1. I cani icilatuteekezya lino tukuyuvwa ukuti tuli swenga nanti lino tukuyuvwa ukuti tutanga tuzizimizye intazi? (Masa. 118:5-7)

UZYE mwatazile imuyuvwa ukuti muli mwenga nupya kutaali uwa kumwazwa ukuzizimizya intazi ino mwakweti? Aingi yuvwapo vivyo ukwikako sile na aomvi yakwe Yeova acisinka. (1 Yamw. 19:14) Ndi cakuti ivya musango uwo vyamucitikila, mwaiusya ulayo wakwe Yeova uwakuti: “Ntalatala imusye nanti kumutazyela.” Lyene lekini tuvwange nu kupama, tuti, “Mwene ali kazwa wane, ntaloopa cimwi.” (Ayeb. 13:5, 6) Umutumwa Paulo walembiile aina Klistu aikalanga umu Yudeya amazwi yaa umupipi nu mwaka wa 61 C.E. Amazwi yaa yakatwiusyako amazwi yano kalemba wa masamu walemvile aaya pa Masamu 118:5-7.—Belengini.

2. I vyani vino tumasambilila umu cipande cii, nupya u mulandu ci?

² Wakwe kalemba wa masamu, Paulo wamanyile ukuti Yeova wamwazwanga pa mulandu wakuti Yeova wamwazwile pa miku iingi lino wali ni ntazi. Imyaka iili uku cisila lino Paulo ataatala walemba kalata ku Ayebulai, wapuswike lino icimuza icipisye cakatwike pali Yemba ala ali pa ulendo. (Mili. 27:4, 15, 20) Pa lwendo kwene luu nu ku cisila, Yeova walangilile ukuti wali a Kaazwa wakwe Paulo umu nzila izingi. Tumasambilila pa nzila zitatu. Yeova wazwilizye umutumwa Paulo ukuomvya Yesu na angeli, amu uteeko, na ina Klistu yauze. Kusambilila pali vino vyacitikile Paulo kumatwazwa ukutaila sana ulayo wakwe Leza uwakuti alatwazwa ndi cakuti twamulenga.

3. I vyani vino Paulo afwile wasakamiile, nupya u mulandu ci?

³ Paulo walondekwanga uwazwilizyo. Umupipi nu mwaka wa 56 C.E., iumba lya antu lyalemile Paulo nu kumutwala ukunzi ya musumba wa Yelusalemu kuti yamukome. Uwanda uwalondelilepo lino Paulo yamutwazile ku cilye ca Sanhedilini, alwani yakwe yali umupipi nu kumusantola. (Mili. 21:30-32; 22:30; 23:6-10) Pa nsita iya, Paulo afwile wasakamiile ukuti, u kufika lilaci lino ndatwalilila ukuzizimizya intazi zya musango uu?

4. Uzye Yeova waomvizye uli Yesu ukwazwa Paulo?

⁴ Uzye Yesu wavwile uli Paulo? Usiku wa wanda walondelelapo lino Paulo yamulemile “Mwene” Yesu aimilila pali Paulo ati, “Posya sile! Wakwe vino watupeela umboni uwa pali nene muno mu Yelusalemu, avino ulinzile upele nu ku Loma kwene.” (Mili. 23:11) Ala Paulo wakomeleziwe sana! Yesu wataizye Paulo pali vino wasimikiile umu Yelusalemu. Nupya walavile Paulo ukuti wali nu kufika umutende uku Loma, kuno wali nu kutwalilila ukusimikila. Pa cisila ca kukomeleziwa, Paulo afwile wayuvwile umucingililwe wakwe vino umwana akauvwa nga yaisi iyamufukatila.

5. Uzye Yeova waomvizye uli umungeli ukwazwa Paulo? (Lolini icikope icili pa nkupo.)

⁵ Iintazi ci na zyuze zino Paulo wakweti? Pa cisila ca myaka iili ukufuma pano ivintu vii vyacitikile, Paulo wali pa lwendo lwa mu wato ukuya uku Italya lino icimuza icipisye cakatwike pa manzi nupya yonsi ali mu wato yalolanga kwati yamafwa. Nomba Paulo atuvwile intete. U mulandu ci? Wanenyile yonsi ali umu wato ukuti: “Ilelo usiku mungeli wakwe Leza wino naya nawe nupya wino nkapepa wali wiza wanena ati, ‘Utuvwa intete, Paulo! Uli nu kuya imilila pa manso yakwe Kesa. Leza mu usuma wakwe kunuli watakupeela amaumi ya antu yonsi yano mupatime nao, yatakufwa.’” Yeova waomvizye umungeli ukuswilizya amazwi yaa kuli Paulo yano Yesu wamunenyile. Nupya Paulo wafisile uku Loma, wakwe vino Yeova wamulavile.—Mili. 27:20-25; 28:16.

6. Uulayo ci wakwe Yesu uungatukomelezya, nupya u mulandu ci?

⁶ Uzye Yesu akatwazwa uli? Yesu alatwavwa wakwe vino wavwile Paulo. Yesu walavile yonsi aakamulondela ukuti: “Namayanga pamwi namwe lyonsi kufika napa wanda wa mpelelekezyo ya nsi.” (Mate. 28:20) Amazwi yano Yesu walanzile yangatukomelezya. U mulandu ci? A pa mulandu wakuti insita zimwi cingatutalila ukuzizimizya. Wakwe ndi cakuti wino twatemwa wafwa, tusiya nu ulanda pa manda sile anono, lelo ulanda uwo  ukatwalilila pa myaka ingi. Yamwi nayo yakazizimizya intazi izikaiza pa mulandu nu kukota. Yauze nayo, yakasakamikwa sana. Nanti ciye vivyo, tukazizimizya pano twamanya ukuti Yesu alaya naswe “lyonsi” na lino ivintu ivitalilila sile umu umi witu.—Mate. 11:28-30.

7. Ukulingana na Umbwilo 14:6, uzye Yeova akatwazwa uli ndakai?

⁷ Izwi Lyakwe Leza likatunena ukuti Yeova akatwazwa ukuomvya angeli yakwe. (Ayeb. 1:7, 14) Angeli yakatwazwa nu kututungulula lino tukusimikila “landwe lisuma lii lya Wene” ku antu “yonsi, mitundu, ni ndimi ni nko zyonsi.”—Mate. 24:13, 14; belengini Umbwilo 14:6.

8. Uzye Yeova waomvizye uli musilika mukalamba ukwazwa Paulo?

⁸ U kwazwa ci kuno Paulo wapokeliile? Uku cisila umu mwaka wa 56 C.E., Yesu wanenyile Paulo ukuti wali nu kufika uku Loma. Nanti ciye vivyo, Ayuda yamwi umu Yelusalemu yalondanga ukuzanza Paulo nu kumukoma. Lino musilika mukalamba Klaudio Lisiasi uwa ina Loma uvwile pali vino yalondanga ukucita, wapuswisye Paulo. Zuwa zuwa, Klaudio wateinye iumba lya asilika ukuti yacingilile Paulo nu kumutwala uku Kesaliya ukwatalimfile makilomita 105 kufuma uku Yelusalemu. Uku Kesaliya, Mulasi Felikisi wapeezile ilamulo lyakuti “yasunge Paulo nu kumulinda mwi sano lyakwe Helodi.” Ayuda alondanga ukukoma Paulo yafizilwe ukumukoma.—Mili. 23:12-35.

9. Uzye Umulasi Fesito wazwilizye uli Paulo?

⁹ Lino papisile imyaka iili, Paulo watwalilile ukuya mu cifungo mu Kesaliya. Fesito u wizile aaya umulasi uwapyanyile pali Felikisi. Ayuda yapaapatile Fesito ukuti aswilizye Paulo uku Yelusalemu akuno akapingwilwe, lelo Fesito wakanyile. Limwi Umulasi wamanyile vino Ayuda yalondanga ukuzanza nu kukoma Paulo pakasi ka nzila.—Mili. 24:27–25:5.

10. I vyani vino Umulasi Fesito wacisile lino Paulo wamulenzile ukuti akapingulwe na Kesa?

¹⁰ Pa cisila, Paulo izile iyamupingwila mu Kesaliya. Lelo pa mulandu wakuti Fesito “walondanga ukutasiwa na Ayuda” auzya Paulo ati, “Uzye ungatemwa kuti upite ku Yelusalemu akuno inkakupingwile milandu ii yonsi?” Paulo wamanyile ukuti limwi wali nu kukomwa umu Yelusalemu, nupya wamanyile vino wali nu kucita pakuti aicingilile nga waya uku Loma nu kutwalilila umulimo wa kusimikila. Watiile: “Mulandu uye kuli Kesa.” Pa cisila ca kulanzyanya na yasicilye yakwe, Fesito wanenyile Paulo ati: “Watulenga kuti mulandu uye kuli Kesa. Caleka umaya kuli Kesa.” Vino Fesito wapingwilepo ukuti Paulo aye uku Loma, calenzile ukuti atazanzwa na alwani yakwe. Pa nsita ilinge, Paulo wali nu kuya uku Loma ukutali sana nu kwali Ayuda alwani yakwe aalondanga ukumukoma.—Mili. 25:6-12.

11. A mazwi ci yano Paulo afwile welenganyangapo yano Ezaya walemvile aamukomelizye sana?

¹¹ Lino Paulo walolelanga ulwendo lwa kuya uku Italya, afwile welenginye pa mazwi ya kucelula yano kasesema Ezaya wanenyile antu aakanyanga Yeova. Yeova wanenyile kasesema Ezaya ukulemba ukuti: “Mutake vyonsi vino mungataka, lelo mukuicuzya sile. Pano swemo Leza waya naswe.” (Eza. 8:10) Paulo wamanyile ukuti Leza wali nu kumwazwa, nupya cii calenzile azizimizye intazi zyonsi zino wali nu kukwata.

12. I visuma ci vino Juliasi wacitilanga Paulo, nupya i vyani vino Paulo wilwike?

¹² Umu 58 C.E., Paulo watandike ulendo wa  kuya ku Italya. Musilika umwina Loma Juliasi u wamulindanga pano Paulo wali u mufungwa pa nsita iya. Kutandika insita kwene iya, Juliasi wakweti amaka ya kucuzya Paulo nanti ukulamusakamala ningo. Uzye wali nu kulaomvya uli amaka yakwe? Uwanda uwalondeliilepo lino yafisile, “Juliasi wali nu luse pali Paulo, amuta kuti aye akalole yacuza yakwe.” Lyene, Juliasi wizile apususya Paulo. U munzila ci? Asilika yalondanga ukukoma afungwa yonsi ali mu wato, Lelo Juliasi wayalesizye. U mulandu ci? Pano “walondanga kutuula Paulo.” Paulo afwile wilwike ukuti Yeova waomvyanga umusilika ukumwazwa nu kumucingilila.—Mili. 27:1-3, 42-44.

13. Uzye Yeova angaomvya uli antu akwata amaka mu uteeko?

¹³ U wazwilizyo ci uno tukapokelela? Ndi cakuti icilingana nu kulonda kwakwe, Yeova angaomvya umupasi wakwe uwa muzilo ukulenga antu aakwata amaka umu uteeko ukucita vino akulonda. Wakwe vino Umwene Solomoni walemvile ukuti: “Yawe [nanti Yeova] aliwe akatungulula imyenzo yakwe yakateeka, wakwe vino akatungulula uluzi nu kulutwala kuno atemilwe.” (Mapi. 21:1) Uzye ipinda lii likapiliula cani? Antu yangimba umwakuti amanzi yapita ukulingana na vino aineco yakulonda. Vikwene avino na Yeova angaomvya umupasi wakwe uwa muzilo ukulenga amelenganyo yakwe ya kateeka yacite ivintu ukulingana nu kulonda kwakwe. Ndi cakuti ivya musango uu vyacitika, aaya mu utunguluzi yakakomeleziwa ukulacita ivingaazwa antu yakwe Leza.—Loliniko na Ezila 7:21, 25, 26.

14. Ukulingana na Milimo 12:5, aaweni yano tungapepelako?

¹⁴ I vyani vino tungacita? Tungapepelako ya kateeka ni ntunguluzi zyonsi, lino yakupingulapo pa vintu ivingakuma ukupepa kwitu nu mulimo witu. (1 Tim. 2:1, 2; Neem. 1:11) Wakwe vino aina Klistu ya kutandikilapo yacisile, naswe kwene tulinzile ukulapepelako aina na ya nkazi aaya mu vifungo. (Belengini Milimo 12:5; Ayeb. 13:3) Nupya tungapepelako na yayo aakalinda aina na ya nkazi mu vifungo. Tungapapata Yeova ukulenga amelenganyo ya antu yaa ukuya wakwe Juliasi pakuti yasakamala aina itu na ya nkazi aaya mu vifungo nu kuya “nu luse.”

15-16. Uzye Yeova waomvizye uli Alisitako na Luka ukwazwilizya Paulo?

¹⁵ U wazwilizyo ci uno Paulo wapokeliile? Lino Paulo waile uku Loma, Yeova waomvizye  aina na ya nkazi ukumwazwa. Lekini tusambilile pali vino vyacitike.

¹⁶ Ya cuza yakwe yaili acisinka, Alisitako na Luka, yapingwilepo ukuya nawe uku Loma. * Baibo isilanda ukuti Yesu walavile Alisitako na Luka ukuti yalafika amutende uku Loma. Fwandi isile umi wao mu uzanzo lino yakatwike pa lwendo luu. Lelo yaipeelisye ukucita vii pakuti yazwe Paulo. Lino yali pa ulendo uu, alino izile iyamanya ukuti yali nu kupusuka. Fwandi lino Alisitako na Luka yakwezile uwato wa kuya ku Kesaliya, Paulo afwile wapefile ipepo lya kufuma pa nsi ya mwenzo, ukutaizya Yeova pali vino aina yaa aali asipe yamwazwilizye.—Mili. 27:1, 2, 20-25.

17. Uzye Yeova waomvizye uli aina umu cilongano ukwazwa Paulo?

¹⁷ Aina amu cilongano yazwilizyanga Paulo apa miku iingi lino wali pa lwendo. Lino wafisile umu Sidoni, Juliasi wamuzumilizye “kuti aye akalole yacuza yakwe, pakuti yamupele vino akulonda.” Nupya pa cisila lino wali mu musumba wa Puteoli, Paulo na auze yazanyile aina nupya aina yano yazanyile ya yapapatiile ukuti ikale nayo pa mulungu onga. Lino Aina Klistu amu ncende zizi yasakamalanga Paulo na uze muli vino yalondekwangwa, tutange tutwisike ukuti Paulo wayasimikileko ivyamucitikile ivyayaletiile uluzango nupya ivyayakomelizye. (Loliniko na Milimo 15:2, 3.) Pa cisila ca kupuuza, Paulo na uze yatwalilile ulendo.—Mili. 27:3; 28:13, 14.

18. I cani icalenzile Paulo ukutaizya Leza nu kukomeleka?

¹⁸ Lino Paulo waile uku Loma, afwile welenganyanga pali vino walembiile aina Loma pa myaka itatu ku cisila ukuti: “Pa myaka iingi nalondesyanga kuti nize mulole.” (Loma 15:23) Lelo atatazile aelenganyepo ukuti angafikila umu cifungo. Afwile wakomeleziwe sana lino waweni ukuti aina ukufuma uku Loma yamuloleelanga panzila pakuti yamulamukeko! “Lino Paulo wayalola, ataizya Leza nga akomeleka.” (Mili. 28:15) Cisinka i cakuti Paulo wataizye Leza lino waweni aina. U  mulandu ci? A pa mulandu wakuti Paulo wilwike ukuti Yeova u wamwazwanga ukupitila mu ina yakwe.

19. Wakwe vino 1 Petulo 4:10 ikalanda, uzye Yeova angatuomvya uli ukwazwa yauze akulondekwa uwazwilizyo?

¹⁹ I vyani vino tungacita? Uzye mwamanyako aina na ya nkazi yamwi umu cilongano aakacula pa mulandu nu kulwala nanti intazi zyuze? Yamwi yafwilwa atemwikwa yao. Ndi cakuti twamanyako umwi aakulondekwa uwazwilizyo, tungalenga Yeova atwazwe ukulanda nanti ukucita ivintu ivingalanga ukuti twaya nu kutemwa ni cikuuku. Amazwi itu na vino tukacita vingakomelezya umwina nanti nkazi akulondekwa uwazwilizyo. (Belengini 1 Petulo 4:10.) Ndi cakuti twayazwa, yangataila nupya ukuti ulayo wakwe Yeova uwakuti: “Ntalatala imusye nanti kumutazyela” ukalanda pali aliyo. Nupya cico cingamulenga ukuya nu luzango.

20. U mulandu ci uno tungavwangila nu kupama tuti: “Mwene [Yeova] ali kazwa wane”?

²⁰ Wakwe vino cali kuli Paulo na auze, naswe kwene tukakwata intazi umu lwendo luu ulwa ku umi. Pa nsita ili imwi kwene, twamanya ukuti tungatwalilila ukuya asipe pano Yeova akaya naswe. Akatwazwa ukuomvya Yesu na angeli. Nupya ndi cakuti icilingana nu kulonda kwakwe, Yeova angatwazwa ukuomvya antu aakwata amaka umu uteeko. Nupya asi mulandu na vino tukupitamo, Yeova akaomvya umupasi wakwe uwa muzilo ukulenga Aina Klistu yanji ukutwazwa. Fwandi, wakwe vino cali kuli Paulo, naswe kwene tungavwanga nu kupama tuti: “Mwene [Yeova] ali kazwa wane, ntaloopa cimwi. Uzye icani cino umuntu angancita?”—Ayeb. 13:6.