1919—Ipapita Imyaka 100
KU KUSILA kwa mwaka wa 1919 inkondo ino yamanga yati Nkondo Ya Nsi Yonsi ya kutandikilako, iyaliko pa myaka 4 yasizile. Uku kusila kwa mwaka uwakonsilepo, impanga zyatiile ukulwisyanya na pa 18 Januwale 1919, kwali ukukomaana kuno yamanga ukuti Paris Peace Conference. Cintu conga icafumile mu kukomaana kuu u kupanga umutende, icalenzile nu kuti inkondo ino impanga izyalemine uku kulwisya aina Germany isile. Nu mutende uwo wapanzilwe pa 28 Juni, 1919.
Kukomaana kwene kuu kwapanzilwe na kaungwe kano yamanga yakuti League of Nations. Yalondesyanga “ukupanga umutende munsi yonsi alino nu kuicingilila.” Amu mipepele ya ufi ingi yatungililanga kaungwe kwene kaa. Kaungwe kano yamanga ukuti Federal Council of the Churches of Christ in America yalandanga ukuti “mauteeko yakulangilila ukuti Uwene Wakwe Leza ukuteeka pano nsi.” Kaungwe kaa katungilile sana kaungwe ka League of Nations ukupitila umu kutumako antu ukuyazanwako ku kukomana kwa Paris Peace Conference. Umonsi umwi uwazanilwe uku kukomaana kuu walanzile ukuti “ukukomaana kuu kwali intandikilo ya myaka ipya iya mutende umu nsi yonsi ukutatazile ikucitikapo uku cisila.”
Imyaka iyo ipya yatandike, nomba itapanzilwe na antu azanyilwe uku kukomaana kwa kupanga umutende. Mu 1919 inzila ipya iya mulimo wa kusimikila yatandike lino Yeova wapeezile antu yakwe amaka ya kusimikila ukucila vino yasimikilanga lyonsi. Nomba lino cico citali cicitike, kwali cimwi iciiyele icalondekwanga ukusenuka uku Yasambi ya Baibo.
UMULANDU UWATAZILE UKUPINGULAPO
Ukusoolola kwa imilizi ya Watch Tower Bible and Tract Society ukwayangako cila mwaka kwatantikwe ukuti kulayako pa Ciwelusi pa 4 Januwale 1919. Pa nsita ii ala Joseph F. Rutherford uwatungululanga antu yakwe Yeova, wanyepwa pa mulandu wa lufyengo uku Atlanta, Georgia, ku U.S.A., pamwi na yauze 7. Aina yalondekwanga ukupingulapo ndi cakuti aimilizi ali umu cifungo yali nu kutwalilila nanti yali nu kusoolola yauze.
Lino Umwina Rutherford wali umu muputule uno yamunyepilemo wasakamile sana pali vino vyali nu kucitikila iuvi uku nkoleelo. Wamanyile ukuti aina yamwi yalolanga ukuti cali nu kuya ningo sana ndi yasoolola muze ukuya pulezidenti. Na cii calenzile, alembe kalata kuli yano yakomanyile nu kuyanena ukuti umwina Evander J. Coward angalinga ukuya pulezidenti. Umwina Rutherford walondolwile umwina Coward ukuti “wateeka umwenzo,” “uwa mano” nupya “waya uwa cumi uku Mwene.” Nomba aina aingi yalondanga ukusezezyako pa nkoleelo ukusoolola kuu
kuli kuti ukulolelako imyezi 6. Lyene iumba ilyalandilangako aina yaa yano yanyefile uku uteeko lyazumile. Lino yalanzyanyanga ivya kucita, aina yamwi yasosile sana.Lyene kwali ivyacitike vino umwina Richard H. Barber walondolwile ukuti ivyazusizye imyenzo ya ina. Umwi uwali uku kukomaana kuu walanzile ukuti: “Ntamanya ningo ningo vino masunde yakalondekwa, nomba namanya ukuti ukuya acumi u kukalondekwa. Leza akalonda ukuti twaya acumi kuli aliwe. Inzila yonga ino tungalangilamo ukuti twaya acumi kuli Leza u kusoolola Umwina Rutherford ukuti aliwe atwalilile ukuya pulezidenti.”—Masa. 18:25.
Umwina A. H. Macmillan wino yanyepiile pamwi nu Mwina Rutherford wiwisye ukuti uwanda uwalondelilepo Umwina Rutherford wakonkosizye umu muputule uno yamunyepiilemo nu kumupeela kalata, ino aina yatumile iyalandanga pali vino kusala kwapisile. Umwina Macmillan wamanyile vino cii casenulanga. Kalata yalanzile ukuti yonsi ali aimilizi kuli kuti Joseph Rutherford, na William Van Amburgh yasoolwilwe nupya kutwalilila ni milimo yao. Lyene, Umwina Rutherford wasoolwilwe ukutwalilila ukuya pulezidenti.
YASAPULWA
Lino aina 8 yali umu cifungo, Asambi ya Baibo ali acisinka yanenyile antu ukuyasainilako pakuti yalenge uku uteeko usapule aina yano yanyefile. Ukulenga antu asi Yasambi ya Baibo ukusaina kwalondekwanga ukusipa sana. Nomba antu ukucila pali 700,000 aliyo yasaine. Pali Citatu pa 26 Maaci, 1919 lino amapepala yano antu yasainepo yatali yayatwale uku uteeko, Umwina Rutherford na ina yauze yayasapwile.
Umwina Rutherford wanenyile aamupokelile ukuti: “Vintu vii ivyativitucitikila swensi vikutupekanyizizya sile uku nsita itale sana ukucilapo. . . . Ukulwisya kwinu asi kuti mwalondanga ukufumya aina inu umu cifungo. Asi ali cino mwalisizyanga. . . Vino mwalwisyanga u kulenga Yeova alumbanyiziwe, nupya yonsi acisileko vivyo yatiyapolelelwa.”
Ukweziwa kuno aina yeziwe limwi kwalangilila ukuti Yeova aliwe watungululanga ukuti ivintu viye vino vyali. Pa 14 Mei 1919, icilye capingwile ukuti: “Aina yaa yatapingwilwe ukulingana na vino yalondekwanga ukupingulwa. . . fwandi icilye capingwile ukuti umulandu upitulukwemo nupya pakuti yatayafyenga.” Aina yanyepiilwe apa milandu ikulu sana, nupya imilandu ii nga yasyazile yatilembwa ukuti aina yacisile vii ndi cakuti yayeleela nanti yayacefezyako imyaka ya kwikala umu cifungo. Yatapeezilwe imilandu na yuze. Na cii calenzile Kapingula Rutherford ukutwalilila ukukwata amaka akulandilako antu yakwe Yeova umu Cilye Cikalamba ica mu United States, nupya waomvile umulimo uwo imiku ingi lino wafumile umu cifungo.
YALONDESYANGA UKUSIMIKILA
Umwina Macmillan wiwisye ukuti: “Tutaali nu kutwalilila ukwikala sile ukwaula ukucitapo cimwi
ukulolela Umwene ukutusenda ukwi yulu. Twilwike ukuti twalondekwanga ukucitapo cimwi pakuti tumanye ukulonda kwa Mwene.”Nomba aina ali api Ofesi Likalamba yataali nu kutwalilila ukuomba umulimo uno yaombanga pa myaka iingi. U mulandu ci? A pa mulandu wakuti lino aina yanyefilwe, iviombelo vyonsi ivyakupulintilako impapulo vino yaomvyanga vyononyilwe. Na cii calenzile aina yamwi ukutoovoka nu kutandika ukusakamala ukuti limwi umulimo wa kusimikila watiusila.
Uzye kwali umuntu uwalondanga ukuvwa ukwi landwe lisuma ilya Wene lino Asambi ya Baibo yakosoolanga? Pakuti yamanye icasuko, Umwina Rutherford wapingwilepo ukulanda ilyasi. Antu yonsi yamilwe. Umwina Macmillan walanzile ukuti: “Ndi cakuti kusi aliza uku kulongana kuu, tulamanya ukuti umulimo wa kusimikila wati usila.”
Fwandi pa Mulungu pa 4 Mei 1919, asi mulandu nu kulwala Umwina Rutherford walanzile ilyasi ilyatangi “Upalilo Uku Antu Akucula” uku Los Angeles, ku California. Antu umupipi na 3,500 yazanyilwe ukwi lyasi nupya antu aingi cuze izile nomba yaswilile pa mulandu wakuti umuputule umwayelile ukulongana wacefile. Uwanda uwalondelilepo antu nayauze 1,500 izile. Aina yazanyile icasuko ukuti antu yalondanga ukuvwa ilandwe.
Vino aina yacisile lyene vyasenwile imiombele ya mulimo wa kusimikila wakwe Ya Nte Yakwe Yeova ukufika na ndakai.
YAIPEKANYIZIZYANGA UKU KULUNDULUKA UKWALI NU KUYAKO UKU NKOLEELO
Umu Lupungu Lwa Mulinzi lwakwe Ogasiti 1, 1919 mwali icimanyisyo cakuti uku kutandika kwakwe Sepetemba, kwali nu kuya ukongano uwali nu kuyela uku Cedar Point, umu Ohio. Clarence B. Beaty Umusambi wa Baibo uwacance uwafumile uku Missouri, wiwisye ukuti: “Antu yonsi yalondesyanga ukuyazanwa uku ukongana uu.” Aina na ya nkazi ukucila pali 6,000 yazanyilwe
uku ukongano uu ukucila na vino yenekelanga. Ni calenzile antu ukuya sana ni nsansa i cakuti antu ukucila pali 200 yawatiziwe muli yemba wa Erie uwayelile umupipi.Pa 5 Sepetemba 1919, uwanda uwalenga namba 5 uwa ukongano Umwina Rutherford wamanyisizye pali magazini ipya iyakuti The Golden Age * umwi lyasi lino walandanga kuli yano yazanyilweko. Muli magazini wii mwali nu “kulaya amalyasi acindame pali vino vyacitikanga, na vino malembelo yalandapo pa mulandu uno ivintu vii vikalamba vyacitikilanga.”
Asambi ya Baibo yonsi yakomeleziwe ukusimikila mu kusipa ukuomvya magazini wii. Kalata uwalondololanga vino umulimo wali nu kulaombwa watiile: “Umuntu wensi umuwatiziwe alinzile ukwiusya ukuti i syuko sana ukuombako umulimo uu, nu kwezya na maka ukuomba sana umu mulimo uu uwa kusimikila umu nsi.” Aingi yazumile ukuombako umulimo wa kusimikila. Mu Dizemba, ya kasimikila ya Wene acincile yapokelile mazina ya antu ukucila pali 50,000 alembesizye magazini ii ipya.
Lino umwaka wa 1919 wasizile, antu yakwe Yeova yaombanga ningo sana nupya yakweti sana amaka. Nupya, amausesemo yamwi acindame sana alangililanga amanda akusyalikizya yafikiliziwe. Ukwezya nu kusangululwa kwa yantu yakwe Leza, ukwalandwa pali Malaki 3:1-4, kwasizile, antu yakwe Yeova yakulwile uku uzya wa unkolanya uwa mu “Babiloni Mukulu” nupya Yesu wasoolwile Muomvi Mutailwe uwa Mano. * (Malaki 3:1-4; Umbw. 18:2, 4; Mate. 24:45) Asambi ya Baibo yaipekinye ukuomba umulimo uno Yeova wayapeezile.
^ pala. 22 Magazini ya The Golden Age izile itandika ukwamwa ukuti Consolation umu 1937, nupya umu 1946 yatandike ukuyama ukuti Zyukini!
^ pala. 24 Lolini Lupungu Lwa Mulinzi lwakwe Julai 15, 2013, pa mafwa 10-12, na 21-23; na lwakwe Maaci 2016 mafwa 29-31.