Mwataila Intunguluzi Itu Ikaombesya—Yesu Klistu
“Klistu wenga sile ali ntunguluzi inu.”—MATE. 23:10.
1, 2. Uzye iintazi ci zino Yoswa wakweti lino Mose wafwile?
YOSWA wiusyanga amazwi yano Yeova wamunenyile akuti: “Mose umuomvi wane watafwa. Katuka fwandi lamba Luzi luu lwa Yodani, wewe pamwi na ina Izlaeli yonsi, mwingile nu mu mpanga ino namamupeela.” (Yoswa 1:1, 2) Ivintu vyasenwike sana kuli Yoswa, uwali umuomvi wakwe Mose pa myaka apiipi na 40!
2 Pa mulandu wakuti Mose watungulwile aina Izlaeli pa myaka ingi sana, limwi Yoswa welenginye sana pali vino antu yakwe Leza yaali nu kulola utunguluzi wakwe. (Malan. 34:8, 10-12) Ivyeo vimwi ivikalanda pali Baibo, ivikalanda pali Yoswa 1:1, 2, vyalondolola ukuti: “Ukufuma sile mpiti alino na ndakai kwene, ukupeela utunguluzi ku muntu muze kukalenga impanga ukuya mu uzanzo.”
3, 4. Twamanya uli ukuti Yoswa wataile sana Leza, nupya i cuzyo ci cino tungayuzya sweineco?
3 Kwali ivyalenzile ukuti Yoswa asakamikwe, nomba lino papisile sile amanda anono, wapingwilepo ningo ivya kucita. (Yoswa 1:9-11) Wataile sana Leza. Wakwe vino Baibo ikalanda, Yeova watungululanga Yoswa na antu yakwe, aina Izlaeli, ukuomvya umungeli. Caya sile ningo ukwelenganya ukuti umungeli wii wali Izwi, iyeli lyakwe Leza.—Kufu. 23:20-23; Yoa. 1:1.
4 Yeova wazwilizye aina Izlaeli ukuyelezya utunguluzi wakwe Yoswa nanti icakuti yaelizye ukutungululwa na Mose. Naswe tukwikala umu manda yano ivintu vikasenuka sana, ‘Lino iuvi lyakwe Leza likulunduluka, ivintu vikasenuka nupya limwi tungaelenganya ukuti uzye twakwata imilandu ya kutailila intunguluzi itu Yesu, ino Leza wasoonta?’ (Welengini Mateo 23:10.) Tale elenganyini pali vino Yeova watungululanga antu yakwe mpiti ndi vintu vyasenuka.
UKUTUNGULULA ANTU YAKWE LEZA UMU MPANGA YA KENANI
5. A weni wino Yoswa wakomenkinye lino wapalamilanga uku Yeliko? (Lolini cikope ca kutandikilako.)
5 Lino papisile insita inono ukufuma pano aina Izlaeli yalambiile uluzi lwa Yodani, Yoswa wakomenkine nu muntu wino atelenganyangapo. Lino wapalamilanga uku Yeliko, wakomenkinye umonsi uwasenzile ulupanga. Vino Yoswa atamanyile umuntu kwene wiyo, uzizye ati: “We, uzye uli ku lusansa lwitu nanti uli ku lusansa lwa anisi itu?” Lyene Yoswa wazungwike lino umusilika wiya waisokolwile. Wali a “musika mukalamba uwa vita” vyakwe Yeova. (Welengini Yoswa 5:13-15.) Nanti icakuti ilyasi lii insita zimwi likalozya kuli Yeova ukuti walandanga na Yoswa, Yeova waomvyanga umungeli, wakwe vino wacisile na mpiti pa miku iingi.—Kufu. 3:2-4; Yoswa 4:1, 15; 5:2, 9; Mili. 7:38; Gala. 3:19.
6-8. (a) U mulandu ci uno vino Yeova wanenyile aina Izlaeli vyalolekile kwati vitaali ningo ukulingana ni milolele ya antu? (b) Uzye vino Leza wanenyile aina Izlaeli vyalolike uli ukuti vyali ningo? (Lolini na futunoti.)
6 Yoswa wapokelile ivyeo vya kulondela pa kucimvya umusumba wa Yeliko ukufuma uku mungeli uwayatungululanga. Pa kutandika, limwi vino umungeli walanzile vyalolike kwati vitaali ningo. Yeova walanzile ukuti aonsi yonsi yalondekwanga ukusilamulwa, icali nu kulenga yataya na maka pa manda aingi. Uzye yali insita isuma iya kusilamwilapo aonsi?—Utan. 34:24, 25; Yoswa 5:2, 8.
7 Limwi asilika kwene yaa aina Izlaeli cayasakamike sana pali vino yali nu kucingilila indupwa zyao uku yalwani ndi yazanza inkambi. Nomba kwizile imbila iyakuti impongolo zya ‘musumba wa Yeliko zyayazilwe ningo sana.’ (Yoswa 6:1) Uzye utailo wa ina Izlaeli wali nu kukomelako lino yalola ivyacitiike ukwaula ukwenekela?
8 Nupya aina Izlaeli yanenyilwe ukukanazanza umusumba wa Yeliko, lelo yali nu kuzinguluka umusumba umuku onga cila wanda pa manda 6 alino nu kuuzinguluka imiku 7 pa wanda uwalenga 7. Asilika yamwi nga yelenginye ukuti, ‘U konona sile insita na maka!’ Nomba uwatungululanga aina Izlaeli wamanyile vino wacitanga. Vino Leza wanenyile aina Izlaeli ukucita vyakomizye utailo wao nupya vyalenzile yacingililwe uku kulwa na ina Yeliko akweti ivita vya maka sana.—Yoswa 6:2-5; Ayeb. 11:30. *
9. U mulandu ci uno tulinzile ukuvwila vino iuvi lyakwe Leza likatunena? Langililini.
9 I vyani vino tungasambilila ukwi lyasi lii? Insita zimwi tutanga tumanye imilandu yonsi iyatilenga ukuti ivintu visenuke. Limwi pa nsita imwi twatazile itutwisika ndi cakuti cali sile ningo ukuomvya mafoni pa kuisambilizya Baibo, umu mulimo wa kusimikila, na pa kulongana. Lyene paa tufwile twailolela usuma wa kuomvya ivintu vivyo ndi cakuti itukwata. Ndi twalola usuma ukufuma umu kulunduluka kwa miombele ya vintu nanti icakuti tukutwisika, utailo witu ukakomelako, nupya tukaombela pamwi.
VINO KLISTU WATUNGULULANGA ICILONGANO UMU NSITA YA YATUMWA
10. U mulandu ci uno iumba ilyatungululanga umu Yelusalemu lyakomaanile?
10 Lino papisile apiipi ni myaka 13 ukufuma pano Konelio wizile asenuka nu kuya Umwina Klistu, Ayuda yamwi yalandanga ukuti ukusilamulwa kwacindime sana. (Mili. 15:1, 2) Lino ukupazyanya kwakatwike umu Antioki, kwali amapekanyo ya kutuma Paulo ukuti atwale umulandu kwi umba ilyatungululanga umu Yelusalemu. I cani icalenzile ciye vivyo? Paulo walanzile ukuti: ‘Napisile pa mulandu wa vintu vino Leza wasokolwile.’ Ukwaula nu kutwisika, Klistu u watungulwile ivintu pakuti iumba ilyatungululanga liombele pa kupaazyanya ukwaliko.—Gala. 2:1-3.
Klistu watungululanga ningo umu nsita ya yatumwa (Lolini mapalagalafu 10, 11)
11. (a) I vyani ivyacitiike ukulozya uku kusilamulwa pa Ina Klistu Ayuda? (b) U wezyo ci uwalipo pakuti Paulo aitemelwe ukutungilila ya eluda umu Yelusalemu? (Lolini na futunoti.)
11 Yesu watungulwile iumba ilyatungululanga ukuti lipingule ukuti Aina Klistu aataali Ayuda yatalondekwanga ukusilamulwa. (Mili. 15:19, 20) Nomba lino papisile imyaka ukufuma pano yapingwililepo vii, Ayuda aingi yatwalilile ukusilamula ana yao. Lino ya eluda umu Yelusalemu yuvwile ukuti antu yalandanga pali Paulo ukuti atasunganga Isunde Lyakwe Mose, yamunenyile vimwi ivya kucita ukwaula ukwenekela. * (Mili. 21:20-26) Yamunenyile ukusenda aonsi 4 nu kuya uku ng’anda ya kupepelamo pakuti antu yalole kwati Paulo “wasunganga Isunde.” Limwi Paulo nga watwisike vino yamunenyile, nu kuyanena ukuti Aina Klistu Ayuda aliyo yaali ni ntazi pa mulandu wa kukanauvwikisya api lyasi lya kusilamula. Lelo, watungilile vino ya eluda yalondanga pakuti paye umutende pa Ina Klistu, fwandi waicefizye nu kuvwila vino yamunenyile. Limwi tungazunguka tuti, ‘U mulandu ci uno Yesu walesile umulandu uu ukutwalilila pa nsita itali ala ni imfwa yakwe yaleenga ukuti Isunde Lyakwe Mose lite ukuomba?’—Kolo. 2:13, 14.
12. I cani icikalangilila umulandu uno Klistu wazumilizizye ukuti papite insita lino atatala waputula umulandu wa kusilamula?
12 Yamwi cikayasendela insita pakuti yatandike ukulondela ivyeo ivipya, ivintu ndi vyasenuka. Aina Klistu Ayuda yalondekwanga insita ikulu pakuti yasenule amelenganyo yao. (Yoa. 16:12) Yamwi cayatalile sana ukuzumila ukuti ukusilamulwa kutalanganga ucuza uiyele na Leza pa nsita iiya. (Utan. 17:9-12) Yamwi nayo pa mulandu ni ntete zya kuzunyiwa, yatalondanga ukupusanako na Ayuda aku vifulo vino ikalangako. (Gala. 6:12) Nomba umukuya kwa nsita, Klistu wapeezile utunguluzi na uze ukupitila umu makalata yano Paulo walembanga.—Loma 2:28, 29; Gala. 3:23-25.
KLISTU ACILI AKATUNGULULA ICILONGANO CAKWE
13. I cani icingatwazwa ukutemwa sana utunguluzi wakwe Klistu ndakai?
13 Ndi cakuti tutamanyile imilandu iyatileenga ukuti vimwi visenuke umwi uvi, tulinzile ukwiusya vino Klistu watungululanga icilongano mpiti. Umu manda yakwe Yoswa alino nu mu manda ya Ina Klistu akutandikilako, Klistu lyonsi sile watungululanga nu kucingilila antu yakwe Leza yonsi pamwi, ukukomya utailo wao, nu kuyazwa ukuya alemane.—Ayeb. 13:8.
14-16. Uzye vino ‘umuomvi mutailwe uwa mano’ akatutungulula, vikasininkizya uli ukuti Klistu akalonda ukutwazwa kuti tutwalilile ukuya nu utailo ukome?
14 Tukalola vino Klistu watutemwa ndi twelenganya pali vino akatusambilizya ukupitila umu vyeo vino “muomvi mutailwe” akatupeela. (Mate. 24:45) Ya Marc aakwata ana 4 yalanzile ukuti: “Satana akaezya ukutonsya icilongano ukupitila umu kuzanza indupwa. Lyene vino yatukomelezya ukuti tulinzile ukutungulula ukupepa kwa lupwa cila mulungu, imitwe ya ndupwa ifwile ukwiusya ukuti cacindama sana ukucingilila amu ndupwa zyao!”
15 Ndi twalola vino Klistu akatutungulula, tukamanya vino akalondesya kuti twalunduluka muli vyakwe Leza. Ya Patrick, ya eluda, yalanzile ukuti: “Pa kutandika, yamwi cayatalilanga ukukomaana umu tumaumba utunono pa kuya umu mulimo wa kusimikila pa mpela ya mulungu. Nomba imiyele yakwe Yesu na vino akasakamala antu aicefya, vikalolekela umu mapekanyo kwene yaa. Aina na ya nkazi asiombesya lyene yakailolela ukuti yakasakamalwa nupya yacindama, ni cacitika icakuti lyene yalundulula ucuza wao na Leza.
16 Klistu akatwazwa muli vyakwe Leza alino nu kutwazwa ukwika sana mano uku mulimo ucindamisye ukaombwa ndakai pano nsi. (Welengini Mako 13:10.) Ya André asoonsilwe likwene pali ueluda, lyonsi yakasumba sana mano kuli vino vikasenuka umwi uvi lyakwe Leza. Yalanzile iyati: “Ukucefyako antu umu maofesi yakwe ya Nte kukanjiusya vino insita ino tufisilepo ikulondekwa ukuombesya nu kusumba sana mano uku mulimo wa kusimikila.”
TULINZILE UKUVWILA UTUNGULUZI WAKWE KLISTU
17, 18. U mulandu ci uno cazipila ukwelenganya pali vino ivintu vikatuzipila ndi twalondela ivipya lino ivintu vyasenuka umwi uvi?
17 Wakwe vino Yesu Klistu akatutungulula ningo ndakai, akalondesya ukuti nu ku nkoleelo kwene ace atutungulula ningo pano ali Mwene uwasontwa na Leza. Fwandi lekini twazanga pali vino ukusenuka kwa vintu umwi uvi litu kukalenga kuti vintu vizipe. Mungakomeleziwa ndi mwalanzyanya pa kupepa kwa lupwa vino ivintu vyamuzipila pa mulandu nu kusenuka ukwacitika pa kulongana kwa mukasi ka mulungu nanti umu mulimo wa kusimikila.
Uzye mukaazwa amu lupwa lwinu na yauze ukupitila pamwi ni iuvi lyakwe Yeova? (Lolini mapalagalafu 17, 18)
18 Ndi tuvwikisya umulandu uno yatupeelela ivyeo vimwi umwi uvi lyakwe Yeova na vino ivintu vikatuzipila, tulaalondela vino yatunena ni nsansa. Tukataizya sana ukuti lyene yacefyako impapulo zino yakapulinta pano impiya izikaomviwa zyacepako nupya kuomvya mafoni kukalenga twaomba ningo umulimo wa kusimikila pa Wene umu nsi yonsi. Fwandi lekini twaomvya sana impapulo zya pa mafoni nanti pa kompyuta ndi tungakwanisya pakuti impiya izikaomviwa umu kupulinta zyacepako. Ndi tukucita vii, tulaalanga ukuti tukalonda ukuti impiya zyaomviwa ningo umwi uvi litu wakwe vino Klistu akalonda twacita.
19. U mulandu ci uno tulinzile ukutungilila utunguluzi wakwe Klistu?
19 Ndi tukuvwila utunguluzi wakwe Klistu, tukakomya utailo wakwe yauze nupya tukaya alemane. Ukwelenganya pali vino yacefyako aomvi ya mu lupwa lwa pa Betele kwalenzile ya André ukulanda ukuti: “Imiyele isuma ino aomvi aali pa Betele mpiti yakalanga pa mulandu nu kuzumila ukusenuka ukwacitika, kukankomelezya nupya nayacindika sana nu kuyataila. Yakapitila pamwi ni celeta lyakwe Yeova ni nsansa umu mulimo ulionsi uno yapeelwa.”
TULINZILE UKUTAILA INTUNGULUZI ITU
20, 21. (a) U mulandu ci uno tungatailila Klistu, Intunguluzi itu? (b) Iuzyo ci ililasukwa umu cipande icilondelilepo?
20 Intunguluzi itu iyasoontwa, Yesu Klistu, wasya ace ‘amalilile ukucimvya’ nu kufikilizya ivintu vya kutiinya. (Umbw. 6:2; Masa. 45:4) Pa nsita ii, akupekanyizizya antu yakwe Leza insita ya ku nkoleelo lino swensi cila muntu tulaombako umulimo ukulu cuze uwa kusambilizya nu kukuula pa nsita ino antu yalatuutuluka.
21 Umwene witu umupakwe alatutungulula umu nsi ipya, ndi cakuti twatwalilila ukumutaila sana asi mulandu na vino ivintu vingasenuka. (Welengini Masamu 46:1-3.) Insita zimwi cikatala pakuti tuyelezye ndi cakuti ivintu vyasenuka, sana sana ndi cakuti ivintu vyasenuka umu umi witu ukwaula ukwenekela. Uzye tungacita uli pakuti tutwalilile ukuya nu mutende nu kutaila sana Yeova? Icuzyo cii, cilasukwa umu cipande icilondelilepo.
^ par. 8 Aakaimbulula vintu vya mpiti yazanyile muno yasungiile ivilimwa umu musumba wa Yeliko, icikalanga ukuti patalengiile ukufuma pano umusumba wazanzilwe, nupya ivyakulya vitaasizile. Nanti icakuti aina Izlaeli yatazumiliziwe ukusenda iciliconsi umu musumba wa Yeliko, yali insita isuma iya kuti aina Izlaeli yazanze impanga, pano yali insita ya kuzombola nupya umu vyalo mwali ivyakulya ivingi.—Yoswa 5:10-12.
^ par. 11 Lolini akambokosi kakuti “Paulo Waicefizye pa Kucimvya Uwezyo” umu Lupungu Lwa Mulinzi lwakwe, Maaci 15, 2003, ifwa 24.
