Mwataila Yeova Pakuti Mukaye nu Umi!
‘Uwataila muli Yeova nu mwenzo wako onsi, utaezya ukutaila amano yako foo.’—MAPI. 3:5.
1. U mulandu ci uno tukalondekwa ukuteekeziwa?
SWENSI tukalonda ukuteekeziwa. Limwi tukasakamikwa sana, nupya tukatoovoka pa mulandu ni vikacitika, nanti limwi tukawaikwa sana umwili. Limwi tungaacula pa mulandu nu kukota, ukulwala, nanti pa mulandu nu kufwilwa. Swe yamwi twapatwa sana. Kwaya sana unkalwe umu nsi ndakai. I cacumi, twasininkizya ukuti tukaikala umu “manda akusyalikizya” nupya cila wanda tukaya tukupalama uku nsi ipya. (2 Tim. 3:1) Ukuya kwene, limwi twaloleela pa nsita itali ukuti tulole ukufikiliziwa kwa malayo yakwe Yeova, nupya limwi intazi zino twakwata zikavulilako sile. Uzye aukwi kuno tungazana ukuteekezya?
2, 3. (a) I vyani vino twamanya pali Habakuku? (b) U mulandu ci uno tumasambililila pali vino vyaya umwi buku lyakwe Habakuku?
2 Pakuti tuzane icasuko, lekini tulole ivyaya umwi buku lyakwe Habakuku. Nanti icakuti amalembelo yasilanda ivingi pa umi wakwe Habakuku nu mulimo uno waombanga, ibuku lya muli Baibo ilyakwata izina lyakwe likatukomelezya sana. Izina lyakwe likapiliula “Ukukuukula mu Kutemwa.” Cii cingalozya kuli vino Yeova akateekezya nanti kuli vino ya kapepa yakwe yakamutaila Haba. 2:2.
sana. Habakuku walanzile na Leza nu kumuzya mauzyo akumwazwa ukumanya vimwi. Fwandi uzizye mauzyo pakuti naswe tungasambililako, pano Yeova wapeezile Habakuku umupasi wa muzilo pakuti alembe vino walanzyanyizye nawe.—3 Ukulanzyanya ukwali pali Yeova na Habakuku, ali kuno Amalembelo yalandapo sile pali kasema wii uwali sana ni ntazi. Ibuku lyakwe lyaya pali “vyonsi ivyalembwa mu malembelo” nupya vyasungwa muli Baibo, “pakuti tuye nu upaalilo kupitila mu kutekeziwa nu kukomeleziwa kuno malembelo yakutupeela.” (Loma 15:4) Uzye ibuku lyakwe Habakuku lingatwazwa uli? Lingatwazwa ukumanya vino ukutaila Yeova kukasenula. Nupya usoowelo wakwe Habakuku ukutwazwa ukumanya ukuti tungaya nu mwenzo uteekele nanti icakuti tuli ni ntazi izingi. Fwandi lyene lekini tulole na vyuze ivyaya umwi buku lyakwe Habakuku.
MWAPEPA KULI YEOVA
4. U mulandu ci uno Habakuku uvwilanga sana uyi?
4 Welengini Habakuku 1:2, 3. Habakuku wali nu umi pa nsita ino ivintu vyatazile sana. Uvwanga sana uyi pano kwali antu aipe sana nupya ankalwe. Uzye uyi wali nu kufumiziwapo lilaci? U mulandu ci uno Yeova walekiile ukuti papite insita itali ala atatala wafumyapo iviipe? Habakuku walolanga sile kuno antu yakufyenga antu yauze umu mpanga ino wikalangamo. Wayuvwanga kwati ivintu vyali nu kutwalilila viivi kwene. Fwandi pa nsita kwene iiya itale, wapefile kuli Yeova ukuti acitepo vimwi. Limwi Habakuku watandike ukwelenganya ukuti Yeova atiisileko mano. Calolekanga kwati Leza wali nu kulengela ukucitapo cimwi. Uzye namwe mukatala imuyuvwa wakwe vino umuomvi wii wakwe Leza wayuvwanga?
5. I sambililo ci ilicindame ilyaya umwi buku lyakwe Habakuku? (Lolini cikope ca kutandikilako.)
5 Uzye Habakuku watiile ukutaila Yeova? Uzye wafizilwe ukutwalilila ukuya nu utailo umu malayo yakwe Leza? Awe foo! Vino walesile ukuti Yeova aliwe amwazwe pali vino vyamusakamikanga, cikalangilila ukuti ataatoovwike. Afwile waculanga nu mwenzo pa mulandu wakuti atamanyile insita ino Leza wali nu kusisizyapo intazi nanti umulandu uno Yeova walekiile ukuti acula umu musango uwa. Vino Yeova wapeezile Habakuku umupasi wa muzilo ukuti alembe pali vino vyamusakamikanga, watusambilizye isambililo ilisuma ilyakuti: Tutalinzile ukutiina ukumuneena pali vino vikutusakamika nanti vino tukutwisika. I cumicumi akatunena ukuti tulinzile ukumunena ivili umu mwenzo witu lino tukupepa kuli aliwe. (Masa. 50:15; 62:8) Pa Mapinda 3:5 pakalanda ukuti ‘twataila muli Yeova nu mwenzo witu onsi’ nupya kusi ‘kutaila amano itu.’ Habakuku afwile wamanyile amazwi yaa nupya wayalondelanga.
6. U mulandu ci uno ipepo lyacindamila?
6 Habakuku waitandikiile sile umwineco ukupepa kuli Yeova cuza wakwe nupya Isi. Habakuku atasakamalanga sile pali vino vyamucitikilanga nu kuitaila. Lelo, wapepanga kuli Leza nu kumunena ivyamusakamikanga, fwandi tulinzile ukumukolanya. Nupya Yeova, wino akauvwa mapepo, akatunena ukuti tulinzile ukulanga ukuti twamutaila lino tukupepa kuli aliwe nu kumunena ivikutusakamika. (Masa. 65:2) Ndi tukucita vivyo, Yeova alatwavwa nupya alaatutungulula pa mulandu nu luse lwakwe. (Masa. 73:23, 24) Alatwazwa ukumanya amelenganyo yakwe asi mulandu ni vikatucuzya. Amapepo itu aakafuma pansi ya mwenzo yakalanga ukuti twataila sana Leza.
MWAKUTIKA KULI YEOVA
7. Uzye Yeova wacisile uli pali vino vyasakamikanga Habakuku?
7 Welengini Habakuku 1:5-7. Pa cisila ca kunena Yeova ivyamusakamikanga, Habakuku limwi welenganyanga pali vino Yeova wali nu kucitapo. Vino a Tata uwaya ni cikuuku nupya akatuvwikisya, Yeova atamukalipiile pali vino wailizyanyizye. Leza wamanyile ukuti walilanga pa mulandu nu kuwaikwa alino nu ulanda uno wakweti. Ukuomvya amazwi alozyanga uku ya Yuda ya cipondoka, Yeova wamanyisizye Habakuku pali vino vyali nu kucitika zuwa zuwa. Limwi Yeova watandikiilepo ukunena Habakuku ukuti wali nu kusisyapo unkalwe zuwa zuwa.
8. U mulandu ci uno Habakuku wazungukiile sana pali vino Yeova wacisile?
8 Yeova walangilile Habakuku ukuti waipekiinye ukucitapo vimwi. Ukufulula antu ya mu nkulo iiya iya unkalwe kwali nu kuyako ukwaula nu kuziimba. Lino waomvizye amazwi yakuti ‘umu manda yako,’ Yeova walangilile ukuti upinguzi wakwe wali nu kuyako ala kasema Habakuku acili nu umi nanti ala yano wali nayo yatali yafwe. Vino Yeova waswike asi vino Habakuku wenekelanga. Uzye vino Leza walanzile vyalenzile ukuti Habakuku ate ukusakamikwa? Vino Yeova wamunenyile vyalozizye umukuti ucuzi wali nu kuvulilako umu mpanga yonsi iya Yuda. Aina Babiloni yataakweti uluse nupya yali aakalale, yali nu unkalwe ukuluta na na antu aliko mu nsita yakwe Habakuku aamanyileko panono vino Yeova akalonda twacita. U mulandu ci uno Yeova waomvizye uluko lwa yantu ataali ya kapepa ukuleta upinguzi pa yantu yakwe? Uzye nga muvwile uli ukuuvwa upinguzi wa musango uwo ukufuma kuli Leza?
9. A mauzyo ci yano limwi Habakuku wayuzyanga umwineco?
9 Welengini Habakuku 1:12-14, 17. Habakuku uvwikisye vino Yeova walanzile ukuti wali nu kuomvya aina Babiloni pa kupingula nu kufulula aina Izlaeli yauze acitanga iviipe, nomba nalyo kwene atatiile ukusakamala. Lelo, waicefizye nu kunena Yeova ukuti wali nu kutwalilila ukuya “Kacingilila” wakwe. (Malan. 32:4; Eza. 26:4) Habakuku wali nu kutwalilila ukutaila mu kutemwa kwakwe Leza nu luse lwakwe. Ukumanya vii kwalenzile akwate utailo ukome muli Yeova. Nupya Habakuku pa mulandu ni ntete afwile wayuzyanga umwineco ati: U mulandu ci uno Leza angalekela iviipe ivikucitika mu Yuda ukwipilako? U mulandu ci uno atangacitilepo cimwi zuwa? U mulandu ci uno uwa Maka Yonsi angalekela ulanda walukuvulilako? U mulandu ci uno angasulilako sile lino viipe ivyamusango uu vyacitika? Wene Uwa Muzilo nupya ‘amanso yakwe yasanguluka cakuti yasilonda ukulola iviipe.’
10. Uzye insita zimwi tungauvwa uli ndi vino Habakuku uvwanga?
10 Insita zimwi tungayuvwa wakwe vino Habakuku wayuvwanga. Tukakutika kuli Yeova. Pa mulandu nu kumutaila, tukawelenga nu kuisambilizya Izwi lyakwe, nupya ukucita vii kukatuleenga ukuya nu upaalilo. Tukauvwa pa malayo yakwe ukupitila umu vyeo vya kusunda vino iuvi lyakwe likatupeela. Nomba limwi tungaelenganya ukuti, ‘Uzye intazi zitu zilasila lilaci?’ I vyani vino tungasambilila kuli vino Habakuku wakonkizyepo ukucita?
MWALOLEELA PALI YEOVA
11. I vyani vino Habakuku wapingwilepo ukucita pa cisila ca kukutika kuli Yeova?
11 Welengini Habakuku 2:1. Vino Habakuku walanzyanyizye na Yeova vyalenzile ateeke umwenzo. Fwandi wapingwilepo ukutwalilila ukuloleela pali Yeova ukuti acitepo vimwi. Atacisile sile vivyo ukwaula ukwelenganyapo, pano waswilizyepo ukulanda vino wapingwile ukucita lino watiile wali nu “kuloleela uwanda wa ucuzi.” (Haba. 3:16, 17, NWT.) Aomvi yakwe Leza yauze nayo yaloleelanga, na ci cikatukomelezya ukuti tutata ukuloleela pali Yeova.—Mika 7:7; Yako. 5:7, 8.
12. A masambililo ci yamwi yano tungasambilila kuli Habakuku?
12 Uzye tungasambilila vyani kuli vino Habakuku wapingwilepo ukucita? Ica kutandikilako, tutalinzile ukuta ukupepa kuli Yeova, asi mulandu ni ntazi izingatuponela. Cakwe ciili, tulinzile ukukutika kuli vino Yeova akutunena ukupitila muli Baibo nu mwi uvi lyakwe. Cakwe citatu, tulinzile ukuteeka imyenzo nu kuloleela pali Yeova nu kutaila ukuti alasisyapo vyonsi ivikatucuzya pa nsita yakwe. Ndi twatwalilila ukulanda na Yeova wakwe ya cuza yakwe apalamisye nu kukutika kuli aliwe ala ituteeka imyenzo wakwe vino Habakuku wacisile, naswe tulaateeka imyenzo, nupya ukucita vivyo kulatwazwa ukuzizimizya. Upaalilo witu ulaleenga kuti twateeka umwenzo, nupya ukucita vivyo kulatwazwa ukuya nu luzango asi mulandu ni ntazi zino tungapitamo. Upaalilo ukatwazwa ukukanatwisika ukuti Leza alacitapo vimwi.—Loma 12:12.
13. A mazwi ci akuteekezya aaya pali Habakuku 2:3?
13 Welengini Habakuku 2:3. Yeova watemilwe sana pali vino Habakuku wapingwilepo ukuloleela. Yeova wamanyile ningo sana intazi zino Habakuku wapitangamo. Fwandi Leza wamuteekizye lino wamumanyisizye ukuti wali nu kwasuka mauzyo yano uzizye umu ufumacumi. Pataali nu kupita insita itali sana, wali nu kuta ukusakamikwa. Fwandi tungati Leza wanenanga Habakuku ukuti: “Teeka umwenzo, ntaila. Ndakwasuka nanti cikuloleka kwati patipaleengelako!” Yeova wamwiwisye ukuti umwineco u wamanyile insita ya kufikilizya malayo yakwe. Wapanzile Habakuku amano ukuti aaloleela ukufikila lino alafikilizya ukulonda kwakwe. Ukwaula nu kutwisika, kasema wii ataali nu kutoovolwa.
14. I vyani vino tulinzile ukulondesya ukucita umu nsita zya ntazi?
14 Ukuloleela pali Yeova nu kwika mano kuli vino akutunena kulatulenga ukuya sana nu utailo nupya kulatwazwa ukuteeka umwenzo asi mulandu ni ntazi zino tungakwata. Yesu walanzile ukuti tungataila Yeova kasunga wa nsita Mukalamba, ukwaula ukwika mano uku “wanda na kasita” vino Yeova atatala wasokolola. (Mili. 1:7) Fwandi lekini tutwalilile ukuloleela nu kuicefya, ukuya nu utailo, nu kuteeka umwenzo, ukuomvya ningo insita ino tukweti umu kuombela Yeova apapezile amaka itu.—Mako 13:35-37; Gala. 6:9.
UKUTAILA YEOVA KULALENGA TUKAYE NU UMI UKU NKOLEELO
15, 16. (a) A malayo ci asuma sana yano tukazana umwi buku lyakwe Habakuku? (b) Uzye amalayo yaa yakatusambilizya cani?
15 Yeova walaya antu awololoke amutaila ukuti: ‘Aakacita vyaololoke yalaya nu umi pano yene acumi kuli Leza,’ nupya umu ‘nsi mulaya antu alamanya Yeova.’ (Haba. 2:4, 14) I cumicumi aakaloleela pali Leza yalaya nu umi wa pe.
16 Pa muku wa kutandikilako, ulayo uwaya pali Habakuku 2:4 ungaloleka kwati a mazwi sile atakweti nu upiliulo. Lelo, umutumwa Paulo walolanga vino Yeova walavile ukuti i vya cumi nupya wakopolwile amazwi aaya pa cikomo cii imiku itatu! (Loma 1:17; Gala. 3:11; Ayeb. 10:38) Asi mulandu ni ntazi zino umuntu mulungami angakwata, utailo ulalenga atwalilile kulolela ukukwizalola kuno ukulonda kwakwe Leza kukufikiliziwa. Yeova akalonda twaika mano ku vya ku nkoleelo.
17. Uzye ibuku lyakwe Habakuku likatukomelezya uli?
17 Ibuku lyakwe Habakuku likatusambilizya masambililo asuma sana swensi swemuno tukaikala umu manda yakusyalikizya. Yeova walaya ukuti alapeela umi uku muntu wensi umololoke uwamutaila. Lekini tutwalilile ukukomya utailo witu muli Leza asi mulandu ni ntazi na masakamika yano tungakwata. Ukupitila muli Habakuku, Yeova akatunena ukuti alatwalilila ukututungilila nupya alatupususya. Akatunena ukumutaila nu kuloleela pali aliwe ukuti ace acite vimwi pa nsita ino umwineco wimika. Lino Uwene wakwe ulatandika ukuteeka, antu yonsi afuuke aakamupepa umu nsi yalaya ni nsansa. —MWATAILA MULI YEOVA NU LUZANGO
18. Uzye Amazwi yakwe Yeova yazwilizye uli Habakuku?
18 Welengini Habakuku 3:16-19. Amazwi yakwe Yeova yazwilizye sana Habakuku. Welenganyanga sana pali vino Yeova wacitiile antu yakwe aliko mpiti. Lyene calenzile amutaile sana. Wamanyile ukuti Yeova wali nu kucitapo vimwi zuwa zuwa! Cii cakomelizye sana kasema wii, nanti icakuti wamanyile ukuti ukucula kwakwe kwali nu kutwalilila pa nsita imwi. Ukutwisika kwakwe Habakuku kwizile ikusenuka ataila sana maka yakwe Yeova akupususya. Walanzile amazwi atanga ililwe alangililanga ukuti wataile sana Yeova yano kusi umuntunze na muze uwatazile ayalandapo. Antu yamwi asambilila yakaelenganya ukuti amazwi aaya pa cikomo 18 yakasenula ukuti “Ndatoloka ni nsansa umu Mwene; ndazinguluka pa mulandu nu kuzangila muli Leza.” A mazwi yakukomelezya sana kuli swensi! Yeova atatupeela sile amalayo akuzungusya lelo watunena ukuti akaombesya pakuti akafikilizye ukulonda kwakwe.
19. Uzye tungateekeziwa uli wakwe vino cali kuli Habakuku?
19 Ukwaula nu kutwisika, amazwi aaya umwi buku lyakwe Habakuku yakalanda pa kutaila muli Yeova. (Haba. 2:4) Tungaya nu utailo kwene uu ndi cakuti twakomya ucuza witu na Yeova ukupitila (1) umu kupepa lyonsi, ukunena Yeova vyonsi ivikutusakamika ni vikutucuzya umu mwenzo; (2) ukwika sana mano ukwi Izwi Lyakwe Yeova nu utunguluzi uno akatupeela umwi uvi lyakwe; na (3) ukuloleela pali Yeova alino nu kumutaila sana. Vikwene avino Habakuku wacisile. Nanti icakuti ibuku lyakwe lyatandika na mazwi ya ulanda, wasondwelile na mazwi ya utailo nu luzango sana. Lekini twakolanya Habakuku pakuti twailolela vino Yeova akasakamala antu yakwe! Kusi kuze kuno tungazana ukuteekeziwa umu nsi ino yasya iyononwe.