1. I vyani vino avyazi yakalonda ukusininkizya lino ana yao yatali yawatiziwe?

“IMIKU iingi nanenanga ya Tata na ya Mayo ukuti nkulonda ukuwatiziwa, nupya ilingi yalandangapo. Yalondanga yasininkizye ukuti natimanya ucindami wakwe vino napingwile ukucita. Pa 31 Dizemba, 1934, uwanda wafisile uwa cintu kwene cii icicindame sana umu umi wane.” Vikwene avino ya Blossom Brandt yalanzile pali vino vyacitiike lino yapingwilepo ukuti yawatiziwe. Na ndakai kwene avino avyazi Aina Klistu yakacita pakuti yazwe ana yao ukupingulapo ningo. Ukusumba insita ikulu ukwaula ukuwatiziwa kungalenga umwana afilwe ukulunduluka muli vyakwe Leza. (Yako. 4:17) Nomba umu mucenjelo avyazi yakalonda ukusininkizya ukuti lino ana yao yatali yawatiziwe, yalinzile ukuipekanya ukuomba umulimo wa Ina Klistu.

2. (a) Iintazi ci ino angalizi yamwi aviputulwa yaazana? (b) I vyani vino tumasambilila umu cipande cii?

² Angalizi ya viputulwa yamwi, yazana ukuti alumendo na akazyana yamwi ali ni myaka uku ma 20 yataawatiziwa nanti icakuti  avyazi yao Aante. Ilingi, acance yaa yakazanwa umu kulongana nu kuombako umu mulimo wa kusimikila. Yakailola ukuti Aante Yakwe Yeova. Nomba kukaya vimwi ivikalenga ukuti yataipeela kuli Yeova nu kuwatiziwa. Uzye ale i cani icikalenga ciye vivyo? Insita zimwi, avyazi ali yano yakayakomelezya ukuti yacelweko ukuwatiziwa. Umu cipande cii, tumasambilila pa vintu 4 ivikalesya avyazi yamwi Aina Klistu ukwazwa ana yao ukulunduluka pakuti yakawatiziwe.

3. I vyani ivyasakamike avyazi yakwe ya Blossom?

³ Avyazi yakwe ya Blossom atiyalumbulwa muli palagalafu ya kutandikilako, yatasininkizye ndi cakuti umwanao umukazyana wamanyile ningo ucindami wa kuwatiziwa. Uzye avyazi yangamanya uli ndi cakuti umwanao wataliinga ukuipeela kuli Yeova?

4. Uzye isunde lyakwe Yesu ilyaya pali Mateo 28:19, 20 lingazwa uli avyazi lino yakusambilizya ana yao?

⁴ Welengini Mateo 28:19, 20. Wakwe vino twasambiliile umu cipande icafumileko, Baibo italanda umusinku uno umuntu alinzile ukufikapo pakuti awatiziwe. Nomba nanti ciye vivyo, cingazipa ndi cakuti avyazi yakwelenganya sana pali vino cikapiliula ukupanga asambi. Izwi lya Cigiliki ilyaya pali Mateo 28:19 ilikapiliula ukuti ‘ukupanga asambi’ likalozya ku kusambilizya umuntu kuti aye musambi nanti umulondezi. Umusambi a wiya akasambilila nu kuvwikisya vino Yesu wasambilizye nu kulalondela vivyo kwene. Fwandi avyazi Aina Klistu yonsi yalinzile ukukwata uyo wakusambilizya ana yao ukufuma uku uunya nu kuyazwa ukulunduluka pakuti yakawatiziwe nu kuya alondezi yakwe Yesu. Ukuya kwene kanya katange kalinge ukuwatiziwa. Nanti ciye vivyo, Baibo ikalanga ukuti nanti sile ana anono yangasambilila nu kuvwikisya icumi ca muli Baibo.

5, 6. (a) Uzye vino Baibo yalanda pali Timoti vikaleenga tusondwelele vyani pa luwatizyo? (b) Uzye avyazi akailuka yangazwa uli ningo ana yao?

⁵ Timoti wali umusambi uwasumvile amano ku cumi ale acili umwance. Umutumwa Paulo walanzile ukuti Timoti wasambilile icumi ukufuma ku uunya. Nanti icakuti Timoti wakulile umu lupwa luno avyazi yakwe yapepanga ukupusane, ya nyina aali Ayuda alino na nyinakulu yamusambilizye ukutemwa icumi ca mu Malembelo, wakwe vino yamanyile. Ni cacitike icakuti utailo wakwe wakomiileko. (2 Tim. 1:5; 3:14, 15) Lino Timoti wakumiinye imyaka mupiipi na 20, wali umwina Klistu uwafisilepo ukuomba imilimo iiyele mu cilongano.—Mili. 16:1-3.

⁶ Ukuya kwene, cila mwana waiyela, asi ana yonsi aakakula umu mano pa nsita iliyonga kwene umu umi. Yamwi yakalanga ukuti iyakula umu mano ala yacili ance sana nu kutandika ukulonda ukuwatiziwa. Yamwi yatanga yafikepo ukuti yangawatiziwa ukufikila lino yakulako. Fwandi, avyazi aakailuka yasipatikizya ana ukuti yawatiziwe. Lelo, yakaazwa umwana wenga na wenga ukulunduluka ukulingana na vino umwineco angakwanisya. Avyazi yangatemwa sana ngi cakuti umwana wasambililako cimwi ku mazwi aaya pali Mapinda 27:11. (Welengini.) Nomba, yatalinzile ukwilila uyo wa kwazwa ana yao ukuya asambi Aina Klistu. Fwandi avyazi yalinzile ukuyuzya iuzyo lyakuti, ‘Uzye umwanane watamanya ivingi icakuti angaipeela kuli Leza nu kuwatiziwa?’

7. Uzye ndi cakuti umwi akolonda ukuwatiziwa alinzile ukumanya ivingi sana? Londololini.

⁷ Lino avyazi yakusambilizya ana yao, yakalonda ukuti yamanye ningo icumi. Nomba  cii cisipiliula ukuti umwi alinzile ukumanya ningo sana pa visambilizyo vyonsi ivya muli Baibo lino atali aipeele kuli Leza nu kuwatiziwa. Pa cisila ca luwatizyo, asambi yonsi yalinzile ukutwalilila ukumanyilapo na vyuze ivya muli Baibo. (Welengini Kolose 1:9, 10.) Uzye umwi alinzile ukumanya ivingi sana lino atali awatiziwe?

8, 9. I vyani vino tungasambilila ukwi lyasi lyakwe Paulo na kalinda?

⁸ Ivyacitikile ulupwa lumwi ulwa mu nsita ya Ina Klistu yakutandikilapo vingalenga avyazi yasambilileko cimwi. (Mili. 16:25-33) Paulo watandalile Filipi lino wali pa lwendo lwakwe ciili mu 50 C.E. Lino wali kuuku, wene na Sailasi wino yaombanga nawe yayatumpwilile imilandu ya ufi nu kuyalema iyayayalila nu mu cifungo. Lyene usiku icilundumusi catenkanyizye mifula ya cifungo ni visaasa vyayulike. Kalinda wa mu ng’anda ya minyololo watiinyile ukuti limwi aafungwa iyapuuka, nupya kwasile sile panono kuti aikulike alino Paulo amupundilila. Paulo na Sailasi yasimikile kalinda wiya na ya lupwa yakwe. Uzye vino yatemilwe sana icumi cino yasambilile pali Yesu vyalenzile yacite uli? Yawatiziwe lili kwene sile ukwaula nu kusumba insita. I vyani vino tukusambilila kuli vii?

⁹ Ukulingana nu lutambi, kalinda wa mu ng’anda ya minyololo limwi wali u musilika uwacisile litaya. Ataamanyile sana Malembelo. Fwandi pakuti amanye sana Malembelo, walondekwanga ukusambilila ivisambilizyo vya kutandikilako ivya muli Baibo, ukumanya vino cikapiliula ukuya umuomvi wakwe Leza, nu kupingulapo ukuti alatwalilila ukuvwila ivisambilizyo vyakwe Yesu. Umu nsita inono sile wamanyile icumi ca mu Malembelo nupya watemilwe sana vino wasambiliile nu kuwatiziwa. Watwaliliile ukumanyilapo na vyuze pa cisila ca kuwatiziwa. Uzye fwandi i vyani vino mungacita ndi cakuti umwana winu akulanga ukuti watamanya ivisambilizyo vya mu Malembelo ivya kutandikilako, ukwikako nu upiliulo alino nu ucindami wa kuipeela nu kuwatiziwa? Mwe avyazi Ina Klistu limwi mungasondwelela ukuti angalanda na ya eluda umu cilongano pakuti yakakomaane nawe nu kulola ndi wataliinga ukuwatiziwa. * Wakwe vino cikaaya uku yasambi awatiziwa mpiti, alatwalilila ukumanyilapo na vyuze pa kulonda kwakwe Yeova umu umi wakwe onsi, nupya alatwalilila ukucita vivyo amanda pe.—Loma 11:33, 34.

10, 11. (a) Uzye avyazi yamwi yakaelenganya uli? (b) I vyani vino umuvyazi alinzile ukwikako sana mano?

¹⁰ Avyazi yamwi yakaelenganya ukuti cikazipa umwanao umulumendo nanti umukazyana atala asambilila masambililo ya papela nu kutandika ukuomba alino aiza awatiziwa pa cisila. Ukwelenganya kwa musango uu kungaloleka kwati kuli sile ningo, nomba uzye ukucita vivyo kungazwa umwana ukuomba ningo? Uzye ukucita vivyo kukauvwana na vino tukasambilila muli Baibo? Uzye Izwi Lyakwe Leza likatukomelezya ukuomba uli?—Welengini Kasambilizya 12:1.

¹¹ Cacindama ukwiusya ukuti insi ii ni vyayamo visiuvwana ni myelenganyizizye yakwe Leza alino nu kulonda kwakwe. (Yako. 4:7, 8; 1 Yoa. 2:15-17; 5:19) Umwana ndi waya sana cuza wakwe Leza alino angaicingilila kuli Satana, ku vintu vya mu nsi, alino nu ku myelenganyizizye ya antu aipe. Ndi cakuti umuvyazi wakolezya masambililo  ni ncito, cingalenga umwana aelenganya ukuti vikwene ivya cindama sana ukuluta ukuya cuza wakwe Yeova. Uzye avyazi Aina Klistu yangatemwa ukuti antu amu nsi ii aliyo yasambilizye umwana ukumanya ivintu ivingalenga aye ni nsansa? Icisinka icakuti, tukaya ni nsansa alino nu kuomba ningo ndi cakuti tukukolezya imilimo yakwe Leza umu umi witu.—Welengini Masamu 1:2, 3.

12. U mulandu ci uno avyazi yamwi yakalonda ukuti ana yao yatawatiziwa zuwa?

¹² Lino umuvyazi umwi umwanaci Umwina Klistu walondololanga icalenzile atoovole umwanakwe umukazyana ukuti atawatiziwa, walanzile ukuti, “Indi ni nsonyi sana ukulanda ukuti icikalamba icalenzile ukuti ntoovole umwanane a pa mulandu na mapekanyo akuziinga ya kacita ya viipe.” Wakwe nkazi wiya, avyazi yamwi yakaelenganya ukuti cikazipa ndi cakuti umwana wao watala wakula nu kuta utumisango twa wance utwa uwelewele alino aiza awatiziwa. (Utan. 8:21; Mapi. 22:15) Yangaelenganya ukuti, ‘Umwanane atanga azingwe lino atali awatiziwe.’ U mulandu ci uno ukwelenganya kwa musango uu kutaazipila?—Yako. 1:22.

13. Uzye ukukana watiziwa zuwa kungalenga umwi ukuya uwa kaele kuli Yeova? Londololini.

¹³ I cacumi ukuti avyazi Aina Klistu yatanga yatemwe umwanao ukuwatiziwa lino atali akule umu melenganyo icakuti atanga aipeele kuli Leza nu mwenzo onsi. Nomba, citanga ciye ningo ukwelenganya ukuti ndi cakuti umwana atawatiziwe, Yeova atanga amupiingule. U mulandu ci? Pano upinguzi wakwe Yeova utayelako sile pa mulandu wakwe yaayo aawatiziwa. Lelo, umwana angapingulwa ndi cakuti watamanya vino Leza akalola icisuma ni ciipe. (Welengini Yakobo 4:17.) Fwandi avyazi ya mano, yasitoovola umwana wao ukuti atawatiziwa, lelo yakaombesya pakuti umwana wao angaayakolanya. Yakalonda ukuti umwana aatemwa sana masunde yakwe Yeova ukutandika sile lino acili umunono sana. (Luka 6:40) Ukucita vivyo kungacingilila umwana winu pano angaalondesya ukuzanzya Yeova.—Eza. 35:8.

14. Uzye ya eluda yangazwa uli avyazi akwezya na maka ukwavwa ana yao ukulunduluka pakuti yakawatiziwe?

¹⁴ Ya eluda yangaatungilila vino avyazi yakucita ndi yakulanda ivisuma pa kwimika mauyo umu mulimo wakwe Yeova. Nkazi umwi uwaomvile upainiya pa myaka ukucila 70 wiwisye vino ivyeo vino walanzyanyizye nu Mwina Charles T. Russell ala acili sile ni myaka 6 vyamwazwilizye. Walondolwile ukuti, “Walanzyanyizye nani pa mauyo yakuombela Leza, pa mamineti 15.” I cumicumi, amazwi asuma nupya aakukomelezya yangazwa umwi umu umi wakwe onsi. (Mapi. 25:11) Nupya ya eluda yangaapeela imilimo uku yavyazi na ana yao lino kuli amakuule ya Mang’anda ya Wene, ukupeela acance imilimo ilingine nu musinku wao alino na maka.

15. Uzye amu cilongano yangaakomelezya uli acance?

¹⁵ Amu cilongano nayo yangazwilizya ndi yakulanga ukuti yasumba sana amano uku yance. Yangalanga ukuti yakasumba mano kuli vino vikulanga ukuti ance yakulunduluka muli vyakwe Leza. Uzye uwacance wataasuka ningo sana pa kulongana nanti uzye watalanda ningo ilyasi apa kulongana kwa mukasi ka mulungu? Uzye wacimvya uwezyo umwi nanti ukusyukila kasita nu kusimikila lino ali uku sukulu? Mwataizya acance ya musango uwo zuwa zuwa. Uzye mutanga mwimike uyo wakuti  mwalanzyanya na acance, nu kulanga ukuti mwayasumbako mano lyonsi lino ukulongana kutali kutandike alino na pa cisila ca kulongana? Ndi mukucita vii, acance yangayuvwa ukuti nayo yaaya umwi “uvi likalamba.”—Masa. 35:18.

16, 17. (a) U mulandu ci uno ukuwatiziwa kwacindamila uku yance? (b) I cani icingalenga avyazi ukuya sana ni nsansa? (Lolini cikope cakutandikilako.)

¹⁶ Ukukuzya ana “mu kuyasunda nu kuyasambilizya kwa Wina Klistu,” i syuko sana lino avyazi Aina Klistu yakwata. (Efes. 6:4; Masa. 127:3) Ukupusanako na ana avyalwanga umu luko lwa ina Izlaeli, ana yano avyazi yao a Ina Klistu yasivyalwa nu kuya antu aapeelwa mpiti kuli Yeova. Nupya, yasivyalwa ala yatemwa mpiti Leza ni cumi. Ukufuma sile pa wanda uno umwana wavyalwa, avyazi yalinzile ukukwata uyo wa kwazwa umwana wiyo ukwizaya umusambi, ukumwazwa ukwiza ipeela nu kuwatiziwa pakuti aye umuomvi wakwe Yeova. Uzye kwaya na cuze icacindama ukucila paa? Awe. Pano icilalenga ukuti umwi akasilwe akasilwa kakupusuka umu ucuzi ukulu cuze, u kuipeela, ukuwatiziwa, nu kutwalilila ukuombela Leza na ucisinka.—Mate. 24:13.

¹⁷ Lino ya Blossom Brandt yapingwilepo ukuti yakulonda ukuwatiziwa, avyazi yao aatemilwe sana Leza yalondanga yasininkizye ukuti umwanao wataliinga ukucita icintu icicindamisye umu umi. Lino yaweni ukuti pali sile ningo, yatungiliile umwanao. Lino kwasiile uwanda onga ukuti ya Blossom yawatiziwe, yaisi yacisile icintu cimwi icisuma sana amanguzi. Ya Blossom yalanzile yati: “Ya tata yatunenyile swensi ukuti tufukame, nupya yaapefile. Yanenyile Yeova ukuti yaali sana ni nsansa pa mwanao umukazyana pali vino wapingwilepo ukupeela umi wakwe kuli aliwe.” Lino papisile imyaka ukucila pali 60, ya Blossom yalanzile ukuti: “Ukulanda sile icisinka, imyaka yonsi iilalondelelapo, ntalatala nilile uwanda uwa!” Mwe yavyazi, si twalililini ukuya ni nsansa izikaiza ndi mwalola kuno umwana winu akuipeela, ukuwatiziwa nu kuya umuomvi wakwe Yeova.