalinzile ukuombesya pa kusambilizya ana yao?

¹¹ Uzye mwe yavyazi, ‘mungacita uli vyonsi’ vino Leza akalonda mwacita? Mwauvwila Yeova. Mwaleka amunena ivya kukuzya ana inu lino akuomvya Izwi Lyakwe alino nu kutungulula kuno akatupeela umwi uvi lyakwe. Umu kuya kwa nsita, ana inu yalamutaizya ndi mukucita vii! Umwina umwi walemvile ukuti: “Nkataizya sana pali vino avyazi yane yankuzya. Yaombiisye pakuti yamfike pa mwenzo. Yalinzile ukutasiiwa pali vino nalunduluka.” Nomba nanti avyazi yaombesye, ana yamwi yakata ukuombela Yeova. Lelo, avyazi aakaombesya pakuti yasambilizye ana yao icumi yakaya na kampingu  musuma. Yakapaalila ukuti umwana uwatapumbuka wanda umwi angawela kuli Yeova.

12, 13. (a) Uzye avyazi yangalanga uli ukuti yakauvwila Leza lino umwanao wazingwa? (b) Uzye ivintu vyazifile uli umu lupwa lumwi lino avyazi yuvwilile Yeova?

¹² Avyazi yamwi cikayatalila sana ndi umwanao wazingwa. Nkazi umwi wino umwanakwe wazinzilwe walanzile ukuti: “Nezyanga ukuzana umwakusombekezya lino nawelenganga umu mpapulo zitu pakuti ningaaya pamwi nu mwanane umukazyana alino nu mwizikulu wane.” Nomba ya iya yakwe nkazi wii yamwazwilizye ukwiluka ukuti yataakweti amaka yakutungulula umwanao pa nsita ii nupya yalondekwanga ukuya acisinka kuli Yeova.

¹³ Lino papisile imyaka, umwanao waweziwe. Yanyina yalanzile ukuti: “Lyene akantumila foni nanti ukundembela mamesegi cila wanda! Nupya akatucindika sana swe yavyazi yakwe pano wamanya ukuti tuvwilile Leza. Tukauvwana sana nawe.” Ndi cakuti umwana winu umwi wazingwa, uzye ‘mulataila muli Yeova nu mwenzo winu onsi, nu kukanataila amano inu’? (Mapi. 3:5, 6) Mwaiusya ukuti ukusunda kwakwe Yeova kukalanga ukuti waya sana na mano nu kutemwa. Mutailila ukuti wapeezile Umwanakwe pa mulandu na antu yonsi, ukwikako nu mwana winu kwene. Leza asilonda umuntu aliwensi ukononeka. (Welengini 2 Petulo 3:9.) Fwandi mwataila ukusunda kwakwe Yeova nu utunguluzi wakwe. Mwe yavyazi mwacita vino Yeova walanda na lino imuvwa sana uyi. Mwauvwila ukusunda kwakwe Leza, mutaakupata foo.

14. Uzye ivyeo ivikafuma kuli Yeova vino “umuomvi mutailwe” akatusambilizya, vikatwazwa uli?

¹⁴ Yeova walaya ukuti alaasakamala, ukucingilila, nu kusambilizya icilongano ca Ina Klistu. Akacita vii umu nzila izipusane pusane. Wapeela amaka ya kutungulula icilongano uku Mwanakwe, lyene Umwanakwe nawe wasoonta “muomvi mutailwe” aakapeela antu yakwe Leza ivyakulya pa nsita ilinge. (Luka 12:42) Umuomvi mutailwe akapeela ivyakulya vivyo umu nzila izipusane pusane, nupya vikayasunda nu kuyalanga ivya kucita. Mwayuzya mweineco imuti, ‘uzye amalyasi aakalandwa cila mulungu nanti ivipande ivikaya muli ya magazini itu vikangazwa sana ukusenuka umu myelenganyizizye ni micitile ya vintu?’ Ndi cakuti vikamwazwa, mulinzile ukuzanga! Mukazumilizya kuti Yeova amwazwa nanti ukumusunda, pakuti ivintu vyamuzipila.—Mapi. 2:1-5.

15, 16. (a) Uzye umulimo uno ya eluda yakaomba ukatwazwa uli? (b) Uzye tungacita uli pakuti twazwilizye ya eluda ukuomba ni nsansa?

¹⁵ Nupya Klistu wapeela “mawila ku antu” kuli kuti ya eluda aakatungulula ufyo wakwe Leza umu cilongano. (Efes. 4:8, 11-13) Uzye ya eluda yakatwazwa uli? Icakutandikilako, tukakolanya utailo wao alino ni miombele yao isuma. Inzila na yuze ino yakatwazwilamo u kutusunda ukuomvya Malembelo. (Welengini Ayebulai 13:7, 17.) Mwaiusya ukuti ya eluda yatutemwa sana nupya yakalonda twalunduluka muli vyakwe Leza. Ndi yalola ukuti tusikuzanwa umu kulongana nanti ndi cakuti twata ukuya acincile, yakatwazwa zuwa zuwa. Yakakutika kuli vino tukuyanena alino iyezya ukutukomelezya nu kutusunda ukuomvya Malembelo. Uzye mukalola ukuti ukwazwa kuko uusininkizyo wakuti Yeova wamutemwa?

¹⁶ Mwaiusya ukuti insita zimwi cingatalila ya eluda ukuti yatusunde. Elenganyini pali vino catalile kasema Natani ukulanda ku Mwene Davidi pacisila cakuti umwene wezya ukufisilizya uluyembu luno wacisile. (2 Sam. 12:1-14) Umu nzila iliyonga kwene,  umutumwa Paulo wasifile pakuti alungike Petulo, uwali pa yatumwa 12, lino watandike ukucitila Ayuda Aina Klistu visuma nu kupaatulula yayo aataali Ayuda. (Gala. 2:11-14) Uzye mungangupazya uli umulimo wakwe ya Eluda umu cilongano cinu? Mwaicefya, mwataizya, nupya mutaifinya. Mwalola ukuti ukwazwa kwao kukalanga ukuti Leza wamutemwa. Ukucita vii kutalalenga sile ivintu vimuzipile lelo kulalenga ukuti nayo kwene yaomba ni nsansa.

17. Uzye ya eluda yazwilizye uli nkazi umwi?

¹⁷ Pa mulandu ni vintu ivyacitikiile nkazi umwi, camutalile ukutemwa Yeova. Walanzile ukuti: “Lino ivintu ivyancitikile mpiti ni vintu vyuze vyantonsizye, nilwike ukuti nalondekwanga ukulanda na ya eluda. Yatatandike ukunkalipila nanti ukumpeela imilandu, nomba yankomelizye. Pacisila ca kulongana, nanti icakuti yapamviwanga, umwi pali ya eluda wandamukanga nu kunguzya ndi cakuti indi sile ningo. Pa mulandu ni vyancitikile mpiti, nazanyile ukuti cantalilanga ukuyuvwa ukuti Leza wantemwa. Lelo ilingi, Yeova akaomvya icilongano cakwe na ya eluda pa kulanga ukuti wantemwa. Nkapepa ukuti ince ntwalilile ukumuombela lyonsi.”

18, 19. I cani icingipisya ukucila vino tukauvwa ndi twasundwa? Langililini.

¹⁸ Nanti icakuti ukusunda kukalenga tuvwe sana uyi, kwaya cimwi icaipisya sana, kuli kuti icingatucitikila ndi cakuti twakana ukuvwa ukusunda. (Ayeb. 12:11) Katulande pa yantu yaili, Kaini nu Mwene Zedekiya. Lino Kaini wapasile umuto wakwe Abeli, icakuti atandika nu kupaanga ukumukoma, Leza wamunenyile ati: “Uzye pacani cino wasoka? Uzye pacani cino wafinya pa manso? Ndu cita visuma ngani nakuzangila. Lelo pa mulandu wakuti watucita iviipe, iifyo lyatilikuteyamila pa mulyango wako wa cilyanyi. Likukulondesya kuti likuteeke uzya, lelo ufwile kulicimvya.” (Utan. 4:6, 7) Kaini atuvwilile. Lyene iifyo lyamucimvizye. Kaini wailetiile intazi umu umi wakwe onsi. (Utan. 4:11, 12) Kaini auvwila Leza, nga ataacuzile sana umu umi.

¹⁹ Zedekiya wali u mwene umwipe nupya wailekelizye sana. Lino wateekanga, ivintu vyaifile sana umu Yelusalemu. Kasema Yelemiya wakomelezyanga Zedekiya ukuti ate ukucita ivintu ivipe, nomba umwene wii wakananga ukuvwa. Ivintu vizile ivimwipila sana. (Yele. 52:8-11) Yeova asilonda twacula na patalinzile wakwe vino cali kuli Zedekiya.—Welengini Ezaya 48:17, 18.

20. I vyani ivilacitika kuli yano yakazumila ukusunda kwakwe Leza na kuli yano yakakana?

²⁰ Ndakai, antu aingi umu nsi yakasuula ukusunda kwakwe Leza nu kukana sumbako mano. Nomba imyelenganyizye kwene ii iya uwelewele yasya ice iletelele antu aipe. (Mapi. 1:24-31) Fwandi lekini ‘twatezya ku mazwi yakwe Leza autunguluzi, kuti tuye na mano.’ Wakwe vino pali Mapinda 4:13 pakalanda ukuti, “sunga masunde yane, utayasuula. Uyawake pano uli umi wako.”