1. I vyani vino malaika akulanda, nupya vikapiliula cani kuli sweswe?

 NDI cakuti malaika walandanga namwe, uzye mungakutika kuli vino akulanda? Ndakai, malaika akulanda “ku nko zyonsi ni mitundu ni ndimi nu ku yantu.” I vyani vino akulanda? Akuti, “Tiinini Leza nu kumupeela umucinzi . . . Pepini uwaumvile iyulu ni nsi.” (Kuso. 14:6, 7) Yeova ali Leza wa cumi wino antu yonsi yalinzile ukupepa. Tukataizya sana api syuko lino watupeela ilya kumupepa umwi tempele lyakwe ilya unkolanya.

2. Uzye itempele lyakwe Yeova ilya unkolanya i cani? (Lolini akambokosi akakuti “ Vino Lisipiliula.”)

² Uzye itempele ilya unkolanya i cani, nupya aekwi kuno tungazana ivyeo ivikalondolola itempele lii? Itempele ilya unkolanya asi cikuulwa ca cumi cumi. Lelo a mapekanyo yakwe Yeova akupepa kwa cumi ukwasintilila api lambo lyakwe Yesu. Umutumwa Paulo walondolwile itempele lii muli kalata ino walembiile Aina Klistu akutandikilako Aebele aaikalanga umu Yudeya. b

3-4. I vyani vino Paulo wasakamile pa Ina Klistu Aebele aali umu Yudeya, nupya wayazwile uli?

³ U mulandu ci uno Paulo walembiile Aina Klistu Aebele aikalanga umu Yudeya kalata ii? Limwi a pa mulandu ni vintu  vili ivicindame. Ica kutandikilako, walondanga ukuyakomelezya. Aingi lino yatatala yaya Aina Klistu, yalondelanga ivisambilizyo ivya ya Yuda. Intunguluzi izya mu mipepele ii zifwile zyayasekanga pali vino yapingwilepo ukuya Aina Klistu. U mulandu ci? Pano Aina Klistu yatakweti itempele umwa kupepela, ulambo apa kupeelela amalambo kuli Leza, nupya yatakweti na ya simapepo. Cii cifwile catoovwile asambi yakwe Klistu nu kulenga utailo wao ukutonta. (Aeb. 2:1; 3:12, 14) Limwi yamwi yafwile yatunkwanga ukuswilila uku mipepele iya ya Yuda.

⁴ Cakwe ciili, Paulo wanenyile Aina Klistu Aebele ukuti yataombesyanga pakuti yauvwikisya ivisambilizyo ivipya kuli kuti “ivyakulya vikome” ivyaya umwi Izwi Lyakwe Leza. (Aeb. 5:11-14) Pano yamwi yatalondanga ukuta ukulondela Masunde Yakwe Mose. Lelo Paulo walondolwile ukuti malambo yano yapeelanga umu Masunde yakwe Mose, yatalenganga imembu zyonsi ukufumiziwapo. Pa mulandu na vii, Isunde lii “lyafumiziwapo.” Lyene Paulo watwalilile ukuyasambilizya icumi icicindame. Wiwisyeko Aina Klistu yauze pa “upaalilo usuma” uno yakweti pa mulandu ni lambo lyakwe Yesu ilyali nu kuyazwa ‘ukupalama kuli Leza.’—Aeb. 7:18, 19.

5. I vyani vino tulinzile ukuvwikisya ivyaya umwi buku lya Aebele, nupya u mulandu ci?

⁵ Paulo walondolwelile Aebele umulandu uno ukupepa Yeova nga Aina Klistu kwacindamile ukucila vino yapepanga mpiti. Vino yacitanga umu mipepele ya Ciyuda vyali sile i “cinzingwa ca vintu iviliza, lelo Klistu ali wa cumi.” (Kolo. 2:17) Icinzingwa cikalangilila sile icintu ca cumi cumi icayako. Vikwene ali vino cali nu ku mipepele iya Ciyuda, yali sile icinzingwa ica vintu vya cumi ivyali nu kwiza. Tulinzile ukuvwikisya vino Yeova watantika ivintu pakuti twelelwe imembu zitu nu kulamupepa ukulingana na vino akalonda. Lekini tulinganye “cinzingwa” (kuli kuti vino Ayuda yapepanga) ni “cumi” (kuli kuti vino Aina Klistu yakapepa), kulingana na vino vyalondololwa umwi buku lya Aebele. Kucita vii kumatwazwa ukuvwikisya itempele lya unkolanya na vino lyatukuma.

6. Uzye itenti lya kupepelapo yaliomvyanga uli?

⁶ Vino Ayuda yapepanga. Paulo walandanga api tenti lya kupepelapo lino Mose wapanzile umu 1512 B.C.E. (Lolini caati yakuti  “Vino Ayuda yapepanga—Vino Aina Klistu yakapepa.”) Aina Izlaeli yasendanga itenti lii ilya kupepelapo konsi kuno yayanga. Nupya yaliomvizye mupipi ni myaka 500 kufika lino yakuzile itempele umu Yelusalemu. (Kufu. 25:8, 9; Mpe. 9:22) Api “itenti lya kupepelapo” ali pano Aina Izlaeli yapepelanga Leza nu kupeela malambo. (Kufu. 29:43-46) Lelo itenti lya kupepelapo lyalangililanga ivintu ivisuma ivyali nu kucitikila Aina Klistu.

7. A lilaci lino itempele lya unkolanya lyatandiike?

⁷ Vino Aina Klistu yakapepa. Itenti lya kupepelapo lyalangililanga “ivintu vya mwi yulu,” alino ni tempele lyakwe Yeova ilya unkolanya. Paulo walanzile ukuti “itenti lii likalangilila insita ya ndakai.” (Aeb. 8:5; 9:9) Fwandi lino walembelanga Aebele, ala itempele lya unkolanya akuno lyaya mpiti uku Ina Klistu. Lyatandike ukuyako umu 29 C.E. Umu mwaka uwa, Yesu wabatiziwe, wapasilwe nu mupasi wa muzilo, nupya watandiike ukuombela Yeova nga “simapepo mukalamba” umwi tempele lya unkolanya. c—Aeb. 4:14; Mili. 10:37, 38.

8-9. Ukulingana na Aebele 7:23-27, uupusano ci uwaya pali ya simapepo akalamba aliko umu Izlaeli alino na Simapepo Mukalamba, Yesu Klistu?

⁸ Vino Ayuda yapepanga. Simapepo mukalamba wimililangako antu kuli Leza. Yeova wasonsile Aloni, simapepo mukalamba uwa kutandikilapo umu Ina Izlaeli lino yapeezile itempele. Lelo wakwe vino Paulo walondolwile, “aingi yapyananga auze pali usimapepo, pano imfwa yalenganga ukuti yafilwa ukutwalilila pali usimapepo.” d (Belengini Aebele 7:23-27.) Nupya pa mulandu wakuti ya simapepo yaa yataali amalilike, yapeelanga malambo pa membu zyao. Uu upusano ukalamba uwaya pali ya simapepo akalamba aa mu Izlaeli na Simapepo Mukalamba, Yesu Klistu.

⁹ Vino Aina Klistu yakapepa. Yesu Klistu, Simapepo witu Umukalamba, “akaombela . . . mwi tenti lya cumi ilitapangwa nu muntu lelo ilyapangwa na Yeova.” (Aeb. 8:1, 2) Paulo walondolwile ukuti “pa mulandu wakuti [Yesu] wene watwalilila ukuya nu umi amanda pe, kusi angapyana usimapepo wakwe.” Paulo walanzile nu kuti Yesu “atakowela, ataya wa yayembu” nupya ukupusanako na ya simapepo akalamba aa mu Izlaeli, “asilondekwa ukupeela malambo cila wanda” pa membu zyakwe. Lekini lyene tulole upusano uwaya pa ulambo na malambo ivyaya muli vino Ayuda yapepanga na vino Aina Klistu yakapepa.

10. Uzye malambo yano yapeelanga pa ulambo wakwe koopa yalangililanga vyani?

¹⁰ Vino Ayuda yapepanga. Api tenti lya kupepelapo panzi pali ulambo wakwe koopa pano yapeelelanga malambo ya nyama kuli Yeova. (Kufu. 27:1, 2; 40:29) Lelo malambo yaa yatalenganga antu ukwelelwa imembu amanda pe. (Aeb. 10:1-4) Malambo ya nyama yano yapeelanga yali i cinzingwa ci lambo lyonga sile ilyali nu kupeelwa pakuti antu yonsi yelelwe.

11. A pa ulambo ci pano Yesu wapeelile umi wakwe ilambo? (Aebele 10:5-7, 10)

¹¹ Vino Aina Klistu yakapepa. Yesu wamanyile ukuti Yeova wamutumile pano nsi uku kwizapeela umi wakwe ilambo pakuti akulule antunze. (Mate. 20:28) Fwandi lino wabatiziwe, waipeezile kuli Yeova ukuti amacitanga ukulonda kwakwe. (Yoa. 6:38; Gala. 1:4) Yesu waipeezile pa ulambo uwa unkolanya uwimililangako “kulonda” kwakwe Leza  ukwakuti Yesu wali nu kupeela umi wakwe umalilike. Yesu wapeezile umi wakwe “umuku sile onga” pakuti afuute imembu zyako yayo aakalanga ukuti yataila Klistu. (Belengini Aebele 10:5-7, 10.) Lekini lyene tulole vino ivyali umwi tenti lya kupepelamo vimililangako.

12. Aaweni aingilanga umu miputule iya mwi tenti lya kupepelapo?

¹² Vino Ayuda yapepanga. Itenti lya kupepelapo alino na matempele yano yakuulanga umu Yelusalemu yali icili cimwi umukasi. Mukasi mwayanga imiputule iili, kuli kuti “Mwa Muzilo” nu “Mwa Muzilo Sana” nupya pakasi isilepo ketani iyapatukiinye imiputule ii. (Aeb. 9:2-5; Kufu. 26:31-33) Umwa Muzilo mwali icakutekapo lampi cakwe goldi, ulambo apa kocela ivinunkile, alino ni itebulo ni mikate ya muzilo. “Aasonsilwe kuti yaomba usimapepo” ali yano yingilanga sile Umwa Muzilo mukuomba imilimo yao iya muzilo. (Mpe. 3:3, 7, 10) Mwa Muzilo Sana mwali mbokosi ya upangano yakwe goldi iimililangako ukuyapo kwakwe Yeova. (Kufu. 25:21, 22) Simapepo mukalamba sile u wazumiliziwe ukwingila Umwa Muzilo Sana umuku onga umu mwaka pa Wanda uwa Kufuuta Imembu. (Levi 16:2, 17) Cila mwaka wingilanga nu wazi wa nyama uku kufuuta imembu zyakwe alino ni membu izya Ina Izlaeli yonsi. Mu kuya kwa nsita, Yeova waomvinzye umupasi wakwe uwa muzilo kulangilila ucindami wa vintu ivyali mwi Itenti lya kupepelapo.—Aeb. 9:6-8.

13. Uzye Umwa Muzilo nu Mwa Muzilo Sana ivyali umwi Itenti lya kupepelapo vikaimililako cani?

 ¹³ Vino Aina Klistu yakapepa. Impendwa sile inono iya asambi yakwe Klistu ali yano yapakwa nu mupasi wa muzilo, nupya yakaipakizya ucuza uiyele na Yeova. Ya 144,000 yaa yalaomba umulimo wakwe usimapepo ukwi yulu pamwi na Yesu. (Kuso. 1:6; 14:1) Muputule Uwa Muzilo umwi tenti lya kupepelapo ukaimililako, ya 144,000 asoololwa ukuya ana yakwe Leza aacili pano nsi. (Loma 8:15-17) Mwa Muzilo Sana umwi tenti lya kupepelapo mukaimililako iyulu, muno Yeova akaikala. “Ketani” iyapatukiinye Umwa Muzilo nu Mwa Muzilo Sana ikaimililako umwili wakwe Yesu uwa untunze uwalenganga atingila umwi yulu nga Simapepo Mukalamba umwi tempele lya unkolanya. Lino Yesu wapeezile umwili wakwe wi lambo pa mulandu wa yantunze, wayuzile inzila iya kuya nu umi wa kwi yulu uku Ina Klistu apakwe. Nayo kwene pakuti yapokelele icilambu cao ica kuya ukwi yulu, yalinzile ukusya imili yao iya untunze. (Aeb. 10:19, 20; 1 Kol. 15:50) Pa cisila lino Yesu watuutulwilwe, wingile Umwa Muzilo Sana umwi tempele ilya unkolanya, nupya mu kuya kwa nsita ali muno apakwe yonsi yatandike ukuya.

14. Ukulingana na Aebele 9:12, 24-26, u mulandu ci uno ukupepa Yeova umwi tempele lyakwe ilya unkolanya kwazipila?

¹⁴ Tungalola ningo vino mapekanyo yakwe Yeova yacindama aakupepa ukusanguluke, ukwasintilila api lambo na usimapepo wakwe Yesu Klistu. Simapepo uwa mu Izlaeli wingilanga Umwa Muzilo Sana umwapanzilwe na antu ala asenzile uwazi wa nyama, lelo Yesu wene “wingile umwi yulu,” incende iya muzilo sana nu kulolekela pa nkoleelo yakwe Yeova. Lino wafisile kuku walangizye vino cacindamile ukupeela umi wakwe umalilike pa mulandu witu “pakuti afumyepo uluyembu ukupitila umu kuipeela umwineco wi lambo.” (Belengini Aebele 9:12, 24-26.) Ilambo lyakwe Yesu lyalenga ukuti twaelelwa. Wakwe vino lyene tumasambilila, ciye twakwata upaalilo uwa kwikala ukwi yulu nanti pano nsi, swensi kwene tukapepa Yeova umwi tempele lyakwe ilya unkolanya.

15. Aaweni aombelanga umu musolo wi tenti lya kupepelapo?

¹⁵ Vino Ayuda yapepanga. Itenti lya kupepelapo lyakweti sile umusolo onga uno yazingulwisyeko maketani nupya ali pano ya simapepo yaombelanga imilimo yao. Pa musolo pali ulambo wakwe koopa ukalamba uwa kocelapo malambo, nupya pali na beseni wakwe koopa umwali manzi yano ya simapepo yafulalanga lino yatatala yatandika ukuomba imilimo yao iya muzilo. (Kufu. 30:17-20; 40:6-8) Lelo itempele ilizile likuulwa pa cisila lyakweti umusolo ukunzi pano antu aataali ya simapepo yapepelanga Leza.

16. Aaweni aakaombela umu misolo ii itempele lya unkolanya?

¹⁶ Vino Aina Klistu yakapepa. Lino apakwe yatatala yaya ukwi yulu mu kuombela pamwi na Yesu usimapepo, yakatwalilila ukuomba na ucisinka pano nsi umu musolo wa mukasi umwi tempele ilya unkolanya. Beseni wakwe koopa umwali manzi, akayiusyako icintu icicindame, wakwe vino caya uku Ina Klistu yonsi, ukuti yalinzile ukutwalilila ukuya ni miyele isuma. Aekwi lyene kuno “iumba ilikalamba,” ilikatungilila aina yakwe Klistu na ucisinka, likaombela Yeova? Umutumwa Yoani wayaweni iimilila pa “nkoleelo ya cilimba cakwe Leza, nupya yakamuombela umusanya nu usiku umwi tempele lyakwe.” Amwi  iumba ilikalamba yakacita vii pano nsi umu musolo wa panzi umwi tempele lya unkolanya. (Kuso. 7:9, 13-15) Umu cumi tukataizya sana api syuko lino Yeova watupeela ilya kumuombela umwi tempele lyakwe ilya unkolanya.

17. A malambo ci yano tukapeela kuli Yeova?

¹⁷ Ndakai Aina Klistu yonsi yakwata isyuko ilya kupeela malambo kuli Yeova kupitila umu kuomvya insita yao, amaka, na vino yakwata ku kutungilila Uwene Wakwe Leza. Wakwe vino umutumwa Paulo wanenyile Aina Klistu Aebele, naswe kwene, “lyonsi twapeela ilambo lya kulumbanya kuli Leza, kuli kuti ukuomvya imilomo itu lino tukulanda apaswe api zina lyakwe.” (Aeb. 13:15) Tungalanga ukuti tukataizya pi syuko lino twakwata ilya kupepa Yeova kupitila umu kumupeela malambo asuma apapezile amaka itu.

18. Ukulingana na Aebele 10:22-25, i vintu ci vino tutalinzile ukulekelezya, nupya i vyani vino tutalinzile ukwilila?

¹⁸ Belengini Aebele 10:22-25. Lino Paulo wali umupipi nu kumalila ukulemba kalata ino walembelanga Aebele, walemvile ivintu vimwi vino tulinzile ukulacita lyonsi lino tukupepa Yeova. Pa vintu vii paya ukulapepa kuli Yeova, kusimikila, kulazanwa uku kulongana, alino nu kulakomelezyanya “sana sana lino [tukulola] uwanda wakwe Leza ukupalama.” Malaika wakwe Yeova walangilile umulandu uno cacindamila ukupepa lino walanzile imiku iili ukuti: “Pepa Leza!” (Kuso. 19:10; 22:9) Lekini tutwalilile ukulaiusya vino twasambilila api tempele lyakwe Yeova ilya unkolanya nupya tutwalilile ukulataizya api syuko lino twakwata ilya kumupepa.