“TATA,” “YAYAMA.” Vikwene avino acance aingi pa Betele yakangama. Nupya vino lyene indi ni myaka 89, nkauvwa ningo ndi yakungama vivyo. Nkalola imyamile kwene ii iyakulanga ukutemwa ukuti u wila ukufuma kuli Yeova pa myaka 72 ino namuombela umu mulimo wa nsita yonsi. Nupya ukulingana na vino napitamo umu mulimo wakwe Leza, nkanena acance yaa ukufuma pa nsi ya mwenzo ukuti, ‘Yeova alamulambula pa mulimo winu ndi mutatoovwike.’—2 Mila. 15:7.

Akwasi yane yakukiile uku Canada ukufuma uku Ukraine. Yatandike ukwikala umu kalitauni kano yakaama ukuti Rossburn umu citungu ca Manitoba. Ya mayo yakweti ana aonsi 8 na akazyana 8, nomba pataali ya mpundu. Nemo nene wakwe 14 pa yana yayo. Ya tata yatemilwe Baibo nupya yatuwelengelanga lyonsi pa Mulungu katondo. Nomba yalolanga imipepele ukuti u mwa kupangila sile impiya nupya yalandanga ala yakusekesya sile iyati: “Ntamanya uwalipilanga Yesu pa mulimo wakwe uwa kusimikila nu kusambilizya.”

Ali 8 pa yana yonsi kuli kuti alumendo 4 na akazyana 4 izile yasambilila icumi umu kuya kwa nsita. Kaci wane Rose waomvile upainiya ukufika lino wizile afwa. Watukomelezyanga swensi pa nsita ino kwasiile panono ukuti afwe ukuti twaika mano ukwi Zwi Lyakwe Leza. Walanzile ukuti: “Nkulonda ince mulole umu nsi ipya.” Tatalenzi Ted pa nsita imwi wasambilizyanga antu pa moto wa pe. Cila katondo pa Mulungu wasimikilanga pa mulawasa ala akunena akutikanga ukuti ya kaifya yalapya umu moto usizima manda pe. Nomba nawe kwene wizile aya umuomvi wakwe Yeova umucincile sana.

Uwanda umwi umu Juni 1944 lino nafisile pa ng’anda ukufuma uku sukulu, nazanyile kabuku kamwi (The Coming World Regeneration) * apitebulo mu muputule wa kulilamo. Nawelenzile apifwa lya kutandikilako, inja na pifwa lyakwe ciili, lyene nafizilwe ukuta ukuwelenga. Lino namazile ukuwelenga kabuku, amelenganyo yane yasenwike. Natandike ukulondesya ukutandika ukuombela Yeova wakwe vino Yesu waombanga.

Uzye kabuku kaa kazanyilwe uli api tebulo umu ng’anda umu mwitu? Tatalenzi Steve walanzile ukuti aonsi yaili “aakazyanga” mabuku nu tumabuku izile pa ng’anda pa mwitu. Watiile: “Nakazile  kabuku kaaka pano kali akacipe sana.” Aonsi yaaya yawezile nupya pa Mulungu. Yatunenyile ukuti yali aa Nte Yakwe Yeova nupya yaomvyanga Baibo pa kwasuka mauzyo yano antu yangakwata. Twatemilwe sana vino yalanzile pano avyazi itu yatukuzizye ala tukacindika sana Izwi Lyakwe Leza. Aonsi yaaya yaili yatunenyile nu kuti ya Nte Yakwe Yeova yali nu kukwata ukongano wa citungu umu Winnipeg, umusumba uno kaci wane Elsie wikalangamo. Napingwilepo ukuti nkazanwe uku ukongano uwa.

Natandike ulwendo lwa makilomita apiipi na 320 ukuya uku Winnipeg, nomba nimiliile pa nzila umwi tauni lino yakati Kelwood, muno ya Nte yaili aizile iyatutandalila ikalanga. Lino nali umwi tauni liili, naile umu kulongana nupya namanyile vino icilongano cikaomba. Nilwike ukuti umonsi wensi, mama, nu wacance aliwensi alinzile ukuomba umulimo wa kusambilizya antu uku ng’anda ni ng’anda, wakwe vino Yesu wacitanga.

Umu Winnipeg, nakomenkine na tatalenzi Jack, uwizile uku ukongano wa citungu ukufuma uku katutu ka musumba wa Ontario. Pa wanda wakutandikilapo uwa ukongano, umwina umwi wamanyisizye iumba ukuti kwali nu kuya uluwatizyo. Ya Jack nani twapingwilepo ukuwatiziwa pa ukongano uwa. Swensi sweili twalondesyanga ukutandika ukuomba upainiya zuwa zuwa pa cisila sile ica kuwatiziwa. Ya Jack yene yatandike umulimo wa nsita yonsi lino ukongano wasizile sile. Nemo pa nsita iya nali ni myaka 16 nupya nali nu kuswilila uku sukulu, nomba umu mwaka walondelilepo nanikwene natandike upainiya.

Natandike ukuomba upainiya pamwi nu mwina Stan Nicolson umwi tauni lya Souris ilyayela umu citungu ca Manitoba. Nilwike ukuti asi lyonsi lino ivintu vikapitika ningo muli upainiya. Impiya zino twakweti zyasizile nomba tutaatoovwike. Uwanda umwi pa cisila ca kusimikila uwanda onsi, twawezile uku ng’anda ala tutakweti akapiya nanti kamwi nupya tuvwile sana inzala. Twazungwike ukuzana isaka lya vyakulya pa mulyango! Na ndakai tutamanya uwisile isaka lilya pa mulyango. Uwanda uwa manguzi, twalile kwati sweswe ene. I cumi cumi Yeova watulambwile pa kukanatoovoka kwitu! Apa mpela ya mwezi uwa, nafinyile sana ukuluta vino nafinanga lyonsi.

Lino papisile imyezi inono, yatutumile ukwi tauni lya ku Nyika zya Gilbert, ilyayelile uku katutu kakwe Souris apaali makilomita 240. Umu manda yaya, cila cilongano cakwatanga ipepala lino yalembangapo vino mulimo wa kusimikila waombwanga cila mwezi yalikambatikanga nu ku pulatifomu. Lino imiombele yawezile sana pansi umwezi umwi, napeezile ilyasi uku cilongano nu kulanda sana ukuti aina na ya nkazi yalondekwanga ukuzifya imiombele. Pa cisila ca kulongana, nkazi umwi umukoloci wino iya ataali umu cumi walanzile nani ala akulila ati, “Nezizye ukuombesya nomba nafizilwe ukuomba ukucila pali vino naomvile.” Lyene nani nalizile indenga nu welelo.

Wakwe vino cali kuli nene, aina acilumendo acili na maka yangaluvyanya nupya yanguvwa sana uyi. Nomba nazana ukuti cisizipa ukutoovoka ndi waluvyanya, cikazipa usambilila kuli vino watuluvyanya utwalilila nu kuomba. Yeova alatulambula ndi tukuombesya.

Lyali isyuko sana ukuzanwa umwi kalasi ilyalenga 14 ilya Gilyadi ala indi ni myaka 21! Twamazile amasambililo umu Febuluwale umu 1950. Yamwi yano twali nayo umwi kalasi liili yayatumile uku citungu ca Quebec umu mpanga ya Canada kuno antu yavwanganga ululimi lwa Cifrench. Ya Nte yazunyiwanga sana uku ncende iiya. Nemo yantumile ukwi tauni lya Val-d’Or, umu mpanga ino imbangamo goldi. Wanda umwi, twayile umu kusimikila ala tuli akaliumba umu muzi uwayelile apiipi uno yakaama ukuti Val-Senneville. Simapepo watutinyizye ukuti yamatuuma ndi tutafumile umu muzi uwa zuwa zuwa. Vii vyalenzile ntwale umulandu uku cilye. Simapepo wiya yamupeezile umulandu iyamulifya nu kumulifya. *

Icintu kwene cii icacitike alino na vyuze, vyali umu “Ulwi Uwali Umu Quebec.” Icitungu ca Quebec  pa nsita iiya ala catungululwa ni Calici ca Katolika pa myaka 300. Ya simapepo na amu vikanza vya miteekele yazunyanga ya Nte Yakwe Yeova. Yali insita itale, nupya twali sile anono. Nomba tutaatoovwike. Aikazi ya mu Quebec alondanga ukuvwa yatupokelelanga. Nakweti isyuko lya kusambilizya yamwi aonsi na ya mama azumile ukusambilila icumi. Nasambilizyanga na yamwi amu lupwa longa aali 10. Ulupwa lonsi lwatandike ukuombela Yeova. Ukusipa kwao kwalenzile na yauze yafume umwi Calici lyakwe ya Katolika. Twatwalilile ukusimikila, nupya twasusile itucimvya ulwi!

Umu 1956, yantumile ukuya umu kuombela uku Haiti. Ya misyonali aingi apya kuuku yaculanga ukusambilila ululimi lwa Cifrench, nomba antu yakutikanga. Misyonali uwi zina lyakuti Stanley Boggus walanzile ati: “Twazungwike ukuti antu yezizye na maka ukutwazwilizya pakuti tungalanda ukwaula intete.” Pa kutandika nemo ivintu vyanzipiile pano nasambilile Cifrench umu Quebec. Nomba twizile twiluka ukuti aina aingi yavwanganga Cihaitian Creole. Fwandi pakuti swe ya misyonali twaomba ningo, twalondekwanga ukusambilila ululimi luno antu yaomvyanga. Twasambilile, nupya ivintu vyatuzipiile pa mulandu nu kuombesya kwitu.

Pakuti twazwilizye aina, Iumba Likatungulula lyazumilizye ukuti Lupungu Lwa Mulinzi ni mpapulo zyuze zyasenulwa umu Cihaitian Creole. Antu aingi sana yatandike ukuzanwa uku kulongana umu mpanga yonsi iya Haiti. Umu 1950, umu Haiti mwali sile ya kakosoola 99, nomba icipendo cakwe ya kakosoola cakuzile ukucila pali 800 umu 1960! Apa nsita iiya, yantumile ukuya umu kuombela pa Betele. Umu 1961, nakweti isyuko lya kusambilizyako umwi Sukulu Lya Mulimo wa Wene. Twasambilizye ya eluda na ya painiya aiyele yonsi pamwi 40. Pa ukongano wa citungu umu Januwale 1962, twakomelizye aina yano twaweni ukuti yakuomba ningo ukulundulula umulimo wao uwa kusimikila, nupya yamwi yasonsilwe ukuya ya painiya aiyele. Cii cacitike pa nsita ilinge pano kwasile sile panono ukuti yakaanye umulimo witu.

Apa 23 Januwale 1962, pa cisila sile ca ukongano wa citungu, misyonali uwi zina lyakuti Andrew D’Amico nani izile yatulema api ofesi lyakwe ya Nte, iyasenda na Zyukini! wensi wakwe Januwale 8, 1962 (uwa Cifrench). Zyukini! wii walanzile pa mazwi ali muli ya nyunzipepa amu Cifrench  alanzile ukuti umu Haiti mwali imipepele ya malele. Yamwi yatatemilwe amazwi kwene yaa nupya yalanzile ukuti twalembiile icipande kwene cii api ofesi lyakwe ya Nte. Lino papisile imilungu inono, ya misyonali yonsi yayazinzile nu kuyaswilizya ukumwao. * Nomba aina asambiliziwe ningo aikalampanga yatwalilile ukuomba ningo sana. Ndakai, nkazangila pamwi nayo pa kuzizimizya kuno yalangilile na vino yalundulwike muli vyakwe Leza. Lyene ndakai yakwata na Baibo wa Malembelo ya Nsi Ipyaumu Cihaitian Creole, icintu cino tutelenganyanga napo pa nsita iiya.

Pa cisila ca kuombela umu Haiti, yantumile ukuya uku Central African Republic muli umisyonali. Lino papisile insita naile ntandika ukuomba umulimo wa kutandalila ivilongano alino nupya nizile inja umwangalizi wi ofesi lyakwe ya Nte.

Umu manda yaaya, Mang’anda ya Wene aingi yakuulwanga umu nzila iyangupale sana. Nasambilile ivya kwipa isote umu mpanga nu kuviimba amapaala. Apitanzila andolanga nkucula pa kuomba umulimo uu cayazungusyanga sana. Nupya aina yakomeleziwe ukuombesya umu makuule ya Mang’anda ya Wene nu kuyasakamala ningo. Ya simapepo yatusowekanga pano ivyeici vyao vyene vyakweti amapaala ya malata nomba swemo paali sile masote. Tutaatoovwike, twatwalilile ukukuula Mang’anda ya Wene na mapaala ya masote vivyokwene. Yatiile ukutusoweka lino kwatoonyile imvula ya cimuza umu musumba ukalamba uwa Bangui. Imvula ii iya cimuza yakatwisye ipaala li calici nu kulitamoola pa museo ukalamba uwa mu musumba. Nomba mapaala ya masote apa Mang’anda itu Awene yene yatononike. Pakuti umulimo wa Wene waombwa ningo, twakuuzile iofesi lipya ni ng’anda yakwe ya misyonali umu myezi sile 5. *

Umu 1976, yainzile umulimo wa Wene umu Central African Republic, nupya yantumile ukuya umu kuombela uku N’Djamena, umusumba ukalamba umu mpanga iyayela apiipi iya Chad. Icazifile sana icakuti twakomaanyile na Happy, painiya muiyele uwali umucincile sana, uwafumile uku Cameroon. Namufumalile pa 1 Epulelo, 1978. Umu mwezi kwene uwa, kwakatwike inkondo umu mpanga ya Chad, nupya twapuukiile uku kaeya wakwe vino aingi yacisile. Lino ulwi wasizile, twaswilile nupya twazanyile ala umu ng’anda itu mukaikala iumba lya vita. Twazanyile yasenda impapulo zyonsi zino twasiile, icandaluwa cakwe mamane Happy na mawila yano yatupeezile pa winga. Nomba tutatoovwike. Vino nemo na mamane twali nu umi, twatwalilile ukuomba.

Lino papisile imyaka iili, yafumizyepo iciindo umu Central African Republic. Twaswilile nu kutandika ukuomba nupya umu mulimo wa kutandalila ivilongano. Ing’anda itu yali a motoka umwali bedi wakupeta, icintini ca manzi umwingilanga malita 200, kafuliji akanono, alino na kasitovu akanono. Imipitile yatazile sana. Wanda umwi lino twali pa lwendo, ya kapokola yatwimikanga inzila yonsi ukufika pa miku 117 monsi muno twayazananga.

Kwakayanga sana ukufika na kuli 50°C. Insita zimwi catalanga ukuzana manzi aingi akuomvya pa luwatizyo pa maukongano. Fwandi aina imvile manzi umu tunguzi pano ala yaakama, nupya panono panono yasembanga manzi akuomvya pa luwatizyo yano ilingi itilanga sile umwi tanki.

Umu 1980 yatutumile uku Nigeria. Twaile tuomba imyaka iili na citika ala tukwazwilizya umu mulimo wa kukuula iofesi lipya. Aina yakazile icikuulwa ca ntunti ziili cino twali nu komoola nu kutandika ukukuulapo. Uwanda umwi katondo, nakwezile apapela apacikuulwa kwene cico pakuti nazwilizye ukucomoola. Lino kwasiile panono ukuti cifike umusanya pakasi, natandike ukwika ukukonka muumu kwene muno nalyatanga pa kukwela. Nomba ukomoola icikuulwa ciici kwasenwile ivintu, nalyasile apataali nanti cimwi avino naponyile. Calolike kwati natincisika sana, nomba pa cisila cakuti dokota wampima nu kunceceta, wanenyile mamane  Happy ukuti: “Utasakamala, atacisike sana amaya sile ningo umu mulungu onga.”

Umu 1986, twaile uku Côte d’Ivoire, kuno twaile itwaomba umulimo wa kutandalila ivilongano. Twatandalilanga ni vilongano vimwi uku mpanga iyali mupiipi iya Burkina Faso. Ntamanyile ukuti umu myaka ya ku nkoleelo twali nu kuyaombelako uku Burkina Faso.

Nafumile uku Canada umu 1956, lelo umu 2003, ala papita ni myaka 47, naswilile pa Betele ya ku Canada nupya pa nsita ii nali na mamane Happy. Apa mapepala twali sweswe ina Canada, nomba twayuvwanga ukuti sweswe ina Africa.

Lyene umu 2007, lino nali ni myaka 79, twaswilile uku Africa nupya kwene! Yatutumile uku Burkina Faso, kuno naile umu kwazwilizya muli komiti ya mpanga. Iofesi izile yalisenula ipatandika ukuombela ya kasenula ala likutungululwa ni ofesi lya ku Benin. Nupya umu Ogasiti umu 2013, yatutumile uku Betele uku Benini.

Nanti icakuti ntakwata sana maka, natemwa sana umulimo wa kusimikila. Pa myaka itatu iyapitapo, pa mulandu nu wazwilizyo ukufuma kuli ya eluda alino na mamane, nailoliile kuno asambi yano nasambilizyanga Baibo yaili yakuwatiziwa, Gédéon na Frégis. Lyene ndakai yacincila sana umu mulimo wakwe Yeova.

Nemo na mamane izile yatutuma ukwi ofesi lya ku South Africa, kuno ulupwa lwa pa Betele lukansakamala sana pa mulandu nu kulwalilila. Impanga ya South Africa ili yakwe 7 ukuombelako umu Africa. Lyene umu Okotoba 2017, twakweti isyuko iliyiyele. Yatwamile ituya tuzanwa kuno yapeelanga amaofesi yakalamba kuli Yeova umu Warwick, uku New York. Tutalatala twilile icintu ciici!

Ibuku lya pa Mwaka Lyakwe ya Nte ilya mu 1994 apifwa 255 paya amazwi yakuti: “Kuli yonsi azizimizya umu mulimo pa myaka ingi, tukumukomelezya ukuti: ‘Twalililini ukukomeleka nupya mutaatoovoka, pano mulalambulwa pa milimo inu.’—2 Mila. 15:7.” Mamane Happy nani twapingulapo ukuvwila amazwi yaa akukomelezya nu kukomelezya yauze ukucita iciliconga kwene.