Lino kwasile panono ukuti Yesu afwe, wanenyile atumwa yakwe ukuti yatalinzile ukulonda ukupeelwa icifulo ca papela pali ya kapepa yauze. Wayanenyile ukuti: “Ya kateeka ya antu atataila Leza yakwata maka pa antu yao, nga ni ntunguluzi zyao nazyo zikayaama zisikulu ziti, ‘Intunguluzi Izisi nu Lusoko.’ Lelo cisi vivyo muli mwemwe. Mu cifulo cakwe cii, mukulu uwa muli mwemwe alinzile aye kwati munono na wino akuteeka nawe alinzile aye kwati muomvi.”—Luka 22:25, 26.

Uzye Intunguluzi Izisi nu Lusoko zino Yesu walanzilepo aaweni? Ivilembo vya pa mawe, makowili, ni vyalembwa vikalanga ukuti lwali u lutambi umu Gilisi nu mu Loma ukucindika aonsi na ya kateeka alumbwike sana ukuomvya izina lya mucinzi ilya kuti Euergetes, nanti Intunguluzi Izisi nu Lusoko. Umucinzi wa musango uu wapeelwanga uku yonsi yayo pano ala yaomba umulimo umwi uwakwazwa antu aingi umu wikazi.

Ya kateeka aingi yayalandanga ukuti Intunguluzi Isi nu Lusoko. Pali yayo paali na ya kateeka ya mu Eguputo yano yamanga yakuti Ptolemy III Euergetes (uwaliko limwi umu myaka yakwe 247-222 B.C.E.) na Ptolemy VIII Euergetes II (uwaliko limwi umu myaka yakwe 147-117 B.C.E.). Ya kateeka aina Loma wakwe Julius Kesa (uwaliko umu myaka yakwe 48-44 B.C.E.) na Augustus (uwaliko umu myaka yakwe 31 B.C.E.–14 C.E.) nayo yayamanga vikwene wakwe vino cali na kuli Herod Mukalamba, umwene wa ku Yudeya. Herod wene limwi yamwamanga vii pa mulandu nu mulimo uno waomvile lino wakazile ingano zya kupeela antu yakwe lino kwali cipowe nu kupeela ivyakuzwala uku yapiina.

Imiomvezye ya kwama aene ukuti Intunguluzi Izisi nu Lusoko yaomviwanga umu nzila izingi ukulingana nu wasambilila sana pali Baibo uwa ku German uwi zina lya kuti Adolf Deissmann. Walanzile ukuti: “Citaali icitale ukuzana amazwi yaa, nupya citasumbanga insita ikulu pa kuzana [vino yaomvyanga amazwi kwene ya pa miku iingi].”

Uzye fwandi Yesu walozizye mwi lino wanenyile asambi yakwe ukuti: “Lelo cisi vivyo muli mwemwe”? Uzye Yesu wayanenanga ukuti yataalinzile ukwazwa antu nu kukana ika mano kuli vino vyacitikilanga antu umu wikazi? Awe foo. Cikaloleka kwati Yesu wasakamile pali cino calenganga antu ukuya na ukapekape.

Umu manda yakwe Yesu, antu aali ni cuma sana yalondesyanga ukupanga izina lisuma uku yantu ukupitila umu kulipila impiya ndi kuli vimwi ivya kulanga antu, ivyangalo, ukukuula incende zya kwizizyako ni vikuulwa vya kupepelamo, nu kutungilila imilimo yuze. Lelo, yacitanga vivyo pakuti antu yayataizya, ukuyatemwa sana, nanti pakuti yayavotele. Umu vyalembwa vimwi mwaya mazwi yakuti: “Nanti icakuti kwali yamwi ali na ukapekape wa cumi, ilingi antu yali aakapekape pa mulandu nu kulondesya ukuya umu miteekele.” Imyelenganyizizye ya musango uwo na ukaitemwe ali vino Yesu wakaanyizye alondezi yakwe.

Lino papisile imyaka, umutumwa Paulo walanzile sana pa cintu kwene cii icilicimwi pa kuya na melenganyo asuma lino tukulanga ukapekape uku yantu yauze. Walembiile ya kapepa yauze umu Kolinto ukuti: “Cila muntu alinzile kupeela kulingana na vino wataipingula umwisikulu kwaula kusiima nanti kupatikiziwa. Pano Leza watemwa muntu wino akapeela ni nsansa.”—2 Kol. 9:7.