1, 2. (a) Uzye Yesu walolanga uli Masunde Yakwe Leza? (b) Uzye ya kalemba na Afaliseo yaomvyanga uli Masunde?

YESU watemilwe Masunde Yakwe Mose. Cico citange cituzungusye, pano Masunde yayo yafumile kuli Isi Yeova, Umuntu uwali mucindamisye sana kuli aliwe. Pa Masamu 40:8 pakalangilila vino Yesu watemwisya Masunde Yakwe Leza, paya amazwi akuti: “Ala nemo pasi pakutemwa ukucita vino wemo ukalonda, we Leza wane! Endi amasunde yako, nemo nkayawaka umu mwenzo wane.” Yesu walangilile ningo ningo muli vino walandanga nu kucita ukuti Amasunde Yakwe Leza amalilike, yakaazwa nupya yakaomba.—Mate. 5:17-19.

² Yesu afwile umvwile sana uyi lino waweni ya kalemba na Afaliseo yakuomvya Masunde yakwe Isi uyi uyi nu kuleka yaloleka ngati yatacindime. Yalondelangako sile utumasunde utunono, ali mulandu uno Yesu wayaneniile ukuti: “Mukapeela kuli Leza cikumi ca pa vilimwa vyonsi ivikanunkizya vyakulya viili wakwe kanyenze ni vinzali.” I cani cino yaluvyanyizye? Yesu nupya watiile: “Lelo mwatazyela vintu vikulu kuluta, vyamu Masunde wakwe vii, upinguzi wa mulinganya, mizu nu ufuma cumi.” (Mate. 23:23) Yesu ataali wa yantu yaa atamanyile umulandu uno kwayelile masunde, wene wamanyile vino masunde  yaombanga na vino isunde lyonga lyonga lyasokololanga pali Yeova.

3. I vyani vino tumalandapo umu cipande cii?

³ Swe Ina Klistu tusilondekwa ukulondela Masunde Yakwe Mose. (Loma 7:6) Lelo Yeova wika Masunde yayo muli Baibo. Asilonda ukuti tumanye tonsi utwaya umu Masunde yaa, lelo akalonda ukuti tumanye nu kulalondela “vintu vikulu kuluta” kuli kuti kulondela visinte vya masunde kwene yaa. I visinte ci vino tungasambilila uku mapekanyo aliko a misumba ya kuzinamo? Icipande icafumileko calanzile vino tungasambililako kuli vino yaya autukilanga uku misumba iya yacitanga. Nomba uku misumba kwene ii iyakuzinamo tukasambililako na pali Yeova na vino tungaya ni miyele ino wakwata. Lelo icipande cii cimatwazwa ukwasuka amauzyo yatatu: Uzye imisumba ya kuzinamo ikalanga uli uluse lwakwe Yeova? Ikatusambilizya vyani pali vino akalola umi? Ikalanga uli vino Yeova waya nu mulinganya? Lino tumaasukanga mauzyo yonsi yaa, mwi uzyo lyonga lyonga mwalola inzila ino mungakolanyizizyamo Tata winu wa kwi yulu.—Welengini Efeso 5:1.

4, 5. (a) Uzye imisumba ya kuzinamo yangwike uli ukuzana nupya u mulandu ci uno cayelile vivyo? (b) Uzye ci cikutusambilizya cani pali Yeova?

⁴ Cangwike sana ukuzana imisumba ya kuzinamo. Yeova wanenyile aina Izlaeli ukuti yasoolole imisumba ii iyakuzinamo mu mbali zyonsi zyoili zyakwe Yemba wa Yodani. U mulandu ci? Pakuti yayo ali nu kulautukilako yaizana zuwa. (Mpe. 35:11-14) Imiseo umwakupita pa kuya uku misumba iya yaizifyanga lyonsi. (Malan. 19:3) Ukulingana ni ntambi zya Yayuda, iikanga ivipampa vyakwazwilizya autukilanga uku misumba iya kuti yataponga. Pa mulandu wakuti kwali imisumba iya iyakuzinamo, uwakoma umuze ukwaula ukumanya atutukilanga uku mpanga zya ina masi kuno angaya akatunkwe nu kutandika ukupepa kwa ufi.

⁵ Elenganyini pali cii: Yeova wapeezile isunde lyakuti uwakoma umuze nawe kwene u kumukoma, nomba nupya walanzile ukuti uwakoma umuntu muze ukwaula ukumanya wene aelelwe uluse, alangwe icikuuku nupya acingililwe. Umwi uwalanzile pali Baibo watiile: “Vyonsi vyali ivyanguke sana ukuuvwa nupya vyalondolwilwe ningo. Vikwene ali vino Leza akalangulukilako antu.” Yeova asi kapingula umunkalwe aakalonda ukufulula aomvi yakwe. Lelo “luse lwakwe Leza lwavulisya cuze.”—Efes. 2:4.

6. I vyani vino Afaliseo yacitanga ivyapusiineko nu luse lwakwe Leza?

⁶ Afaliseo yene yataitemelwanga ukulanga uluse kuli yauze. Ukulingana ni ntambi, yataitemelwanga ukwelela umuntu uwacita umulandu uli umwi imiku itatu. Yesu walangilile ningo vino yacitanga umuntu uwayaluvyanya lino wapeezile icilangililo ca Mufaliseo uwapepanga ukuti: “Nakutaizya,  we Leza, pano nemo ntakolana na antu yauze ali wa antu alwiswa, aucenjezi, akalongozya nanti yao ali wakwe kasonkisya kwene wii” kulozya kuli kansonkesya uwapepanga ala wataicefya akulenga Leza ukuti amuyele uluse. U mulandu ci uno Afaliseo yataitemelwanga ukuyela uluse? Baibo ikalanda ukuti yene ‘yasuulanga auze onsi.’—Luka 18:9-14.

7, 8. (a) Lino yamwi yamuluvyanya, mungakolanya uli Yeova? (b) U mulandu ci uno tulinzile ukuya aicefye pakuti twelele yauze?

⁷ Mwakolanya Yeova, mutakolanya Afaliseo. Mwaya ni cikuuku. (Welengini Kolose 3:13.) I nzila yonga ino mungacitilamo vivyo u kuleka kuti yauze cayangukila ukulenga uwelelo. Mwayuzya mweineco muti: Uzye nkaelela yauze zuwa zuwa nanti cakuti yakansosya imiku iingi? Uzye nkalondesya ukuwikizyanya na umwi uwatansosya?

⁸ Pakuti twaelela yauze tulinzile ukuya aicefye. Afaliseo yavizilwe ukucita vivyo pano yalolanga yauze ukuya asulwe sana. Lelo swe Ina Klistu tulinzile ukuicefya nu kulola yauze ukuti “acindame kuluta” sweswe, fwandi yalinzile ukwelelwa. (Filipi 2:3) Uzye mumakolanyanga Yeova nu kuya aicefye? Mulinzile ukuleka cangukile yauze ukulenga uwelelo nupya mwayelela zuwa. Mwayela zuwa yauze uluse nupya mwalengela ukucita iciipe.—Kasa. 7:8, 9.

9. I vyani vino Yeova wacisile pa kuleka aina Izlaeli yamanye vino umi wacindama?

⁹ Cino kwayeliile imisumba ya kuzinamo a pakuti aina Izlaeli yataaya nu mulandu wakuzwisya uwazi. (Malan. 19:10) Yeova watemwa umi, nupya wapata “iminwe ikazwisya uwazi wakaele.” (Mapi. 6:16, 17) Leza wa ulungami nupya uwa muzilo atange asuuleko sile nanti i cakuti umwi wakoma umuze pa mulandu nu kukanamanya. I cacumi ukuti wensi uwakoma umuntu ukwaula ukumanya yamuyelanga uluse. Nomba nanti ciye vivyo wali nu kuya tuula umulandu ku yakalamba, nupya ndi cakuti yazana ukuti mu cumi wamukomile umu kukanamanya, wali nu kutwalilila ukwikala umu musumba wa kuzinamo ukufikila simapepo mukalamba wafwa. Cii cali nu kupiliula ukuti umuntu wiya wali nu kwikala kuku umi wakwe onsi. Vyonsi vii vyalangilile aina Izlaeli ukuti umi wacindama sana. Pakuti aina Izlaeli yalange ukuti yacindika Kapeela wa Umi, yalondekwanga ukukanacita icili consi icingalenga umi wa yantu yauze ukuya umu uzanzo.

10. Kulingana na mazwi yakwe Yesu, ya kalemba na Afaliseo yalangilile uli ukuti yatacindike umi?

¹⁰ Ya kalemba na Afaliseo yene yapusiine sana na Yeova, pano yalanganga sile paswe ukuti yatacindike umi. Yacitanga uli vivyo? Yesu wayanenyile ukuti: “Mwasunga imfungulo ino ikayula ku kumanya vya pali Leza. Mwemo mweisikulu mwaposiwa ukwingilamo, nga mukalesya yano akwezya ukwingilamo.” (Luka 11:52) Yalondekwanga ukulondolwela antu Izwi Lyakwe Leza nu kuyazwa ukuya nu umi wa pe. Lelo yene yakanyanga antu ukulondela Yesu “Umwene uno akapeela umi,” nu kuyatungulula uku ononesi. (Mili. 3:15) Pa mulandu wakuti ya kalemba na  Afaliseo yali sana ni cilumba na ukaitemwe, calenzile ukuti yatasakamala umi ni mikalile ya antu yauze. Yali sana ankalwe nupya yatakweti uluse.

11. (a) I vyani vino Paulo wacisile pa kulanga ukuti walolanga umi wakwe vino Leza akaulola? (b) I cani cilatwazwa ukukolanya imisimikilile yakwe Paulo?

¹¹ Tungacita uli pakuti tutaluke uku miyele ino ya kalemba na Afaliseo yakweti nupya twakolanya Yeova? Tulinzile ukucindika nu kutemwa sana umi. Umutumwa Paulo wacisile vivyo lino wasimikilanga. Na cii calenzile avwange amazwi yakuti: “Mu wanda wilelo ndi cakuti wenga uwa munomuli walowa, ale asi pa mulandu wane.” (Welengini Milimo 20:26, 27.) Nomba Paulo atasimikilanga pa mulandu wakuti walondanga ukuya uwakaele ku wazi nanti pa mulandu wakuti Yeova walanzile ukuti afwile ukusimikila. Lelo a pa mulandu wakuti watemilwe antu, nupya umi wao wacindime sana kuli aliwe. (1 Kol. 9:19-23) Nafwe tufwile twalola umi wakwe vino Leza akaulola. Yeova “akalonda kuti antu yonsi yazenzuke.” (2 Pet. 3:9) Uzye namwe avino mukalonda? Ndi cakuti tuli nu luse tulalondesya ukuya acincile umu mulimo wa kusimikila nu kulundako imiombele itu, ndi twacita vivyo tulaya sana ni nsansa.

12. U mulandu ci uno ukuicingilila kwacindamila ku yantu yakwe Leza?

¹² Nupya tulalanga ukuti twacindika umi wakwe vino Yeova waucindika ndi cakuti tukuomvya ningo vino twamanya pakuti tuicingilile. Tulinzile ukuicingilila pa kupisya ya motoka na pa kuomba, lino tukukuula, tukuzifya, nanti sile lino tukupita umu vikuulwa vya kupepelamo. Antu, ukuicingilila, umi usuma lyonsi vyacindama ukucila ukusunga insita ni mpiya. Leza witu uwamulinganya lyonsi akacita ivyololoke nupya ivilungame. Tukalonda ukuya wakwe aliwe. Ya eluda nayo kwene yakaezya na maka kucingilila umi wao nu kucingilila umi wakwe yauze yano yakuomba nayo. (Mapi. 22:3) Ndi cakuti eluda wamunenako vimwi vino mungacita pa kuicingilila ni vyakukonka, mulinzile ukuvwila. (Gala. 6:1) Mwalola umi wakwe vino Yeova akaulola, nupya mutalakwata “umulandu uwa kukoma.”

13, 14. Uzye aikolo amu Izlaeli yali nu kucita uli pakuti yalange umulinganya wakwe Yeova?

¹³ Yeova wanenyile aikolo ya mu Izlaeli ukuti yamukolanya ukutemwa umulinganya. Cakutandikilapo, aikolo yalondekwanga ukulondelezya nu ukumanya ivisinka vyonsi. Lyene lino yakulonda ukumanya ndi cakuti umuntu uwakomile umuze alinzile ukuyelwa uluse nanti foo yali nu kulola ningo ningo vino umuntu wiyo walondanga, imiyele yakwe, alino na vino wali lino atatala wakoma umuntu wiyo. Pakulanga ukuti yali nu mulinganya pa kupingula, yalondekwanga ukumanya ndi cakuti umuntu wiyo vino wacisile a pa mulandu nu “lupato” nanti wali wacitila ku mufulo. (Welengini Mpendwa 35:20-24.) Ndi cakuti kwalondekwa inte, ale yafwile ukuya yaili lino kakoma atatala wapingulwa.—Mpe. 35:30.

¹⁴ Fwandi ndi cakuti aikolo yalondelezya ivisinka vyonsi, yaali nu kwelenganya sana pali vino muntu wiyo waya na vino watacita. Aikolo yalondekwanga kwiluka pakuti yalole vyonsi ivilimo nu kulola mulandu uno cacitikile. Nupya yalondekwanga umupasi wakwe Yeova, uwakuyazwa kwiluka, ukuya nu luse alino nu mulinganya.—Kufu. 34:6, 7.

15. Uzye vino Yesu walolanga ya kaifya vyapusiine uli na vino Afaliseo yayalolanga?

¹⁵ Afaliseo iikanga sana mano pali vino uwatayembuka atacita ukucila pali vino waya. Lino Afaliseo yaweni Yesu akulya icakulya mu ng’anda yakwe Mateo, yuzizye asambi yakwe ukuti: “Uzye pacani cino kasambilizya winu akaliila pamwi na yakasonkesya na yakaifya?” Yesu waswike ati: “Antu apuma yasilonda sing’anga, suka sile alwale. Acino kasambililini mazwi mu malembelo vino yakusenula, yano akati, ‘Nkulonda kuti mwalanga uluse ku antu yauzo kuluta  kundetela impolelwa.’ Ntiza kukwama aololoke, lelo nizila ya kaifya.” (Mate. 9:9-13) Uzye Yesu wavwangilanga ya kaifya? Awe foo. Alino ngu kukonka amazwi yano Yesu walanzile mwali nalangililanga ukuti akulonda ya kaifya yonsi yazenzuke. (Mate. 4:17) Nomba Yesu waweni ukuti yamwi pali “yakasonkesya na ya kaifya” yalondanga ukusenuka. Yataile sile uku ng’anda yakwe Mateo umu kulya. Lelo “kwali aingi amulondile.” (Mako 2:15) Nomba icifileko icakuti Afaliseo yavizilwe ukulola vino Yesu waweni mu yantu yaya. Yene yataali nu mulinganya nu luse wakwe vino Leza wino yalandanga ukuti awino yakapepa wali, Afaliseo yalolanga yauze ukuti aakaifya nupya asuulwe.

16. I vyani vino ali muli komiti ya upinguzi yalinzile ukumanya?

¹⁶ Ndakai ya eluda yalinzile ukusininkizya ukuti yakukolanya Yeova, wino ‘watemwa mulinganya.’ (Masa. 37:28) Cakutandikilapo yalinzile “kulondelezya ningo” pakuti yamanye ivyativicitika. Ndi cakuti yazana ukuti vimwi vyativiluwana yalinzile ukuombela pa mulandu uwo ukulingana na vino Malembelo yakalanda. (Malan. 13:12-14) Lino yali muli komiti ya upinguzi, yalinzile ukucenjela sana pakuti yamanye ndi cakuti kaifya atalapila. Ukucita vivyo citanguka. Mu kulapila mwaya vino umuntu uwataifya akulola umulandu uno atacita na vino akwelenganyapo. (Umbw. 3:3) Pakuti kaifya aelelwe uluse alinzile ukulapila. *

17, 18. Uzye ya eluda yangacita uli pakuti yamanye ndi cakuti kaifya atalapila umu cumi? (Lolini icikope cakutandikilako.)

¹⁷ Ya eluda yatange yamanye ivili umu mwenzo wa muntu wakwe vino Yeova na Yesu yakacita. Ndi cakuti mwemwe ya eluda, mungacita uli pakuti mumanye ndi cakuti kaifya atalapila umu cumi? Cakutandikilapo, mulinzile ukupepa kuli Yeova pakuti amipeele amano nu kwiluka. (1 Yamw. 3:9) Cakwe ciili, mulondelezye ivyeo umwi Zwi Lyakwe Leza ni mpapulo zino umuomvi umutailwe akatupeela pakuti vimwazwe ukumanya upusano uwaya pa “kuvwa ulanda wakwe vino amu nsi yakacita” na pa “ulanda uno Leza akaomvya” uukalenga umuntu alapile. (2 Kol. 7:10, 11) Mulinzile ukulola vino Malembelo yakalanda pali yano yakalapila na yano yasilapila. Uzye Baibo ikalanda ukuti yakauvwa uli, imiyele yao yaya uli, nupya ivyani vino yakacita?

¹⁸ Cakusyalikizya, mulinzile lyene ukulola vino umuntu mwineco waya. Mulinzile ukulola na pa nkulilo ya muntu wiyo, ivyalenzile, intazi zino wakwata alino na vino atanga akwaninsye ukucita. Ukulingana na Yesu umutwe wa cilongano, Baibo yasowiile ukuti: “Atalaputula umulandu pa mulandu nu kulondelela ukuloleka kwa vintu, nanti ukuuvwilila sile uku matwi. Lelo umololoke wene alaputula imilandu ya antu aulilwa, nga nu kupingwila alanda amu nsi umu ulungami.” (Eza. 11:3, 4) Ya eluda, Yesu wamusonta ukusakamala icilongano cakwe, fwandi alamwazwa ukupingula ningo wakwe vino wene akapingula. (Mate. 18:18-20) Uzye cisituletela uluzango pa kumanya ukuti twakwata ya eluda akatusakamala nupya akaezya na maka ukucita vivyo? Nupya yakatwazwa ukulanga uluse nu mulinganya kuli yauze umu cilongano.

19. I vyani vino mwasambilila uku misumba ya kuzinamo vino mungaomvya?

¹⁹ Mu Masunde Yakwe Mose mwaya “ivya kupanda mano ni vya cumi vyonsi” pali Yeova na pa visinte vyakwe ivyololoke. (Loma 2:20) Imisumba ya kuzinamo ikasambilizya ya eluda ivyakucita pa kupingula nu “ulungami wa cumi” nupya ikatusambilizya swensi ivyakuya nu “luse na mizu ku muntu muze.” (Zaka. 7:9) Ndakai tusilondela Masunde Yakwe Mose. Lelo, Yeova asisenuka, nupya imiyele ya mulinganya nu luse icili yacindama sana kuli aliwe. I syuko sana ukupepa Leza wa musango uwo wino tulinzile ukukolanya imiyele yakwe nupya wino tungazinamo.